Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 3, 20 Ianuali 1883 — Page 2
| This text was transcribed by: | Grace Gilson |
| This work is dedicated to: | Bobby and Jonny Willing |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KA NUPEPA
KUOKOA ME KE AU OKOA.
[I Huiia.]
No ka Makahiki $1.00
Eono Mahina 1.00
Dala Kuike ka Rula.
POAONO, IANUARI 20, 1883.
Paiia e Thos. G. Thrum, ma ka halepai o ka nupepa Saturday "Press."
MAKANA A KA NUPEPA KUOKOA NO 1883.
KE KII NANI O KA PERESIDENA O AMERIKA HUIPUIA,
JAS. A. GAFILA.
E loaa ana keia kii nani a kahiko hoonani hoi no na Home, i ka poe a pau e lawe ana i ke
KUOKOA NO 1883,
Me ka hookaa mua mai i ka uku o ka Nupepa,
$2.00
Iloko o keia keena. E waiho akea ana ka puka no keia pomaikai a hiki aku i ka
LA 31 O MARAKI.
Na ka hiki mua ka loaa mua.
KA NUPEPA "KA HOKU O KE KAI."
I ka Poaono o kela pule aku nei, ua hoea ae ma na poai o ke kulanakauhale nei, a ua hala loa ak@ no hoi ma na poai o ko kakou mau kaiaulu, ka nupepa hou Ka Hoku o ke Kai. Ua puka ae oia me ke kino puipui a maikai, a ua hoopihaia kona mau kolamu me na nuhou maikai o kela a me keia ano, a me na manao kupono e hoonaauao ana i ka lehulehu a pau.
Ua hoea malihini ae nei oia iwaena o kakou iloko o keia makahiki hou, a me ia kulana malihini ona makou e manaolana nei, e apo ia mai ana oia e ka lehulehu a hookipa aku iaia iloko lilo o ka puuwai o kela a me keia pakahi. E heahea aku i ka malihini, e hookipa, e hanai aku iaia me ke aloha.
Ua noho Lunahooponopono ia oia e kekahi o na keiki Hawaii Ponoi i hoonaauao kupono ia, a mamuli o kana hookele a lawelawe kupono ana, ua hoea ae kona kino puipui iwaena o kakou i kela pule aku nei.
He nupepa puka mahina keia, a he manaolana ko makou, a hoea hou ae kona helu elua, e piha ana oia me na nuhou maikai a makamaka.
No ka hope o ka makou, ke haawi nei ka NUPEPA KUOKOA i kona mahalo piha i ka nupepa malihini hou a me kona Lunahooponopono; a ke panai pu aku nei i ke aloha pumehana o kona mau keiki kukulu hua metala.
NA PU KAUA.
He nui na ninau i lohe ia no na pu a me na lako kaua i kuai ia iho nei e ke aupuni ma Europa. No ke aha keia mau mea? E hoomakaukau ana anei ko kakou aupuni no ke kaua? Ua hopohopo anei ke aupuni no kekahi haunaele kuloko? Ua makau ia anei o ala mai he poe kipi i ka Nohoalii? He mau ninau kupono no keia; no ka mea, i ka wa e hoomakaukau ai ke aupuni no ke kaua, pono loa ke ninau ia, heaha ke kumu o ke kaua? Makemake na makaainana noho pono a pau e ike i ke kumu o na hoolakolako ana no ke kaua, ina ke hoolakolako io nei ma ia ano.
O ke ano o na pu i kuai ia e ke aupuni, oia no na ano pu i lawelawe ia iloko o na kaua weliweli me ka hookahe koko nui, aohe hana e ae a ia ano pu.
Ina i kuai ia na pu o kekahi mau ano e ae, i pu no na hana hoohanohano, e like me ke ki pu ana i na la nui, a pela aku, ina ua hiki ke manaoia he hana lealea wale no keia a ke aupuni, ma kona hoolilo ana i ko kakou dala no na pu; aka aole pela. O ka waiwai o keia ano pu, a o ka lako hana ma na wahi a pau, he hookahe koko, pela ka haiia mai. Ina pela ua kupono loa ka ninau o na makaainana aloha aupuni: Heaha ke ano o keia hana a ke aupuni? Ua hiki mai anei ka wa kupono a ko kakou aupuni e hoomakaukau ai no na hana hookahe koko? Ua loaa anei he mau kumu kupono iwaena o kakou, a mawaho mai paha, e kono aku i ko kakou aupuni e pale aku i na enemi ma ka oihana kaua?
Maloko o ka haiolelo a ka Moi, i ka la i weheia ai ke kau Ahaolelo i pau iho nei, ua haiia mai he maikai wale no kakou me na aupuni o ko na aina e, he maluhia a he kuikahi wale no. Pehea hoi mawaena o kakou nei? Heaha la na ino iwaena o kakou e kono nei i ke aupuni e hoomakaukau nui iaia iho me na lako kaua? He lahui hoohaunaele anei ko kakou? Ua maa anei kakou i ke kipi? Pehea ka poe o ko na aina e noho nei, aole anei o lakou e noho pu nei me kakou malalo o na kanawai o ka aina? Ke noho pu nei no me ke kuikahi a me ka maluhia. He oiaio, ua kue ikaika ia ke aupuni ma kekahi o kana mau hana lehulehu e na makaainana noonoo naauao; no ka mea, ua ike pono lakou, he poino no ka aina a me ka lehulehu ka hopena o ia mau hana. Aka, ua hala anei ia mau kue ana mawaho o ke kaha o ka oiaio, a me ke kupono, a me na mea i ae ia e ke Kumukanawai? O ka pono kamallio kukakuka a me ke kalaimanao ana, ua ae ia no na mea a pau; no na makaainana a pau ia pono; ua kuleana na mea a pau iloko oia pono.
