Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 7, 17 February 1883 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA

KUOKOA ME KE AU OKOA.

[I Huiia.]

 

No ka Makahiki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . $2 00

Eono Mahina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .   1 00

 

Dala Kuike ka Rula.

 

POAONO, FEBERUARI 17, 1883.

 

            O D. W. Aiwohi wale no ka i aeia e kakau inoa no na dala i hookaaia mai ma ke keena o ka Nupepa Kuokoa.

 

CHRISTIANA'S BATTLE SONG.

 

            Our Glad Ho@ana.

 

1

E nau a@ me ka makaukau.

Ke kani mai la ka p@ kaua.

Kaua laa no nei, naue awiwi

Ka puali laa o Iehova.

 

Cho. -- E paio a mau E paio a mau.

E paio a haulehia.

No ka pono no, no ka pono mau

E paio a lanakila.

 

2

Ikaika no na puali po

            Iehova nae ka i kai imua.

Oia me kakou, oia no ke koo.

            Pau e pau la ke kanalua.

 

Cho. -- E paio a mau, &c.

 

3

Kaei, kaei i ka pahi laa,

Ka pahi oi o ka Uhane.

Naue a alo e i na enemi.

Me kakou na puali lani.

 

Cho. -- E paio a mau, &c.

 

Hoomau, hoomau, paio aku no.

Ke hee ae nei ua enemi la,

Paio no a mau, a ma kela ao

E loaa ka lei lanakila.

 

Cho. -- E paio a mau, &c.

 

HAWAII.

 

HAAWINA KULA SABATI.

 

HELU 9, SABATI, MARAKI 4.

 

Kumuhana -- Hoala hou ia ka hoomaau ana -- Pauku Baibala -- Oih. 5: 17 - 32.

 

            17 ¶ Alaila ku ae la iluna ke kahuna nui, a me ka poe a pau me ia, (he poe Sadukaio lakou,) ua piha loa lakou i ka ukiuki;

            18 Hopu aku la ko lakou lima i ka poe lunaolelo, a hahao iho la ia lakou iloko o ka halepaahao.

            19 Wehe mai la ka anela o ka Haku i na puka o ka halepaahao i ka po, a lawe mai la ia lakou mawaho, i mai la:

            20 E hele oukou, a e ku maloko o ka luakini, e olelo aku i kanaka i na huaolelo a pau o keia ola ana.

            21 A lohe lakou, komo ae la lakou iloko o ka luakini i ke kakahiaka nui, ao ae la lakou. A hiki mai la ke kahuna nui, a me ka poe me ia, hoakoakoa mai la lakou i ka ahalunakanawai, a me na lunakahiko a pau o ka Iseraela, a hoouna aku la ma ka halepaahao i laweia mai lakou.

            22 A hiki ae la na ilamuku, aole loaa ia lakou maloko o ka halepaahao, hoi mai la lakou, i mai la:

            23 Loaa ia makou ka halepaahao ua paa, ua malu loa hoi, e ku ana no ka poe kiai ma na puka: a wehe makou, aohe kanaka oloko i loaa ia makou.

            24 A lohe iho la ke kahuna nui, a me ka luna o ka luakini, a me na kahuna nui i keia olelo kanalua iho la lakou i ka hope o keia mea.

            25 Alaila, hele mai la kekahi, hai mai la ia lakou, i mai la: Aia hoi no kanaka a oukou i hahao iloko o ka halepaahao e ku ana maloko o ka luakini e ao aku ana i kanaka.

            26 Alaila, kii aku la ka luna a•me na ilamuku, a lawe malie mai la ia lakou; no ka makau o lakou i kanaka o hailukuia mai lakou.

            27 A laweia mai lakou, hookuia iho la lakou imua o ka ahalunakanawai; a ninau aku la ke kahuna nui ia lakou:

            28 I aku la, Aole anei makou i papa aku ia oukou, mai ao aku ma keia inoa? Aia hoi, ua hoopiha oukou ia Ierusalema nei i ko oukou manao, a ke makemake nei oukou e hooili mai i ke koko o keia kanaka maluna o makou.

            29 ¶ Alaila, olelo mai o Petero, a me na lunaolelo, i mai la: E pono no ia makou ke malama i ka ke Akua, aole i ka ke kanaka.

            30 O ke Akua o ko kakou poe kupuna, ua hoala hou mai oia ia Iesu, i ka mea a oukou i pepehi ai, a kau maluna o ka laau.

            31 Oia ka ke Akua i hookiekie ae ma kona lima akau, i Alii, i Ola hoi, e haawi mai i ka Iseraela, i ka mihi, a me ke kala ana i ka hala.

            32 O makou no kona poe hoike no keia mau mea: a me ka Uhane Hemolele hoi, e haawi mai i ka Iseraela, i ka mihi, a me ke kala ana i ka hala.

            Pauku gula. "Pono no ia makou ke malama i ka ke Akua, aole i ke kanaka." P. 29.

            Manao nui. Makehewa ke keakea ana i ka Euanelio o Karisto.

            Mele. "Nana ia Iesu." Hoku Ao Nani, aoao 5+

            Pule i nana aku ia Iesu ke onou ia i hiki ke hoole aku.

            Ka wehewehe me ka ninau ana.

ELIMA MAHELE.

