Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 6, 10 Pepeluali 1883 — Page 1
| This text was transcribed by: | L. A. Marchildon |
| This work is dedicated to: | Any Canadians calling Hawaii home...I'm so envious !! |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE XXII, HELU 6. POAONO, FEBERUARI 10, 1883. NA HELU A PAU 1106
NA HOOLAHA.
MAIKAI KA HOI
KA PAPA,
--A ME—
KA LAAU O KOU HALE,
NOHEA LA?
KAI NO HOI NO KAIII O
WAILA MA.
Nana aku no hoi la la ohi ka lo o ka laau o Makawao, i ka ua mea hoi o ka nani.
NA PAPA! NA PAPA !
A ME
Na Pono Kukulu Hale
O na Ano no a Pau.
AIA MA KE KIHI O NA ALANUI
Papu me Moiwahine,
HONOLULU.
Malaila e loaa ai e like me ka makemake no ke
KUMUKUAI MAKEPONO LOA.
PAPA! PAPA! PAPA!
NA PAPA HULUHULU,
NA PAPA MANOANOA,
NA PAPA I KAHIIA,
NA PAPA KEPA,
PAPA HOLE KEOKEO,
PAPA HOLE ULAULA.
Na Laau, Na Laau,
NA KUA,
NA KAOLA,
NA AAHO,
NA MOLINA,
NA PEAPEA.
PINE HULUHULU,
PINE I KAHIIA.
NA PAPA A ME NA LAAU ULAULA.
PILI ULAULA,
PILI KEOKEO,
PANI PUKA,
PUKA ANIANI,
PANI PUKA ANIANI,
PUKA OLEPELEPE.
PENA
O NA ANO A PAU,
Hulu Pena mai ka liilii a ke nui,
Aila Pena,
Aila Hoomaloo,
Waniti, Pate,
Na Lako o kela a me keia Ano.
NA AMI PUKA HALE,
NA AMI PUKA PA,
ANIANI
PEPA HALE A ME NA LIHILIHI,
E loaa no malaila.
PAAKAI HELU I,
--O—
KAKAAKO ME PUULOA.
No ke Dala Kuike, e loaa no na mea a pau hai ia ae la, no ke Kumukuai Emi Loa. O wana Kauoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku no ia lakou, e hooko koke ia no ia me ka la pono. E kipa nui ilaila i ike i ka oiaio.
905 tf
NA HOOLAHA!
W. O. SMITH,
LOIO! LOIO!
Helu 36 Alanui Kalepa, Honolulu.
W. R. KAKELA,
He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
He Luna Hooiaio Palapala.
CECIL BROWN.
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
A he Agena no ka Hooiaio ana i na Palapala no ka Mokupuni o Oahu.
Helu 8 Kaahumanu, Honolulu, H. P. A. 2@y
ASA KAULIA,
LOIO A KOKUA MA KEKANAWAI
Ua makaukau au e lawelawe i na hihia a pau ma keia Oihana imua o na Aha a pau o ka mokupuni o Oahu. E loaa no au ma Koolaupoko, Heeia, a ma Honolulu i kekahiu wa E hookoia na kauona mai na wahi a pau o ka mokupuni me ka eleu a me Kahikiwawe.
Jno. Lota Kaulukou,
LOIO A HE KOKUA.
Ua makaukau oia e lawelawe i na hihia a pau o kela a me keia ano iloko o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni. Ua hiki no hoi ke hana i na palapala a pau e pili i ka Oihana Loio me ka eleu. E loaa no au ma Heeia Koolaupoko, a ma Honolulu nohoii Kekahi manawa.
901-tf
C. C. COLEMAN,
Amara a he mea hana Mekina
Kapili Kapuai hao lio.
A ME KA
Hana ana Kaa Lio, etc.,
Hale Hana ma Alanui Alii,
@
KALE KULIKA,
Luna hooiaio
PALAPALA KUAI, MOLAKI.
A ME NA PALAPALA OIA ANO.
Luna Hooiaio Palapala Aelike mawaena o na Haku a me na Kauwa. Luna Haawi Palapala Mare.
Make kihi o ke Alanui Moiwahine me Kaahumanu,
kulanakaauhale o Honolulu, ko Hawaii Pae Aina.
159-tf
Richard F. Bickerton,
[PEKETONA.]
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
Keena hana Helu 23 Alanui Kalepa,
Elua puka ma o aku o ka hale kauka o Kauka Minuteole.
E hele ana oia imua o na Ahahookolokolo a pau o keia Aupuni ma na ano hihia a pau, ina paha ma Oahu nei, a ma na Mokupuni e ae.