O ka poe naauao, e kamailio ana lakou me ka noonoo; a o ka poe naaupo, he hooopilimeaai wale iho no ka lakou. Alaila, nowai auanei keia mau pu a me na lako kaua i hoomakaukau ia? I mea aha? Heaha ka hana?
LONO NO MAIKONISIA.
Ua loaa mai he leta na J. W. Kanoa ia Binamu, a ua ae ia mai ke KUOKOA, e pahola aku i keia mau lono imua o kona poe heluhelu, o ke ano nui keia o ka palapala e lawe ia nei, aole na huaolelo a pau.
A malalo iho he leta na Maka i kekahi makamaka o onei:
BUTARITARI, OCT. 31, 1882.
REV. H. BINAMU Aloha oe me ka ohana no a pau loa e pili mai ana ia olua, a me na mea no a pau loa ma Hawaii a hiki loa aku i Niihau.
Eia no makou ke ola maikai aku nei i keia la, me na wahi keiki a maua.
Ma ka la ekolu o Oct. nei i hanau hou mai ia wahi keiki a maua, he wahi kaikamahine, oia ka ha o na wahi keiki a maua.
NO KA INU RAMA.
Maluhia loa ka aina i keia manawa, no ka mea, ua ikaika loa ke Kanawai o ke Alii i keia wa, o ka mea e inu rama eia kona uku, he make. Nolaila, ua makau loa ka poe inu rama, aole inu iki. Ua holo maikai no kahi mau hana, a pupu no kahi mau hana maikai. Ua hoi hope no kekahi poe i ka pono o ka Haku.
Ua haawi aku au i na dala o na buke he haneri, ma ka lima o ke Kapena o Hokuao ($100) a me na dala he kanaha ma ka lima o ke Kapena o Hokuao ($40) no ka mahina hou.
Ua nui no ka'u mau leta i hoouna aku nei na oukou, ua pau paha i ka loaa aku nei ia oukou? Aole paha?
Eia no o Rev. R. Maka me makou, ke kokua nui nei oia ia makou e like no me mamua; ke hukihuki ia nei o Maka e makou no ke ao ana mai i na leo himeni hou.
Nui loa ka hauoli o makou i ka loaa ana o kahi mau leo himeni hou, mai Maka mai, ke ala mai nei ke Alii i keia manawa, ma ka hooikaika hou ana i ka imi hou ana i ka pono o ka Haku.
Ua pau ka manao kanalua ana no ka hana @ ka Haku, ma k@@ mau @iha@ai elua. No ka mea, ua lawa loa aenei na apana i na Luakini, a ua ano hou ae ka noho ana o kahi poe, ua hala ka naaupo, ua ike iki i kahi mau pauku o ka Baibala, a ua ano haipule kahi poe, nolaila, ke lana nei ko'u manao, aole paha e poho ana ko kakou manaolana, no ka hana a ka Haku ma keia mau kihapai elua, ua hala ka wa naaupo. Ke mau nei no ko makou wahi kokua mahina hou, ke mau nei no ke kaui ia mai o na wahi buke, ke mau nei no na kula, ke mau nei no ke kaapuni ana i na kihapai elua.
I ke kaapuni aku nei maua o Maka ia Makini a me Kiebu a launa pu me na hoahanau a ua kuka pu, a ua paipai ia lakou e kupaa ma ka pono o ka Haku a hiki i ka hopena. E like me ke kauoha a ka Haku i kela ao kahiko. Penei: O ka mea hoomanawanui a hiki i ka hopena, e ola ia.
NO KA IKAIKA KINO.
Ua hala loa ka manawa ikaika o kahi kino, ke hele aku nei keia i ka wa hapauea elemakule, aka o kahi manao he ikaika i ka hoe waapa, a me ka hapai ana i na hana kino, ke hoomanao mai nei au i kela manawa mamua a kakou i noho ai i Abaian, a kaua e noke ai i ka hoe waapa, Iwena a me Honobuaka, aloe poina iki ia'u na hana a kakou ma Abaian, he poe Rurubuaka kakou ia manawa, aka, i keia manawa, he poe hapapouea, elemakule, a nawaliwali. Ke ike nei makou i ka hoku welowelo, ua hala mai, mai ka hikina mai.
Ke hoomaka ia nei ka hana ana o na alanui o Butaritari nei.
Ua pau wau maanei, o ke aloha no ko oukou a nui loa.
Owau iho no o kou wahi pokii.
J. W. KANOA. BUTARITARI, NOV. 1 1882.
Aloha nui oe a me ka ohana.
Ma ka lokomaikai o ko kakou Haku, ua hiki ola mai makou ma ka aina nei. A ke noho nei ma ko'u kihapai hana ma Butaritari Akau. Akolu aenei mahina i @ala aenei.
Ua ane e holo pono loa na hana Misionari ma keia mau kihapai. Ke kokua mai nei ke Alii o makou ma na hana maikai, e pili ana i ko kakou makemake, ma ka hoonaauao ana i kona Lahui. Koe wale no iaia i keia wa, o ka lehulehu loa o kona mau wahine.
Ke manao nei ua Alii nei o makou, e holo i Oahu e makaikai i na mea a pau e pili ana i ko kakou Paeaina; na mea pili i ka hoonaauao ana i ka Lahui, a me ke ano o ka hooponopono aupuni ana o Kalakaua.
