Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 8, 24 Pepeluali 1883 — Page 4
This text was transcribed by: | Susan Kay Anderson |
This work is dedicated to: | Ohana Anderson |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
(I Huiia.)
No ka makahiki.........................................................................................$0.00
Eoeo Mahina..............................................................................................1.00
Dala Kuihe ka Rala
Poano, Feberuari 24, 1883.
O.D.W Aiwoki wale no ka i aeia e kakau imoa no na dala i bookaaia mal make keena o ka NAPEPA Kuokoa.
What Shall The Harvest Be
Gospel Hymn No. 79.
1
Lulu ae no ma ka la wanaao.
Lulu ae n ke hee ae ka hau.
Lulu aeno mai ke aoapo.
Lulu ae no maanei anao.
Heaha ka ohi ae?
Heaha ka ohi ae?
Cho--Lela i ka poahi, lulu i kea o.
Lulu i ka poahi,lulu i kea o.
Lulu ke ikaika, lulu a mau.
Lulu ke ikaika, lulu a mau.
Lulu a mau, a e ohi no,
Maneina na, ma kela, kela ao.
2
Lulu ae no makeala a.
Lulu ae no ma na wahi pua.
Lulu ae no ma kuka e.
Lulu ae no ma na puu laelae.
Heaha ka ohi ae?
Heaha ka ohi ae?
Cho—Lulu i ka pouli, ae.
3
Lulu ae no me ka ha pu.
Lulu ae no me ke poo luuluu.
Lulu ae po me ka pule e.
Lulu ae no me ka oli nae.
Heaha ka ohi ae?
Heaha ka ohi ae?
Cho—Lulu i ka pouali, ae.
4
Lulu ae no a iini e.
Lulu ae no me ka maka uwe.
Lulu ae no a hookahe wai.
Lulu kiai no ka ohi ae.
Heaha ka ohi ae?
Heaha ka ohi ae?
Cho—Lulu i ka pouli, ae.
Hawaii.
HAAWINA KULA SABATI.
HELU, 10 SABATI, MARAKI 11.
Kumuhana Na mea ehlku I wae la—Pauku
Balbala—Oih 6: 1-15.
1a Manawa, I ka wa I mahahua’i na haumana, ohumu iho la ka poe Helene I ka poe Heera; no ka mea, ua mala ma ole ia ko lakou poe wahinekanemake I ka manawalea ana I kela la I kela la.
2 Alaila, hoakoakoa iho la ka umikumamalua I no haumana a pau, I mai la, Aole e pono ia makou ke waiho wale I ka olelo a ke Akua, a e malma I no papa ai.
3No ia mea, e imi oukou e na hoahanau, I mau kn=anaka I ehiku iwaena o okou, a I ike pono ia, a piha hoi I ka Uhane Hemolele, a me ke akamai, a o hoonoho kakou ia lakou manua o kela oihana.
4A e hookaika mau makou I ka pule a me k hike oneia.
5Ua pono keia olelo imua o na kanaka o pau; a wae mai la lakou ia Setepano, he kanaka piha lo i ka manoio me ka Uhane Hemolele, a me Pilipo, a me Peaokoo, a me Nikanora, a me Timona, a me Paremena, a me Nikolao ka mea i huli mai no Anetioka.
6Hooholo iho la lakou imua o ka poe lunaolelo; a pule ae la lakou a kau iho la i na lima malua o lakou.
7Hoolahaia ae lu la olelo a ke Akua, a mahuahua mui aku la ka poe haumana ma Jerusalema; a he nui no na mea o ka poe kahuna i manaoio.
8ª ua piha o Setepano i ka manaoio a me ka mana , hana no ia i na mea mana a mea kupanaha loa iwaena o na kanaka.
9Aka ku mai la kekahi poe no ka halehalawai i kapaia o na Liberetino, a me ko Kurene, a me ko Alekanederia, a me ko Kilikia, a me ko Asia, hoopaapaa mai la Kakou ia Setepano.
10Aole nae i hiki ia lakou ke ku imua o ke akamai a me ke koikoi o kana olelo ana.
11Hookonokono ae la lakou i na kanaka, a me na lunakahikok a me ka poe kakauolelo, a lele mai la lakou, a hopu iho la iaia, a alakai kau la imua o ka ahalunakanawai.
13ª hoonoho mai la lakou i mau mea hike wahahee: i mai la lakou, Aole hooki keia kanaka i ka olelo ana i nao lelo hoino i keia wahi hoano, a me ke kanawai.
14No ka mea, ua hohe no makou iaia e olelo ana, O Jesu no Nazareta, e hoohiolo no ia i kela wahi, a e hoololi hou no ia i na Oihana a Mose i haawi mai ai na kakou.
15ª o ka poe a pau e noho ana ma kahe hookolokolo, haka pono aku la iaia, a ike iho la i kona maka me he maka anela la
Pauka Gula P.3.
Mele. “He wahi eehia.” Hoku Ao Nani, aoao 119.
Pule i kahiki mai ka Uhane Hemolele iloko o na luakini.
Ka wehewehe me ka ninau ana.