Ua makaukau mau oia i ka hana ana i na Palapala pili kanawai o kela a me keia ano.
Ua hiki no hoi iaia ke hoaie dala aku ma ka morakiana i na aina ma ka ukupanee haahaa loa.
E hanaia na hana me ka hikiwawe a me ka uku haahaa.
JAMES M. MONSARRAT,
[MAUNAKUA]
Loia o he Kokua ma ke Kanawai.
Imua o na aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni. E lawelawe ana no hoi ma na hana pili i ka hooponopono waiwai, me ka imi ana i na palapala Sila Aina, ka hana ana i na Palapala Kuai, Hoolimalima a me ka hoaie dala ana.
A HE LUNA HOOIAIO PALAPALA
Keena hana alanui Kalepa.
Jan. 3, 1880. 944-ty
Joseph E. Wiseman,
LUNAHOOPONOPONO O NA WAIWAI PAA
--A ME—
Luna Imi Hana,
Helu 27 Alanui Kalepa, Honolulu
Luna Hoolimalima no na Rumi, na Rumi, na Hale, a me Luna Kuai me Hoolimalima o na Waiwai Paa ma na wahi a pau o ka Paemoku. Luna imi Hana no ka poe a pau i nele i ka hana ole ma na wahi a pau i makemakeia ma kekahi mokupuni o ka Paeaina.
N.B.—Na Palapala Hoolimalima e hanaia me ka eleu; e ohiia na Bila Aie a me na hana e ae a pau e pili ana i na hana Oihana Kalepa me ke eleu a me ka pololei. O na Unuhiolelo a me na Maheleolelo ana, e hookoia me ka maikai. O na kauoha a me na kamailio ana maloko o na leta no kekahi o na hana maluna ae, e hookoia me ka eleu loa.
1076-ty
F. S. PRATT & CO.
Luna Kudala, a he Komisina Kalepa.
BEAVER BLOCK, ALANUI MOIWAHINE, HONOLULU.
E haa wiia na makaala kupono no na kauoha kuai aina, waiwai paa, a me na waiwai pilikino eae. E uku koke ia aku no dala i ka poe mea waiwai kudala. 1095 tf.
MAKEMAKEIA.
Ua makemake ia ka poe mea ILI KAO MALOO a me na ILI BIBI, a pela hoi me na ILI MIKO o na ano a pau, e kuai mai i ko lakou mau ILI me makou, a e haawi no makou i ke KUMUKUAI KIEKIE LOA o ko kakou Makeke.
C. BREWER & CO. (Bur@a Ma.)
KA MOOLELO
--O—
Onila Maka!
Ka Makai Kiu Kaulana
--O—
ENELANI!
--A O KA MEA—
POHIHIHI O KA 1868.
MOKUNA XLIII.
HOOMAU NO KA MAKAI KIU A ME HALE KELENEKA I KA LAUA KAMAILIO HOIKE O ONILA MAKA I NA MEA A PAU—HALAWAI HOU KA MAKAI KIU ME KEAKA ILIKINI—NOI KA HAPAILIKINI E AE IA KONA IINI—LAWELAWE HOU I NA HANA KAHIKO—HE HANA KAPAIANAHA—E HOAO AE AU I KE KANAKA MAKE MAMUA.
Ma ka lohe ana aku o Hale Keleneka i ka haina i koikeia ma kela mokuna i hala o kela pule aku nei, ua lele ae la oia iluna a ninau aku la:
A owai ka kou mea nana i koho e lawelawe i keia hana?
Na Moriona Adeline, ka ui nohenohea.
Kupaa maoli, wahi a ke kanaka opio i nalu iho ai loko o kona noonoo.
E hai aku no au i kekahi mea kupanaha, i maopopo ai ia oe ke kumu o ko'u koho ia ana mai e Mariona Adeline e lawelawe i keia hana. He oiaio, aole kekahi mea i ike i na ulia i kau aku maluna ou, aka, ua hoolaha ia ae la nae kekahi lono a puni ka aina, ua haalele iho oe i ka wahine opio au i manao ai e mare, a mahuka aku la no kahi ike ole ia.
Ma ka olino malamalama o kona mau onohi maka e hoike mai ana, he kanaka koa oia me ka wiwo ole, iaia i puana ae ai i keia mau mamala olelo:
Owai ka mea i aa e hoolaha aku ia lono hoopunipuni?
Ua hooiaio ia kela lono e Ionakana kane a me kana wahine.