Ke hoomakaukau nei oia no kana huakai i Honolulu.
He 200 a oi aku na hoahanau i @ookomo ia e Rev. J. W. Kanoa ma ko'u Ekalesia, mamua o ko'u hoi ana mai nei.
Ua hoi i hope kekahi poe, aka, ke mau nei ka poe i hooiaio i ka oleloo ke ola, a he maikai na hana ma keia mau kihapai o ka Haku.
Ke kokoke nei e pio ka Hula, ma keia mau aina, oia ka enemi ikaika loa ma keia mau aina.
Owau no me ke aloha nui.
R. MAKA.
MAHALO.
Eia ma kekahi o na apana mawaho aku nei o ke kulanakauhale, aole mamao loa, he wahine e noho pu nei me kana kane, a ke malama mau nei oia i na pono o ko laua hale. He makahiki paha a oi i hala ae nei, ua loaa i keia wahine he wahi puaa uuku, a ua hanai pono ia e ia a hiki i keia wa.
Iloko o na pule i hala ae nei i hanau mai ai na keia puaa he umikumamaono keiki; ua make kekahi, aka, ke ola maikai nei kekahi hapa o ua poe keiki nei, a e pomaikai ana ka luhi o ka mea nana i hanai.
O kekahi keia o na hana i kupono ke mahalo ia iwaena o na makamaka heluhelu i ke KUOKOA, o ka hanai holoholona, e like me ka puaa, moa, manu kaka, pelehu, a pela aku. Aohe nui o na lilo ma ka hoomaka ana i keia hana. Aohe make hoolehulehu i na holoholona ma ka hooomaka ana; ina hookahi a elua paha puaa, a he hapalua kakini mau, ua lawa ia no ka hoomaka ana o ka hana; a ina e pii ka loaa, he mea hiki no ke hoomahuahua aku.
Aole e nele ke kuai ia o ka puaa i na wa a pau ma na wahi a pau o ka aina, pela no me ka hua moa, a me na manu o kela a me keia ano; he pii ke kumukuai o ia mau mea a pau.
Eia ka hapa nui o keia hana iloko o ka lima o na Pake i keia wa. Aka, ua kupono loa i ka lahui Hawaii e hana i keia mau mea, a e ohi i ka waiwai o ia mau hana. Aole keia he wa noho wale, a haawi aku i na hana a pau iloko a ka lima o ka poe o na aina e mai. Pono i ka poe e heluhelu mau nei i keia pepa e hoomaopopo i ko lakou kuleana waiwai iloko o na hana ma keia aina. Aole ma ka oihana aupuni ka pomaikai nui; aka, aia ma na hana lima i kupono i ka ike a me ka makaukau o kela a me keia.
O kekahi o na poino nui o ka aina i keia wa, oia ka makee oihana aupuni o ka lehulehu, me ko lakou makaukau ole no ia mau oihana. Ina e hoi ana kekahi hapa o k@ kakou mau @@@ aupuni i ka hanai puaa, a i ka mahiai, me na hana ano like, ma na apana kuaaina o kakou, ina ua oi ka pomaikai o ka aina a me ko lakou pomaikai ponoi kekahi.
E mahalo nui ia na Hawaii a pau e hana ponoi ana no lakou iho ma na hana mikiala liilii, maluna o ko lakou kahua ponoi. E mahalo nui ia ko kakou mau makamaka hanai puaa; e hanau nui mai ka lakou mau kumulau, a e ike lakou i ka hua me ka maluhia.
NUHOU O KO NA AINA E.
Iloko mai nei o kela mau mahina aku nei, ua loaa a ua ike ia kekahi loko wai nui ma ka poai waena o Aferika, ma ka aoao komohana o ka mokuaina o Albert Nyanza; aia keia loko wai ma ka latitu 30 degere 40 minute akau, a ma ka lonitu 23 degere hikina, a ua aneane e like kona nui me ka loko wai Victoria Nyanza.
Ina e kupono ka makani a ano malie ia wahi, alaila, he hiki loa ke holo na waapa, a o ka poe a pau e noho ana ma ka aoao hikina o ua loko la a e ake ana lakou e holo aku ma ka aoao komohana, alaila, @ hala ana ia lakou na la ekolu maloko o keia loko, mamua o ka pae ana aku ma kela aoao, me ko lakou halawai pu me na ino he nui, oiai na makani e pa ana maluna o ua loko la me ka puahiohio nui.
Ua hoike ia iwaena o na ukana he lehulehu wale e loaa aku ana iloko o na hale o ka poe kahiko loa, e loaa mau ana na apana pa o kela a me keia ano, a maluna o ua mau apana la, e ike ia no na hua palapala hoomanao i kahakahaia, a oia mau apana pa a pau loa, ua malama ia me ka maikai. Aole maluna oia mau mea wale no na hua palapala i kahakaha ia, aka, maluna no kekahi o na apana pohaku palahalaha nunui, e hoonoho ia mai nei ma na alanui o na Kulanakaahale nunui o na aupuni nui.
Aole maluna o keia mau mea wale no, aka, maluna o na iwi pipi a me na iwi hipa. Ma ka mokupuni o Elepani, ma ka muliwai o Nile, ua loaa aku he hookahi haneri ano mea like ole kahi i kahakaha ia na hua palapala a ka poe kahiko loa, a maluna no hoi o keia mau iwi kahi i kahakaha ai ka poe Arabia i ka lakou mau Alemanaka o kela a me keia makahiki. He hope loa mai nei ka loaa ana o na ili hipa i kahakaha ia, a he mua loa aku keia mau mea i hoike ia ae la mal@na.
