Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 3, 20 January 1883 — NUHOU O NA AINA E. KA MOOLELO A MF. NA H ANA A JAS. A. GAFILAt KA IWAKALUA O NA PERESIDENA OJHERIKA HUIPUIA. [ARTICLE]

NUHOU O NA AINA E.

KA MOOLELO A MF. NA H ANA A JAS. A. GAFILA t KA IWAKALUA O NA PERESIDENA OJHERIKA HUIPUIA.

KA MEA 1 HOOKUMU I KONA KAHUA : "UA AHONA AV E HOINO IA MAI NO KA PONO, MAMUA O KO'U HOOKO ANA I KA HEW'A." Oiai o Gafila opio e noho ana me ka hooikaika ma kae o kela mau muliwai anuanu; aole paha ia he mau mea hou ia kakou ka heluhelu ana i ka moolelo ona keiki makua ole e like me ia. He mau makahiki loihi mahope mai oia manawa, ua nui loa ae la ua wahi Gafila opio nei, aua pii pu ae no hoi ka noeau ma ka hana a me ke akamai ma kana mau haawina kula, a ua hiki ke olelo ia e na mea a pau maloko o ka hale kula, o Gafila opio no ka oi ma na mea a pau oloko o ke kula. Ma keia wahi e na poe heluhelu, e waiho ana kakou i keia mau la opio o keia kanaka, a e kikoi aku ana kakou i mua loa, kahi hoi i kaulana loa ae ai keia kanaka, iloko o ke kaua huliamahi o Amerika Huipuia, he iwakalua a oi makahiki i hala ae nei. He nui loa o na hana liilii eae ana mamua o kona ike koke ia ana mai e na alakai kiekie a me na kanaka hanohano o ka mokuaina o Ohio, oia hoi iloko o kona mau la loihi o ka hoomanawanui ana i na inea o ke kula, ua hakahaka iho la kekahi ana, ua hookohu koke inai la ke kumukula ia Gafila i kumu kokua iaia ma ke ao ana i na haumana. Mahope mai uia manawa, komo aku la oia iloko o na halawai, a ua launa nui hoi me na Karistiano o kela a me keia hoomana, a o Gafila hoi ka inoa hoopuka mau ia i na wa a pau, ina e hapai ia na noonoo no kekahi mea e manao ia ana e hana. O ka pii mau o ka naauao o keia kanaka, na ia mea i hapai ae i kona inoa ma ka papa o na Loio ao kanawai, a o Gafila kekahi i loaa lia mahalo ia no

kona hoopono ame ka pololei. O keia mau mea a pau i hai ia ae la, na ia mea i hapai loa ae i ka inoa o Gafila, a ike ia oia e na kanaka koikoi o ia mokuaina. O ka makahiki 1861, pahola ae la he ao panopano eleele o ke kaua maluna o Amerika, a liuliu ae la na keiki o ke kaua ma kela a ma keia mokuaina. Hoopuka ae la o Aberahama Linekona i ka olelo kuahaua, e komo aku na koa o ke aupuni e hoomalu i na mokuaina c noho ia ana e na kanaka kipi, a e hopu hoi ia lakou 110 ka hoohaunaele i ka malunia oke aupuni. Ona Kenela kaulana o ka mokuaina o Ohio e noho ana iloko o keia kau, oia hoi o Manaro, Cox, Mose, Galasa, jßuck, Parish, a me Kamika O keia mau Keneh ehiku r ua ike lakou Gafila, he kanaka) opio hoopono a me ka pololei, aole o keia wale, he kanaka naauao maoli oia, aole hoi e loaa ka hemahema ma kana mau hana a pau. Oke kaua, he mea hou ia imua o Gaflla. Ua ao ia oia ma na wahi ike koa, e like me ke ano mau 0 na kula, ka hoomaamaa wale no 1 na kamalii i na kula ao koa 4 )>aani, aka, o ka ike maoli aku, aole o Gafila i ku ma ka aoao o na pukuniahi e makaukau ana e luai aku i ka lakou mau ukana weliweli o ke kahua kaua imua o na enemi. O keia hemahema nui o Gafila, aole no oia i manao, e lilo oia i alakai ma ke noi ana aku i oihana i ke Kiaaina 0 ko lakou mokuaina, aole hoi e lilo i koa a alii koa paha, aole loa. No kona makaukau ole ma ia hana, a o keia kaua hoi, he kaud keia noloko ponoi ae o ka aina, nolaila, hoohoio ae la oia i kona manao, e waiho iki oia i ke ao kanawai ana, a e komo aku oia e lawelawe i ka hana e {>ono ai ka oihana kaua, oia hoi ke kokua ana aku i ke Kiaaina, i ka hoomakaukau ana o kekahi hui hoohla mahiai no na puali kaua, a me na wahi hoi a pau e knhea ia mai o

na la"ko ai, alaiku ua makaukau o Galiia e lawe aku me na holoholona no ke kahua hoomoana o na puali koa. O keia mau hoolala ana a Gafila, % waiho aku oia imua o Kiaaina Davison, he mau mea nui iho la ia e kokua nui ana i kana oihana. Aole hoi o keia wa le kana mea e ike nei, aka, aia iwaena o kekahi puulu kanaka e ku ana ua Ga#ila opio nei, a e haiolelo ana oia imua o lakou me ka maikai o kana kamaiiio | a haīolelo ana, a iioko o kela a me keia manawa ana e kamailio ia, e huro mau ia ana kana mau huaolelo hoolanalana e piii ana no ke kulana o ke aupuni a me na mokuaina kipl i O keia a ine keia mokuaina pakahi, hoala like ae la iakou i na haiawai, a hoohoio iho b e lilo lakou \ mau koa. O ka hale kula o Hailama, kukulu aeia

