Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 4, 27 January 1883 — Page 2
| This text was transcribed by: | Keiko Sasaki |
| This work is dedicated to: | For evrybody |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KA NUPEPA
KUOKOA ME KE AU OKOA.
[I Huiia.]
No ka Makahiki $@ 00
Eono Mahina 1 00
Daia Kuike ka Rula.
POAONO, IANUARI 27, 1883.
Paiia e Tho@. G. Thrum, ma ka haiepai o ka nupepa Saturday “press.”
MAKANA A KA NUPEPA KUOKOA NO 1883.
KE KII NANI O KA PERESIDENA O AMERIKA HUIPUIA,
JAS. A. GAFILA.
E loaa ana @@ia kii nani a kahiko hoonani hoi no na Home, i ka poe a pau e lawe ana ike
KUOKOA NO 1883,
Me ka hookaa mua mai i ka uku o ka Nupepa.
$2.00
Iloko o keia keena. E waiho akea ana ka puka no keia pomaikai a hiki aku i ka
LA 31 O MARAKI.
Na ka hiki mua ka loaa mua.
KE KUHINA ALANI.
Maluna mai o ka mokuahi o keia pule i laweia mai ai ka lono, ua make o Alani, ko kakou Kuhina Noho ma Wasinetona. Oiai e malamaia ana kekahi hookipa ike Peresidena ma ka hale noho o ka Peresidena ma Wasinetona, iwaena konu o na hana, loaa iho la ia Alani he mai hikiwawe ma ka puuwai, a o ka make koke iho la no ia ma ia wahi.
He haole Amerika o Alani, a ua hanauia oia ma ka mokuaina o Masekuseka i ka makahiki 1804. He loio kana oihana i aoia ai, a ua lawelawe oia ma ia hana ma kona aina ponoi. I ka makahiki 1852 ua hoounaia mai oia i Hawaii nei ma ke ano he Kanikela Amerika; he eha makahiki o kona noho ana ma ia oihana iwaena o kakou a pau, kohoia iho la oia e ko kakou aupuni i Kuhina Waiwai, a mai ia manawa mai a hiki wale i kona la i make ai, ua lawelawe oia ma na hana o ke Aupuni Hawaii. Mahope iho o ka make ana o ka Lunakanawai Li, ua hookohuia o Alani i Lunakanawai Nui no ka Aha Kiekie, ma ia wahi oia i noho ai a hiki i kona hoounaia ana i Wasinetona, ma ke ano he Kuhina Noho no keia Aupuni imua o ia alo alii.
Ma ka make ana o Alani na hooneleia ko kakou aupuni i kekahi kauwa hana pono, a he hoaloha maopopo no keia aina. Ua kamaaina loa oia iwaena o ka lehulehu o keia kulanakauhale ma ke ano he oluolu. Oia no hoi kekahi o ko kakou poe haole kamaaina i kokua ikaika ma ka imi ana i ke Kuikahi Panailike me Amerika Hui; a ua makaukau oia e kokua no ka hoomauia o ua Kuikahi nei i kona wa i make ai.
NA LONO O NA AINA E.
Ma o na moku i ku iho nei iloko o keia pule, i loaa mai ai na lono he lehulehu wale no na ulia poino ma na aina e. Ma. Farani ua make o Leone Gamabetta, kekahi o na kanaka kaulana loa, aole wale ma Farani, aka, ma na aupuni e ae kekahi. Oia kekahi o na koa ikaika loa o ka Repubalika o Farani. Iloko o na la opiopio o ia aupuni, a oiai ua hoopuniia me na pilikia he nui wale, a ua kulanalana kona kahua; na keia kanaka i kokua nui ke aupuni mamuli o kana kuhikuhi naauao, a me ka hoolohe pono ia no hoi o kana mau alakai ana.
Ke wanana mua nei kekahi poe, e pilikia ana ka Repubalika o Farani mamuli o ka make ana o keia kanaka, aka aole paha pela. Ina i make mua o Gambetta iloko o na la kupilikii o ia aupuni, ina io no paha ua ike’a ka pilikia, aka i keia wa ua paa ke aupuni.
Ma kekahi kulanakauhale, ma ka apana aina o Misigana, Amerika Hui, ua pau kekahi hale nui i ke ahi, a he nui na ola i poino. Ma ke kulanakauhale o Sana Lui i pau ai kekahi hale hotele i ke ahi, me ka poino pu o na ola. Ma kekahi kulanakauhale o Polani, ua pau kekahi hale keaka nui i ke ahi, a he ekolu haneri kanaka i poino, pau pu o ka hale, pau loa i ka ai ia e ke ahi. He mau lono weliweli loa keia.
Ma kekahi mau apana o Geremania, ua kaheia e ka wai na aina, a ua lilo na hale, na holoholona, na kanaka, a me na waiwai he nui wale. Ua heluia na ola i poino ma na haneri; a ua heluia na waiwai i poino ma na miliona dala.
Mawaho ae o na kai o Enelani, ua hookui kekahi mokuahi kalepa nui e hoopuka ana me kekahi moku nui mai keia aoao aku, a ua poino laua a elua. Hookahi o ia mau moku i poholo koke ilalo a poino pu me na ola.
KA HOKU AO.
Ma ke kakahiakaka o ka Poaha nei i ku mai ai ka moku Misionari Hoku Ao mai Ponape mai iloko o na la holo he 36. Ua holopono kana hana ma keia huakai aku nei, a ua oleloia o ka makahiki hikiwawe loa keia o ka pau koke o kana mau hana. Ua manaoia o na la mua o keia mahina ae e ku mai ai oia, aka no ka eleu a holopono kana hana a me ka maikai no hoi o ka moana, ua ku koke mai nei oia.
