Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 1, 6 Ianuali 1883 — NU HOU KULOKO. [ARTICLE]

NU HOU KULOKO.

l'kele na Alanui iloko o keia mau la, i ka ua tnea o ka ua. Hc keu ke puanuanu o Maui i keia | nau la e nee nel H c ino nui ka i hoohakui iho maka ha;.a hikina o Maui. 1 ka l'oakolu nei ka holo ana oka mokuahi Kilaua Hou no konaawamau nu Maui. I ka Poalua nei ka noho ana o ke kau Kiure o keia kau ma ke keena hookoii i>;i i!o mau ma Aliiolani Hale. Uuku loa ka ona ma Honokaa, Hawnii, i ka la Kankimaka iho nei, pela na lono i hiki mai i o makou nei. \ni no ka poe ona i ka la Hape nuia nei. Pelapela na hana, ku no hoi ika hilahila maoli kekahi mau hana. He paikau hookahakaha ka na puali | koa hui o keia kulanakauhale ma Kui< .!< >ia, i ka la Hape nuia nei. Ua hopuia kekahi kalaiwa kaa Pake i ka Poakahi nei, no ke kau ana ika hoailona pihi ano e ma kona kuka. Ke papale nei ka Mauna Haleakala i kona papale keokeo (liau) i keia mau la, ]>ela ka hoikeia mai o na lono. ■ » He elua mau paa mare Pukiki i hoohuiia ma ka la Karisimaka, ma ka hui mahiko o Kilauea i Kauai. O ka la Sabati i hala, oia hoi ka la 31 o l)ekemaba, oia ka la hanau o ka Moiwahine Kapiolani, a oka piha ana ia o kona mau makahiki he 48. 0 kela luina Kukuma o Likelike i pa .u kona poo i ke balaka moku mamua .iku nei, ke pii ae nei ka hikiwawe o ka "luolu o kona eha. 1 ka la Hape nuia nei ka hukiia ana •» ka mokuahi Mokolii iluna o ke Ala Huki moku, makena ua poe i akoakoa .ie malaila no ka makaikai ana. Ua hoonianao ae ko Kapaa poe i Kauai, he lealea heihei lio ma ka la Karisimaka iho nei. Holopono na hana, wahi a na lono i hoikeia mai. Ke laha nei he ano mai fiva ma ka f hni mahik© o Honokaa iloko o keia īnau la. He mau paahana ka i make ma o keia mai fiva. Ua lohe mai makou e kukulu ana o Mr. S. G. Waila i pa kapili moku nona ma Hawaii nei ma keia mua iho. He lono keia i hoikeiamai ia makou apela no hoi makou e hoike lono aku nei. Ma ka po Poaha o kala 28 o Deke ■ maha i hala aku la, ua hoao iho kekahi inea kolohe e puhi i kekahi mala ko a Hailey ma i ke ahi, aole nui ka poinoi hanaia, ke imi ia'la ke kolohe. Ua hiki mai a nalo aku ka la Karikimaka ma Wailuku Maui me ka maluhia. Ua malamaia e like me ka mea mau na anaina haipule, a o kahi lealea i malama iaoiano ke ki pu ana, a ko laila hui raifela. Ua haule o Hon. S. Aiwohi mailuna aku o kona kaa a make loa, i ka Poakolu ka la 270 Dekemaba, 1882. E nana iho e na makamaka i na hoike piha a kekahi makamaka e puka aku nei ma ka pepa o keia la. Ua haawi ae ka poe limahana o ka Ona Miliona ma Kamaomao, Maui, he anaina hulahula i ka po Karisimaka iho nei. Ua hookaawaleia kekahi rumi nui no keia hana, a ua hoowehiwehi ia no hoi me na lau nahelehele o ke kuahiwi. Na L S. Keaniani i hoike mai i keia lono malalo iho: Ma ka la 23 o Deke maba. o ka makahiki i hala i hoike ai ke kula a D, Kaluaokeala ma Kawaihae. Ua maikai na wahi ana, a ua nui ko lakou mahalo. O Keaniani a me kekahi mau mea e iho na Komite hoike. Ue ninau mai o J. N. Uahinui o Kaunakakai Molokaii keia ninau penei: Owai la o Keaniani o Manawainui e noke nei i ka |jpolaha ma ka nupepa? Owai la keia kanaka i kapa i kona inoa o Keaniani? O Manawainui ka apana a keia kanaka e noho nei, he kahawaj wale no ia, a ina aia ilaila keia kanaka o Keaniani, alaila aia iuka kona hale kahi iku ai? He kahawai wale no c Manawainui a he alanui kaa hoi ia nc na kaa a Meyer. Ua kamaaina wau ia Molokai nei, aole nae au i ike i kekahi kanaka i kapaia kona inoa o Keaniani. He haohao nui ko'u i keia inoa a no ia haohao ke ninau akea nei au.

