Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 9, 3 March 1883 — Page 1
This text was transcribed by: | Toni Lynne Kaefferlein |
This work is dedicated to: | Anja Leimomi |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUTLER. ENG. @
BUKE XXII, HELU 9. POAONO, MARAKI 3, 1883. NA HELU A PAU 1109
NA HOOLAHA.
MAIKAI KA HOI
KA PAPA,
- A ME -
KA LAAU O KOU HALE.
NOHEA LA ?
KAI NO HOI NO KAHI O
WAILA MA.
Nana aku no hoi ia la ohi ka lo o ka laau o Makawao, i ka ua mea hoi o ka nani.
NA PAPA ! NA PAPA !
A ME
Na Pono Kukulu Hale
O na Ano no a Pau.
AIA MA KE KIHI O NA ALANUI
Papu me Moiwahine,
HONOLULU.
Malaila e loaa ai e like me ka makemake no ke
KUMUKUAI MAKEPONO LOA.
PAPA! PAPA! PAPA!
NA PAPA HULUHULU,
NA PAPA MANOANOA,
NA PAPA I KAHIIA,
NA PAPA KEPA;
PAPA HOLE KEOKEO,
PAPA HOLE ULAULA.
Na Laau, Na Laau,
NA KUA,
NA KAOLA,
NA AAHO,
NA MOLINA,
NA PEAPEA.
PINE HULUHULU,
PINE I KAHIIA
NA PAPA A ME NA LAAU ULAULA.
PILI ULAULA,
PILI KEOKEO,
PANI PUKA,
PUKA ANIANI,
PANI PUKA ANIANI,
PUKA OLEPELEPE.
P E N A
O NA ANO A PAU,
Hulu Pena mai ka liilii a ke nui,
Aila Pena,
Aila Hoomaloo,
Waniti, Pate,
Na Lako o kela a me keia Ano.
NA AMI PUKA HALE,
NA AMI PUKA PA,
ANIANI
PEPA HALE A ME NA LIHILIHI,
E loaa no malaila.
PAAKAI HELU I,
-O-
KAKAAKO ME PUULOA.
No ke Dala Kuike, e loaa no na hai ia ae la, no ke Kumukuai Emi Loa. O wana Kauoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku no ia lakou, e hooko koke ia no ia me ka la pono. E kipa nui ilaila i ike i ka oiaio.
905-tf
NA HOOLAHA.:
W. O. SMITH,
LOIO ! LOIO !
Helu 36 Alanui Kalepa, Honolulu.
W. R. KAKELA,
He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
He Luna Hoolaio Palapala.
CECIL BROWN.
Loio a he Kukua ma ke Kanawai.
A he Agena no ka Hooiaio ana i na Palapala no ka Mokupuni o Oahu.
Helu 8 Kaahumanu, Honolulu, H. P. A. 2-1y
ASA KAULIA,
LOIO A KOKUA MA KE KANAWAI
Ua makaukau au e lawelawe i na hihia a pau ma keia Oihana imua o na Aha a pau o ka mokupuni o Oahu. E loaa no au ma Koolaupoko, Heeia, a ma Honolulu i kekahiu wa E hooko ia na kauoha mai na wahi a pau o ka mokupuni me ka eleu a me Kahikiwawe.
Jno. Lota Kaulukou,
LOIO A HE KOKUA.
Ua makaukau oia e lawelawe i na hihia a pau o kela a me keia ano iloko o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni. Ua hiki no hoi ke hana i na palapala a pau e pili i ka Oihana Loio me ka eleu. E loaa no au ma Heeia Koolaupoko, a ma Honolulu nohoii Kekahi manawa.
901-tf
C. C. COLEMAN,
Amara a he mea hana Mekina
Kapili Kapuai hao lio.
A ME KA
Hana ana Kaa Lio, etc.,
Hale Hana ma Alanui Alii,
905-tf E kokoke la i ke Alanui Papu.
KALE . KULIKA,
Luna hooiaio
PALAPALA KUAI, MOLAKI,
A ME NA PALAPALA OIA ANO.
Luna Hooiaio Palapala Aelike mawaena o.na Haku a me na Kauwa. Luna Haawi Palapala Mare.
Ma ke kihi o ke Alanui Moiwahine me Kaahumanu, Kulanakaauhale o Honolulu, ko Hawaii Pae Aina.
159-tf
Richard F. Bickerton,
[PEKETONA.]