Ua hoi mai nei maluna ona o Rev. A. S. Houston a me kana wahine, no ke ano onawaliwali o ke ola kino, a o Rev. S. W. Kekuewa a me kona ohana kekahi i hoi mai nei ma ke ano hoomaha. Ua holopono no na hana a pau ma na kihapai.
KA MOKUAHI SUEZA.
Ma ka la 9 o keia mahina, ua haalele aku ka mokuahi Sueza ia Kapalakiko, a ua holo mai no Honolulu nei. Mawaena o na ohua i kau mai maluna ona kekahi o ko kakou mau makamaka Kamaaina o ke kulanakauhale nei; eia ko lakou mau inoa i hoikeia mai ia makou. S. Damona me kona ohana, Sam’l Alekanedero a me kana wahine, W. O. Smith, Mrs. J. B. Atherton a me na keiki, Mrs. A. W. Bush, me na keiki a me kekahi poe kamaaina iho, a he heluna nui o na haole kamaaina o Kapalakiko.
No keia lohi ana o kona la ku mai i Honolulu nei, ua manao wale ia e kekahi poe o ke kulanakauhale nei, ua hukiia oia iluna o ke Ala Huki Moku no ka hooponopono hou ana i kekahi o kona poino, no ka mea, ua oleioia ua loaa he poino ma ka epaepa o kona huila, a oia la ke kumu o kona lohi ana, a hala loa kona la ku, aka; ma ke ku ana mai o ka mokuahi Ausetaralia i ke kakahiaka Poalua nei, ua loheia mai maluna ona ua haalele aku oia ia Kapalakiko, i ka la 9 o keia mahina.
No keia lono maluna ae, ua nui ka hopohopo o kekahi poe o ke kulanakauhale nei, a ua maikai ole ka noonoo ana o kekahi poe. Ua nui na lono i wawaia ma na poai o ke kulanakauhale nei a ua nuneia mai e kela a me keia.
Ua hooiliia maluna o keia moku he mau waiwai like ole o kela a me keia ano, i hiki aku ko lakou huina waiwai io i ke 96,000 dala.
Ua hoounaia ka mokuahi Bihopa a me Kilauea i keia pule nei e huli ia Sueza ma ka moana.
A hiki i keia la, ua piha he 17 o kona mau la ma ka moana.
KA LA PONI MOI.
(Kakauia no ke Kuokoa.)
E ka lahui Hawaii; ke nee aku nei kakou imua, e halawai me na hana o ka la 12 o Feberuari e hiki mai ana, a i hookaulanaia no ka Poni ana i na Moi. Ke uhola aku nei na lima poloai o ka haku Puuku o ka Moi i na mea a pau i konoia, e papapau nui mai i Honolulu nei e hoolehulehu ai no keia hana.
He mea maopopo paha, e huliamahi mai ana ko na wahi a pau, o ka poe i konoia a me ka poe makahehi wale mai. Ua hele mai kekahi poe no ka makemake e ike i keia nuhou, a oia wale no. Ua hele mai kekahi poe me ka noonoo ana, a e ike i ke ano o na hana e hana ia ana, he mau hana paha i ku i ka hoano ia o ua mau Moi nei a he kulana e ihiihi io ai; a o kekahi poe, e hele mai ana a e ike pono i ke ano o na hanaia ana, e hoolilo wale ia ai ka hou o ko lakou mau lae i luhi ai i ka imi ana no ko lakou mau auhau, ahuai wale ia ana iloko o ka uhauha ia, a e kiola wale ia ana iloko o na hana lealea paho wale. Aloha ino ko luhi e ka makaainana hookupu ke ike pono aku oe.
E na lehulehu. Ia oukou e komo pu aku ai iloko o na kawilina o ka lealea, alaila, e lealea ana no oukou i ko oukou ola iho; a e akaaka ana i ko oukou luhi ponoi.
O kekahi poe, ke hele mai la lakou iloko o na ao kaalelewa o ka olioli nui, a e awihi malie iho ana lakou me na maka o ka hookano a ke aloha ole, me ka hooholo ana ua pono, ua maikai na dala a keia poe kanaka e lilo no ko makou la hanohano a hauoli nui, aole makou i noonoo no oukou.
O ka Ahaolelo hope iho nei ka mea nana i hookaawale i mau puu dala no keia hana. He $10,000 no ka oihana Poni. E pau loa ana, a koe wahi koena ole keia haawina, aole hoi i lawa, a ua hana ka Aha Kuhina e hoo i ko lakou lima, e lawe kolohe i kekahi haawina hou, he $20,000 no ka hookipa ana mai i na malihini o na aina e e hele mai ana e ike i ka Poni ia ana o na Moi, a hoolilo ae la no ka oihana Poni. Ua komo keia puu dala nui a ua komo pu iloko o keia mau hoolilo ana.
O keia mau hoolilo pono ole ana a ka Aha Kuhina, a i lawelawe ia e ke Komite Poni Moi, oia ka mea o oukou e ka lahui e kahea ia aku nei e hele mai e ike i ka hoomaunauna ia ana ma na hana lealea o ko oukou waiwai, a ke komo pu oukou iloko o na lulumi ana ma ua mau hana maikai ole la, alaila, ua hoapono aku la oukou i keia hoolilo ana.