Ke hoomaemaeia nei ke alanui Puo waina i keia mau la. I keia la e hoea ai iwaena o kakou ka helu mua o ka nupepa Kahokuokekai, Ua aneane e kani ka hora 5 o ka Poalua nei ka holo ana oka makuahi Likelike. Ke pii hikiwawe nei na paia pohaku o ka hale pohaku hou e kukuluia nei ma na kihi o na alanui Moiwahine me Nuuanu. | Ua haule iho kekahi kuaua koikoi ! ma Kohala 1 kala 29 o Dekemaba 1882. jUa oleloia kekahi ia o na kuaua koi- ' koi loa i haule iho iloko o ka makahiki | i hala. Ua lohe mai makou ua pupuleia ka 0 Hon. P. Haupu, ka lua o na lunamakaainana o ka apana o Hilo o kela makahiki aku nei. Oke kumu i pupuleia ai, aole i maopopo ia makou. Ua malamaia he mau ahaaina ma Waikiki-kai, Kamoiliili, a me Makiki i ka la Hape Nuia iho nei. Nui ka poe 1 konoia i keia mau ahaaina, a ua nui no hoi ka poe i hele aku ma kekahi ano eae. Piha pono ke anaina mele i haawiia ma ka luakini o Kaumakapili i ke ahiahi Poakahi nei. Ua haawiia keia anaina mele no ka pomaikai o ko ia luakini Ahahui Opiopio. Welo kapalili lua ka hae makana a ko Waikiki-kai poe ia lakou i hoi ai i ka auina la Sabati nei. E mahalo nui ia ko Waikiki-kai poe no ko lakou ala like ana mai a hapai ika hana me ka eleu riui. Ua lilo i ka papa Pokii o Kawaiahao ka makana mua o na hae makana o ka la hoike hapaha o na Kula Sabati ika Sabati i hala, a ia Waikiki-kai ka makana elua. Mahalo makou ika eleu o na kumu a me na haumana. Ua makanaia mai makou e ka hui I hoolaha nupepa haole Pacific Commereial Advertiser &cO. o keia kulanakauhale, he Alemanaka nui a maikai o ke[ia makahiki. E like me ke ano mau 0 Ike Kuokoa, pela no oia e haawi aku nei i kona mahalo kuokoa i keia hui hoolaha nupepa. Aole i holo ka mokuahi Madras i ka Poaha o kela pule aku nei, e like me ka hoike a ka Elele ma kekahi o kona itamu, aka ua holo aku oia i ke ahiahi Poaono, e like me ka makou i hoolahaaku ai. Lalau maoli no na hoolaha ana a ka Elele, oia nae hoi, ua ike mua ia no kona lalau i kala kahiko aku nei. Ua hoikeia mai ia makou he lono e e i ana, ua papa ae nei ka Papa Ola ia H. Walakahauki, aole e hoouna ina ukana kaumaha i ka poe lepera ma Kalawao, e laa na pahu nunui berena, kamano, a pela aku, koe na puolo liilii mama a oia na ukana e hoouna, malalo ona lilo o lea Papa Ola. Heaha hoi keia hana aka Papa Ola? Ke waiho nei makou na ka Elele e kuailo mai ka hana. Ke hoea aku nei ka helu mua 0 ka Nupepa Kuokoa i keia la, a hiki no hoi i keia la, aole i loaa iki mai ia makou ka haina oka nane a S. E. K. Wainohea i hoolahaia ike akea. He makana ke haawiia ana i ka mea e loaa ana ka haina o keia nane. Auhea hoi na olohe puni nane, eia iho kahi hana he imi iho i ka nane a ke kaeaea o Honuakaha. Malalo iho e ike ana ko makou poe heluhelu i keia wahi lono, mai