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
Keena hana Helu @3 Alanui Kalepa,
Elua puka ma o aku o ka hale kauka o Kauka Minuteole.
E hele ana oia imua o na Ahahookolokolo a pau o keia Aupani ma na ano hihia a pau, ina paha ma Oahu nei, a ma na Mokupuni e ae.
Ua makaukau mau oia i ka hana ana i na Palapala pili kanawai o kela a me keia ano.
Ua hiki no hoi iaia ke hoaie dala aku ma ka morakiana i na aina ma ka ukupanee haahaa loa.
E hanaia na hana me ka hikiwawe a me ka uku haahaa.
JAMES M. MONSARRAT,
[MAUNAKEA]
Loio o he Kokua ma ke Kanawai.
Imua o na aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni. E lawelawe ana no hoi ma na hana pili i ka hooponopono waiwai, me ka imi ana i na palapala Sila Aina, ka hana ana i na Palapala Kuai, Hoolimalima a me ka hoaie dala ana.
A HE LUNA HOOIAIO PALAPALA
Keena hana alanui Kalepa.
Jan. 3. 1880. 944-1y
Joseph E. Wiseman,
LUNANOOPONOPONO O NA WAIWAI PAA
- A ME -
Luna Imi Hana,
Helu 27 Alanui Kalepa, Honolulu
Luna Hoolimalima no na Rumi, na Hale, a me Luna Kuai me Hoolimalima o na Waiwai Paa ma na wahi a pau o ka Paemoku. Luna imi Hana no ka poe a pau i nele i ka hana ole ma na wahi a pau i makemakeia ma kekahi mokupuni o ka Paeaina.
N. B.-Na Palapala Hoolimalima e hanaia me ka eleu; e ohiia na Bila Aie a me na hana e ae a pau e pili ana i na hana Oihana Kalepa me ke eleu a me ka pololei. O na Unuhiolelo a me na Maheleolelo ana, e hookoia me ka maikai. O na kauoha a me na kamailio ana maloko o na leta no kekahi o na hana maluna ae, e hookoia me ka eleu loa.
1076-1y
F. S. PRATT & CO.
Luna Kudala, a he Komiaina Kalepa.
BEAVER BLOCK, ALANUI MOIWAHINE,
HONOLULU.
E haa wiia na makaala kupono no na kauoha kuai aina, waiwai paa, a me na waiwai pilikino eae. E uku koke ia aku na dala i ka poe mea waiwai kudala. 1095 tf.
MAKEMAKEIA.
Ua makemake ia ka poe mea ILI KAO MALOO a me na ILI BIBI, a pela hoi me na ILI MIKO o na ano a pau, e kuai mai i ko lakou mau ILI me makou, a e haawi no makou i ke KUMUKUAI KIEKIE LOA o ko kakou Makeke.
C. BREWER & CO. (Bur@a Ma.)
KA MOOLELO
- O -
Onila Maka !
Ka Makai Kiu Kaulana
- O -
ENELANI !
- A O KA MEA -
POHIHIHI O KA 1868.
MOKUNA XLVI.
AOLE E NALO KA MEA PEPEHI KANAKA - HE KAUOHA MAI KA MEA MAKE MAI - NUI LOA KA MAKAU O KA HAPA ILIKINI - KA MIHI ANA - KA HOIKE ANA I NA MEA A PAU - HOIKE KONA HOA I KONA ANO MAOLI - KA HOINO KUPAIANAHA - HOOPAAIA NA LIMA I KA HAO - KOKUA KA UHANE - AKAHI NO A LOAA OIA - NOI O KEAKA - HE AELIKE E MIHI I NA MEA A PAU ANA I HANA AI.
Ku malie mai la ua uhane nei.
A ku aku la no hoi ua Hapa Ilikini la me ka oni ole, oiai, ua hele mai la oia a piha i ka makau.
E kamailio aku hoi paha oe, wahi a kona hoa.
He ike aku no nae paha oe? wahi a Keaka Ilikini i pane ae ai.
Aohe : aka, ma kou ano, me he mea la, o oe o kaua kai ike.
Auwe! Eia aku no hoi la, wahi a Keaka.
E kamailio aku hoi ha.
Kukuli iho la oia ilalo a hohola aku la i kona mau lima imua, hoomaka ae la na lehelehe o Keaka e oni, aka, aohe nae he puka aku o ka leo.
Heaha kou mea kamailio ole aku? wahi a kona hoa i ninau aku ai.