Ia wa, ua hoomaopopo iho la ke kanaka opio i ke ano oia mau olelo, a ninau hou aku la, oiai hoi na hoailona o ke kaumaha e kau ana ma kona mau helehelena opiopio:
Ua hooia pu anei o Adeline ia lono?
Aole no hookahi sekona.
A heaha kona manao iloko oia wa?
O ka mea oiaio.
Oia hoi, ua pepehi malu ia wau ea?
Ae.
Auwe, auwe kuu aloha! Ina he mea hiki ia oe ke lawe aku ia'u imua ona i keia wa!
Aole e hiki ia'u ke lawe aku ia oe i keia wa; no ka mea, he mau hoakaka e ae kekahi a kaua e kuka pu ai, alaila, e hoike aku no au i kekahi nuhou kaumaha imua ou.
Ia wa no, ua hoholo ae la na helehelena o ka haikea maluna ona, a ninau mai la me ka leo ailiili:
Aole paha oia i make?
Aole; aka, ua nalowale nae oia.
No ka manawa pokole iki e na makamaka, e hookuu iho kakou i ka paku o ke kaumaha, a e waiho aku hoi ia Onila Maka me kona hoa e kanikau me ka ehaeha no ka mea i nalowale, oiai, aole o kakou kuleana e noii aku ai i na keena huna o ko laua mau ehaeha; no ka mea, o ke aloha iloko o ko laua mau puuwai pakahi, ua like ke ko ana a ke au walohia.
Iloko oia wa, ua hoike mai o Hale Keleneka i ka nui o kona ahaeha, nolaila, aole hiki ia Onila Maka ke uumi iho i ka walohia a kona puuwai, a hiolo makawalu aku la na omaka wai ma na papalina o ke kanaka Irelani puuwai liona, ka hoike hookahi hoi oia mau hana kaumaha.
I ka wa i mama iki ae ai kona (Hale Keleneka) ehaeha, ua hooho ae la oia:
He Makai Kiu ka paha oe?
Ae.
Ua imi nae paha oe ia Mariona Adeline.
Ae.
A aohe i loaa iki oia ia oe?
Aole oia i loaa ia'u a hiki i keia hora.
Alaila, wahi a ke kanaka opio i pane ae ai me ka leo nui, e hui like kaua ma ka imi ana i keia hana; auwe hoi ka poe a pau i komo iloko oia hana hookahi ma ka hoomahuka ana iaia.
Aole i pane aku ka Makai Kiu i keia mau olelo a ke kanaka opio, aka, aia ma kona mau helehelena na hiona o ka pohihihi, a puana, hou mai la ke kanaka opio:
He mau lono nae paha kekahi ua pepehi ia oia?
Aole.
Aole anei he mau lono e ae kekahi e pili ana no ke kumu o kona nalowale ana?
He mau lono no, aka, aohe nae he oiaio.
A heha ua mau lono la?
Aole anei oe e hoomanano iho mamua o kuu hai ana aku ia oe, he hoopunipuni wale no ia mau lono?
Mai hopohopo oe no'u; no ka mea, aole au he kamalii. He kanaka makua au. Nolaila, e hai mai oe ia'u i ka oiaio!
O ka lono i lohe ia ae, ua hoomake oia iaia iho, ma kona lele ana iloko o ka muliwai.
Ua loaa aku no nae paha ke kino?
Ua loaa aku no kekahi kino.
He loio o Hale Keleneka, a he oihana hoi i kamaaina iaia.
Ia wa no, ua haupu koke ae la oia a puana ae la:
He hana keia na ka mea manao ino!
Oia ko'u manao.
Owai la ka mea nana i lawelawe keia hana?
Owai ka mea e pomaikai ana i na e make ana oia?
Ia wa, ua ano e ae la na helehelena o Hale Keleneka iaia i hoomanao ae ai i kekahi mea.
He oiaio anei, wahi ana i hooho ae ai, owau pu kekahi i lilo i moepuu na keia poe ino?
Ae.
A o Ionakana wahine ke alakai o keia mau hana hoomainoino a pau loa.
Heaha ke kumu o kou hoopuka ana i kona inoa ? wahi a ka Makai Kiu i ninau aku ai.
Eia, he manao koho wale ku no, no ka mea, ma ko'u ike mua ana iaia, ua weli wale mai la no au.
Ua pololei kou mau manao kohokoho; oiai aole au i ike i kekahi kumu kupono e hiki ai ia'u ke aua iho i ka hai ana aku i ka oiaio.
A hoike aku la ka Makai Kiu i na mea a pau me ke kahaha nui o ke kanaka opio.