NA MAHELE.
1 K ohumu ana. p.1.
Ua noho oluolu a kuikahi na haumana aku, ekolu, a eha paha makahiki; iloko o ia mau makahiki, ua mahuahua na haumana. He mau ausani he umi poha, akahi no ala mai ka ohumu. Owai ka poe i ohumu Owai ka poe Helene? He poe Iudai no, ua noho nae ma kahi e, ma na aina Helene, o ka olelo ka oloelo Helene; ua hoohalike lakou me na Helene ma na hana he nui. Ua hele mai kekahi hapa o lakou ma Jeusalema, a malaila lakou i lilo ai i poe haumana na Jesu. Ohumu keia poe ia wai? Ka poe Hebea, oia na Judaio e noho ana ma Jerusalma; ka olelo ka olelo Hebera; ka baibala ka baibala Hebera; ua lilo nae keia poe i poe haumana na Jesu. Heaha ke kumu o ka ohumu ana? O ka puunaue like ole ia o ka waiwai kokua manawalea. Ua haawi na haumana mea waiwai i kekahi hapa o ko lako waiwai no ka poe ilihune, no ka poe wahine kanemake. Na lunaolelo, na puuku,he mau kokua paha ka lakou. Ua kauoha paha na lunaolelo i na kokua e puuanue pono i ka puu waiwai manawalea iwaena o na whine kanemake Helene me na whine kanemake Hebera. Ua hana lakou ela ma ko lakou kuhiana; aka, o no wahine kanemake Helene, ma ko lakou manao, ua paewaewa ka puuanue ana, ua lilo ka ka hapa nui i na whahine kanemake Hebera. Pela io puha, aele paha
11Ka mea i pau ia ka ohumu ana
p.2-7
Heaha ia mea? Hoakoakoa na lunaolelo ia wai? Nui anei na haumana? Ae, he mau tsausani no. 2. Heahaka na lnaolelo i ka lehulehu? Aole pono ke noho na lunaolelo i poe puuku waiwai a i poe haiolelo hoy. Pono ke hookaawaleia, kaawale na luna haiolelo, kaawale na puuku. He hana ekalesiaeuanelio hou keia.
P.3 Nolaila, e aha kakou? E wae i ehaia?He helu piha ka 7. He poe piha I ke aha? A e hoonoho ia lakou malua o ka oihana hea? Oihana puuku waiwai ekalesia ko ka poe ilihune, ka poe whaine kanemake. I lilo na lunaolelo i ke aha?
P.5 Pehea ka ekalsia? He mea pono ia i ko lakou manao. Owai na moa o ka poe I wae ia? Setepano, uapiha oia i ke aha? Ua lilo hoy oia i haiolelo. Pilipo, ua lilo hoy oia i haiolelo. Owai ka Helenei lilo i Judaio mae ke okipoepoe ia ana? Ma ka nana’ku, he poe Helene ka hapa nui o keia poe7.
Owai ka inoa o keia oihana? Diakona kahna, ka lua keia oihana diakono. Na diakono, he poe kokua ia i na kahuna, e like me na Levi, he poe kokua ia i na kahuna.
P.6Ua wae ka ekalesia i keia poe ehiku; nawai nae i hookohu a hoolaa ia lakou?
P..7. Mahope iho, pehea ka olelo a ke Akua? Pehea hoy na haumana ma Jerusalema? Owai kekahi poe i manaoio ia Jesu? Nui wale na kahuna Judaio, he mau tausani lakou.
P.8. He diakono Seepano, ua lilo nae i aha? Heaha kana mau hana? Akahi no a hana mana kekahi mawaho o na lunaolelo.
111 Ka poe houe ke’ake’a ana.
P.9. Owai kekahi poe i ku ae a hoopaapaa me Setepano? Na Libertino. Owai lakou? Nohea ko lakou inoa? Mahea ko lakou halehalawai? Sunegoga ka inoa o ka helehalawai Judiao. He mau haneri seneoga ma Jerusalema. He senegoga okaoa no ko Kurene, no ko Alekanederia, no ko Kilikia, a no ko Asia. Elima snegoga. Aia ma Jerusalema ia mau snegoga elima. Malaia i hui ai ka poe naauao e hoopaapaa, e wehewehe i na mea pohihhihi e pili ana i na kanawai Judaio, na oihana Judaio, me na mea e ae. Hue kaawale nae, kaawale na Libesetino ma ko lakou hale, na Kurenema ko lakou hale, a pela aku. Aia mahea Kurene? Mhea Alekanederia? Mahea Kilikia? Owai ke kanaka naauao no Kilikia i kokua I ka hoomaau ana ia Setepano, a mahope ilo i lunapelo?
P.10 Kaaoao hea la i eo? Lanakila Setepano.
P.11.Na ka lanakila ole, pehea ka aoao i hoka? Hoowalewale i Kekahi peo e aha? Akahi no a hui kue na kanaka i na haumana, na lunakahiko, na kahuna nui &c, wale no mamua.