Hoao iho la o Keaka e namunamu aku, a ninau aku la:
E ae no anei oe e kamailio mai ia'u?
Kunou mai la ke poo o ka uhane.
Ia wa hoomaka aku la oia e pane :
Heaha la kou makemake i-i-a-u?
A@iia, hapai ae ia ka uhane i kona lima-loihi a peahi mai la iaia e hahai aku mahope ona.
Aka, luliluli iho la nae ko Keaka poo, me he mea la e i aku ana, Aole au e hahai aku ana ia oe e kena kupu eu ino.
Ina ua ike oe, heaha kou mea hamailio ole aku? wahi a kona hoa.
Ua kamailio aku nei no hoi au. a ke peahi mai la ia'u e hahai aku iaia.
Mai hahai oe.
A pehea au e hana ai ?
E noi aku oe i ua uhane la e kamailio mai, a e hooko no oe e like me kona makemake.
Ia wa hoomaka aku la o Keaka e kamailio:
E kamailio mai ia'u, a e hoolohe no au i kau olelo.
Ia wa oni ae la na lehelehe o ka uhane, a pane mai la me ka leo nahenahe :
E hoohiki mai oe ?
E hoohiki aku no; wahi a ke kanaka opio.
Ua lohe aku la nae paha oe i ka leo? wahi a Keaka i ninau aku ai.
Ike iho la ka Makai Kiu ua olohewa oia, nolaila, pane aku la oia me ka ninau ana aku:
Aohe ka oe i olelo ae nei no kekahi mea e pili ana no ka hoohiki?
Na ka uhane i olelo mai nei? wahi a Keaka.
Ina ua makemake ka uhane ia oe e hoohiki, e pono oe e hoohiki i keia wa.
Ae, e hoohiki ae au, wahi a Keaka.
Ia wa hapai ae la ka uhane i kona lima a pane mai ia :
E hoohiki oe me ka hoolohe pu i ka'u mau kauoha.
Ke ae aku nei au, wahi a Keaka.
Ua paa kau olelo hoohiki i ka hooiaio ia, a ina aole oe e hooko ana pela, alaila, e make koke no oe ano.
No kekahi manawa, aohe mea o laua i pane leo aku.
A mahope iho, ninau aku la ka Makai Kiu :
Heaha ka ka uhane mau hana i keia wa ?
Aohe ana hana i keia wa, wahi a Keaka i pane aku ai.
E ninau aku oe iaia heaha kona makemake ia oe.
E Hale, heaha kou makemake ia'u e hana aku ai au ? i ninau aku ai o Keaka.
Nau wau i pepehi ! wahi a ka uhane.
Aole i pane aku o Keaka i keia olelo a ka uhane.
Aka, mahope iho, pane hou mai la ka uhane:
Nau wau i pepehi, nolaila, ina aole oe e hana e like me ka'u kauoha, alaila e hahai mau no au ia oe a hiki i ka wa e maopopo ai na hoike no kau mau hana ino.
A heaha kou makemake ia'u e hana aku ai au? i ninau aku ai o Keaka.
E hele aku oe a hai aku i kekahi mea i kahi i huna ia ai o Mariona Adeline. E hana oe i keia, o make auanei oe.
E hana no au.
Meha iki iho la na hauwalaau no kekahi manawa, a hoopuka hou mai la ka uhane i ka huaolelo, "hoomanao" a nalo aku la.
E hoomaikai ia na lani, wahi a Keaka.
Ua pau ae la nae paha? i ninau aku ai ke kanaka opio.
Ua hala aku la.
A pehea, he hana kaumaha nae paha kana i kauoha mai nei ia oe?
Aole.
Iloko o keia wa, ua pepe iho la na manao haakei o ua Hapa-Ilikini la.
Mahope iho, pane aku la oia :
E pani aku i ka puka.
Hooko aku la no hoi ka Makai Kiu e like me ke kauoha a kona hoa.
Aole i haupu iki ae o Keaka keia hana, oiai, ua manao paa oia he oiaio keia mau hana a pau loa.
E inu, wahi a kona hoa'loha.
Hapai ae la o Keaka i ke kiaha a kona lehelehe, a inu aku la i na mea oloko o ke kiaha, a lo@e hou aku la no ia i kekahi huaolelo i puana ia mai e kekahi mea :
E hoomanao!
Oiai, ua pau ae la na mea e pili ana i ka uhane, e pono kaua e kamailio no ka kaua hana.
Aole i keia wa, wahi a Keaka.