E na Hawaii i hoolawa ia me na noonoo maikai, e ku iho, a e noonoo aku, i ole ai kakou e hoohihia ia ma ke kokua ana i na mea a kakou i makemake ole ai; a e ninau iho, e hele anei makou e ike i ka uhauha ia ana o ko makou waiwai? E hele aku anei ma na poloai a ke Komite Poni Moi, i mea no lakou a me na Kuhina e manao mai ai, ua hoapono aku ka lahui i keia mau hana hoomaunauna a lakou?
E Hawaii. A nee ole mai kakou iloko o na poai o keia hana, alaila, e ikaika auanei kakou, a ke hiki mai ke kau koho barota o 1884 a me kona kau ahaolelo, e wela auanei na hana ma ka aoao o ka pono a me ka pomaikai o ka aina. Aka, i komo mai oukou iloko oia mau hana, alaila, e lilo ana kakou i mau pio. Eia ko kakou ola ia kakou iho, aole he hilinai ana aku maluna o ko kakou mau hookele hoolalau. Ke hoolilo ia nei keia mau dala i keia Lanai a me kahi puoa e Poni ia ai, no na kahili a me na ahuula, no na ahaaina hula, no na lealea heihei waapa a me na heihei lio, no na puali koa a me ia mea aku a nui wale. Ma keia hana hoopoho wale i moni waha nui aku la, a koe koena ole iho keia huina he $30,000. Ma ko ka Aha Kuhina panee ana aku i keia mau $20,000 malalo o keia mau hoolilo ana, e paapaa auanei na lima o lakou i ke ahi enaena a ke kau ahaalelo o 1884 e hiki mai ana; oiai, ua kue i kekahi Pauku o ka Bila Haawina o 1882 ia hana. A i mea e ikaika ai ko ka lahui kue ana i keia mau hana pono ole, a me he mea la, he kahua kupono no ka lahui ke komo pu ole aku iloko o na aluka ana o keia mau hana uhauha.
Eia hou kekahi noonoo ana. Aia a hooko pono ia ka makemake a ke Komite Poni Moi e kahea nei, alaila, e ike iho auanei ua Komite la, ua mana kana mau hooponopono ana, a e loaa auanei ka manao haakei i ka Luna Hoomalu o ke Komite Poni Moi, a e lawe oia ma kona ano Kuhina a imua o kona mau hoa, a e hoopalale wale aku i mau hoolilo hou ana aku, mawaho aku o kela huina he $30,000 i wili’a e ka puahiohio o na makani o ka lokoino a ka poe aloha ole.
E ka lahui. A komo oukou iloko o keia poai, alaila, e kau hou aku ana maluna o ko oukou mau poohiwi he kaumaha hou, a he kaniuhu me ka ehaeha, a oia ka ka makou peni e uwao honua aku nei ia oukou, a ia kakou a pau, a e ike ia auanei ua oi loa ae ke koikoi o ka hapanui o kela kau ahaolelo o 1882 i hoino ia no ka uhauha dala, ke panai pu mai oukou ma ka hele kino ana mai a komo, a hehi iluna o ka papahele o kela Hale Pohai o ka uhauha.
E noonoo hou iho e ka lahui. Ua poloai aku ke Komite Poni Moi, na ka poe ku i ke koho barota e koho i na Elele mai na apana mai, a ua aneane mana ia koho ana, e like me ko na L. Makaainana; a malalo oia koho ana, e hele mai ana na Elele, a e kono ia auanei he mau noonoo ana e uku ia he mau hoolilo okoa ae, a malia, no na lole aahu paha, na uku moku paha o ka poe i konoia e hele mai no keia huakai; a oia ka ka makou peni e hoike aku nei i ko makou lahui, e makaala no keia mau mea a pau, a e akahele i ka hele mai a komo iloko o ka huakai, a iloko o kela Hale Pohai.
E nana e ka lahui Hawaii, a e noonoo iho. He ekolu o ko kakou mau alii kiekie, aole lakou e komo ae ana iloko o keia mau hana. Ka Moiwahine Emma, Ka Mea Kiekie Keelikolani, a me Ka Mea Hanohano C. R. Bishop. He hana naauao ia, he makee lahui, a he malama waiwai o ke aupuni. He oi aku ka pono, ina o lakou ka mua e hele, a oiai, o lakou ka i pilikana ia lakou iho; a e hoohanohano kekahi i kekahi ma na mea ku i ka pono; a ina ua kuihe lakou, aole hoi e hele ana, alaila, o kakou hoi o ka poe mawaho loa mai, ua mamao loa mai ko kakou pilikana ana aku ilaila.
E o’u mau hoa makaainana; eia ma ko’u lima he palapala poloai, a ma ko’u ano he hoa kau kanawai no ko kakou hale ahaolelo, a malia, o komo io aku paha au e ike ia hana, alaila, aole paha ia he mea e oi ae ai ke kuleana o ke Komite Poni Moi e hooi ae ai i ko lakou kuleana i na hana hewa a lakou e kau aku ai maluna o ka lahui. Aole no hoi keia he mea e emi iho ai kuu ikaika no ka pono o ko kakou aina a me ka lahui.
HOA KAU KANAWAI.
Honolulu. Ianuari 16, 18883.
SENATE HILL A ME NA KANAKA OPIO.
I ka wa e waiho ana keia kanaka kaulana i ka mai, ua nui na kanaka opio i hele aku e ike iaia, aole nae e hiki iaia ke kamailio mai, oiai ua nawaliwali loa kona leo; aka, ua haawi oia i kona aloha ia lakou ma ke komi ana o kona lima.