            I Ke keakea ana o na enemi. P. 17, 18.

            17. Owai ka põe i ku iluna ? oia hoi i ala huhu me ka manao e hana i kekahi mea ? O Ana paha ke kahuna nui. Na Sadukaio ka poe hoomaloka, hoole ana, aole he aloha ana, &e. Ua piha lakou i ke aha ? No ke aha ko lakou ukiuki ? No ka hele nui o na kanaka mamuli o Petero ma, e hoolohe i ka lakou ao ana, a i hoola i ko lakou mau mai, me ka pau no i ka hoolaia. No ko Petero ma hai mau ana i ke ola ma o Iesu la ka mea i make, a ua ola hou. Heluhelu like mok. 3: 12-16. He kumu kupono anei keia no ka ukiuki ? Ka i noa he kumu ia e piha ai i ka olioli!

            Heaha la ka hewa e pili ana i keia mau mea?

            18. Ua hewa nae ka manao o na kahuna ma na Sadukaio. A aha ko lakou lima i na lunaolelo ? A hahao ia lakou mahea? Me ka hana mamua, mo. 4:3. E aho paha ia ke paa. He oolea a eha paha keia paa hou ana. Ka hale paahao paha keia no na lawehala nui?

            II Ko ka anela hookuu ana. p. 19-21. Mau anei ko Petero ma paa ana iloko o ka halepaahao? Nawai i wehe i ka puka ma ka po? A aha ka anela ia lakou? Auhea na kiai? Ua pauhia i ka hiamoe mai ke Akua mai. Ua pihoihoi loa paha, a hine ilalo. He hana kupanha loa, e like me kela ma Mat. 28:2-4. Heluheiu. Aole akaka he olai i keia wa. He mea mana no nae e wehe ana i ka puka hao, e hoohemo ana i na kaulahao i paa ai na lunaolelo, a e lawe ana ia lakou i waho, a e hoopaa hou ana i ka puka. Maka'u loa paha na kiai.

            A kena ka anela i na lunaolelo e aha? E hoihoi hou oukou i kahi i hopuia ai, a e hai aku i na olelo o ke aha?

            Keia ola, ke ola ma o Iesu la, ke ola mau loa. A pehea lakou? Maka'u anei i ka hele, o hopu hou ia? Aole. Hele no ma ke kakahiaka nui a aha? E pula ana paha kekahi poe i hoookuu ia Petero ma, a hoi mai a hai hou i ke ola ma o Iesu la, me ka hoola ana i ka poe mai, e kali ana e hoolaia. Ua like Petero ma me Iesu. Ia Iesu me lakou pau ka poe mai, ka poe lolo, ka poe lepera, i ka hoolaia.

            Ua make Iesu. Aka, era kana mau haumana ehana mana ana no ma ka inoa o Iesu.

            III Ka hookolokolo ia Petero ma. P. 21-23. Ua hoakoakoaia na lala o ka o ka aha hookolokolo nui, oia hoi ka Senederima. Owai lakou 5 Heaha ka hana mua? O ke kii aku paha i na lawehala ia Petero ma. Owai ka i hoounaia e lawe mai ia lakou? A hiki na ilamuku i ka haleoaahao, loaa anei na lunaolelo? Aole ka. Hoi mai lakona olelo i ka aha hookolokolo, pehe? Ua paa no ka hale. E kiai ana no na kiai. Kena makou i ka luna kiai, e wehe i ka puka. Wehe no oia. Aia hoi, aohe mea maloko. Ua mahuka ka na lawehala. Nawai la i hana i keia kolohe? He hana aha la keia? Hoole na kiai, aole makou i ike, aole lohe i kekahi walaau. Kiai pono no. Oia iho la. Aohe lawehala iloko.

            P. 24. I ka lohe ana o ka aha hookolokolo, pehea lakou? Hanalua. Kanalua no ke aha? Manao paha, ua kokua mai ke Akua ia Petero ma. He mea ole paha ko lakou keakea ana. E lanakila ana paha ka aoao hou, ka aoao o Iesu no Nazareta. Heaha ka kakou e hana'i i make ia aoao? He mea ole ka hoopaa ia ana iloko o ka halepaahao. Hemo wale na kaulahao, wehe wale ia na puka, pakele na lawehala. Heaha ka hana i koe?

            P 25-28. A lohe lakou , aia na lunaolelo mahea? E aha ana? Alaila, pehea ka luna a me na ilamuku? Kauoha e laweia mai paha? Keakea na kahuna, na luna i ka aoao o Iesu. Makemake nae na kanaka ia aoao. Ina hana ino na luna ia Petero ma, ala paha na kanaka a hailuku i na luna. A laweia na lunaolelo imua o ka aha hookolokolo, heaha ka ninau a ka Aha? Heaha ka ninau a ka Aha? Ka inoa, e ninau ana e like me kela kiai puka. Oih. 16:30, me ka haalulu.

            E na haku, heaha ka makou e hana ai i ola makou?

            Ke ice nei make, aia no ke Akua me oukou e kokua ana ia oukou, aka, e kue ana ia makou.

            Aole ka pela ka ninau. Aole anei makou i papa aku ia oukou, mai ao aku ma keia inoa? mok. 4:17.