Mahope iho o kona lohe ana i ka moolelo a ka Makai, ua hoike mai o Hale Keleneka iaia iho i kona ano kanaka makua.
Oiai, aole oia i noho iho a uwe no kona kaumaha, a me na popilikia i loohia iho maluna ona.
Aka, ua pane ae la oia me ka leo moakaka:
E kokua aku no au ia oe! aole hoi e pono o oe wale no ke lawelawe i keia hana.
Ua hooko no hoi ka Makai Kiu i kana mea i olelo ai, a uku aku la i ke koena a pau, me ka mahalo aku iaia no ka hopena pomaikai i loaa i kona makamaka.
Mahope iho o keia, ua lawe pololei ia aku la o Hale Keleneka i ka rumi o Onila Maka.
No kekahi mau kumu ka Makai Kiu i manao ai he kupono, ua nooholo iho la oia, aole e hoike i ka loaa a me ke ola ana o Hale Keleneka.
No ka mea, ua manaoio loa oia eia no o Keaka Ilikini a me Ionakana wahine ke moe nei iloko o ke kuhihewa me ka manao ua make; nolaila, ua hoolala iho la oia i kekahi hana e ko ai kona makemake, a haulehia na iini o ka mea pakaha.
Hookahi pule i hala ae.
Ma kekahi la, oiai o Keaka Ilikini e hele ana ma alanui Broadway malalo o ke ano he kanaka opio waiwai no Kupa, ike ae la oia i ke kalele ana iho a kekahi lima maluna o kona poohiwi.
Huli ae la oia a ike ae la i kona hoa opio o na la i hala.
Nana aku la ua kanaka opio nei me na helehelena oluolu, me ka hoopuka mau ana i na huaolelo hoomakeaka, me he mea la, aole laua i kaawale iki mai mua mai a hiki ia wa.
Aka, o ko Keaka kulana nae iloko oia wa, ua hele oia a kupilikii, nolaila, ua hoao iho la oia e hoonalonalo ia mau manao, ma ka olelo ana aku, ua hauoli loa oia i ka halawai hou ana me ke kanaka nana oia i hoopapa iloko o ka oihana pili waiwai.
Ihea iho nei oe i keia mau la? i ninau mai ai ka Hapa-Ilikini.
I ka hana dala wau.
A pehea; ua pomaikai no oe?
He mau tausani ko'u loaa.
Na keia mau olelo hope a kona hoa i hoike aku iaia ua pomaikai io oia.
No na la he umi a oi aku, ua pee mau ua hapa Ilikini la mai kona mau hale pili waiwai kahiko, no ka mea, ua maka'u loa oia i ka ike aku i ke kanaka ana i aie ai.
Heaha kou mea i ae ole mai ai ia'u, owau pu kekahi iloko oia hana?
Ka! aohe e hiki, no ka mea, na kela no a me keia e noonoo i kona pono iho.
No na wa i hala, ua kokua mau aku kona hoa opio iaia, nolaila, hoao hou mai la o Keaka e ninau iaia:
He hiki no nae paha ia oe ke kokua mai i keia hoaloha, me hookahi haneri dala, a i ole, malalo mai oia huina, no na la pokole a hoihoi aku no hoi?
Aole o'u ike i ke kumu e hiki ole ai ia'u. I e hia kou makemake?
He hiki no nae paha ia oe ke haawi mai i elua haneri me kanalima, a hiki i ka wa e loaa ae ai ka'u hoihoi aku? He pono au ma ka'u mau hana a pau.
E haawi aku no au, aka, aole nae i oi aku mamua o hookahi haneri dala me a'u i keia wa. E haawi aku no au i ka mea i loaa ia'u i keia wa, a i keia po kii ae oe i ke koena ma kahi hale uinihapa kahiko, oia ko'u wahi e noho nei i keia wa.
Ua hauoli loa ia o Keaka.
No ka mea, o ka haneri dala i loaa aku iaia iloko o kona wa kupilikii loa, ua like ia me kekahi lua waiwai emi ole.
Haawi aku la ke kanaka opio i na dala, a kono mai la o Keaka iaia e haele pu laua e pili waiwai.
No ka mea, ua ike mau ka Hapa-Ilikini i ka laki o kona hoa ma ka pepa pili waiwai.
Hele aku la laua a kekahi wahi hale, e pepa mau ana i ka poe a me ke ao.
Ia laua malaila, ua koikoi io no ke eke a ua mau hoaloha nei, no ka mea, i ka wa i hoomaka ae ai o Keaka e ku a haalele iho i ua hale la, ua loaa aku la iaia na dala maalahi he elua haneri me kanalima.