Ua noi aku kekahi kanaka opio e kakau oia i mau huaolelo ma ka buke hoomanao a ua kanaka opio nei, ua hopu aku la ua kalai aupuni nei i ka peni a kakau mai la i keia mau huaolelo: “Ua olioli loa au i ka ike ana ia oe, a ua kaumaha hoi no ka hiki ole ke kamailio aku ia oe me ko’u leo ponoi. O ko’u mau iini, e hoopomaikai mai ke Akua ia oe ma keia ola ana, a e hookomo mai iloko o kou naau i ka iini nui loa no ke ola mau loa o kou uhane ma o Iesu la.
“He hoike au no ka mana kala a me ka lokomaikai o ke Akua i ka mea hewa; mai kanalua no ka hiki i ke Akua ke hooko i kona manao, a me kona makemake maluna o ke ao nei.
“O ka mea oi loa nae o ka nani a me ka hauoli, o ka hiki i ke koko o Karisto e holoi i ka hewa o ka mea paumaele loa i na palapu o ka hewa.
“O keia kala ana a me ka holoi ana ia kakou, aole mamuli o ka kakou mau hana maikai, aka, mamuli wale no o kona aloha kupanaha.
“E lawe iaia i Haku nou, i Hoola, i Alakai nou ma keia ola ana, a i Alii nou ma kela ola mau loa.”
Kou haahaa B. H. HILL
E nana e na kanaka opio i keia, a e hoomaopopo i na huaolelo a keia kanaka kaulana mamua o kona make ana, a oi loa aku hoi ka pono ke hooko ia kana mau kauoha i kela kanaka opio.
S. L. D.
KUHI POLOLEI IA KAKOLIKA.
Aole au e hoomaha i na o kau kumu pale ia. Eia ka ninau ia oe, pehea la e ili mai ai ka ino o na mea kahiko maluna ou e Kakolika, a i ole hoi ia, maluna paha o misionari Amerika, ina ua hala ia manawa a me na mea i hanaia ia kau? Ke hai pololei aku nei au ia oe, o ke ino i hanaia e Kaahumanu, aole au i lalau me kuu lima ia mea, o na mea hoi i hanaia e Kaahumanu a me misionari Amerika i ku i ka pono, a me ke kupaa, a me ka oiaio, eia au a me lakou nei ae hoi malalo oia pono kahi i noho ai; a pehea hoi oe e Kakolika, ua makemake anei oe e malama i ka ino a Kaahumanu i hana ai, a e huna oe i ka maikai i hanaia e ia? Ina pela, eia ka haina oiaio, ua hoomauhala oe ia Misionari Amerika no na makahiki lehulehu, mai ka holo ana o ke Kuikahi a hiki i keia la. O ke kumu pale hoi ana oia kekahi hoike maopopo loa o kou hoomauhala kahiko loa ia Misionari Amerika a@@e ka Lunakanawai.
Ua kuhi au no ka manawa no la a ka Lunakanawai Kiekie i hoopuka ai i ka moolelo kahiko, nolaila wale iho no la kou enemi; ke hai mai nei oe, o ko nupepa Nonanona oia kau kumu pale, ke hai aku nei hoi au ia oe, oia ka hoike oiaio o kou hoomauhala; a oia hoomauhala kau e malama nei no ka manawa pau ole, e like ole ai kona ano ke hoopili ae me na huaolelo o ko inoa, oia hoi, “Kakolika.” A pehea la oe e hoino aku ai ia Misionari Amerika, ina oia ka mea nana i olelo ia Kaahumanu e haalele i ka ino a e malama i ka pono, a e kupaa malaila. E olelo mai no auanei paha oe na Kaahumanu wale iho no aole na misionari Amerika i alakai, a lilo ia pono a me ia lanakila i mea mau loa a hiki i keia manawa a kakou e noho nei; aole hoi au, ua pono no oe i ko Kuikahi, i ku like ai me ka olelo poo e kau nei maluna, “kuhi pololei ia Kakolika;” akahi no a loaa pono ua hoomauhala kahiko loa oe nona makahiki lehulehu wale. Huro!
H. B. KALEIKUMAHOA.
Ua konoia mai makou e hoike aku, ua makaukau na buke himeni Euanelio Hawaii no ke kuai aku a e loaa no ma ke Keena o ka Papa Hawaii. He 15 keneta o ka buke hookahi, a he elua buke no ka hapaha.
Ma ke kakahiaka Poakolu nei i ku mai ai ka moku kalepa Almy mai Kapalakiko mai, me kekahi heluna nui o na waiwai like ole. Maluna mai ona ua lohe ia mai ua make o J. W. Crowell (Kolowela) ma ka moana, oiai ka moku he ekolu la ma ka moana. Oia kekahi o na ohua o keia moku.
O ka haina o kau mau nane a elua e K. P. Pueikeanuakekiowao, i puka ma ka Elele o Ianuari 17, 1883. Ke kuailo aku nei na keiki ulele hua kepau o ke KUOKOA i ka haina, o ka haina o ka nane 1, “Ka Hoku o ke Kai,” o ka haina o ka nane 2, “Elele Poakolu,” a na oukou e hoopili iho, o ka wehewehe wale no ka Kiilau.
NA HOOMAKEAKA.
Ninau aku la kekahi kumu kula Sabati i kana wahi haumana uuku penei:
Maluna o ka mea hea i haawiia mai ai na kanawai he 10 ia Mose? maluna o na pakaukau mabala elua, wahi a ka pane.