No ke aha hoi?
He hoa'loha oiaio nae paha oe no'u e Koma? i ninau aku ai o Keaka.
Ae.
E hiki no nae paha ia oe ke malama i na mea huna?
Ae.
He makemake nae oe e lohe i ka mea a ka uhane i olelo mai nei ia'u?
Aole o'u manao nui no ia mea, aka, ina he mea ia e oluolu ai kou noonoo, alaila, e hoolohe aku no au.
He mea huna ka'u.
Ae.
Ua kauoha mai nei ka uhane ia'u e hoike ia mea huna.
Alaila, e pono oe e hooko e like me ke kauoha a ka uhane, wahi a kona kokoolua.
Oia no hoi ko'u makemake.
He makemake nae paha oe e hoolilo mai ia'u i hoa kuka@ nou?
Ae.
Hoike mai.
Ua lawelawe pu au ma ka hoomahuka ana i kekahi kaikamahine.
O ka hapa nui no ia o na hihia o na kanaka ino.
Ua ka @ pu ia mai nei no hoi ao e hoike aku i kahi i huna ia ai ua kaikamahine la.
Ia wai e hoike aku ai?
Aole i olelo mai nei ka uhane.
Alaila, e pono oe e hui hou aku me ka uhane, a ninau pono aku ia wai la oe e hoike aku ai i ua mea huna la.
Ua olelo mai nei no "i kekahi mea."
Owau no hoi ha ua mea la.
E hoike aku no au i ua mea huna la ia oe.
He oiaio, he kanaka kupono loa au i ka malama ana i na mea huna.
O ka inoa o ua kaikamahine la o Mariona Adeline, ua manao wale ia ua make oia, aka, aole nae pela ka oiaio, eia no oia ke ola nei, a he pio hoi oia iloko o keia hora.
Iloko oia wa, he mea paakiki loa ia Onila Maka ka haoa ana iho e uumi i kona manao iloko e nu ai.
Aka, ua malama iho la no nae oia i kona kulana mua, a pane aku la me ke ano hoihoi ole.
He pilikoko nae paha ua kaikamahine la nou?
Aohe.
He wahine hoopalau hoi nau?
Aole no.
A heaha kou kuleana iloko oia hana?
Oia no ke kaikamahine a ua uhane la e mare ai ma ka la ona i make ai.
Ae, a pehea aku.
Ua lohe paha oe no ke kino i kahiko ia me na momi i loaa ai i keia mau la aku nei la?
Ae.
He kino ia no kekahi kaikamahine i make ai iloko o ka Haukipila, a hoaahu ia me ka lole o ua kaikamahine la.
Alaila, e noonoo iki ae au, wahi a ka Makai Kiu, me he mea la, ua heluhelu au no kekahi mea e like me kau e hai mai nei, o ka mea mua, he kanaka opio kai nalowale, a mahope mai he kaikamahine.
Ae, oia.
Alaila, aole i make ua kaikimahine la ea?
Aole.
A aia oia i hea kahi i pee ai?
Aia oia ua paa pio iloko o ka hale o kekahi mau mea ma Mokupuni Loihi.
Heaha ko lakou kumu o ka hoopaa pio ana iaia?
I mea e loaa ai kona waiwai.
Pehea e loaa ai i kekahi mea kona waiwai, oiai oia e ola ana?
Eia, aia a pau ae keia nune nona, alaila, e hanai ia ana ua kaikamahine la me kekahi laau make, alaila pau kona lohe ia ana aku. He hana hohonu keia o ke akamai a me ka maalea nui, a aia a holo pono keia mau mea a pau alaila, loaa mai ko'u uku.
A oia iho la ke kumu o kou kunakele loa ana i kau mea kuna e kena puuwai eleele ea? wahi a ka Makai Kiu i pane aku ai me ka leo kalakala, a ia wa i lele ae ai ka Hapa-Ilikini mai kona noho ae, a hooho ae la me ka leo kahaha.
E Keaka, ua hiki mai oe i ka pahu hopu o kau mau hana.
Owai oe? i ninau aku ai ka Hapa-Ilikini.
He kanaka au i ukali mau iho nei ma kou mau kapuai no kekahi mau mahina i hala, a akahi no a loaa oe ia'u.
Ia wa, hoomaopopo koke iho la o Keaka, a pane mai la:
He Makai Kiu ka paha oe?
Ae, a he pio oe na'u.