Ua ike ia no hoi na apana pepa silika maikai loa, a maluna o keia mau apana pepa silika na hua palapala a ka poe Peresia i kahakaha ai. Ua olelo ia, ua hookinohinohi ia keia mau apana pepa silika me ke gula a me ke dala, a ua lu ia me na waiala maikai loa a pii o ke kumukuai.
Iloko aku nei o ka mahina o Iune o kela makahiki, ua hiki mai ma ko kakou mau poai nei kekahi keiki haole opiopiomai Nu Kilani mai, o Shepherd kona inoa. Iloko o kona mau la pokole o ka noho ana maanei, ua ike ia kona ano uhauha loa i kana mau dala, a aole no i liuliu loa kona noho ana ma ko kakou mau poai nei, ua kau hou aku oia maluna o kekahi mokuahi no Kapalakiko; mahope iho o kona hala ana, ua ku hou mai he mokuahi mai Nu Kilani mai a ua kau hou mai he mea no ua anu like me kela keiki mua, ma ke ano makai, i holo mai e imi i kela keiki i hiki mua ai ianei, a no ka loaa ole ana ianei o ua keiki la, ua holo aku oia no Kapalakiko no ka imi ana i ua keiki la. Ua noho oia malaila a aole i liuliu, ua huli hou aku oia no Nu Kilani. Alole i loaa ke keiki opio ana e huli nei a oia kona kumu i hoi loa ai no Nu Kilani. Ma ka mokuahi nae a keia makai i kau ai, ua kau e aku la ua keiki opiopio nei maluna o kekahi mokuahi, a ua hala hou no Nu Kilani, a i ka wa i hiki aku ai keia makai i Nu Kilani, a i kekahi la, halawai ulia aku la oia me ka mea ana e imi nei ma ke alanui, a ia wa no oia i hopu ai i ua keiki la a hoopaa i ka Halepaahao, malalo o na kumu ua kiki oia i kekahi huina dala nui he 10,000. Ua bela ia oia, a ua hoomoe ia kona hookolokolo ana a imua o ka Aha Kiekie. Aole nae i hookolokolo ia oia, no ka mea, ua ki no oia iaia iho i ka pu m@ ke kakahiaka o ka la e hookolokolo ia ai oia, a ua make koke oia. Ua olelo mua no oia, e hookahaha ia ana e ia na kanaka a pau ke hiki aku i ka wa e hookolokolo ia ai oia, aole nae i manao ia, ma keia ano iho la e kahaha ai na kanaka.
NA LETA A NA MAKAMAKA.
Na J. K. o Kahaluu, Kona, Hawaii, i hoike mai i keia ma@ lono ma lalo ne penei:
Ma ka la hope o ke@a makahiki i hoike ai na kula Sabati @ na kula Sabati o na ekalesia hui o Helani a me Kailua. Ua nani na mea a pau i hanaia. --Ma ua la la, ua pau ma ke ano ulia ka hale noho a @aohila. Aia laua iloko o ka luakini oi@@ e malamaia ana ka ahaaina a ka Hak@ a oiai laua malaila ua welaia ko laua hale i ke ahi a ua pau loa ko laua mau pono. --Ma ka po no o ia la, ua make o Kaikai w. kekahi o na wahine kamaaina o keia wahi, iloko o ke kanaono o kona mau makahiki. --Ma ka la 10 o keia mahina, ua lulu dala iho na la@a a pau o ka Ahahui Opiopio o Helani a ua loaa na dala mahuahua he 80. Ua hooliloia aku keia mau dala no kekahi hale laau maikai a ua haawi makana ia aku no Kaohila a me kona ohana nele a eia lakou ke noho nei iloko o ua hale nei. --Ma ka la 2 o keia mahina, ua hoopomaikai ia ka pukaka o Mr. Robert a me kana Eva, he kaikamahine mohaha maikai.
Na W. H. Puheekai Opio e noho mai la i Kalawao i hoike mai i keia lono malalo iho penei:
Nui ka ino e pahola nei ma Kalawao nei iloko o keia mau la, oia hoi o ka ua a me ka makani. --Ke hoomaka nei ka hana ana o ka paipu wai o Kalawao nei i keia mau la ua pau i ke ana ia kahi e hoomoeia ai ka paipu. --Ua make o J. Kaahaihanu i ka la 31 o ka mahina hope o kela makahiki aku nei. He lunakahiko oia no ka ekalesia o Siloama, a o Wailuku i Maui kona one ha@@@. Ua @@@@ @@@ @@ @@@@@@ @ @@le ana e pili waiwai ma ka@ @le.
Ma ka lokomaikai o J. W. M. Kaleiala o Kipahulu, Maui, ua loaa mai ia makou keia lono malalo iho nei penei:
Ma ka la 28 o Dekemaba o kela makahiki, inu iho la o Komo Fiti i ka rama a ona, alila kii aku la oia e umi ia Puli k. Mai pilikia keia kanaka ina i ike oleia kana hana ana pela, aka ua lohe koke kekahi poe i ka haluku o lada o ka rumi a ua holo koke aku la lakou e kokua a e hoopakele i ka mea e aneane ana e poino. --Ma ka la @ o keia mahina, ua ulu ae he hakaka mawaena o Mose Manu a me kana wahine, No ka ona no ke kumu i ala mai ai keia hakaka. Ua lawelawe lima laua, a o ka hopena o ia hana ua loaa he poino maluna o ke kino o Mose Manu, a kuhea holina ae la oia.