E noho puni ana kekahi mau kanaka ma kekahi papaaina ma kekahi Hotele, a mawaena o kekahi o lakou, he kahunapule. He paina awakea keia paina, a ua pau loa no hoi keia poe i ka pololi. Mamua o ka hoomaka ana e paina, ua ku ae la ke kahunapule iluna e hoomaikai, aka aole nae oia i pule hoomaikai ma ke ano pokole, aka, ua pule loihi aku la oia. Ua kali aku la ua poe paahana nei a no ka loihi loa, a hoopuka ae la kahi “amene.” Ia puka ana oia mau huaolelo o ka ulele koke iho la no ia o ua poe la i na mea ai. Aole i pau ka pule ana a ke kahanapule, aka i ka puka ana o ka huaolelo “amene” i kela kanaka kolohe, ua Amene okoa ae la oia.
E olelo aku oe i kou makuahine ua makemake au e kamailio pokole aku iaia, wahi a kekahi kanaka i kekahi wahi keiki uuku. Ae, wahi a ka pane a holo kiki aku la oia e hai i ka lono i kona makuahine. E mama, wahi a kahi keiki, ua makemake kekahi e kamaiio pu me oe? Owai ia, i ninau aku ai ka makuahine. Aole i maopopo ia’u kona ano a aole no hoi i loaa ia’u kona inoa, aka, ua manao au o Kepolo oia.
A hea holo keia kaaahi, i ninau aku ai kekahi o na ohua i ka luna nui o ua kaa la? Aia a piha i ka ukana, alaila holo, wahi a ka pane.
E hai ana kekahi wahi keiki uuku i kona mau hoa e iho, i ke ano o ka hukiia ana o kona niho eha e ke kauka huki niho a penei kana i kukalekale aku ai: Opa ia mai la kuu ai, hukihukiia au i o a ianei; a mamua o ko’u manao ana e hemo okoa aku ana kuu poo, hemo iho la kuu niho eha, a waiho ana iluna o kuu uha.
E hoikeike ana kekahi kumu kula Sabati imua o kekahi anaina nui i kana wahi haumana uuku he eha wale no makahiki, no kona eleu a me ka pololei o kana haina ke ninauia aku iaia kekahi ninau pili Karistiano. I kumu nae e hooiaioia ai kana mea e haanui ana, ninau aku la oia i kana haumana penei:
E kuu Kamuela, no keaha la i aioha ai ke akua i kou makuahine? no ka mea, he aia oia, wahi a ka pane. Pololei, wahi a kana kumu, a ninau hou aku la oia; no keaha ke kumu o kona hele mau ana i na anaina halawai? no ka mea e loaa mau ana iaia he papale hou i kela a me keia pule, a he hele wale iho no kana e hoikeike i kona papale hou, wahi a Kamuela. Hehe ae la ka aka o ka poe makaikai a pii ae la ka ula o na papalina o kahi kumu me kona mumule ana.
KANAKA I HOOHOKAIA.
E hele ana kekahi kanaka kuaaina ma ke alanui e hiki aku ai i ke kulanakauhale Bagada ma Geremania, me kekahi ekake a me kekahi kao no ka makeke. Aia oia maluna o kahi ekake kahi i kau ai a mahope mai no ona kahi kao me kekahi bele i nakiiia ma kona ai. Oiai oia e hele ana ma ke alanui, namunamu wale iho la no oia me ka i ana i na e lilo ana kuu wahi ekake me kuu wahi kao, alaila e lilo ana au i ona no kekahi mau haneri dala, a e kuai aku ana au i mau lole nani no’u i kinohinohi ia me ke gula, alaila e mahalo mai ana na kaikamahine opiopio o ke kulanakauhale ia’u a e lilo ana au i kiko waena no ko lakou mau nanaina.
Mai holopono no paha ka manao o keia wahi kanaka, aka o kahi i hewa ai oia no kona hoopukapuka leo nui ana ae i kona manao, a ua loheia kona manao e kekahi mau keiki kolohe ekolu, a komo iho la na manao iloko o keia mau keiki e hoohoka i kahi kanaka.
Alaila kokolo aku la kekahi keiki o lakou mahope o kahi kao a wehe ae la i ka bele i hoopaa ia ma kona ai a hoopaa aku la ma ka huelo o kahi ekake a lilo aku la ke kao ia lakou, no ke kani no o ka bele mahope ona, manao iho la oia eia no kahi kao ke hahai nei mahope ona, nolaila, aole oia i huli ihope e nana ai. Ua loihi no kona wahi i hele ai a ia huli ana ae ona mahope o kahi ekake, ike iho la oia ua lilo kahi kao ana. Uwe iho la oia me ka leo nui a iwaena o kona kumakena ana, hoea mai la ka lua o na keiki kolohe a olelo aku la ua ike au i kekahi kanaka e kaualako ana i kekahi mea mahope ona ma o aku nei me ke kuhi ana o kona lima.
Hoomaikai aku la kahi kanaka kuaaina a noi aku la i kona oluolu e paa iki i kona wahi ekake a e hele awiwi oia e kii i kana kao; ua ae aku la kahi kanaka.
Iaia nae i hala aku ai kau ae la kahi kolohe iluna o kahi ekake a holo aku la me ka akaaka ana.
Mahope iho o ka hala ana o kekahi manawa o ke alualu holo ana o kahi kanaka kuaaina me ka imi nui ana i kana kao a me ke kanaka kolohe hoi nana i lawe kolohe aku, ike iho la oia, aole he kanaka a me ke kao ma kahi i kuhikuhiia aku ai iaia, nolaila, hoi aku la oia me ka naenae nui a me ka maluhiluhi a i kahi ana i haalele ai i kona ekake, aka, iaia nae i hiki aku ai ilaila, ike iho la oia aole kona ekake a me ke kanaka ana i haawi aku ai e paa.