P.12. Heaha kekahi hana a keia peo kue? Na lunaolelo, o Petero ma wale no kai hopu ia mamua, a laweia imua o ka ahalunakanawai, lia hoy ka Sanekerima.
P.13. Heaha kana hoike i hoike ai?
P.14. Heaha ka lakou I hohe ai? He oiaio paha keahi hapa o na mea I hike ia; ua hookekee ia kekahi hapa o na mea I hoike ia; ha hookekee ia kehahi hapa. Ua olelo no Jesu, e hoohiolo ia’na kaluakini, no ka hewa nae o na Judaio. He oiaio hoy e hoololi ia ana na oihana a Mose, ma ke ko ana oia mau oihana ma ko Jesu make ana. He kanaka wiwo ole Setepano. Kakau ole i ka hai aku i ka liaio.
P.15. Pehea ka poe e haka pono ana ia Setepano? Ua ike lakou, aole ona pihoihoi iki. Ua iki kakou, aole ona pihoihoi iki. Ua like kona maka me he maka aha la? Olinolino, wiwo ole. E like me ko wai maka mamua loa aku?
NA MANAO HOOPILI.
1. E ala mai ana no na ohumu no kehahi mau kumu.
2 E wikiwiki e imi i na mea e pau ai ka ohumu; mai kali a un aku ka ohumu.
3 Pono ke mahele in aka hana ekalesia, ka oihana kahu i kekahi, oihana haiolelo i kekahi, oihana puuku waiwai i kehahi, oihana kula Sabati i kekahi. Me ka hoomana ia nae e na kahu ekalesia.
4 Aia pau na ohumu a noho kuikahi na hoahanau, aliala, holo na hana a ka Haku, mahuahua ka poe manaoio.
5 E wae ia ka poe kupono o kela a no keia oihana.
6 E alama ana no ka hoomaau ana. A hoomaau ia, e hoohalike me Setepano, mai wiwo, kupaa. E olinolino ka maka me he maka anela la.
mele. “Ola Lanakila.” Hoku Ao nana, aoao 54-
Pule i lanakila ka oiaio mao Jesu la.
Haawina no Mar. 18, Ohi. 7:54-60 8:1-4
PALAPALA HOIKE A REV. L LAIANA, KE KAHU EKALESIA O WAIMEA, HAWAII, NO NA MAKAHIKI HE 50 MAI IUNE 1832, A IUNE 1882
I ka luapele au me Napa, me Koana, oia ke alakai. Halawai makou ma ke alanei. Nui na kanaka i hele mai, nui ka huli, nui ka pule me ka auwe ana. Mai ka luapele a Hilo, ua puka e ilaila kekahi whine kane ole i holo pu mai Amerika mai me Berita mai Kukia 9 Kamika ka inoa. Ua hele i Hilo e na na i ka luapele. Hiki ole nae ke hele i ka lua pele. Ua loohiaia i kehahi eha ma ka wawae. He mau la wale no a ola no.
Pehea oe? E ae anei oe e lilo i wahine an’u? Alia, e noonoo au. Mahope, innau hou au, ua akaka anei kou manao, a ae e hoole?
Ke ae nei au. Maikai. Mai ke Akua mai paha ia. Ma lulai la 14. maeia maua e Koana.
Haalele mau ia Hilo Julai 16, a puka i Waimea Julai 18, 1838, me Emesonaa pu kehahi ma ke alanue Mauna. E noho ana Belita me kana wahine, mai Kohala mai. Ua hele mai lua e hoomakaukau i ka hale no maua a hiki i keia la.
He mau la hoomaha iki alaila kii aku maua i ke keiki ia Kaki ma Kohala a hoy pu mai.
Ka hoomaka hou ana no ia o na hana me na hana mamua la Laiana wahine ke oihana kula, a ia’u ka oihana kahuna me ka oihana kula pu kekahi.
O na hana i hana ia mamua, oia no na hana me kekahi mau hana hou kekahi. Me ia no ka nui o na halwai, ka lulu hua ana, me ka ohi pu ana. Mau no ka huli o na kanaka. Mau no ka ohi ana iloko o ka ekalesia. Aole nae i mau ka paa ana o ka diablo ma kona lua hohonu. Ua hemo no aa ua hele hoowalewale i na haipule. Ua hookonoia na wai ona, me kekahi hoomaa hou. Ka hoomana Kaolika mai na aina haole mai. Ua hookapu loa ia na na wa ona mamua, aole make e laweia mai mai no anina haoele mai, aole makee kuaiia, a e hana ia. A ua hoihoi ‘ku na kahuna Farani mai Hawaii nei aku, aole make ke aupuni e palua na hoomana. Ka hoomana Farani, he ano like ia me ko Hawaii hoomana kahiko, oia hoi ka hoomana kii. Ua hooapuia, aole make e hookomo ia kekahi hoomanalike Ka hoomana a na Misionari Amerika I iawe mai, oia wale no ka hoomana a na lii I makemake ai e hooaaa. Malu na ekaliesia mamua. Aka, ma ka hooweliweli ana a na koku manuwas Beritania me Farani, ua ae na lii ma ka waha o na pukuniahi w wehe I kehaki hapao na kapu. E lawe ia mai no na waiona me ka oihana Pope mai na aina hole mai.