Ia laua ma ke alanui, halawai mai la o Keaka me ke kanaka ana i aie ai.
Uku aku la oia i kona mau aie a pau me ka hauoli nui no ka pau ana oia haawe kaumaha.
Noho iki iho la ke kanaka opio me ia no kekahi manawa a haalele iho la iaia, me ka hai aku, e halawai hou no laua ma kona hale no ke koena dala he haneri me kanalima i koe ma ka hora 11 o ua po la.
He hora mahope iho o na mea i hoike ia ae la maluna, ua hiki loa ke ike ia aku kekahi mau mea elua ma kekahi wahi o ke kulanakauhale e komo ana iloko o kekahi hale i manao wale ia aole i noho ia no kekahi manawa loihi.
Aka, o ka oiaio maoli no ia.
He wahi hale uuku uinihepa ua wahi hale la, he elua hale, iluna a ilalo; a iloko o na la i hala aku, ua kamaaina i na makai ma ke ano, he hale hoahu no na waiwai aihue o na ano a pau no na powa.
Aka, iloko nae o keia mau la, ua hoala ia ae he mau hale nui hoahu ukana ma kona mau aoao, a ua waiho wale iho la no ua wahi hale nei.
O ka manawa i ike ia aku ai keia mau kanaka e ku ana ma ke alapii, oia no ka wa e poeleele aku ana.
Unuhi ae la kekahi o laua i ke ki mai kona pakeke ae, a mahope iho, komo like aku la laua iloko.
Ma ka malamalama o ka ula o ka ihoiho a laua i ho-a ae ai, i ike aku ai laua e waiho mokaki mai ana na lako hale i o a ianei.
Paa ae la kekahi o laua i ke kukui ihoiho a pane aku la i kona hoa:
E hoomaemae iki ae kaua ia loko nei, no ka mea, he kanaka maalea kela Hapa-Ilikini.
O ko'u manao, wahi a ka lua, e umi aku iaia, a hiki i kona wa e hai mai ai i na mea a pu.
E Hale, aohe pono pela; no ka mea, ua hoao ia e a'u ia mau mea a pau. Ua oi aku kona makemake e make, mamua o kona ae ana e hoike mai i kana mea huna. Ina no hoi oia e hookii ia ana, a koala ia paha, aole no oia e hoike mai ana i kona mau hoa hui. No ka mea, aia iloko o kona mau aa ke koko o kona mau kupuna paakiki. Ina he kanaka oia o ko kakou nei ano, ina, ua mihi mua mai oia ia'u
E Onila Maka, kuu hoaloha maika, o kekahi keonimana i kulike me kou ano, ua kupono e ike mua i kau mea e kamailio nei, oiai, he mea kupanaha ko'u lohe ana aku ia oe, e olelo mai ana, ua loaa i keia aeahaukae ia mau haawina paakiki.
Mai kona koko Ilikini mai i loaa ai iaia ia haawina; a noloila, ke hai aku nei au ia oe, hookahi wale iho no mea e hemo ai ka waha o kela kanaka, a oia ka'u e hoao aku ana i keia po. A ina aole e holopono ana ka'u mea i hoolala ai, alaila, e hooko no au i ko'u manao hope loa, ua ake nae au e haule ia manao, i na e hiki ana; aka, e noao mua ae au i ke kanaka make?
(Aole i pau.)
KA MOOLELO
A ME NA HANA A
JAS. A. GAFILA,
KA IWAKALUA O NA
PERESIDENA O AMERIKA HUIPUIA.
KA MEA I HOOKUMU I KONA KAHUA:
"UA AHONA AU E HOINO IA MAI NO KA PONO, MAMUA O KO'U HOOKO ANA I KA HEWA."
Kau ae la lakou nei maluna o kahi waapa, e luaiele ia ana hoi e na ale o ka muliwai, e iho mai ana na pauku laau o kela a me keia ano, ku ae la ua Gafila nei mahope o ka waapa, a hoonaueue malie ae la oia i ka hoe o ua wahi waapa nei, a hooiho pololei aku la lakou iloko o na ale kawahawaha o ka muliwai, me he mea la e alo ana iloko o na ino o ka moana akea, pela iho la lakou e holo nei i kai o Ana Nui, kahi hoi a lakou i manao ai e hiki aku iloko o na la pokole.