Ia wa nanao koke iho la o Keaka i kana pu panapana iloko o kona pakeke a unuhi ae la, aka, mamua nae o ka hiki ana iaia ke ki aku, @ ua paa mai la oia i ka hopuia mahope mai.
Me ka manaolana i haulenia, puana ae la oia:
Ua kuhihewa au.
Ae, ua loaa pono oe e kena ino.
Huli ae la o Keaka a ike ae la eia oia iloko o ka lima o ka uhane.
Iloko oia wa, aole i like ko Hale Keleneka ano me he akua lapu la, oiai, ua oi loa aku ka makau o ka Hapa-Ilikini iaia ia hora mamua aku oia wa.
Ua ola hou: ka oe e Hale Keleneka? wahi a ka Hapa-Ilikini i puana ae ai me ka makau nui.
Aole a'u mau hoomaikai ia oe e kena puuwai eleele.
Alaila, hele aku la o Onila Maka, a mamua ae hoi o ko Keaka moeuhane ana no na mea e hiki aku ana imua ona, ua paa iho la kona mau lima me na kupee hao.
Ua hiki mai ka hopena o kau mau hana hewa e Keaka, wahi a ka Makki Kiu.
No kekahi wa, aole e hiki i ua Ilikini la ke pane mai, aka mahope iho, pane mai la oia:
Aole i holopono loa kau mau hana i keia wa.
No ke aha hoi, wahi a ka Makai Kiu.
He manao anei kou ke ola nei no ua kaikamahine la?
Ae.
Ua make oia! wahi a ua Ilikini la me ka lealea nui. I hoopunipuni wale aku nei no au ia oe.
Lele aku la o Hale Keleneka maluna o ua Ilikini la me ka manao e uumi iho iaia, aka, pale e ia ae la nae oia e ka Makai Kiu, a pane aku la:
He makehewa kou hoopunipuni hou ana mai, auhea oe e Keaka, ua loaa mua ia'u ke kaikamahine mamua o kou loaa ana.
Aole he wahahee ka'u e olelo nei i keia wa.
Ua maopopo ia'u he @ahahee.
A heaha la hoi kou mea e hoao hou ole nei i ka uhane lapu?
No ko'u makemake e loaa na olelo ike kupono e hiki ai ke liia oe, a ua ake pu hoi au e loaa ona hoike, no ka mea, o oe wale no ka hoike o kau mau hana karaima eleele.
Ia wa, ike iho la ua Ilikini nei ua haule kona manaolana.
Oiai, ua ukali mau ia oia e kela kanaka hoomanawanui i kela a me keia la malalo o na hoano e he lehulehu wale a hiki i ka wa i loaa ai kana mea i iini ai.
Nolaila, aole loa e hiki iaia ke mahuka hou aku.
Noho malie iho la o Keaka no kekahi manawa a mahope iho olelo aku la:
Aole anei oe e oluolu mai i ka'u noi? Ina oe e ae mai ana, alaila, e mihi aku no au i na mea a pau au e makemake ai. Aole i pau.
KA MOOLELO
A ME NA HANA A
JAS. A. GAFILA,
KA IWAKALUA O NA
PERESIDENA O AMERIKA HUIPUIA.
KA MEA I HOOKUMU I KONA KAHUA :
"UA AHONA AU E HOINO IA MAI NO KA PONO; MAMUA O KO'U HOOKO ANA I KA HEWA."
Ma keia wahi o ko kakou moolelo e na poe heluhelu, e waiho kakou i ka noho ana ae o Gafila he Peresideno no Amerika, a e hoomaka hoi kakou i ka heluhelu i ka hapa hope o kona moolelo, i ka wa i powa ia ai kona ola e Chas. T. Guteau.
Mai waena mai o na tausani he lehulehu wale o na noi oihana aupuni, aia kekahi kanaka nona na makahiki he kanaha o ke ano haahaa loa, oia hoi o Guteau. Ua hanau ia oia ma Fraport, Illinois, a he oihana loio kana hana i ike mau ia e ka lehulehu o ia kauhale. Aole oia i noho loihi loa ma ia oihana no kona makemake ole ia, oia hoi kona mau helehelena ano e me kana mau kamailio he mea ia e nana ia ai e ka lehulehu aole oia i kupono e lilo i alakai no lakou. Ua mare oia i kekahi wahine ui no ke kulanakauhale o Kikako, a iloko o na makahiki elua mahope mai o ka mare ana, mamuli o ka hoopii pinepine a keia wahine i na mana hookolokolo no ka hana ino kupono ole a kana kane, ua oki ia iho la laua e ke kanawai a moku, a pela iho la i pakele ai keia wahine i na hana lapuwale a keia Guteau.