            Ka ino owai? Makemake ole ka lakou e hoopuka i ka inoa o Iesu, ka mea a lakou i hoahewa ai mamua iki aku e make. Aia hoi, ua aha lakou ia Ierusalema? A ke makemake nei oukou e aha? E hooili i ke koko o ua kanaka nei malna owai? A heaha? Aole anei lakou i olelo mamu, maluna o makou kona koko? Nana Mat. 27:24,25.

            He mea ole kela papa ana. Holo ka olelo maikai a Iesu. Huli nui na kanaka. Mahuahua ka poe e makemake ana ia Iesu.

            IV. Ko Petero ma pule ana p. 29-32. Mau no ka wiwo ole o Petero ma. Ae, ua lohe no makou i ko oukou papa ana mamua, mai ao hou i na kanaka ma keia inoa. A ua pane aku makou: E noonoo pono oukou; pono anei imua o ke Akua ke hoolohe aku ia oukou, aole i ke Akua? Pela makou e pane hou aku ai, e pono no makou e malama i ka ke Akua, aole i ka ke kanaka. Kauoha mai Iesu ia makou e hai aku i kana olelo. Kauoha mai hoi ka anela nana i hookuu ia makou mawaho o ka halepaahao, e olelo aku i na kanaka i na huaolelo a pau o keia ola ana, oia hoi ke ola ma o Iesu la. Ua aha ke Akua ia Iesu? I ka mea a lakou i aha ai, a kuai mahea? Ua hoahewa oukou ia Iesu e make; ua hooho e kaulia oia ma ke kea.

            Oia ka ke Akua i hookiekie ai mahea? I aha? E haawi mai ke aha ia wai? Owai na hoike? Ekolu hoike. 1 Petero ma. 2 Ka Uhane Hemolele. 3 Ka poe i manaoio a hoolaia e Petero ma ma ka inoa o Iesu.

            Kei ka wiwo ole o Petero ma. He poe lawehala lakou e hookolokolo ia ana; aka nae, me he la he poe lunakanawai lakou e hookolokolo ana, e hoahewa ana i keia aha hookolokolo i ka Tanekesima.

            V Ka @ale o keia hookolokolo ana p. 33-42. @@

            Huhu loa ka aha a manao e pepehi ia Petero ma.

            Pakele nae lakou i ka pepehi ia ma ke akamai o ka loio Gamaliela. Aole nae i pakele loa, ua hahauia no, a ua papa hou ia, mai olelo aku ma ka inoa o Iesu.

            Ua hoolohe anei lakou ia papa ana? Aole. Hai mau aku, a olioli ke hana ino ia no Iesu. Mau ka huli ana o na kanaka.

            Na ninau mawaho. Mahea ka hai mua ana i ka olelo a Iesu? Ehia haiolelo? Mahea ka hoomaau mua ana? Mahea ka hai ana i ka olelo a Iesu i keia wa? Ehia haiolelo? Ma na olelo ehia ka hai ana? Heaha na mea keakea i keia manawa? Pono anei ke maka'u ia mau mea keakea? Owai na aina i keia wa i lohe ole i ka Iesu olelo? Owai ke ae ana e hele e hai aku ia olelo ilala?

            Heaha ka pono o ka poe e noho ana?

            Mele. "Nu maikai, kani ae." Hoku Ao Nani, aoao 12.

            Pule. E hookaniia aku ka nu maikai i na wahi a pau.

            Haawina no Maraki, 11. Oih. 6:1-15.

PALAPALA HOIKE A REV. L. LAIANA. KE KAHU EKALESIA O WAIMEA, HAWAII. NO NA MAKAHIKI HE 50, MAI IUNE 1832, A IUNE 1882.

 

            Aloha oe e ka Aha Euanelio Hawaii. Ma ka lokomaikai o ke Akua, ua hooloihiia ke ola kino o makou na kane eha, D. Balawina, W. P. Alekanekero, D. B. Laimana, I. Laiana, no na makahiki he 50 ma Hawaii.

            Aole akaka ia'u ka manao o na hoa ekolu. He manao Hoike Iubile paha ko lakou, aole paha. He poe palupalu no makou. Aka, owau, ua kupu ka manao iloko o'u, e kakau i Palapala Hoike Iubile e heluheluia iloko ou ke ae oluolu oe i ka heluheluia ana. Aole e loaa hou ana ia'u he manao elike me keia e hoike Iubile hou ai.

            Ma Iune 1832, owau kekahi iloko o ka halawai Kisionari ma Honolulu ma ia makahiki. He misionari hou au. Akahi no a komo iloko o ia halawai.

            Aia ka halawai ma ka hale o Kamalena ka Puuku Misionari. Eia ka poe akoakoa ae malaila. Binamu, Kalaka, Gulu, Kauka, Iada, Kamalena, Kahuhipa, Ioane, Wini, Gulika, Rikeke, Aneru, Tineka, Bihopa, Gelina, Dibela, Balawina, a me ka lakou mau wahine. Elua wahine kane ole, Miss Ogden. a me Miss Ward. Elua Misionari i koe, o Keiki me kana wahine no Kaawaloa. O ka nui o ka lakou nei mau keiki ma ia wa, he 40. Ka poe kahiko keia. Ua pau na makua i ka make. Balawini wale no i koe maanei, a o Tineka w. ma Amerika, a o Kulika w. ma Iapana. O makou ka poe hou, he 19 ka nui, Alekanedero, Limaikaika, Kauka oopa, Emesona, Polepe, Hikikoke, Laimana, Laiana, Polema, a me ka makou mau wahine. O Rokeke ka mea pai palapala, he kane wahine ole oia. Aohe a makou keiki ia wa. Na kane wale no ka mea hana ma na halawai. Hele no na wahine me na keiki e nana a e hoolohe i na hana.