Na J. M. Kawelo o Kohala Akau i hoike mai no ka nui o na ko e laweia la e ke kaamahu o Waila ma, mai ka mahiko aku o Haka, piha pono na kaa hali ukana i na puolo kopaa. Eleu ka hana ana wahi ana.
HE WAHI NINAU.
He mea anei e kokua ai i ka pono kuokoa o ke kanaka ka waiona, a he mea anei e hanohano ae ai ke aupuni Hawaii ma na aupuni nui o ka honua nei ke lohe aku ke inu nei na kanaka Hawaii a ke hana nei i na hana hilahila loa ma na alanui e like me kela hana ino loa i hanaia ma ka Poakahi o keia mahina.
NA ANOAI MA KA KA AINA LEPO ULA O EWA.
I ka NUPEPA KUOKOA, a me kou poe heluhelu. Aloha Hape Nuia pu kakou.
O ka mua. E kala mai ia'u no ka hala o ka manawa, a penei iho na anoai makahiki hou.
Aia ma ka Poakahi la mua o keia makahiki, ua malamaia na paina hauoli la Hape Nuia ma kekahi o na kauhale o Ewa nei, a he nui ka poe i ike ia aku e ona ana, o na kane, wahine, a me na kamalii, e hoohio ana ma na kuauna loi a me na ipuka hale, e hauwalaau ana me na leo mele, a e namu ana hoi ma ka olelo Nukilani o ke ano pelapela a polopolona. He eiwa o lakou i hopuia no ka ona me ka haunaele, a ua paikau hookahakaha ae lakou imua o ka Lunakanawai apana ma ka Poalima ae, a ua kapi@paakaiia lakou a pau me ka loaa pu aku o na opihi hoohanohano ma ka elima dala pakahi me na koina pu. No ke eo ana ia lakou o na kiaha Hape Nuia, ua ohi mua kekahi o ko Ewa nei poe i na pomaikai o ke kanawai "inu wai ona."
Ma ia la no hoi Poalima la 5, ua hoihoi aku la elua mau makai i ko laua mau metala a me na hookohu makai, mamuli o ke kauoha a ka Hope Makai Nui o ka apana; oiai paha o laua kekahi i ike i na hana o kela poe maluna ae nei.
He mau la i hala ae, ua hookohuia aku elua mau kanaka hou no ka oihana makai ma kahi o na mea mua i hoopauia, hookahi nae o laua nei i kupono a hookahi hoi i kupono ole, no ka mea, he wahi taaka wala no, a e noho ana no me ka wahine mauahi a hiki no poha i keia manawa. Heaha la auanei kana ano hewa e hopu ai? a i ka poe hea la hoi oia e hoomalu ai?
He mea hoehaeha a hoopahaohao keia i na noonoo maikai o ka poe makai, i ka pono a me ka maluhia o ka apana, a oia pu hoi me ka inoa maikai o na poo oihana.
Ma na hora a. m. o ke Sabati la 7 i hala, loaa aku la ke koena o ke kino make o kela kanaka, o Ewa kona inoa, a i hoohuoi ia hoi ma na la hope o ka makahiki i hala. Ua loaa aku ia Leleauna mauka ae o ka uwapo o Waipahu ua kauliilii a nalowale ka hapa nui o na mea pili i ke kino, no ka mea, ua pau i ka ai ia e ka ilio, a he mea hoomokumokuahua i ka manao.
I na hora a. m. no hoi o ka Poakahi iho nei, hele ululu aku la kekahi mea o makou e walaau hupo a hoopaapaa imua o Mrs. P. Ahiong, kumu o ke kula Beritania ma Ewa nei, no na kumu, ua aie i ka uku kula o kekahi o kana mau keiki no ka hapa kula i hala, a mamuli oia kumu ua kapae ia kana mau keiki mawaho o ke kula.
He nui wale aku na mea pono ole i hooiliia aku e ua mea la ma kona kamailio ana. He mea hilahila nui keia i na kane makikai o kuu lahui; e kaulawaha i ko oukou mau lehelehe i ole ai e walaau leo ahiu a hoopaapaa hilahila ole o ke ano kupono ole imua o na wahine ma na ano a pau, e aho no paha o na kane me na kane, a o na wahine no hoi me ka lakou mau kane malalo o na kumu kupono.
Ke noke la no ka mea eli, wai pipii a James Campbell o Honouliuli. Ke kamoe ia mai la he pa nui loihi e hoopuni ana i ke kula o Waipio ma kai o ka alanui Waianae, a ke loheia aku nei ke ku-ni-a-ma-ka-hai-pai-ma-ho-la o na keiki o ka aina pua. T. K. KEAONAULU.
NA HOOMAKEAKA.
No ke aha la e hoomanaoia nei ka la hanau o Keoki Wasinetona me na hoohiwahiwa nui loa e na puuwai Amerika a pau, mamua o ko'u la hanau, wahi a kekahi kumu ao i kana mau haumana kula o ka papa Pokii?
No ka mea, wahi a kekahi Pokii uuku kolohe, aole oia i hoike hoopunipuni iki e like me oe! Hehe ae la ka aka o na Pokii a pau, a hikiwawe iho la ua kumu nei i ka hana puna kepau.
E hiki anei ia oe ke hai mai ia'u, wahi a kekahi kumu Kula Sabati i ninau aku ai i kana haumana, i ke kumu o ka hana ana o na mamo a Iseraela i ka bipi Keiki gula?
No ka mea, wahi a ka pane, aole he nui o ka lakou mau gula e hiki ai ke hana i mau bipi wau nui gula?