He manawa loihi iki mahope mai o ia manawa, ua apuka iho la oia i kekahi waiwai ma ke ano aihue, a no ia hewa nui ana i hana ai, ua kau mai la ke kanawai i uku hoopai nona a paa aku la oia iloko o ka halepaahao no kekahi manawa loihi.
I kona wa i puka mai ai, ua kakau iho la oia i kekahi buke i kapaia ka buke "Oiaio." Ua manao oia e holo pono ana kana mau hana a e hoihoi mai ana la i kona mau poho; o keia mau manaolana ana ona pela, ua hoka hoi oia e like me ka oihana loio ana i ma. kemake ole ia ai e ka lehulehu.
E hele ana oia mai kekahi kauhale aku a i kekahi, a hai aku la oia ma na pepa pai he haiolelo akamai kana hana. O na hotele ana e noho nei, ke pii mahuahua nei kona mau aie i kela a me keia la. O keia oihana hou ana i lawe ae la he haiolelo akamai, ua maalo pinepine au no na kanaka ma kona ipuka hale oihana, huli ae la lakou a akaaka aku la i ka mea nona na huaolelo nunui e kau nei he haiolelo akamai.
Mahope iki iho o ke koho ia ana o Gafila i Peresidena no Amerika, ua hoouna aku la ua Guteau nei i kekahi palapala noi oihana ia Gafila, i kona wa e noho ae ai ma ka noho Peresidena. Aia i kekahi la, manao ae la ua Guteau nei e hele oia e ike i ka Peresidena ma Hale Keokeo, aka, i kona wa i hiki aku ai ilaila, aole oia i ike i ka Peresidena, oiai, ua hele oia i kekahi wahi okoa aku. Nolaila, hooholo ae la oia i kona manao, e hoi oia i kona hale, alaila, kakau aku i ka Peresidena maloko o kekahi leta, e hookohu mai iaia ma kekahi oihana aupuni ana i makemake ai. Ua hoouna pinepine aku la oia i kekahi mau leta ia Gafila, e olelo aku ana @iaia, ua makemake loa oia iaia e halawai kino laua no kekahi manao ona e hai aku iaia.
O keia mau leta ana i hoouna aku ai iaia, aole loa i pane mai o Gafila no ke ano o kana mau noi. O Guteau, ua ike ia oia a ua kamaaina hoi ka lehulehu ma kana mau hana i ike ia ma kekahi mau mokuaina okoa aku ma ka hikina. Ua ike ia kona aihue a ua paa hoi iloko o ka halepaahao, pehea la ka Peresidena e manao ai e haawi mai i 'oihana na ke kanaka i loaa na haawina ino e like me keia Guteau. Ua nele anei ka aina o Amerika mai o a o o na mokuaina i na kanaka naauao e ae? O ka pane ole ana mai o ka Peresidena i kekahi leta ia Guteau, oia kekahi o kana mau hana naauao, a o kekahi hoi ia o na ano hana ku i ka hoonaukiuki loa i ka manao o Guteau.
Mahope mai oia mau la, aole i loaa iki mai kekahi mau pane leta a ka Peresidena ia Guteau no ke noi oihana, nolaila, hooholo ae la ua Guteau nei i kona manao, e makaala mau ana oia i na manawa a pau a ka Peresidena e hele ai ma ke alanui no kekahi mau wahi e ae, alaila o kona wa ia e hele aku ai e kamailio pu me ka Peresidena, a noi aku i oihana nana.
Iloko o na manawa a pau ana i manao ai e loaa iaia he wa kupono e launa ai me ka Peresidena, oia iho la ka wa e loaa ai iaia ka nele o ka ukiuki nui no ka hiki ole ke launa aku me ka Peresidena, mamuli o kekahi mau ulia e hiki ana mamua o ka manawa. O na leta ana i kakau ai ia Gafila, ua lawe ia mai kekahi olelo a hiki imua o Guteau, e hai mai ana ka Peresidena no kona kupono ole ma ka noho ana ma kekahi oihana aupuni. O keia mau mea, he mea ehaeha loa ia i ka. manao o Guteau, a mai loko mai o ia manawa, i hoomaka ai oia e hoino i ka Peresidena ma ke ano haahaa loa o ke kanaka ino, a na keia mua aku e hoike mai i ke ano o ka lawe ana o Guteau i ke ola o Gafila maloko o ka pu panapana.