Hoomau aku la lakou nei i ka holo ana a hiki i ka napoo ana o ka la, hoopili ae la lakou nei ma kapa o ka muliwai, a moe iho la lakou ma ia po a hiki i ke ao ana, a ma ke kakahiaka nui ae, ua hoomau aku la no lakou i ka holo ana a hiki i ka manawa i ili ai o ua wahi waapa nei iluna o kekahi puu lepo nui, a oiai lakou maluna o ia kulana pilikia, hoouna aku la ua Gafila nei i kekahi o na kanaka o ua wahi waapa nei e au aku iuka a hoopaa i ke kaula, aka, hoole mai la ua mau kanaka nei, aole laua e aa ana e au aku iuka o ka muliwai, nolaila, o ka hoole ana o keia mau kanaka, ku ae la ua Gafila nei a lele aku la oia iloko o ka wai'a au aku la iloko o ka wai, me ke kaula e paa ana ma kona lima; i kona wa i hiki aku ai iuka, hoopaa aku la oia i ke kumulaau a huli hoi aku la no luna o ka waapa, a iloko o ia manawa i huki like ai lakou i kahi waapa, a hemo ae la mai kona kulana pilikia ae.
I ko lakou wa i hiki aku ai i kahi e waiho ana o na lako ai, hoopiha iho la lakou i kahi waapa a piha pono, a i ka wa i ano malie iki mai ai o ka ino o ka muliwai, hoopii hou aku la lakou iuka, o kahi a lakou i holo mai ai, a i ko lakou wa i hiki aku ai, e kali mai ana no kona mau koa iaia no kona hiki aku, a o kona hiki ana aku hoi he kokua nui loa ia no lakou, oiai, iloko o keia wa, ua lawe mai lakou he elua wale no manawa ai no ka la.
Ma keia wahi e na poe heluhelu, ua lawa paha kakou no keia kaua a Kenela Gafila, a e hoomaka hou kakaou ma ke kikoi ana aku imua loa o kona moolelo, no kekahi hana kaulana e ae a keia kanaka. Mai loko ae nae o keia mau kaua liilii a Gafila, a i manao ia hoi he kulana paakiki ma ke kii ana aku i na enemi, na ia mea i hapai ae i kona inoa, a ike ia oia he wahi kanaka kulana koa oia imua o ke ahi
I kona wa i huli hoi aku ai mai kana oihana aku, ua nui na palapala hoomaikai i loaa mai iaia mai na Alihikaua kaulana mai o ia au. Mahope iho o kona hoouka ana i ke kaua me Kenela Kalani a me kekahi mau Kenela e ae, ua loaa mai iaia na hoomaikai ana a ka Peresidena Linekona, a nana i haawi mai iaia na olelo ao, e hooikaika oia e komo iloko o ka Ahaolelo o ia makahiki.
I ka wa i pau ae ai o ke kaua, ua koho ia o Gafila e ka mokuaina o Ohio me ka lokahi nui o na makaainana nona, no ka mea, aole paha he mea hookahi e like ka hilinai ia me Gafila iloko oia mau la, a mai loko mai oia manawa, ua noho oia iloko o ka Ahaolelo a hiki i kona wa i noho ae ai ma ka noho Peresidena no Amerika.
He mau mahina lehulehu o ko Gafila noho ana i ka Aha Senate o Amerika, a oia hoi ka manawa a na puawai Amerika e hiipoi ana i ka inoa o Aberahama Linekona; iloko nae o ia mau la e nee ana, o ka inoa o Gafila ma o a maanei o na mokuaina e kamailio nui ia ana e ka waha o na mea a pau. He naauao aku a he akamai mai, wahi a lakou e kamailio ai. O loko o ia hale hanohano a me kona mau paia eehia, aia ka leo o ua Gafila nei ke pohapoha la ma na kumu pepeiao o na kanaka akamai a kaulana o ia aupuni. He mea e ke kamahao o ka paio ana o na aoao elua mawaena o Gafila a me kekahi mau keo@ana e ae o @ hale la, a o ka mea oi loa aku nae, o ko Gafila aoao wale no ke hoapono ia ma kana mau wehewehe ana. A mai loko mai o ia manawa i pahola ae ai ka inoa o Gafila e like me ka makani ikaika, a ma keia wahi hoi kakou e ike ai i kekahi o kana mau olelo naauo ana imua o kekahi anaina kanaka he mau haneri tausani ka nui i piha i ka inaina, a hoomalielie ia hoi ko lakou inaina e like me ka wai e kahe malie ana i na lokowai uliuli hohonu iloko o na sekona pokole loa.