            Aohe kanaka Hawaii ma ia halawai Misionari, aohe Kahuna Hawaii, aohe Kahu Ekalesia, aohe Elele Hawaii ia wa. Ma ka olelo Beritania wale no na hana. O L. Aneru ka Lunahoomalu, a o Kamalena a me Tinkea na Kakauolelo. Eia no kekahi mau hana.

            1 Ka Hoike ana o ke Komite Pai Palapala. He hoike pokole ia. Uuku na mea i paiia; he mau apana Baibala, he wahi buke Honua, he buke Pi-a-pa, he mau buke himeni liilii, he buke o na kanawai he 10, he buke ninau hoike, he ui kamalii, oia wale no. Aohe buke helu, aohe nupepa Hawaii, aohe nupepa haole.

            2 Ka hoike Kihapai. He hoike pokole ia. Uuku na Kihapai ia wa. Eono wale no, Honolulu, Waimea, Kauai, Lahaina, Kailua, Hilo, Waimea, Hawaii, ka nui o na hoahanau apana, 577. Ka nui o ka poe ike i ka heluhelu, 25,127. 1760 paa mare ma ia makahiki hookahi.

            He Palapala Hoike no ke kula nui o Lahainaluna. Ka hoike mua keia o ia Kula. Ua kukuluia ma Sept. 1831. He hale pohaku nana haumana i hana. He 25 ko lakou nui, he mau kanakamakua wale no, he mau kumu no kela mokupuni keia mokupuni. He kapa ka lole. Ka olelo Hawaii wale no ka olelo. Uuku na buke. Ua holopono ka hana o ia kula. O L. Aneru ke poo.

            4 Ka noonoo ana no ka Misiona hou ma ka Paeaina o Nuuhiwa. Ua hooholoia e hele kekahi komite e makaikai e nana i ka pono a me ka pono ole hoouna aku i mau Misionari malaila. O Wini, Alekanedero, Limaikaika, a me Tineka ia komite.

            5 Ka noonoo ana no keia ninau. I ehia Misionari hou a kakou e noi aku ai i ka Papa Misionari ma Bosetona no keia Paeaina? Hooholoia aole e emi malalo 17 kane.

            6 Ka noonoo ana no keia ninau. Pono anei ke haawi wale aku i na buke Hawaii, e kuai aku paha? Hooholoia e kuai ka pono. Aohe dala ia wa, ke kapa, ka paakai, ke olona, ka hua kukui, ke kalo, ka uwala maoli, oia ka dala. Kula wale no na kumu, aole ukuiia e ke aupuni. Aole ukuia e na Misionari. Kokua aloha no nae na Misionari ia lakou ma kekahi mau mea, na buke, ke kapa, kahi lole.

            7 Ka noonoo ana no keia ninau. Pono anei ke ukuia na Misionari elike me na Kahunapule, na kumu, na paahana ma Amerika, e hoomaopopoia ka uku ma ka makahiki, a nona ponoi ia uku? E hoomauia paha ka uku oleia? I hookahi puuwaiwai a e puunaueia ia puu e ka Puuku Misionari elike me ka nui o kona ohana, me kona hemahema. Ua like na Misionari ia wa, me ka ohana hookahi. Hookahi no makua. Noho like no, waiwai like, ilihune like. Aole oi aku ko kekahi, aole emi iho ko kekahi

            O ke ola kino kupono i kela a i keia oia wale no ka mea i haawiia mai. Pela ka noho like ana he 12 makahiki. Ua hooholoia ma keia halawai e hoomauia ia noho ana. Ua hoomauia no a hiki i ka mak. 37, 38.

            8 Ka noonoo ana no na dala kokua no kekahi mau Aha aloha mai. Ma ia noonoo ana, ua akaka ia'u ekolu Aha, aloha i kokua i keia lahui Hawaii. Ka Aha Misionari ma Bosetona, ka Aha Pai Baibala Amerika, me ka Aha Pai Kalaka, (Tract Society.) Ke mau nei ko lakou kokua ana i keia lahui ma kekahi mau mea.

            9 Ka hoonoho ana ia makou na Misionari hou. Ua hooholoia e hoonohoia makou penei: 1 Polepe me Keiki ma Kaawaloa, 2 Polenu me Rikeke ma Lahaina, 3 Hikikoke ma Molokai, he kihapai hou, 4 Emesona ma Waialua, he kihapai hou, 5 Laimana me Dibela ma Hilo, 6 Laiana me Balawina ma Waimea.

            O Alekanedero me Limaikaika, ua hookaawaleia laua no ka Misiona hou ma Nuuhiwa ke maopopo ia Misiona. Ka pau ana no ia o na hana ma ia halawai la 23 o Iune, 32.