Ke ala hou no ia o ka inu i na mea ona, me ka ona. Ke ala hoy ia oka makemake o kekahi poe e haoa ia keia hoomana hu. A hele kekahi hapa o na hoohanau ilaila. Aole nae he nui. A hele keahi hapa i ka ona. A hoi houkekahi hapa I ke puhi baka, ko lakou wahi mea ono mui mamua. Ua hemo nae ma keia huli nui ana.
Ua uhaki I ka baka I kanuia. Pela ma ka nui o no ekalesia e ae, aole ma keia wale no.
A o kehahi mau mea i hemo ma keia huli nui, oia na lei ano lapuwale, ano lealea, a ano hoowalewale kolohe. Ua waihoia, ma ko’u ekalesia, a ma na ekalesia, a ma na ekalesia e ae.
Ua ala ho ke kuko i ka baka, a i na lei.
A puhi baka no, a lei lei no kekahi poe.
Ma ia mau meahoowalewale, ua haule kekahi poe hoahanau. Ua mihi nae ka nui a hoy hou mai iloko o ka ekalesia. A mau no ka huli me ke komo ana iloko o ka ekalesia a ane pau na kanaka maka’u kihapali ka huli mai i ka pau ana keia wa ohi mai Julai 1837, a Julai 1847. Kokoke 6,000 ka nui o na hoahanau.
Ua huli liilii a ohi liilii ia no mahope a hikii ka mak. 1882. Ka nui o na hoahanau i hookomo ia e a’u ma ka manaoio mai ke 37 a S2. Koe ka poei hookomoia e a’u ma Kohala.
Na mea’ho iloko o keia mhele mai 37 a 44.
He mau halawai hou, he mau kula hou, he mau aha hou, he mau hana hou. Ua pau ka nui o na kanaka ia ka hookomola iloko o ka ekalesia.
O ka hookiekie ana ia lakou i lilo lakoa i poe naaao ma na hana kino, a ma hana uhane, oia ka hana i koe. He hana nui loa ia.
Aia na kanaka iloko o ke kapa Hawaii, kane, wahini kamalii. Kakaikahi loa ka poe i loaa ka lole. Na luakini me na hale kula, he mau hee pili a lauhala wale no.
He moena ka papa, me ka noho, ‘ ho malalo ka poe hoomana. Pela na hale noho, he mau hale Hawaii, a nele i na noho, i na papa, i mea keke. Ai malalo me na lima, aole pahi, aole puna, aole bola, aole pa, aole papakaukau, aole ipuki, ipu hao, pa palai. Aohe dala haoli, aohe hale kuai, aohe lole, aohe kamaa, a papale, a kakini, kaikahi wale no. Hana wale na kumu me ka uku ole ia.
E lilo ana anei keia hahui I hahui naauao, a hao ke kekuluia I aupuni kuokoa? Pela ka manao o kekahi poe. I makaukau no ia mea, ua koho na alii I kumu ao kanawai. Ua loaa ke kumu Mika Rikeke. Ua kukuluia ke kula kanawai. Na lii me kekahi mau makaainana na haumana.
Aole liuliu a lilo ke aupuni I aupuni hui, na lii me na makaainana, me ka Moi. Hui lakou a noonoo a hana i Kumukanawai e pili like ana i na lii me na makaainana, me ka Moi. Hui lakou a noonoo a hana i Kumukanawai e pili like ana i na lii me aa makaainana, a kau ka inoa o ka Moi K. III. me ke kuhina nui, Kekauluohi, ma ka la 8 o Ik. 1840.
Ma ka kumukanawai, ua weheia ka puka e pii aku ai ka naauao o na kanaka, a e holo ai ka oihana kula.
Ua hooano hou ia ka oihana kula. Ua kohoia i mau Kahukula, he mau lunakula apana. Na kakou e hoonoho I ka kumu, a e uku I na kumu. Na ke aupuni kekahi hapa o ka uku, a na na kakua kekahi hapa. Ma ka lole wale no ko ke aupuni hapa.
Mahope iho, ua kukuluia i Papa Hoonaauao, a kohoia I Kuhina Ao Palapala, nana e hooponopono i k oihana kula. Mika Rikeke no ke Kuhina mua. Mahalo ae ona, na ke aupuni wale no e uku I na kumu, a ma ke dala wale no paha.
He mau kahukula apana, me na lunakula apana, a he mau puuku waiwai kula, na lakou e uku I na kumu ma ke kikooia mai e na kahu.
Ua hooano houia ke Kulanui ma Lahainalua.
Ua hoopauia ke komo ana o na kanaka makua iloko o ia kula. O ka poe opiopio wale no ka ia ae ia e komo. He poe i waeia mailoko mai o na kula e oiha na kula, ua hoomahuahua nui ia na hana a ka Misionari.
I makaukau na kumu, nui ko’u manawa i lilo i ke kula kumu, a ma ia kula ke ao pu ia ana o ka poe i waeia e hele i ke Kula nui o Hilo, a i ke Kula Nui o Lahainalua.