Heaha hoi ka mea e maea nei o loko o ko kakou keena leta nei, wahi a kekahi Luna leta nui i ninau aku ai i kekahi o kona mau paahana? Ka, ua manao au, no kela leta make, (Dead Letter) ke kumu o keia ea maea au e honi nei, wahi a ka pane. Hu ae la ka aka o na lima hana e ae o loko o ua hale leta la, a hoka wale iho la no ua luna leta nei.
E hoolohe ana kahi Helene uuku i ka heluhelu baibala ana a kona makuahine, a pane aku la oia, e mama, e imi iho oe i wahi kupono o loko o ka baibala, au i manao wale ai he kupono no'u. Ae, wahi a kona makuahine a heluhelu aku la oia i keia mau mamala olelo penei:
"A laweia aku la imua Ona ka poe a pau i loohia i na mai he lehulehu ma ko lakou mau kino a me ka poe i loohiaia me na uhane ino."
Apiki no hoi keia poe, heaha la ko lakou mea i hele nui ole ai e o?
E kupuna, na ka moa no anei i hana i ka hua?
Ae, e kuu Keoni. Na ka moa no anei i hookomo a hana i ka hua ulaula iwaena konu o ka hua? Pela wale no ko'u manao e Keoni. A na ka moa no anei i hana ke kauo ka mea e hoopuni ana i ua hua ulaula la? Pela ko'u koho wale, wahi a ke kupunakane.
Ae, ke manao nei au he pololei kau mau mea i hai mai nei, no ka mea, ua oi kou naauao mamua o'u, a pehea la, nawai la i humuhumu a hoopaa ka iwi owaho loa o ka hua? na ka moa no paha? Auwe! heaha hoi keia, wahi a kahi Keoni kolohe oiai oia e waiho ana ilalo o ka papahele, no ka mea ua pii ae la kahi kai o ka elemakule a ua waiho koke aku oia i kana pai mahanahana, ka, he keu oe a kahi moopuna kolohe, nawai oe i ao aku e ninau mai ia mau ninau ano ole ia'u? Aole i pane aku o Keoni, no ka mea, ua eha loa ia kona wahi poo kolohe.
KOKUA I KA HOOLAHA A CH'S. J. FISHEL.
O ka mea nona ka inoa malalo iho, ua ike iho nei au i na hoolaha a Chas. J. Fishel a me Meleki ma ne nupepa, a oiai hoi, owau kekahi i kuai he wahi lole bebe ma ka halekuai o Meleki ma ka la 21 o Okatoba i hala no na $3.00.
I kuu naue ana ana aku a ma ka halekuai o C. J. Fishel, ike aku la au he wahi lole bebe e kau ana iloko i like loa hoi me ka'u i kuai ai ma kahi o Me leki ma; a i ka ninau ana aku i ke kumukuai, eia wale iho no ka hoi he $2.
Ike iho nei au ma ka nupepa o ka pule i hala i ka hoolaha a Meleki e olelo ana i ka maalea a me ka hoopunipuni o C. J. Fishel; nolaila, ke hai aku nei au ma ke akea, o na mea i hoolahaia e Meleki, he hoopunipuni wale no ia me ka manao ino, a o ua o Meleki ka maalea a me ka hoopunipuni nui e hoolaha hewa nei ma na nupepa, a mai puni mai oukou iaia. J. P. MEAKUAI.
HOOLAHA HOU.
Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai Ma ka hana o ka Waiwai o KAILIPUNAKEA w, o Hanamaulu Kauai, i make. Ma ke keena imua o ka Lunakanawai Kaapuni ma ke keena.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a me ka papa hoike o A. K. Mika, Lunahooponopono o ka Waiwai o KAILIPUNAKEA w, no Hanamaulu i make, e noi ana e aponoia na hoolilo he $10.00, a e hoike ana o na mea i loaa mai iaia he $----, a e noi ana e nana a aponoia kela mau mea, a e kauohaia e mahele i na waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana iaia a me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.
Ua kauohaia o ka POAONO, ka la 24 o FEBERUARI, M. H. 1883, ma ka hora 10 A. M., imua o ua Lunakanawai la, ma ke keena ma ka Hale Hookolokolo ma Koloa, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me ka papa hoike i oleloia, a o ka poe a pau i pili malaila e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i olelo ia. A o keia kauoha ma ka olelo Hawaii, e paiia maloko o ke KUOKOA he nupepa i pai a hoolahaia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae o ka manawa i oleloia no ka hoolohe ana.
Kakauia ma Koloa, ko Hawaii Pae Aina, i keia la 2 o Ianuari, M. H. 1883.
JACOB HARDY, Lunakanawai Kaapuni Apana Eha. 1102-3t
Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Eha, ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o KAPULE w, o Koloa, Kauai, i make. Imua o ka Lunakanawai Kaapuni ma ke Keena.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a me ka papa hoike o A. K. Mika, Lunahooponopono o ka Waiwai o KAPULE w, no Koloa, i make, e noi ana e apono ia na hoolilo he $13.75, a e hoike ana o na mea i loaa mai iaia he $----, a e noi ana e nana a aponoia kela mau mea, a e kauohaia e mahele i na waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana iaia a me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.
Ua kauohaia, o ka POAONO, ka la 24 o FEBERUARI, M. H. 1883, ma ka hora umi o kakahiaka, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo ma Koloa, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me na papa hoike i oleloia, a o ka poe a pau i pil@ malaila e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i oleloia. A o keia kauoha ma ka olelo Hawaii, e paiia maloko o ka NUPEPA KUOKOA, he nupepa i pai a hoolahaia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae o ka manawa i oleloia no ka hoolohe ana.