            Ua hoomakaukau koke makou ka poe hou, me ka poe kahiko no ka hoi ana i ko makou mau home, home kahiko, home hou. Pehea e hiki ai? Aohe moku mahu ia wa, aohe moku pea, maikai. He mau moku maikai ole ko na lii. Lokomaikai na lii ia wa i na Misionari. Kii no ko lakou mau moku i na Misionari e lawe ia lakou i Honolulu no ka halawai makahiki, a pau ka halawai hoihoi aku no ia lakou i ko lakou wahi noho, me ka uku ole i kekahi manawa, a uku haahaa i kekahi manawa, nana Misionari nae e malama ia lakou iho iluna o ka moku.

            Ia lakou ka ai, ka wai me na mea e ae e pono ai, ka wahie a me ke kuke ana i kekahi manawa.

            Ua akaka kuu home hou. Aole au i ikeia mamua. Aole i ninau ia, mahea oe e hoonohoia ai? E koho oe i kahi au i makemake ai. Ua hoonohoia au ma Waimea, Hawaii, ke makemake, a ke makemake ole. Ua ae oluolu nae au.

            Ma ka la 4 o Iulai, ee makou maluna o Neo kekahi maku biriga, no na lii, owau me ka'u wahine, Baluwina me kana wahine, me ka laua keiki hiapo, Davida, Kakina ma, Bihopa ma, Polepe ma, me na ohua Hawaii he nui wale a me na ukana, na Kao, na Puaa, a me na Moa he nui wale.

            Ua piha loa ka moku aohe wahi kaawale. Haalele ka moku ia Honolulu ma ahiahi o ia la. Holo ka moku i Kona a waiho aku ia Tatina ma, Bihopa ma, Polebe ma. A holo aku i Kawaihae, la 13 o Iulai, kekahi palena ia o kuu home hou. Ma ka la 16, Poakahi ia haalele makou ia Kawaihae, a puka i Waimea ma ke awakea, Owau, o ka'u wahine, Baluina, kana wahine, me kahi keiki Cabika; halihali ia na wahine ma na noho hoololiloli ona kanaka Hawaii. Kana kane, hele kike, ma ka wawae, ma kahi lio kahiko. Kakaikahi loa na lio ma ia wa. Na na kanaka i halihali i na ukana liilii. A o ka ukana kaumaha, ua kaouia ma ke kaa lima e na kanaka i Waimea maluna o ke alanui ino aa. Ukuia na kanaka he pahapaha, ma ke kapa a ma ka papa pohaku, a ma kahi apana baibala. Aohe dala, aohe lole ia wa, aole ikeia ke ano o ke dala. He la malie ia, nana maua i ko maua home hou, kaikai no, uliuli a nani na lalani pua, nani na mauna kiekie ke nana aku, mahalo no.

            Nui na kanaka i hele mai e aloha a e nana i na malihini hou. O ka huaolelo "aloha" akaka ia ia maua; pohihihi nae na olelo e ae. Aloha mai lakou, a pane aku maua "aloha."

            He mau hale noho elua, nana alii no i hana me ka uku oleia; he hale pili a he hale lauhala. No Baluwina ma ka hale pili, he hale mehana ia, no maua ka hale lau hala, he hale anu. He mau puka komo, he mau puka aniani, he moena ka papa, he kapuahi Hawaii mawaena konu, ma ke ahi e mehana ai kaawale aku ka hale kuke.

            He hale luakini no, he hale pili, he hale nui, na na alii a me na kanaka i hana me ka uku oleia. Na Binamu mamua iki iho i hai i ka olelo, a ia Kaukeaouli ka pule hookuu. He wahi awai no na Binamu i hana. Hookahi no puka aniani ma ke kua o ka awai, he moena ka papa me ka noho, elua paha wahi noho pokole no na mea hanohano. Kapu Hawaii oia ka bele.

            Ma keia hoike no na makahiki he 50, e mahele ana au iloko o na mahele eha.

            MAHELE I. -- KA WA LULU HUA. -- Na hana mai Iulai 16, 32, a Iulai 16, 37.

            He wa lulu hua ia, he wa hoomakaukau i ke alanui no Iehova.

            Nui ke kihapai, Waimea, Kawaihae, Puako, Kohala Komohana, Kohala Akau, Hamakua Komohana, Hamakua Waena, Hamakua Hikina. 15,000 paha ka nui o na kanaka.

            Ua lohe no lakou i ka ke Akua olelo mamua,. Ua kukuluia na kula. Ua ike kekahi hapa i ka heluhelu. Ua heluhelu no ia Mataio, Mareko me Ioane. Kakaikahi nae ka i ike i ke kakau lima me ka helu. Aohe kula himeni. Aohe buke Pa ko li. He wahi buke himeni liilii. Aohe Palapala Aina. No na kanaka ka nui o na kula. Ane pau na kane me na wahine i ka hele i ke kula mai ka Poakahi a i ka Poalima.

            Uuku nae na keiki i komo iloko o na kula ma ia wa. Uuku hoi ka malamalama o na makua. Nui ka hewa. Nui ka naaupo. No ka mea, aohe Misionari noho paa ma Hamakua a ma Kohala. Ma Waimea kahi noho iki o na Misionari. Binamu, o Kauka, o Bihopa, o Baluina. Eha paha malama i noho ai Maluina, oia hoi mai Ian. a Mei, oia ka mea i hoopaa ia. Owau ke kokoolua. Hoomaka maua me ka maua mau wahine e hana pu ma Iulai 16. Eia na hana.