I ka wa i kui ia ae ai o ka lono, ua ki-pu ia o Peresidena Linekona e ka enemi, ua lawe ae la kela a me keia puuwai Amerika i ka pahi, ka pu, ka laau, ka pohaku a me kekahi mau mea eha e ae, lohe mai la lakou, aia ka Peresidena ua hoihoi ia ma Alanui Wolo Exchange e waiho nei me ka ehaeha nui, hele aku la na kanaka ma ke alanui e hiki aku ai i ua wahi la, a o ke kanaka mua loa e puka ae ana kekahi olelo hoino e pili ana no Linekona, alaila, o kona wa iho la no ia e make loa ai i keia poe.
O keia puulu kanaka he mau haneri tausani e kuku aku nei no ka makemake e lohe pehea la ko lakou Peresidena i keia wa. O na koa aupuni he mau haneri e kuku aku ana me na lako kaua kipaku mai la lakou i na kanaka e hookaawale iki aku, pane aku la ka leo o na kanaka he mau tausani, i ka wa a lakou e ki ai hookahi pu ia lakou, alaila, e hoolilo ia no lakou i mea ole imua o na kanaka.
Nee aku la na kanaka a kokoke loa i kahi a na koa e ku ana, a 'iloko o ia manawa i ike ia aku ai kekahi mea i ku ae ma kekahi wahi kiekie, a huro aku la na kanaka i ka wa a lakou i ike aku ai he mea hou ke hai ia mai ana ia lakou.
O ka mea i ku ae ai iluna, pane mai la oia he mau mea e pili ana no ke kipu ia ana o ka Peresidena e ka enemi, a olelo mai la ka mea kamailio, ua pono no ke ki-pu ia ana o ka Peresidena, a ina no e make ua pono no. O na kanaka he mau tausani i ka lohe ana i keia, he mea e ka inaina nui a me ke kapalili ano e o ko lakou mau puuwai, o na koa e kuku mai ana no ka malama i ka maluhia, holo mai la na kanaka e like me na iliohae imua o ka mea kamailio, hili aku la iaia me na laau a me na pahi, a haule make aku la oia i ka honua, ua palahe a okaoka kona kino iloko o na sekona pokole loa.
O keia mea i hana ia iho la e na makaainana, he mea ia e kau ai o ka weli i na mea a pau, pehea la e hiki ai ke hoopau ia keia pioloke nui o na kanaka no ka Peresidena. O ka lua o ke kanaka i ku ae a kamailio mai, ua uwa ia aku la oia e na kanaka me ka nou ia aku me na pahi a me na pauku laau, a pakele mahunehune wale aku la no kona ola mai poino.
O na poo aupuni i keia manawa, ke kau e nei no ka makau no ka uluaoa mai o na kanaka, no ka mea, aole e hiki i na koa aupuni ke hoomalu aku i ko lakou huhu. O kekahi o na kanaka haulana o Butela a me Dikekona, ua pii ae la laua ma kahi kiekie e kamailio ai no ke kulana o ke aupuni, a me ka Peresidena, a ua hai pakahi mai hoi laua i ko laua akamai ma keia mea o ka haiolelo i na olelo hoolanalana, me ke noi aku i ka lehulehu o na makaainana e malama i ka maluhia, a e hoi aku hoi i ko lakou mau wahi pakahi, o keia mau olelo a keia mau kanaka kaulana, he mea akaaka henehene wale ia aku la no ia e na kanaka e uluaoa ana no ko lakou Peresidena.
Heaha aku la ka hana i koe a na poo aupuni e hana ai! E hookuke aku anei lakou i na makaainana? Aole loa e hiki. Oiai lakou e nalu wale ana no i ka mea e hiki ai ke hoopau ia na hoohaunaele pepehi kanaka, aia hoi, ike ia aku la kekahi kanaka e pii ae ana iluna o kahi kiekie, e paa ana ma kona lima he wahi hae Amerika uuku, me he mea la, e hoike aku ana oia imua o na haneri tausani o na makaainana, he nu hou ano nui loa kana no ka Peresidena e waiho mauleule nei, a o ka ekahi iho la keia o ke kanaka nana i aa e ku aku a kamailio imua o ka lehulehu o na kanaka i hoopiha ia ko lakou waihona noonoo me ka inaina, oia hoi kona wiwo ole i ka make ana o kela mau kanaka mamua, a he elua hoi i hoohenehene ia aku. O Gafila, oiai oia e ku nei ma keia wahi me ka naau koa, hapai ae la oia i kona lima iluna a kunou mai la imua o ke anaina, ia manawa i huro ae ai na kanaka iaia, pane mai la ua Gafila nei i keia mau olelo, me ka nui a poha maikai o kona leo, i ka pane ana mai:
"I o'u mau hoa makaainana," wahi a ua Gafila nei. "O na ao poluluhi a me na ao kaalelewa, nana ia e hoopuni la me ka maluhia. O kona kulana e ku la i keia wa, ke hoopuni ia ala e ka pouli e like me na aouli o ka lewa. O ka pono a me ka pololei, oia ke kahua o kona Noho Alii. O na hana aloha a me ka oiaio, oia na mea e maalo mau ana ma kona mau maka. E o'u mau hoa makaainana," wahi hou a ua Gafila nei, "E noho alii ke Akua ma na lani kiekie loa, a o ke aupuni hoi ma Wasinetona, ke ola nei no oia iloko o keia la."