Kakauia ma Koloa, ko Hawaii Pae Aina, i keia la 2 o Ianuari, M. H. 1883.
JACOB HARDY, 1102 3t Lunakanawai Kaapuni Apana 4.
Aha Kiekie o ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai. Mokupuni o Oahu, ko Hawaii Pae Aina, ss. Ma ka waiwai o MYRON J. ROSE i make Olelo kauoha e koho ana i la e hooiaio ai i ka Palapala Kauoha, a no ka hoolaha ana.
No ka mea, ma ka la 10 o Ianuari, M. H. 1883, ua waihoia mai imua o ka Aha, kekahi palapala i oleloia, oia no ke Kauoha Hope Loa o MYRON J. ROSE i make aku la; a me ka Palapala Hoopii e noi ana e hooiaioia kela Palapala Kauoha a e hoopuka hoi ka Palapala Hooko no F. A. Schaefer ua waihoia mai e F. A. Schaefer.
Nolaila, ua kauohaia o ka Poalima oia ka la 2 o Ianuari M. H. 1883, ma ka hora 10 A. M. ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha, ma Aliiolani Hale ma Honolulu, oia ka la a me ka hora, e hooiaioia ai ia Palapala Kauoha, a e hoolohe hoi no ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.
A ua kauoha hou ia, e hoolaha no ia mea no @@ pule @@@@ iloko o ka nupepa Hawaiian Gazette a me KUOKOA he nupepa i paiia a i hoolahaia ma Honolulu.
Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina.
A. FRANCIS JUDD, Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie. Ikea: D. K. FYFE. 1102 3ts.
Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aiua. Ma ka waiwai o NALAELUA k, a me KEKAPOI k, no Honokohau Maui i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a I. K. Keaniho, e noi ana e hooponopono ia ka waiwai o NALAELUA k, ame KEKAPOI k, i make no Honokohau Maui, a e hooholoia i na hooilina.
Nolaila ke kauohaia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka POALUA oia ka la 30 o IANUARI 1883, ma ka hora 11 A. M. ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawa Kaapuni Apana 2, H. P. A, Lahaina Ianuari 6, 1883, 1102 3t
Ma ke Keena o ka Luna K. Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o KAWAAPALAOLE k, no Wailau Molokai i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a N. P. Nuuhiwa, e noi ana e hooponopono ia ka waiwai o KAWAAPALAOLE k. no Wailau Molokai i make, a e hooholoia i na hooilina.
Nolaila ke kauohaia nei na kanaka a pau i pili, o ka POALUA, oia ka la 30 o IANUARI 1883, ma ka hora 10 o ke kakahiaka ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER.
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H. P. A. Lahaina Ianuari 5, 1883. 1102 3t
Olelo Hoolaha.
O ka poe a pau i aie ia James Richardson ma ka aoao o ka halekuai o Kohala, ma keia ke konoia aku nei lakou e hookaa koke ia Mr. Joaquin Zablan o Kohala oiai oia ka i hoomanaia e haawi i na palapala hookaa no na dala i hookaaia, a ua hoomanaia no oia.
1100 4t THEO. H. DAVIES & CO.
Ma ke Keena o Ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Paeaina. Ma ka waiwai o TITUS COAN, no Hilo, Hawaii, i make.
Ua waihoia mai imua o keia Aha he palapala i oleloia oia ka palapala kauoha hope loa a TITUS COAN i make, a ua waiho pu ia mai i keia la 14 o Dekemaba, M. H. 1882, ka palapala noi a Lydia B. Coan me Samuela L. Coan, e noi ana e hooiaioia kela palapala kauoha hope, a e hoonohoia laua i mau Luna Hoo ko, a Lunahooponopono Waiwai.
Nolaila, ua kauohaia na mea a pau ke pili, o ka POALIMA, oia ka la 23 of FEBERUARI M. H. 1883, i ka hora 2 P. M., ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, oia ka manawa a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoikeia.
F. S. LYMAN, Lunakanawai Kaapuni. Hilo, Hawaii, Dek. 14, 1882. 1102 3t
S. B. DOLE,
He Loio a he Luna Hooiaio Palapala.
E hiki no iaia ke lawelawe i na hihia o kela a me keia ano imua o na Ahahookolokolo a pau o keia aupuni.
KEENA HANA--Ma Alanui Kaahumanu.
OLELO HOOLAHA.
O na poe a pau he mau holoholona ko lakou e holo ana malua o na aina i onaia a hoolimalima ia e ka "Hui o Puuhue" (Kohala Ranch.)
Ke kauoha ia aku nei lakou, aole e hopu a hoa i na holoholona ma na la e ae. Koe wale no na Poakahi o kela a me keia pule, me ke kii pu mai no nae i na Palapala ae mai a'u aku, a i kuu hope paha ma Puuhue nei.
A o ka poe e kue mai ana i keia hoolaha, e kopuia a hoopiiia ana ma ke kanawai. E hooko ikaika ia ana keia @la.
JAMES WOODS.
Luna Nui o ka Hui o Puuhue. Puuhue, Kohala, Dek. 17, 1882. 1101 4ts
HOOLAHA HOU.
Ma ke Keena o ka Lunakanawai K@@@@@ Apana Ekolu o ko Hawaii @@e Aina. @@ @@ waiwai o ISAAC Y. DAVIS no W@@@@ H@@@@ i make.
Ua heluheluia a ua waih@@@ ka @@@@ @@ a Louisa K. Davis w. e noi ana e @@@@ no ia ka waiwai o ISAAC Y. DAVIS @@@@ Hawaii i make kauoha @@e, a @ @@@ @@ Lunahooponopono no ia waiwai.