            1 Ka haiolelo Hawaii. -- Ia Baluina wale no ia a hiki i Augate, la 19, 5 pule. Ma ia pule, hoomaka au i ka haiolelo Hawaii. Mailaila mai a Mei 1835 ka haiolelo pu ana ma ko maua Kihapai, ma Waimea i kekahi manawa, ma Kawaihae i kekahi manawa, ma Kohala i kekahi manawa, a ma Hamakua i kekahi manawa. Hana like maua.

            Nui wale na halawai, halawai nui, haliilii, halawai ma na la apau, mai ka la Sabati a i ka Poaono; halawai kakahiaka nui, halawai ahiahi, halawai po, halawai Mahina hou, halawai hookeai malama, halawai no ka poe huli, halawai hoomakaukau no ka Ahaaina a ka Haku, halawai Ahaaina a ka Haku, halawai hooponopono ekalesia, halawai makua, halawai kamalii, halawai hoomau, halawai kauhale, halawai kupapau. I na wahine a maua na halawai wahine.

            Nui ka põe hele i keia mau halawai. Nui ka poe hele ole.  Nui ka poe huli mai. Nui ka poe huli ole; nui ka poe ane huli. A o ka poe huli, aole lakou i hookomo kekeia iloko o ka ekalesia. Kakaikahi wale no. He wa lulu ia, aole he wa ohi.

            2. Na Kula -- Hui pu maua me na wahine a maua ma na kula. He mau keiki no ka na wahine, kula no nae laua. Lawe pu i na keiki i ke kula, a na na ohua e malama i ka wa kula.

            Nui ke ano o na kula, kula kane, kula wahine, kula kamalii, kula Sabati, kula himeni, kula kumu, kula ekalesia, kula humuhumu, kula haibala. Akahi no a hoala nui ia na kula no na kamahi. Nui ka poe hele i na kula. Nui na mea i ao ia, ka heluhelu, ka Helu Kamalii, ka Helunaau hapa, ke kakaulima, ka Buke Honua, ka Palapala Aina, Ka Ui kamalii, Ka Moo Ekalesia hapa, Hoikeholoholona, Ikemua, Buke Himeni Pa ko li, Ka @@ Hawaii, ka Nupepa Hawaii mua ia, Ai o ka La, Ninau Hoike, Na Apana Baibala. Kula no makou i na la apau, aole la kaawale, he kula ao, he kula po.

            Nui no na hoike, hoike liilii, hoike hui, ma Waimea, ma Hamakua, ma Kohala, 140 paha ka nui o na kula 9,000 paha na haumana.

            Mau ke kula pu ana o makou a hiki i Mei 1835. Ka pau no ia o ko makou hui ana. Ua kau ka maimai maluna o Baluina kane, he mai pilikia.

            Ke ku no ia o laua a haalele ia Waimea a hele i kahi e, i Kona mamua a i Lahaina mahope, a hoopaa ia malaila. Koe au me ka'u wahine kau na hana a pau o keia kihapai nui maluna o maua mai Mei 35a Mei 37. Oia hoi na halawai, na kula, na kaapuni, ka malama ana i ka ekalesia, ka mare ana, ka lapaau ana, &e. Mau no ka nui o na hana. Mahuahua nae na halawai, me na kaapuni haiolelo ana, me ka mahuahua ana o na haumana ma na kula kamalii. Mahuahua hoi ka poe huli mai.

            MAHELE 11. -- KA WA OHI ME KA LULU PU NO. --

            Mai Mei 1837, a Dek. 1847.

            He kaumaha ka i kauia maluna o maua ma Okakoba, 36. Ua lawe aku ke Akua i ka lua o ka maua keiki a i ka lani.

            Mahuahua ko'u kaumaha i ko maua hele pu ana i ka halawai Misionari ma Honolulu, Mei, 37. Kau ka mai maluna o ka'u wahine a make oia malaila ma Mei la 14. A malaila i waiho ia'i kona kino a hiki i keia manawa:

            He põe Misionari hou ka i hiki mai i Honolulu ma Aperila, 37. He 32 ka nui ke huipu na kane me na wahine. He mau kahunapule, he mau kumu ao, Elua kumu wahine kane ole. O kekahi wahine kane ole, he kaikuaana oia o ka'u wahine i make, o Belika kana kane. He kahunapule ia. Napa me kana wahine, Bele me kana wahine, he mau kumu ao lakou.

            Ma ia halawai Misionari, ua hoonoho ia Napa me kana wahine me a'u ma Waimea, a ua hoonohoia Belika me kana wahine, Bele me kana wahine ma Kohala, kekahi hapa o kuu kihapai, a lilo ia i kihapai kuokoa.

            Ma ka la 19 o Iulai, hoi mai au i Waimea me ka'u keiki makuwahine ole, me Napa me kana wahine, ko'u mau kokua.

            Nui ka põe hele mai e uwe pu me a'u, no ka make ana o ka'u wahine ke kumu a lakou i aloha nui ai, ke kumu i aloha nui ia lakou, a ikaika i ke ao ana i na keiki me na wahine. Hele mai hoi lakou e ike a e aloha i na kumu hou.