O Guteau, ma kekahi la, hoomakaukau iho la oia iaia iho mekekahi pu panapana nui, a me keia mea make oia i manao ai e pepehi ia Peresidena Cafila ke loaa aku iaia i na manawa a pau. Iloko o kela a me keia wa a ka Peresidena e maalo ae ai ma na kihi alanui, o ua Guteau pu no kekahi e maalo pu ae ai ma kekahi aoao mai o ke alanui. Ua loaa no iaia nei ka manawa e ki aku ai i ka Peresidena, a no kekahi noi ana i manao ai aole e hiki iaia ke ki aku, ua kuemi hope mai la oia i ka wa ana e hoomakaukau ana e hoouna aku i kana mea make. Iloko o kekahimau hora ana e ku ai malaila, huli hoi aku la oia me ka nele i kana mea i makemake ai.
Ma ke kakahiaka Poalima, oia ka la 1 o Iulai, ike iho la o Guteau maloko o kekahi nupepa, e holo ana ka Peresidena maluna o ke kaa mahu i ke kakahiaka o ka la apopo no Nu Ioka, a iloko o keia ahiahi, hoomaikai iho la oia i kana pu panapana a hoopiha iho la i na poka. Ma ke kakahiaka o ka Poaono, hoolimalima aku la oia i kekahi kaa nana e lawe i ke kulanakauhale o Nu Ioka ma ke kakahiaka nui.
Aole i pau.
NA LETA A NA MAKAMAKA.
Na kekahi makamaka o makou o Waihee, Maui, i hoike mai i ka hele ana o kekahi kanaka e konohi i kekahi o kona hoaloha Pake. Haawi mai la ka Pake he puolo mea hoopahupahu; manao iho la keia kanaka he puolo mea ono, nolaila hoihoi aku la oia i ka hale na kana mau keiki, a e ole ka ike ana o kana wahine maopopo ai i keia kanaka -Ua hoike hou mai no oia no ka hele ana aku o kekahi wahine e kuai ia; he hapaha ka auhau o ke koi alalaua, eia nae ua kuhihewa la i ka hapawalu keneta, he hapaha ulaula kini a haawi aku la oia me, ka i aku e haawi mai i ke koena i koe. He hana naaupo keia a keia mau makamaka o Waihee-Na J. K. Kapo o Koloa, Kauai, i hoike mai no ka malamaia ana o kekahi paina nui ma ka mahiko o Eleele-he wahi paina hoomanao la hanau o ke keiki a ka ona o ua mahiko la. Ua konoia kekahi poe e hui pu aku ma ia paina hauoli, eia nae o ua poe la i konoia, ua pau no i ke kipakuia e ua ona la.
ALOHA LAHUI.
(Kakau ia no ke Kuokea.)
Me ka hopohopo hookamaniole: Ua oluolu au e hoike aku i na Hawaii Ponoi i ka'u mau hoike e pili ana no keia Lahui, na kumu o ko kakou emi ana ma ko kakou ano lahui, a me ka : ulu ana o na mai ino mawaena o ka lahui.
Akahi.-O ke kumu nui nana i lumai i ka aina a me ka lahui, iloko o na pilikia, oia hoi ka hookuina o ke au hou a me ke au kahiko.
Ma keia hookuina ua oi aku ka wela o keia hookuina, aole i nana pono ia ka aina ma keia hookuina, a hiki i ka wa i kukulu ia ai kakou ma ke ano Aupuni malalo o ko kakou Kumukanawai, a me ka hoolala ana o ko kakou mau kanawai a me na hooko ana o ua mau Kanawai a la. Ke hai aku nei au ia oukou, ma keia wahi ua oi loa ka wela. Ua okoa loa ke Kamukanawai a me na Kanawai a me na hooko ana, ua okoa loa ka lahui a me ka ikaika iloko o lakou. Ua oi loa aku ka ikaika o na Kanawai a me na hooko ana. Ma keia wahi e emi nei kakou ma ko kakou ano lahui a e ulu nei na mai ino.
O keia lahui he lahui palupalu loa keia ma ke kino, a ma ka manao he poe aloha oiaio.
E nana ae kakou i ka ulu ana o kekahi laau nui e holo ana kona mau lala i o a i o; oia no ke Kumukanawai.
A e nana pu iho hoi kakou i na mea e ulu ana malalo oia no ka lahui.