I ka wa i pau ai o keia mau olelo a ua Gafila nei, he mea e ka hauoli o na kanaka i ka lohe ana, aole i make ko lakou aupuni i keia la, a pela hoi ke Akua e noho alii ana ma na lani kiekie. Ua haawi ae la lakou he mau hu@o ana, a o ka inoa o Gafila ka olelo e puka ana mai ko lakou mau lehelehe mai iloko oia mau minute. Iloko o ka hapalua hora mahope mai, ua hookumu hou iho la ka maluhia i na kanaka, a auhee aku la hoi na manao hoohaunaele o na makaainana.
(Aole i pau)
LIKELIKE ME IWALANI.
Aole paha i poina na makamaka i na inoa o na nautilo maluna ae, na laua e rula nei na kaiaulu o ka moana.
Ma ke ahiahi o ka Poalua, hora 7: 15, ua haalele aku ua mau mahimahi nei i ka uwapo o Kou no Maui mai; mamua mai ka Likelike, a mahope mai ka Iwalani no Kona a me Kau. Mawaho pono ae paha o Kalia ma, ua hoanapu mai la ua Iwalani nei i kona ipukukui uwila, a ua ahuwale o luna o ka Likelike, me he la he awakea.
I ka wa i kaalo pono ae ai ke 'lii wahine aukai mawaho@o Waialae, e oni mai ana ua mahimahi nei mahope; iloko o keia wa ua hooi ia ae na paona mahu o ua Likelike nei, he naka ia me ka haalulu o ka oneki, eia ka ua hoomahuahua iki ia ae ka holo o ua Likelike nei he 11 mile i ka hora, 60 niniu ana o ka huila iloko o 1 minute. Iloko o na hora o ka noenoe loa ana, ua se-lo ia mai la ua Iwalani nei he 5 mile ka mamao mahope o ka Likelike.
Pau ka holo o ua Iwalani nei, haule pu ka manao no kona holo, e aha ia ana la ua mahimahi nei e hoololohe nei i hope. Ua like me 30 minute ka loihi o ke ku ana o ka Likelike ma ke awa o Lahaina, maalo ae ana ua Iwalani nei mawaho ae o Lanai. Li'uli'u iki ma ke awa o Lahaina, a holo no Maalaea Bay, umi minute a oi o Iwalani i ke awa maluna'e, laiku ana ka Likelike ma ia awa hookahi; pau e na ukana o ka mokuahi Likelike holo no Makena, eia no ka Iwalani mahope, aohe pili iki mai; ku iki ma Makena, maalo ae ana ua Iwalani nei mawaho pono a holo loa no na Kona; pau ko'u kuhihewa no ka olali o Kona, kai no paha he pahee io, eia ka he neo loa.
Hora 12 a oi o ke awakea Poakolu halulu ana no ke awa o Mahukona, kau maluna o ka waapa no ka uwapo, kau maluna o ka ihu kiani Kinau, holo no Kohala loko; puiwa e na maka no Akeahi, eia ka ua eku na huila iloko o ka lepo, ua kapeke mawaho o ka laina pololei o ke ala hao.
Iloko o keia mau la ke nee nei ka ua o Kohala nei, ua meha ka leo o ka malie, ua oki ka halulu o ka makani, he pouli poele wale no ia; o ka ua o ua aina nei ke loku nei, o ka noe ke halii nei. Ua pau kuhihewa no ka Iwalani no iuka.
Me ke aloha hanohano i na hoolei hua metala, a me ke aloha hoonipo i ka Luna Hooponopono o ke KUOKOA.
OHUA.
Ma ka auina la o ka Poakahi nei i holo makaikai aku ai ka Elele Iapana a me kona mau ukali iluna o ka moku kaua Amerika Laikowana.