He kula ohana kekahi, no na kaikamahine Hawaii. Ua lawe ia kekahi mau kaikamahine maloko o ko’u ohana.
Malila i hanai ia ai, a ao ia ai he mau makahiki ma na buke, a ma ka hana lima, ka humuhumu &c.
Ahe kula haole kekahi a’u i ao ai. No ka mea, na mahuahua na haole ma Waimea ma ia wa.
I mea e pii ai ka naauao o ka noho kino ana, ua hoalaia kekahi mau hana aha hoohauoli, i kapoia na Puali inuwai, no ka poe i ae e haalele i na waiona, me ka haka, a e kahiko i ko lakou mau kino i ka loli. Halawai makahiki na Puali inuwai. Nui na hana, ka hoike kula, ke kai a huakai hele ma ke ano koa, me na hae, na pahu, na ohe. Na ni na huakai!
Ua kahikoia i ka lole.
Nohea ka lole? Aohe halkuai ma ko u kihapai. Nolaila, na’u no i kii aku ka lole a loaa mai a kuai aku. Nui a loilhi kuu hooikaika ana i paa na kane, na whahine, na keiki i ka lole, i like na kahiiko o na kanaka Hawaii me ko na haole. Nui na hana nui na ahaaina, me na hana hoonanea.
A paa na kino i ka lole, alaila, kupono ole ka ai ana malalo ma na moena. E hana i na papa kaukau, a i na noho. A noho maluna, e like me na haole. A ua hana ia no. A lako na hale i na papa me na noho, me na pa, kiaha, pahi. o, puna, ipu ki, bola, &c.
Ua hoano hou ia hoy na luakini me na hale kula. He mau hale kua, hale pokaku. Ua paa kekahi I ka papa, me na awai, na noho, na puka aniani. Ua pono iki, maikai iki. Hookahi no bele luakini I loaa.
Ma Febuari 1843—Ua lilo ke aupuni ia Beritania. Ua hukiia ka hae Hawaii ilalo, a kau ka hae Beretania Maluna, mai Feb a Iulai. Nui ka haunaele ma kau wahi. Nui ka ona, nui ka moekolohe. Aole holo pono na hana ekaesia me ka oihana kula.
Ma Iulai la 31.—Ua hoihoiia mai ke apuni me ka Haw Hawaii. Nui ka kauoli. A hoomaka hou ka holo pono ana o na hana.
Ma ka la 28 o Novemaba 1843—Ua aeia e na apuni nui e lilo Hawaii i aupuni kuokoa. Ua naauao iki keia lahui ia wa, aole nae i naauao loa.
Nui na hanai hanaia i mahuahua ka naauao. Koho n lii poe haole aloha i keia lahui, e hana kakou i na kanawai, a e kukulu i na Aha Kuhina, na Aha Hookolokolo a pela aku, oia ka hana a Rikeke, Rikoda, me Li.
Nui ko lakou noonoo ana, imi ana, hana ana i like na oihana o keia aupuni, me ko na aupuni e ae.
Ua hooholoia, e mahele ia na aina, no na lii kekahi, a no na makaainana kehahi.
E haawi na lii i mau kuleana aina a pahale no na kanaka.
Nolaila, ua kukuluia i Aha Hoona, a hooko Kuleana Aina. A hoomaka ia Aha e hana ma ka mak. 1847.
Naaupe na kanaka ia wa. Aole makopopo keia hana hou. I ole e nele na kanaka I ke kuleana ole, ua lilo au I kokua no lakou. Ma ko’u kokua aloha wale ana, nui ka poe ma ko’u kihapai I loaa na kuleana pahale, me kalii aina uuku.
Mamua, hookahi no wahi e hui ai na hoahanau no ka ahaaina a ka Haku. No ka nui loa o na hoahanau, a no ka loki o kahi hele o ka nui, ua maheleia ko’u kihapai, i mau mahele he 16. He 16 wahi e ahaaina ai. Ua pau ka hui ana ma Waimea. Ane like keia me na ekalesia he 16. No Waimea ka makua, he mau lala he 15 na ekalesia apana. Ua hoonohoia he lua malama o kela me keia, me kona mau kokua, oia hoy na kiakona, me na haiolelo. Na lakou e malama i na ekalesia, i na wa i kaawale ai au. Halawai hapaha a hapakolu au me lakou ma ko’u kaapuni ana, a hooponopono up i na ekalesia.
I Maukaukau iki na luna, na kiakona, no haiolelo, kula au me lakou ina na po ma ka oihana haiolelo, me ka wehewehe ana i ke ano o na pauku baibala. Ma ia kula ana, nui ka poe i makaukau iki i ka haiolelo ana.
Pela no hoi na kumu kula. Ma ko’u kaapuni hapaha ana, hoiae au i na kula.