            Ekolu malama ko'u kaawale ana. Iloko  o ia mau malama, ua hoomau ia na halawai me na kula Sabati. Ka hoomaka no ia o ka huli liilii ana, me ka ohi liilii ana hoi. Pela no ma na kihapai e ae. Ua haule mai na kulu wai o ka Uhane Hemolele, ma Hilo, ma Maui, ma Honolulu, he hoailona no ka haule makawalu ana mai mahope, aole ma Waimea wale no, aka, ma na kihapai apau a puni keia Pae Aina.

            Ua lilo na kula Misionari o Waimea ia Napa me Napa wahine. Ua kokuaia no nae e a'u. Aka, o ka'u hana nui mai Iulai 37 a Mei 38, ka haiolelo ma Waimea, na Hamakua, a ma Kohala, e kokua ana ia Belita ka Misionari hou olaila.

            Waiho au i ka'u keiki, Kaki, oia hoi C. J. Laiana, me Napa ma, aku a kaahele pinepine, e kukulu ana i na halawai hoomau ma Hamakua a ma Kohai la, a ma Waimea. Haule mana maka Uhane. Nui ka poe i ala, ala haneri, ala kausani, piha na halehalawai a hu iwaho, aole akea kupono na halepule. Mawaho ma na ulu kukui, ma na pa luakini kekahi mau halawai. Me he la, ua paa Satana i ke kaulahao ma ka luaahi ia wa. Ala nui, ala like na kane, na wahine, na keiki, e makau ana, e weliweli ana, e hai ana i ka hewa, e pule ana, e uwe ana, e haalulu ana, e hina ana ilalo, e mihi ana, e huli ana, e hoohiki ana e huli ma ko Iehova aoao. Ma kekahi halawai ma Kohala, 3,000ka i huli ma ko Iehova aoao ma ia wa hookahi. He po kamahao ia, aole ikeia mamua malaila. Aole haalele kekahi poe kanaka i ka luakini. Lilo lakou i ka pule, ka uwe ana, ka mihi ana. Ka hana nui, ka hui ana a ninaninau i ka manao o ka poe huli, ka poe i huli kahiko, me ka poe i huli hou. Nui ia mau halawai. Nui na po i lilo ia hana. Piha na halehalawai i ka poe e imi ana i ke ola. Hele mai na makua, na kupuna, na keiki, na moopuna, wahaia mai ka poe oopa a mumuku, na makamaka. A pau ka ninaninau ana, o ka poe i manaoia ua huli io mai, ua hoopukaia lakou ma kahi akea, me ka olelo, eia ka poe e komo ana iloko o ka ekalesia ma keia hope aku, ke kupaa lakou, a ae ia e ka hapanui o na hoahanau. I kekahi hoopuka ana, ua @o ia poe, i kekahi hoopuka ana ua 20, a pela ka pii ana'e a hiki i ke 60, a 100, a 200, a 400, a 600. A pela ka hookomo ana mai ka paumi, pa 30, pa 60, pahaneri, pa alua haneri, a hiki i ke eono haneri o kekahi ohi ana.

            Ma Kohala ia ohi nui ana. Ia'u no ka ninaninau ana i ka poe huli 4,000 paha. A waeia a ae ia 600. Ma ka bapetizo ana ia lakou ua kokuaia au e Belika. Ua hemahema oia ia wa ma ka olelo Hawaii.

            Mau no ka'u lulu ana i ka hua, ma Waimea, ma Hamakua, ma Kohala, ma Kauai hoi. Mau na halawai hoomau, mau ka huli, mau ka ninaninau ana, ka hoopuka ana, ka ohi ana. Ka oi nae ma ka la hookahi, 800 ia. Aole nae lakou no kahi hookahi. Ua nui ka poe ma Waimea. noho nui malaila ma na hale lewa.

Aole i p@@.

 

            Ua hopuia a ua hoopaahaoia ke keiki alii Jerome o ka Repubalika o Farani no kona hoolaha ana i kekahi manao e i ana ua lapuwale na lawelawe aupuni ana a ua ano e ku kulana o ka Repubalika.

 

            Ua aumoe loa ka holo ana o Likelike a me Iwalani i ka Poalua o kela pule aku nei. Me he mea la ma ke koho wale aku he heihei ka laua hana ma ia huakai a laua; pela io no, a ua eo aku la ia Likelike.

 

            Ua haule iho he mau paka ua ma ke kulanakauhale nei i na la mua o kela pule. Nui no hoi ka ua ma na pali Koolau.

 

HOOLAHA HOU.

 

KA MIKINI

 

 

HUMUHUMU LOLE

 

 

MAIKAI

 

 

ST. JOHN.

 

 

 

 

 

E LOAA NO MA KA HALEKUAI O

 

 

MR. GEO. F. WELLS.

 

 

 

O ka Mikini Humuhumu Lole Maikai

loa keia, i hiki ke h@ila imua a i

hope, a i ikeia ma ka Pae Aina

Hawaii nei. He Mikini

maikai loa no na ka-

naka Hawaii,

he mikini

luhi

ole.

 

 

 

 

KUMUKUAI $55.00

me Hookahi Gita (Ki-

ka) hookani maikai loa makana.