Pii mai la na manao ukiuki iloko ona i hui pu ia me na manao hilahila a hele wawae aku la oia no ke kalanakauhale o Bagada, a aole no hoi i li’uli’u aku kona hele ana aku, halawai aku la oia me ke kolu o na keiki kolohe e ku ana ma kae o kekahi muliwai a e kuhi e ana kona mau lima i o a ianei me he mea la ua loaa iaia kekahi mau haawina o ka poina.
Wasa masa! i ninau aku ai kahi kanaka kuaaina.
Auwe! he keu a ka poina nui i kau iho maluna o’u, i pane aku ai kahi keiki kolohe. Ua haulehia iho nei iloko o keia muliwai he eke i hele a piha i ke daimana, e lawe ana au i ua eke daimana la na ke kahuna nui, a ia’u i noho hoomaha iho nei maanei la, o ke kakaa aku nei no ia a haule aku nei iloko.
No keaha kou mea e lele ole nei iloko a e lawe mai i ke eke i kula nei, i ninau aku ai kahi kanaka kuaaina.
Ka, no ka mea aole e hiki ia’u ke au a hoi iho no he hohonu loa, aka ina oe e ae ana nau e luu, e haawi no au i 30 dala nau.
Ae koke aku la kahi kanaka kuaaina me ka hauoli nui a wehe koke ae la oia i kona kapa mailuna a lalo a luu poo aku la iloko o ka muliwai. Imi iho la oia no kekahi wa loihi a aole wahi mea a loaa iki ua eke nei, no ka mea, aole no he eke daimana i haule iloko o ka muliwai a he hana hoopunipuni kolohe wale iho no kekahi a ke keiki kolohe, a iaia i hoi aku ai i kula, ike iho la oia, ua lilo kona mau aahu a pau; mai ke kao, ka ekake, a i ka lole komo o keia kanaka ka lilo i keia mau keiki kolohe.
Pehea la ka hiki ana o keia kanaka i kona home, aole i hoike ia mai.
IA J. @. P. O HELANI N. KONA HAWAII.
E ka NUPEPA KUOKOA; Aloha oe:
Ua ike iho au ma kou kino lahilahi o ka la 6 o Ianuari i ka manao o W. P. e ninau ana penei: “O ka la 25 o Dek. oia anei ka la i hanau ai ka Haku?”
Ma ia ninau l@e hoike aku nei au i ko’u manao ma ke akea. O ko’u manao no keia ninau, aole oia o ka la i hanau ai ka Haku. O ka la 25 o Dek. he la i koho wale ia e na Karistiano a me ka poe naauao o ka honua nei, ua hooholo lokahi lakou a pau i la e hoomanao ai no ka la i hanau ai ka Haku, oia keia e malama ia nei, a ua hooliloia oia he la hoomanao no na lahui o ka honua a pau. Ke hoole aku nei au a ke hoole pu aku nei ka Baibala.
E like me ke koho wale ia ana o ka la i hanau ai o Kamehameha I oia ka la II o Iune. Aole nae oia ka la i hanau ai, ua hooholo lokahi ia hoi e ka poe naauao e malama ia ka la II o Iune i la kulaia no ko kakou aupuni.
Nolaila, ia oe e J. W. P. i kumu e pau ai o kou pohihihi no ka la i hanau ai o ka Haku, ke hoole aku nei au me ko’u manao a pau, aole o ka la 25 o Dek. ka la i hanau ai o ka Haku.
Ua ratio like ko’u manao me na Peresidena nana i hooholo kela olelo hooholo.
Ma keia wahi, i na e pane ae kekahi no keia mea, alaila, e kuhikuhi pu mai i na pauku o ka Baibala mai kinohi a Hoikeana, no ka mea, aole au i ike i kekahi pauku o ka Baibala mai ka mua a hiki i ka hope e olelo ana, o ka la 25 o Dek. oia ka la i hanau ai o ka Haku.
Ma keia wahi, ke kuu malie nei au i ke kopekope ana a ka’u maka sila, me ke aloha i ka Luna Hooponopono, a me na keiki hoonoho hua metala o ka halepai, ke hoi nei ke keiki o Kauanahua ua ahiahi ke kipu mai la ka ua i na pali, ke koiawe ae hoi i na kuahiwi.
SAM. PAKI.
Honokawai, Maui, Ianuari, 20, 1883.
HOOLAHA HOU.
Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai Ma Ka hana o ka Waiwai o KAILIPUNAKEA W. o Hanamaulu Kauai, i make. Ma ke keena imua o ka Lunakanawai Kaapuni ma ke keena.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a me ka papa hoike o A. K. Mika. Lunahooponopono o ka Waiwai o KAILIPUNAKEA W, no Hanamaulu i make, e noi ana e aponoia na hoolilo he $10.00, a e hoike ana o na mea i loaa mai iaia he $---, a e noi ana e nana a aponoia kela mau mea, a e kauohaia e mahele i na waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana iaia a me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.
Ua kanohaia o ka POAONO, ka la 24 o FEBERUARI, M. H. 1883, ma ka hora 10 A. M., imua o ua Lunakanawai la, ma ke keena ma ka Hale Hookolokolo ma Koloa, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me ka papa hoike i oleloia, a o ka poe a pau i pili malaila e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i olelo ia. A o keia kauoha ma ka olelo Hawaii, e paiia maloko o ke KUOKOA he nupepa i pai a hoolahaia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae o ka manawa i oleloia no ka hoolohe ana.
Kakauia ma Koloa, ko Hawaii Pae Aina, i keia la a o Ianuari, M. H. 1883.
JACOB HARDY,
Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.