Ma ka mak. 40 ua pau ka baibala okoa i ke aiia. Oia ka buke heluhelu nui ma ka kula. Nui wale na mokuna I hoike aanaauia. Ua mahuahua hoi na buke hoonaauao e ae. Ua loaa hoi na kumu naauao no Lahainaluna mai, a no ke Kula nui o Hilo mai. Mau no nae ka’u kula kumu.
No ia kua kekahi mau kumu.
Ia’u hoy ka malama ana i ka waiwai kula, i ka lole, i ke dala, a na’u e uke i na kumu ke kikoia mai. He mau hana aloha keia, aole me ka ukuia.
Maloko hoy o keia wa, mai 37 a 47, ua hoala ia no kokua mahina hou, kokua hakuna, kokua ia ko na aina e, kokua i ke pai ana i ka baibala, me na Teraka, me na ilihune, ma ke kapa, ma ka loke, ma ke dala maoli, ma ka waiwai i loaa.
Maloko o keia wa, ua loaa na kumu himeni, Hawaii. A maha iki au i ke ao mele ana.
Na’u nae I hakana mele kula, na mele anaina, a hana hoi i kekahi mau buke no na kula Sabati.
Iloko hoi o keia wa, nui kuu pilikia kino, nui na eha o’u, eha ma na maka, a ane makapo I kekahi manawa, eha ma ke kua, he mai piwa kekahi, a he kunu nui kekahi, a ane hiki ole ke hana; hana no nae ma ke hoomanawanui ana, me ke aloha hoi.
A pela na kanaka. Nui na mai I ke kahi manawa, he kunu ahulau. Mahuahua ka’u hana lapaau ana. No ka mea, aole he kauka haole e ae ma kuu kihapai, owau wale no. Aole nae au I hele I ke kul Kauka. Ma ka heluhelu ana I na buke Kauka ko’u ike ana I ka pihana lapaau. Lapaau aloha au. No ka Aha Misionair o Bosetona mai ka laau.
Nui wale na hana ma ka wa elua, mai Mei 1837, a Dek. 1847. Aole pau i ka hai ia.
(Aole I pau.)
A MOOLELO O KA AHAHUI EUANELIO O HAWAII HIKINA.
La hana I Poaha
Feb. 1 hora 2 p.m. 1883.
Halawai ka Ahahui euanelio o Hawaii Hikina ma ka luakini o Haili ma Hilo.
Wehia ka halawai me ka pule a ka Lunahoomalu mua a J.N. Kamoku.
Ma ka balota ana, ua kohoia o J.H. Pahio i Lunahoomalu, a o J.S. Kalana i kakauolelo.
No ka Ekalesia o Haili, Hope Kahu J.S. Kalana. Elele, J. Hanai. No Onomea, Kahu J.H. Pahio. Elele Makaaeae. No Laupahoehoe& Hakalau-------No Puula Puna J.N. Kamoku, Kowai. No Kalapana-Opihikao, S.P. Kaaia, B. Mauwa.
Na Lala mau. Rev. A.O. Polepe, Rev. D.B. Lyman, J. baakaula a me Kaawa.
Koho ka Aha ia K. Paulo, Puaa, Mr. Makaena, Kalaokahaku, J.M. Naeole, Kaua, Nalimu, Kahinu i mau hoa kuka.
Kohoia o Rev. A.O. Polepe, Rev. S.P. Kaaia, Rev. J.N. Kamoku i Komiimi hana.
Kaawale ke komite, noho ka aha e haipule.
Heluhelu mai ka Lunahoomalu o na komite i na kumuhana.
1 Hapaha hora haipole.
2 Ka hoike Kihapai.
3 Na palapala hoopii.
4 Heluhelu Haawina.
5 No ke Kulakahunapule.
6 Na keike a ka Aha.
7 Komite imi haawina.
8 Komite hoalohaloha no ka makua i makeno Rev. T. Coan.
9 Na hana euanelio o na ekalesia.
10 No na Kula Sabati.
11 Kahi, a me kamanawa e hui ai ka Aha.
Aponoia ka hoike a ke Komite.
Hapaiia ke kumuhana 2.
Ka hoike kiapai.
Na S.P. Kaaia i heluhelu mai i ka hooike o ke kihapai o Kalapana a me Opihikao.
Na J.N. Kamoku i heluhelu mai i ka hoike o ke Kiapai p Puula, ua mmi ka hana a ka Haku ma ia kihapai.
Kohoia o J.S. Kalana a me aa kaula i komite e hele e hui pu me ke Kahn a me ka ekalesia, a e kuka pu no ke kumu i emi ai ka hana o ka Haku.
Hapaiia ke kumu hana 3.
Na papapala hoopii.
Na ke kakauolelo i heluhelu mai he palapala hoopii. Na D.K. Pa, no ka aie o kona ekalesia iaia.
Waihoia i ke komite o na palapala.
Heuhe hou mai no ke kakauolelo he palapala hoopii na S.W. Kowai o Olaa, e hoihoi aku ka Ahahui o Hawaii Hikina i kona poho ma ka hoouna ana iaia i haumana no ke Kulakahunapnlema Honolulu.
Waihoia no ke komite o na palapala hoopii.