5 ud Garih nei i k-iru niiu a me kekahi [xx;- opiopio e ae, htx>ak> iho Ia ia lakou i mau puaii koa kokua aupuni imua o na okana aina e noho U ana e na kipu O keia nuhou o ka lohe ia ana aku ua kukulu ae na haumana o ke kula o Hairaiua i nuu puali koa koku.i supuni, a o Mr. Ga iia mi ke po o pa haumanao ia kula, he mea hou loa ia ika inanao oke Kiaaina l>avisona, e laa na kokua aloha ā kela kanaka e hoah nei i mau puali koa i kana mau haumana. 0 kela no ke kanaka hoo kahi nana i hoaia iho mei na manao hauoli o ka hapai ana i ka ahahui mahiai no na puali koa kauhale. I mea eko ai ka iini o na haununa o ke kuti o Hainuua, hoouna mai la ke Kiaaina i kekahi leta e heluhelu ia imua o lakou, e hai mai ana oia i kona mahalo i na kumu a me na haumana o ke kula o Hairama, i keia keehina kokua i ka aina makuahine, oiai ke aupuni iloko o ka uluaoa o ka haunaele, a e koi koke mai ana hoi oia ia lakou, e hoohui koke ia lakou iho i hookahi, a nana e kokua mai ia lakou ma ka aoao o ke aupuni, oia hoi ka lole a me na lako kaua. 0 na haumana kula o Haimma a Gafila, loaa mai la ko lakou hookohu mai ke Kiaaina mai, o ka inoa o ko lakou puali,—Ka Regimana 42 o Ohio. O ka mea wale no i koe, owai la ke alakai o keia puali koa. He niea pono e loaa ke kanaka akamai nana e ao i ke ia puali koa, a ina aole e loaa, alaila, he mea makehewa ka olelo ae, ua kupono loa keia poe no ke kahua kaua. He mea hiki ke olelo ia, o keia puali koii na koa nawaliwali loa a me ke ano ole ke hookuku ia ke ano o ka jxiikau kaua ana o keia puali k<xi me na puali koa e ae malalo o kekahi mau Kenela e ae. O ka inoa o Gafila, oia hookahi ka mea kamailio nui ia iloko o keia manawa ena mea a pau. O Gafila e olelo ia nei, aole oia i hele iki i ke kaua, aole no hoi oia i ao iki ia ma na kula ao koa kaulana o Amerikau O ke Kiaaina. kauoha mai la oia ia Gafi!a nana ke aln-1 kai ana i keia mahele koa, a oia no hoi < ke Kenela o kana puali koa aka, oke kanaka i haawi ia aku o keīa hanohano mii< mai h Oallh r/*i, nole oia «v ke * keia mahele koa, 110 ka mea, aole oia ī nmkaukau ma ia oiluiina kaulana <> ke aupuni. ke alakai ana i na puali kaua imua oka enemi. Ua hehihehi oi.i i!o ko o na nioolelo he nui wale, aka, aole nae oia heluhelu ana, he mea ia no ke kanaka e makaukau imua o ke ahi. O na haumana kula o Haiiama, me ka hoapono ana mai o ke Kiaaina, ua halawai iho la lakou a hooholo ae la, e lilo o Gafila i alakai no lakou imua o na enemi. O keia hooholo ia ana o kona inoa, he mea hiki ole ia iaia ke haalele i ka hanohano i waiho ia mai ma kona lima, nohila, ma ka la 14 o Auga te, m. 11. 1861, ua loaa mai la kona |>alapala hookohu mai ke Kiaaina mai, e lilooia he Lutaneh-Kenela no ka Regimana 42 o Ohio, me na kauoha a ke Kiaaina iaia, i ka wa e makaukau ai o kona puali kaua me na lako kaua, e hahai koke aku oia i na koa aupuni ma Luisevile, malalo o ke alakai ana a Kenela Huela. O ka mokuaina o Ohio, ua kaulana loa keia mokuaina iloko oia kau kaua huliamahi o Amenka, no ka mea, no ka mokuaina wale no o Ohio na kanaka kaulana a me ka naauao, a me he mea la, o keola ok e aupunio Amenka, aia maluna wale no o kela mokuaina. A penei e hiki ai ke hoomaopopo ia: Ua kaulana ae o Gafila m;ii o a o, he kanaka naauao ahe haiolelo akamai no ka mokuaina o Ohio. O' ke Kenela Bueh, ka Alihikaua ona koa aupuni ma Lousa\ile, no Ohio no oia. O Keneh Kalani, no Ohio no oia. O Keneh Makalelana, no Ohio no oia. Ona Keneh Sherman, Mc Fherson. Seridana, Kosekarana, a he 13 mau Kenela okoa iho, no Ohio wale no hkou. Nolaila, me he mea la ma ka nana aku» o kela mokuaina hookahi kahi i hanau ia ai na kanaka koa, ke akamai a me ka naauao. Ohi na koa o ua Gafih nei e hoomaamaa nei ia hkou iho no ke kaua, loaa mai h ia lakou na hko lole a me na hko kaua, nolaih, ua haalele koke iho h hkou iko hkou Home Kuh, a maki aku h lakou no ka Hema kahi o ka hookahe koko, a ma ka la 180 Sepatemaba, hiki aku hka puaii kaua o Gafila ma na palena o ka mokuainao Kenetuke, a iloko o keia wahi i hoolulu iho ai ua Gaflh nei me kona mau koa, no na kauoha a ke Keneh Nui, me ka hoomaopopo ana i kona kahua e ku aku ai imua o na enemi, ke hui aku oia ina wa a j»u. Aoh i pau.