1102-3t
Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Eha, ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o KAPULE W, o Koloa, Kauai, i make. Imua o ka Lunakanawai Kaapuni ma ke Keena.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a me ka papa hoike o A. K. Mika, Lunahooponopono o ka Waiwai o KAPULE W, no Koloa, i make, e noi ana e apono ia na hoolilo he $13.75, a e hoike ana o na mea i loaa mai iaia he $---, a e noi ana e nana a aponoia kela mau mea, a e kauohaia e mahele i na waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana iaia a me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.
Ua kauohaia, o ka POAONO, ka la 24 o FEBERUARI, M. H. 1883, ma ka hora umi o kakahiaka, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo ma Koloa, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me na papa hoike i oleloia, a o ka poe a pau i pilt malaila e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i oleloia. A o keia kauoha ma ka olelo Hawaii, e paiia maloko o ka NUPEPA KUOKOA, he nupepa i pai a hoolahaia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae o ka manawa i oleloia no ka hoolohe ana.
No ka mea, ma ka la 10 o Ianuari, M. H. 1883, ua waihoia mai imua o ka Aha, kekahi palapala i oleloia, oia no ke Kauoha Hope Loa o MYRON J. ROSE i make aku la ; a me ka Palapala Hoopii e noi ana e hooiaioia kela Palapala Kauoha a e hoopuka hoi ka Palapala Hooko no F. A. Schaefer ua waihoia mai e F. A. Schaefer-
Nolaila, ua kauohala o ka Poalima oia ka la 2 o Ianuari M. H. 1883, ma ka hora 10 A. M. ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha, ma Aliiolani Hale ma Honolulu, oia ka la a me ka hora, e hooiaioia ai ia Palapala Kauoha, a e hoolohe hoi no ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.
A ua kauoha hou ia, e hoolaha no ia mea no na pule ekolu iloko o ka nupepa Hawaiian Gazette a me KUOKOA he nupepa i paiia a i hoolahaia ma Honolulu.
Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina.
A. FRANCIS JUDD,
Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie,
Ikea: D. K. FYFE. 1102 3ts.
Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aiua. Ma ka waiwai o NALAELUA k, a me KEKAPOI k, no Honokohau Maui i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a I. K. Keaniho, e noi ana e hooponopono ia ka waiwai o NALAELUA k, ame KEKAPOI k, i make no Honokohau Maui, a e hooholoia i na hooilina.
Nolaila ke kauohaia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka POALUA oia ka la 30 o IANUARI 1883, ma ka hora II A. M. ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER.
Lunakanawa Kaapuni Aapana 2, H. P. A, Lahaina Ianuari 6, 1883, 1102 3t
Ma ke Keena o ka Luna K. Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o KAWAAPALAOLE k, no Wailau Molokai i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a N. P. Nuuhiwa, e noi ana e hooponopono ia ka waiwai o KAWAAPALAOLE k. no Wailau Molokai i make, a e hooholoia i na hooilina.
Nolaila ke kauohaia nei na kanaka a pau i pili, o ka POALUA, oia ka la 30 o IANUARI 1883, ma ka hora 10 o ke kakahiaka ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER.
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H. P. A.
Lahaina Ianuari 5, 1883. 1102 3t
Olelo Hoolaha.
O ka poe a pau i aie ia James Richardson ma ka aoao o ka halekuai o Kohala, ma keia ke konoia aku nei lakou e hookaa koke ia Mr. Joaquin Zablan o Kohala oiai oia ka i hoomanaia e haawi i na palapala hookaa no na dala i hookaaia, a ua hoomanaia no oia.
1100 4t THEO. H. DAVIES & CO.
Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Paeaina. Ma ka waiwai o TITUS COAN, no Hilo, Hawaii, i make.
Ua waihoia mai imua o keia Aha he palapala i oleloia oia ka palapala kauoha hope loa a TITUS COAN i make, a ua waiho pu ia mai i keia la 14 o dekemaba, M. H. 1882, ka palapala noi a Lydia B. Coan me Samuela L. Coan, e noi ana e hooiaioia kela palapala kauoha hope, a e hoonohoia laua i mau Luna Hooko, a Lunahooponopono Waiwai.
Nolaila, ua kauohaia na mea a pau ke pili, o ka POALIMA, oia ka la 23 o FEBERUARI M. H. 1883, i ka hora 2 P. M., ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, oia ka manawa a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoikeia.
F. S. LYMAN, Lunakanawai Kaapuni.
Hilo, Hawaii, Dek. 14, 1882. 1102 3t
S. B. DOLE,
He Loio a he Luna Hooiaio Palapala.
E hiki no iaia ke lawelawe i na hihia o kela a me keia ano imua o na Ahahookolokolo a pan o keia aupuni.
KEENA HANA – Ma Alanui Kaahumanu.
OLELO HOOLAHA.
O na poe a pau he mau holoholona ko lakou e holo ana maluna o na aina i onaia a hoolimalima ia e ka “Hui o Puuhue” (Kohala Ranch.)
Ke kauoha ia aku nei lakou, aole e hopu a hoa i na holoholona ma na la e ae. Koe wale no na Poakahi o kela a me keia pule, me ke kii pu mai no nae i na Palapala ae mai a’u aku, a i kuu hope paha ma Puuhue nei.
A o ka poe e kue mai ana i keia hoolaha, e hopuia a hoopiiia ana ma ke kanawai. E hooko ikaika ia ana keia rula.
JAMES WOODS.
Luna Nui o ka Hui o Puuhue.
Puuhue, Kohala, Dek. 17, 1882. 1101 4ts
HOOLAHA HOU.
Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapun@@ Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. Ma @a waiwai o ISAAC Y. DAVIS no Waimea Ha@@@ i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala @@ a Louisa K. Davis w. e noi ana e @@ @@@@@ no ia ka waiwai o ISAAC Y. DAVIS @@@@@@@@@. Hawaii i make kauoha ole, a e h@@@@@ m@a Lunahooponopono no ia waiwai.
Nolaila na kauohaia i na mea a pau i p@@@ ka POAHA, oia ka la 22 FEBERUARI 1883, @@@ hora I awakea ma ka Hale Hooko@ @@@@ Hilo Hawaii, oia kahi a me ka mana@@@@ hoia no ka hoolohe ana i ua noi la me @@ @@@ kue ke hoikeie.
F. S. LYMAN.
Lunakanawai Kaapuni, Hilo H. D@@@@
1102 3ts.
Ma ke Keena o ka Lunakanawai @@@@ Apana Ekolu o ko Hawaii pae Aina. Ma @@ waiwai o J. KEAI W, no Puna Hawaii @@@@.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala @@ a I. W. Kumahoa k, e noi ana e hoop@@@@ ia ka waiwai o J. KEAI W, no Puna H@@@ make kauoha ole, a e hoo@@ho iai@ @@@@@ ponopono no ia waiwai.
Nolaila ua kauohaia i na mea a pau @@@@ ka Poalima oia ka la 23 o FEBER@@@@ ka hora 10 o ke kakahiaka, ma ka Ha@@@@@ kolokolo ma Hilo Hawaii, oia @@@@@ manawa i kohoia no ka hoolohe ana @@@ me na mea kue ke hoikeia.
F. S. LYM@@@
Lunakanawai Kaapuni Hilo H. @@@
1102 3ts.
Ma ke Keena o ka Lunakanawai @@@ Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. @@@ waiwai o P. KAMAKALA k, no K@@@@@ Hawaii i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka pala@@@@ a H. P. Wood ka Lunahooponopono @@@ wai o P. KAMAKALA k, no Kohala A@@@@ waii i make, e noi ana e haawiia ka @@@@ e kuai aku i ka waiwai paa o ka mea @@@@ no ka lawa ole o na waiwai lewa e h@@@ ai i na aie.
Nolaila, ua kauohoia i na mea a pau @@@@ ka Poaha, oia ka la 15 o FEBERUARI 188@, ka hora 10 o ke kakahiaka, ma ka Hale @@@@ kolokolo ma Hilo Hawaii, oia kahi a @@@@ manawa i kohoia no ka hoolohe ana i na @@@@ me na mea kue ke hoikeia.
F. S. LYMAN
Lunakanawai Kaapuni Hilo H. Ian. 2 188@
1102 3ts.
MAKANA LA KULAIA KUAI!
MA KA HALEKUAI LOLE NUI O HONOLULU NEI.
E makana waleia aku ana he
mau kii pena i ka mea kuai mai
a hiki aku i ka $1.00 a oi aku ka
lilo i ka wa@hookahi.
EWEHE MUAIA ANA IKEIA LA
MA KA HALEKUAI LOLE NUI
O
HONOLULU
He kuai Manuahi Launa ole.
He Kuai Hoopoho a Hoopakika.
E hele nui mai e na makamaka.
E wae oukou e like me
ko oukou makemae
iho i na
waiwai o kela a me
keia ano he nui
wale.
A. M. MELEKI.
HELU 104 ALANUI PAPU.
ANA AINA! ANA AINA!!
Frank Pahia a me
Samuel M. Kaaukai.
KEENA HANA - Aia ma Aalanui M@i, @@@ ke loa i ka Uwapo o Hooliliamanu.
1096 tf
PONI MOI.
Mai hoolohe i ka na Haleuai liilii, e like me Meleki a me Magnin e hoolaha nei e kua@@ makepono ana laua, oiai o ka’u mau Kumukuai e kuai ai, he emi @@@ malalo iho o ka laua.
C. J. FISHEL@
Ina hookahi a oukou hoao ana i ko’u Halekuai, e hoohuli koke ia ana oukou o ka’u ka emi loa a me ka hilinaiia o na Halekuai @ kea ano, ma na
LOLE PAA I KA HUMU.
Lole Pio,
Na Kamaa,
Na Kamaa,
Na papale a me
Na papale Ka@@
He Hale hana Papale pu me ko’u e ku @@@ ma ke ano maikai loa o na hookinohin@h@ ana.
Aole au e hoike aku ana ma ke an@ haa@@ wale i kela a me keia e kuai mai ana no ka S@@@ alaila, hookiekie wale aku i ke kumuku@@ @@@ lole. Aole ia o ke ano o ka’u e hana nei, he hana pololei ka’u.
O na Kumukuai i hoemi maoli ia, oia @@@@@ kapa nei
He Makana Karisimaka.
E NANA MAI I KEKAHI O KA’U MAU
KUMUKUAI E WAIHOIA
AKU NEI :
Na Silika Ilinuhinu e kuaiia nei ma keka@@ mau halekuai no ka $1.75 o ka iwiiei, @@@ he 75 keneta wale no.
O na Keokeo Amerika he 10 iwilei no ka @@ ia’u he 12 iwilei no ka $1.
O na Silika Eleele he 50 keneta o ka iwilei ia’u he 25 keneta wale no o ka iwilei.
O na Paa Lole Kane $15 ma kekahi wahi e ae, ia’u he $7.50 wale no.
Eia na Makana Karisimaka a pau la’u
O na Palule Poni Moi o na ano no a pau, he maikai a me ka makepono.
O na Lole he emi maoli na kumukuai ma ka Halekuai o
CHAS. J, FISHEL.
1099 @@. Kihi o Alanui Papu me Ho@@@@.