Heaha la ka kakou mea i ike? He neo, he puu lepo wale no ka kakou mea e ike. E nana hou aku hoi kakou i kekahi kahua maikai palapalaha i ulu nui ia e na mauu. A ina e waiho ia aku kekahi papa nui maluna oia wahi a hala eono mahina, aole mea ulu malalo ona. O ko kakou aina e waiho nei, me he maea la, ua haalele mai ke poo i ke kino, a pela pu hoi me na lima, ua haalele pu mai i ke kino. Ia'u eku nei a nana iho maluna o kona mau helehelena, aole au wahi mea e ae e mahlo ai, o ka honi wale no i kona mau la hauna. O na wai e hoopuni mai ana a me kona mau ulu laau, o konamau ku@ wale no. O ko kakou aina, ua like me kekahi kumu laau nui o kona mau lala e holo ana i o a i o, o kona kulana i ka wa mamua, ua oi aku kona mahalo ia kona nani, a ua piha pono kona mau lala i ka hua. Aka, i keia wa, ua loaa oia i kekahi makani nui, o kona nani a me kona mau lala, ua pau loa i ka hai. Ua kaawale na lala mai ke kino aku, a ke ku olohelohe wale nei no.
O na lala hoi keia, ke hoole mai nei aole ka keia o ko lakou kumu Aina he mea oiaio, aole io keia o ko lakou kumu, alaila heaha la ka waiwai no keia kumu laau olohelohe wale iho no, me ke kaawale o kona mau lala? Ua like loa iho la me keia mau kumu hoohalike. Ke ano o ka noho ana o ko kakou aina a me ka lahui, mai ka mea e noho ana ma ka noho alii a i ko kakou mau Kalai Aupuni a me ka lahui.
Ua okoa loa na manao, oiai kakou e noho ana he mau keiki malalo o kekahi makua, aole kakou i komo aku malalo o kona mau eheu, a aole no hoi oia i wehe ae i kona mau eheu. O na keiki me keia ke ano o ka malama ia ana, he mau keiki maimai wale, a ano huhulu loloa, a make no i kahi manawa. Ke hoomanao nei au, pela iho la ka kakou emi nui a e ulu nei na mai ino. O na keiki, i kaawale ae mawaho o na eheu o ka makua, a nele i na hoopumahana ana me ke aloha, oia mau ano keiki, ua kaawale ke aloha maikai, mai lo lakou naau aku, a ua kaawale lakou mai na hoomanao ana he makua, ua ulu mau na kuko hewa.
Pela wale iho la no ke ano o ko kakou noho ana, mai ko kakou wa i kukulu ia ai he aupuni Kumukanawai, a hiki i keia au a kakon e noho nei, aia maloko o ko kakou Kumukanawai, a me na Kanawai, a me na hooko ana, he au awahia e make ai ua awahia ka aina a me na wai e hoopuni mai ana, ma keia mau kumu, he aneane hiki ole i ko kakou mau kalai aupuni, ke hooponopono ma ke ano maikai, aole e hiki, aohe kahua, kahi e kukulu ai ma ke ano maikai, ke pii nei keia lahui ma ka naauao, aka, o na ake ana, e like me ka mea i makemake ia, no ka hiki ana ia lakou ke: malama i na hooponopono aupuni ana, aole e hiki, no ka mea, ua loli ka aina, a me na mea maluna. E like me ka'u mau kumu e hoakaka nei, ka mea hoi nana i kono ka lahui iloko o kela hewa, keia hewa, ua hoole aku na keiki i ko lakou mau makua, ma ka manao, a pela no hoi na makua.
Ua@ hoolilo ia ka naau i halehalawai no Diabolo, ua lanakila na ipuka o ka po maluna o ka luna manao, mamuli oia mau ano, ua hoonawaliwali ia ka uhane, a ua nawaliwali pu me ka hale o ka uhane, o na hewa i kiai mau i ka naau, a i apono ia e ka luna manao me he ipo aloha la, ua like ia me ke Kalaipahoa he mea make. Ke manao nei au ua kawa ka'u mau hoakaka e pili ana no na kumu i emi ai kakou ma ko kakou ano lahui. Ua hai ia ma ke Akua olelo, i na he makapo e alakai i ka makapo, e haule pu laua i ka lua. Aole pela keia, aia pau ka powehiwehi o na maka, kaakaa na maka o ka poe maka pipili, moakaka na pahele e hina ai.
M. ULUNAHELE.