O Rev. A.O. Polepe, Rev. D.B. Lyman, Rev. J.N. Kamoku na lala o ke komite.
Ma ke noi hoopanee ka halawai apopo hora 9 a.m. me ka pule a Rev. A. Polepe.
La hana 2 Poalima hora 9. a.m.
Halawai ka Aha e like me ka mea mau. Weheia ka halawai me ka pule no hapaha hora.
Heluheluia ka moolelo o ka halawai i nala a aponoia.
Hapaia ka koena o ka hoike kihapai
N J.S. Kalana i heluhelu mai i ka hoike o ko Kihapai o Haili, ua mau no na hana a ka Haku ma keia Kihapai me na kokua no ke Apuni o ka Akua.
Na J.H. Pahio i heluhelu mai i ka hoike o ke Kihapai o Onomea.
Heluhelu mai ke Kakauolelo he palapala kahea Kahuna na ka ekalesia o Haili ia J.S. Kalana i Kahu no lakou, he 232 na inoa. Woihaia i ke Komite o na palapala hoopii.
Hapaiia ke Kumuhana 4.
Heluhelu haawina.
Na J. Paakaula i heluhelu mai kona haawina.
He mea pono anei i na hoahanauke kanu i ka awa a iuu?
Na J.N. Kamoku i heluhelu mai i kona haawina. Ue mea pono anei ke kanu ana i ka paka, a nau a kuai hoi?
Hooholoia e hoouna i ka “Nupepa.”
Heluhelu mai o J.H. Pahio i kona haawina.
E hoiki mai ka hewa o ka inu ana i ka waiona
Koho ka Aha ia J.S. Kalana, J.N. Kamoku, S.P. Kaaia, i Komite imi haawina.
Hoopanee kahalawai a ka hora 1 ½, pule o D.B. Lyman.
Halawai hou ka Aha ma ka hora i hoopaneeia.
Pule ka Luuahoomalu.
Kumuhana 5.
No ke Kulakahunapule.
Hooholoia: E kokua keia Aha elua haneri dala ($200.00) no ke Kula Kahunapule ma Honolulu.
MAHELEIA.
Hapaiia ke Kumuhana 6.
Na keike a ka Aha.
Aponoia Joseph Kalana, J.K. Niau, E.P. Hoaai, Elenta, B. Manoa, i mau keiki na ka Aha.
Kumuhana 8.
Komite hoahaloha no ka make ana o ka Makua Rev. T. Koana.
Rev. A. O. Polepe, J.N. Kamoku na lala.
Kumuhana 9.
Na hana euanelio o na kealesia.
Hooholoia na na ekalesia e noonoo no ia hana.
Heluhelu mai ka Lunahoomalu o ke Komite o na palapala hoopii.
No ka palapala hoopii a S. W. Kawai o Laa.
Ua nana ko oukou Komite i keia palapala, oiai o na kumu lilo a me na kumu loaa ponoi a na haumana o ke Kula Kahunapule ma Honolulu, a o na keike=i a keia Aha i hoouna aku ai aole i pili mai i keia Aha.
Heluhelu hou mai no ke Komite i ka palapala hoopii a Rev. D.K. Pa o Laupahoehoe, no ka aie o kona ekalesia iaia.
Ua nana ko oukou Komite no keia palapala, aole i hiki mai ka mea nana ka palapala hoopii. Nolaila, e oluolu o Rev. J.H. Pahio e heleaku e hooponopono pu me Rev. D.K. Pa, a meka ekalesia, a e hai aku o hoy oia ia lakou aole i pau ka noho Kahu ana o Rev D.K. Pa, aole i hoopau keia Aha. Aponoia ka hoike a ke Komite.
Komite Rev. A.O. Polepe, D.B. Lyman, J.N. Kamoku.
No ka ekalesia o Haili $75.00
“ “ “Onomea 22.00
“ “ “Hakalau 21.50
No ka ekalesia o Laupahoehoe 25.00
“ “ “Kalapana 35.00
“ “ “Huina $200.00
Hoopanee ka halawai apopo hora 9 A.M.
Pule ka Lunahoomalu.
La hana 3 Poaono Feb 3. 1883.
Halawai hou ka Aha ma ka hora i hoopanee ia. Hapaha hor haipule.
Hapaiia ke Kula Sabati.
Hooholoia. E hui pu na kahu a me na ekalesia oa keia Aha ma na Kula Sabati nui o ko Hawaii Paeaina, ma na mea e holo ai na Kula Sabati.
Heluhelu mai Komite i ka hoike o ka palapala kahea kahu a ka ekalesia o Haili ia J.S. Kalana.
Ua nana ko oukou Komite i ka palapala kahea kahu, a ua kanalua no ka hemahema o ka papa inoa. Aponoia ka hoike a ke Komite.
Heluhelu mai ke Komite hoalohaloha i ka Makua Rev. T. Coan i make. Aponia.
Hooholoia. E heluheluia imua o ke anaina pule ma ke Sabati ma Haili; o e hoouna aku i ka nupepa.
Hoike a ke Komite Imi Haawina.