 

 

 

 

 

 

 

            O ka põe ma na kuaaina e ake ana e loaa keia ano mikini humuhumu, e hoouna mai lakou i ke dala ia

 

 

GEO. F. WELLS

 

 

ma Honolulu, a nana no e hoouna aku ma kahi i makemakeia, me na mea a pau e pili ana i ka mikini, a nana e hookau aku maluna o ka moku, me ke kaki ole ia o ka mea nona ua mekini la.

            O ka põe a pau e holo mai ana no Honolulu nei, mai poina lakou i ke kipa ana ae i ka halekuai o

 

 

GEO. F. WELLS

 

 

Ma alanui Papu, a e kilohi iho i ua mikini humuhumu la, oia ka

 

 

Royal St. John.

 

 

 

Eia pu no me ia na pila hookani o na ano a

pau, o ka loaa koke ana mai nei

no ia mai Amerika

a me Europa

mai, oia

 

 

Na Pila Guitar (Kika), he 150 ka nui,

            mai ka $5 a hiki i ka $125 ke ku-

            mukuai o ka pila hookahi.

 

200 Koliana mai ka $2 a hiki i ka $20

            ke kumukuai o ka pila hookahi.

 

 

100 Ohe Puluka, $2.50 a hiki i ka $15

            ke kumukuai o ka ohe hookahi.

 

 

12 Pahu Hookani nunui, a me 25 Pahu

            Hookani liilii, a me na ano mea kani

            keleawe a pau, e loaa no ma keia ha-

            lekuai i hoikeia maluna me ke

 

 

KUMUKUAI EMI WAIPAHE.

 

 

 

Na Piano nunui maikai, e loaa no

me ke Kumukuai Emi Loa i

ike ole ia ma Hawaii nei.

 

 

 

            He nui aku no na mea i koe, na kela a me keia e kilohi nona iho, ke naue ae ma ko'u halekuai ma Alanui Papu.

            E hookoia ka makemake o kela a me keia me ka eleu.

 

GEO. F. WELLS.

 

1094 @f'

Alanui P@pu.

 

NA HOOLAHA.

 

NA WAIWAI HOU LOA

 

 

O NA ANO A PAU.

 

 

 

 

 

 

 

E LOAA NO MA KA HALEKUAI

 

 

WALAKAHAUKI MA!

 

 

 

MA ALANUI

 

 

 

 

Papu, Moi a me Moiwahine

 

OIA HOI:

 

Na Noho Lio hou

            loa o na amo a pau,

                        No Palule Keokeo.

                                    Huluhulu, o na ano

                                                a pau, Na P@@

                                                            Ahinahina P@@

                                                                        kane hou @@@ @ @@

                                                                                    ano a p@@. N@

                                                                                                Pena Kak@@@@

Na Kepa Bulu. Na

            Lole o na Wahine o

                        na ano a pau. Na

                                    Pahu Aila Ma@@

                                                maikai loa. Na S@

                                                            lika, Pah@@@@@ @

                                                                        na ano a p@@. K@

                                                                                    hei o na @@@@@@

 

 

 

 

HAINAKA LAU NUNUI SILIKA O NA A@@

A PAU.

 

 

 

 

 

 

He nui aku no i koe, he piha p@@@ @@

Koluma o ka pepa, ina e huai pau

ia aku nei.

 

 

 

Eia hou ae a hoea mai i keia mau

iho he Lako Wafwai hou loa o @@ @@

a pau, a he lako hou loa i wae p@@

ia e J. T. WATERHOUSE, @@@@@@

Enelani, a he mau waiwai hoi @ @@@

no loa no ko kakou mau kaiaula. No

laila, e eleu mai e na makamaka @

me na hoa'loha e hoonuu i keia ma

lako waiwai hou loa.

 

 

 

 

NU HOU! NU HOU!

 

 

 

 

 

Na Waiwai Hou Loa!

 

 

 

NA PAIKINI O KEIA @@

 

 

 

 

 

E Loaa no ma ka ha Halekuai o

 

 

DILINGHAMA MA.

 

 

Ma Alanui Papu.

 

 

 

 

 

 

Oia na waiwai malalo iho nei

 

 

Na Palau, Kaa Huilapalala, K@@@@

Piki, Oo, Koi, Koilipi, Na H@@@

re Kamana o na ano a pau

Na mea Hana a na Ka

mana, Poe Ham@

Puna, na Am-

ara a me

na mea

hana o ka

Poe Akeakamai

a pau. Pena Aila,

Vaniki a me na Palaki,

Pauda, Poka a me na Kuku

pele, Palaki Hamo Puna, P@@@@

Pakeke, Kapu Holoi Lole a me na @@@

Holoi Lole, na Ipuli,

na Pa Palai na Ma

kau Lawaia, Na

Aho Lawaia o na

ano a pau, na Kaula

o na ano a pau, na

Pahi, O, a me na

Puna, a he nui aka

no na mea i koe.

 

I KUPONO NO KA HOOHIWAHIWA ANA!

 

NA HALE

 

 

I hiki ole ia makou ke huai pau aku,

            aka, na oukou no e hele mamua e

            hoonuu iho. O keia maluna @@ e

            loaa no ma ka halekuai o

 

Dilinahama Ma,

 

1036-3m]Ma ka helu 37, Alanui Papu.