Nolaila ua kauo@@@@ i na mea @ @@@ @@@@ ka POAHA, oia ka @@ 22 FEBERUARI 188@ @ hora i awakea ma ka Haie Hoo@ @@@@@ @@ Hilo Hawaii, oia kahi a me ia mana@@ @@ hoia no ka hoolohe a@a i ua @@@ @@ @@ @@ @@@ kue ke hoikeie.
@. S. LYMAN Lunakanawai Kaapuni, H@ H @@@ @@@ 1102 3t@
Ma ke Keena o ka Luna@@@@@@ @@@@@ Apana Ekolu o ko Hawaii P@@ A@@ @@ @ waiwai o J. KEAI w. no Puna Ha@@@ @@@.
Ua heluheluia a ua waiho@u ka @@@@ a J. W. Kumahoa k, e noi ana @@@@@ ia ka waiwai o J. KEAI w. @@ @@@ @@@ make kauoha ole, a @ h@@@ @ @@@ @@@@ ponopono no ia waiwai.
Nolaila ua kauohaia i na @@ @@@@@ ka Poalima oia ka la 23 o @@@ @@@@@ ka hora 10 o ke kakahiaka, @@ @@ @@@@ kolokolo ma Hilo Hawaii, @@ @@@ @@@@ manawa i kohoia no ka @@ @@@ @@@@@ me na mea kue ke hoikeia.
@. @. @@@ Lunakanawai Kaapuni H@ H@@@@ 1102 3ts
Ma ke Keena o ka Lunakanawai @@ Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. @@@ waiwai o P. KAMAKALA k. @@ K@@@ Hawaii i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka @@@ a H. P. Wood ka Lunahooponopono @@@ wai o P. KAMAKALA k. no K@@@ @@ waii i make, e noi ana e h@@@@ @@ @@ e kuai aku i ka waiwai paa o k@ @@@ no ka lawa ole o na waiwai @@@ @@ ai i na aie.
Nolaila, ua kauohoia i na m@@ @@@ ka Poaha, oia ka la 15 o FEBERUARI @@ ka hora 10 o ke kakahiaka@ ma @@ @@ kolokolo ma Hilo Hawaii, oia @@@@ manawa i kohoia no ka hoolohe @@ @@@ me na mea kue ke hoikeia.
F. S. LYMAN Lunakanawai Kaapuni Hilo H. @@@@ 1102 3ts.
MAKANA LA KULAIA KUAI!
MA KA
HALEKUAI LOLE NUI@O
HONOLULU NEI
E makana waleia aku ana he
mau kii pena i ka mea kuai mai
a hiki aku i ka $1.00 a oi aku ka
lilo i ka wa@hookahi.
EWEHE MUAIA ANA IKEIA LA
MA KA HALEKUAI LOLE NUI
o
HONOLULU
He Kuai Manuahi Launa ole.
He Kuai Hoopoho a Hoopakika.
E hele nui mai e na makamaka.
E wae oukou e like me
ko oukou makemae
iho i na
waiwai o kela a me
keia ano he nui
wale.
A. M. MELEKI HELU 104 ALANUI PAPU.
ANA AINA! ANA AINA
Frank Pahia a me Samuel M. Kaaukai.
KEENA HANA--Aia ma Alanui M@@ @@ ke loa i ka Uwapo o Hooliliamanu. 1096 tf
PONI MOI.
Mai hoolohe i ka na Halekuai liilii, e like n@@
Meleki a me Magnin e hoolaha nei e kuai
makepono ana laua, oiai o ka'u mae
Kumukuai e kuai ai, he emi l@@
malalo iho o ka laua.
C. J. FISHEL!
Ina hookahi a oukou hoao ana i ko'u Hale kuai, e hoohuli koke ia ana oukou o ka'@ ka emi loa a me ka hilinaiia o na Halekuai @ keia ano, ma na
LOLE PAA I KA HUMU.
Lole Pio,
Na Kamaa,
Na Kamaa,
Na Papale a me
Na Papale Kap@
He Hale hana Papale pu me ko'@ e k@ nei ma ke ano maikai loa o na hookino@inohi ana.
Aole au e hoike aku ana ma ke ano haaw@ wale i kela a me keia e kuai mai ana n@ k@ $1@ alaila, hookiekie wale aku i ke kumukuai @ ka lole. Aole ia o ke ano o ka'u e hana nei, @e hana pololei ka'u.
O na Kumukuai i hoemi maoli ia, oia k@@@@ kapa nei
He Makana Karisimaka.
E NANA MAI I KEKAHI O KA'U MAU
KUMUKUAI E WAIHOIA
AKU NEI:
Na Silika Hinuhinu e kuaiia nei m@ kek@h@ mau halekuai no ka $1.75 o ka iwilei, @@ he 75 keneta wale no.
O na Keokeo Amerika he 10 iwilei no ka $1. ia'u he 12 iwilei no ka $1.
O na Silika Eleele he 50 keneta o ka iwilei. ia'u he 25 keneta wale no o ka iwilei.
O na Paa Lole Kane $15 ma kekahi wahi @@@ ia'u he $7.50 wale no.
Eia na Makana Karisimaka a pau Ia'u.
O na Palule Poni Moi o na ano no a pau@ he maikai a me ka makepono.
O na Lole he emi maoli na kumukuai ma ka Halekuai o
CHAS. J. FISHEL.
1099 tf. Kiki o Alanui Papu me H@@@@@.