1 Heaha ka pilikia ke ole ka uwao? J.S. Kalana.
2 Ke aie nei anei ke Akua no kahi hana pono a ke kanaka? J.H. Pahio.
3 Heahi ke ano o ka inoa Akua a o Jehova? J. Paakaula.
4 He hana pau koki anei ka hoomaemae ana, he hana lohi paha? S.P. Kaaia.
5 Ka hele ana io Iesu la. J.N. Kamoku.
6 Heaha ke ano o keia hoomana? Elereta.
Aponoia ka hoike a ke Komite Imi Haawina.
Heluheluia ka moolelo o ka halawai i hala. Aponia.
Kahi a me ka manawa e hui ai keia Aha. Ma Haili nei, Mei 2, 1883. hora 2 P.M.
Hoopanee ka halawai me na pule.
J.S. Kalana
Kakauoloelo.
NA HOOLAHA.
SAML. K. KAEO.
LOIO! LOIO!
E loaa no ia ma Honolulu.
W.L. Holokahiki
He hiki mo ia’u ke lawelawe i na Palapala pili Kanawai a me na hihia o kela a me keia ano imua o aa Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni.
Keena Wehekealaula Alanui Petera 1101 tf
SAM. L. KAWELO.
LOIO! LOIO!!
E. nono mau ana ma ke kulanakauhale o Honolulu Oahu. 1104 tf
ANA AINA! ANA AINA!!
Frank Pahia a me
Samuel M. Kaaukai.
Keena Hana—Aia ma Alanui Moi, kokoke loa i ka Uwapo o Hooliliamanu.
1096 tf
NA WAIWAI HOU LOA
O NA ANO A PAU.
E LOAA NO MA NA HALEKUAI O
WALAKAHAUKI MA ¡
MA ALANUI
Papu, Moi a me Moiwahine
OIA HOI:
Na NohoLio hou
loa o na ano a pau,
Na Palule Keokeo,
Huluhulu, o na ano
a pau, Na Pio
Ahinahina Pele-
kane hou loa o na
ano a pau. Na
Pena Kukaepele.
Na Kopa Bulm. Na
Lele o na Wahine o
na ano a pau. Na
Pahu Aila Mahu
maikai loa. Na Si-
lika, Pahoehoe, o
na ano a pau. Ki-
hei o na ano o pau.
HAINAKALAU NUNUI SILIKA O NA ANO
A PAU.
He nui aku no i hoe, piha pono na
Koluma o ka pepa, ina e huai pau
ia aku mei.
Eia hou ae a hoea mai i keia mau la iho he Lako Waiwai hou loa o na ano a pau, a he lako hou loa i wae pono ia e J.T. WATERHOUSE, JR., MA Enalani, a he mai e na makamaka a me na hoa’loha e hoonun i keia mau lako waiwai hou loa. 1076-3m
HOOLAHA HOU.
KA MIKINI
HUMUHUMU LOLE
MAKAI
ST. JOHN
E IOANA NO KA (HAWAII?)
MR. GEO. F. WELLS.
O ka Mikini humuhumu ____?
loa keia i hiki ke kalia?__?
hope, a i ikeia ma k___?
Hawaii nei. He Mikini
makai lea no na ka
he mikini
luhi
ole.
KUMUKAUAI $55.00
me Hookahi Gita (kika) hookani makai loa makana.
O ka poe mana kuaaina e ake ___?
keia ano mikini humuhumu e hon___?
kou i ke dala ia
GEO. F. WELLS
ma Honolulu, a nana no e hoouna aku___?
hi i makemakeia, me na mea a paue__?
ka mikini, a nana e hookau aku malu,
moku, me ke kaki ole ia o ka m__?
mekini la.
O ka poe a pau e holo mai ana n__?
u nei, mai poina lakou i ke kua a__?
halekuai o
GEO. F. WELLS
M alanui Papu, a e kilohi iho i a_ ?
humumumu la, oia ka
ROYAL ST. JOHN.
Eia pu no me ia na pila hookani __?
pau, o ka loaa koke ana mai nei
no ia mai Amerika
a me Europa
mai oia
Na Pila Guitar (Kika), he 150 k me.
mai ka $5 a hiki i ka $125 ke __?
mukai o ka pila hookahi.
200 Koliana mai ka $2 a hiki i ka $20
ke kumukuai o ka pila hookahi.
100 Ohe Puluka, $250 a hiki i ka $15
ke kumukuai o ka ohe hookahi.
12 Pahu Hookani nunui, a me 25 Pala
hookani liilii, a me na ano mea kuni
keleaue a pau, e loaa no ma keia __?
lekuai i hoikeia maluna me ke
KUMUUA EMI WAIPAHE.
Na Piano nunui maikai, e loaa no
me ke Kumukuai Emi Loa i
ike ole ia ma Hawaii nei.
He nui aku no na mea i koe, na ke-
la a me keia e kilohi nona iho ke na_e
ae ma ko’u halekuai ma Alanui Pap?u
E hookoia ka makemake o kela a me
keia me ka eleu.
GEO. F. WELLS.
1094 tf Alan(ui?) Papu.