Paukaa, Hilo, mai a J. N. Kealohuli mai, a penei: He pepa pili dala ka hana ako Paukaa nei poe ma ka po o na la noa, aoka oi loa aku ona la Sabati. Pau pulu o na makua me na keiki a me ka makai i keia hana, He keu a ka apiki 0 keia makai, nana no e hele e huli i ka poe makemake pepa a hoomuu aku la iloko o kona hale ponoi. Pehea la keia ano hana. Ma ka la Hape Nuia nei, ua nui loa ka poe ona i ikeia ma na alanui o ke ke kulanakauhale nei. Ua hoopukaia na olelo pelapela a kupono ole, a ua hanaia no hoi kekahi mau hana pono ole i hiki ole i ka makou maka peni ke hoike aku ma ke akea. Ua ike pono makou i keia hana i hanaia, aka, iloko o ia ike pono ana o makou, ua manene ka makou maka peni ke huai ae i ke akea iua hana la i hanaia. Ina aku la o ka Elele, huai ia ae la i ke akea, no ka mea, ua kuluma ia pepa i ka lioopuka i na huaolelo pelapela. Ua makanaia mai makou me ke aloha [>umehana o Mr. Thos. G. 'Phmm, he buke Alemanaka maikai, i paiia ma ka hale pai "Saturday Press." He buke keia ua kamaaina ma Hawaii nei a puni, a ua nui no hoi kona laweia e kela ame keia. Iloko iho la o leeia makahiki ka piha ana o na makahiki eiwa 0 kona paiia ana malalo o ka hooponopopono noeau ana a Mr. Thos. G. Thrum. He buke keia e kuhikuhi ana i na hoakaka kupono ana no na mea e pili ana ia Hawaii nei a he nui wale aku na mea oloko. Ke haawi nei makou i na mahalo i ka ona o keia buke.

He uliuli maikai no na hiona o na pali Koolau. Mohaha maikai no ke ola o ka Luna makai o Koolau a me kana lede. Aohe kanaka ona i hoopaaia i ka hale paahao o ka apana o Koolau poko, ma ka la Hape nuia i hala aku la. He77 dala aoi ka loaa oka Aha Mele i haawiia ma ka luakini o Kaumakapili i ke ahiahi Poakahi nei. Ua loaa mai ka Ogana hou o luakini o Kaumakapili, a i ke ahiahi Poakahi nei kona hoau ia ana, imua o ke anaina nui i hiki ae. Ua holo aku i Koolau ae nei kekahi o ko makou mau makamaka i ke ahiahi Sabati iho nei, no ka hoohialaai ana i na hiona nani o ua mau pali hauliuli 'la. Ke hoomau ala no na Opio o Kaneohe a me ,Heeia i ka malama i na halawai. Ke hapai pu ala ka Luna makai Asa Kaulia me na makamaka i ka hana me ka maikai. Nui na paina liilii i malamaia ma na kauhale o na kamaaina o Koolau-poko ma ka la Hape nuia iho nei, he hauoli makahiki hou, a ua malamaia me ka maluhia na hana. He ahaaia Karikimaka ka i malamaia eka Hui Opiopio o Kaneohe, a ua ua malamaia he wahi lulu, ua mahuahua no na wahi okeni i lu ia mai; uleu no na Komite o ka Ahahui i ka hoolako ana i mea ai. Eia ma ko makou Keena Oihana' ka papa kuhikuhi hou o ka manawa holo o na mokuahi lawe leta mai Kapala'eiko a hiki loa aku i Kikane me Aukalana. Na ka Agena o ia laina i makana mai ia makou. Ua hoikeia ae he lono, a hoi mai o Likelike i ka la apopo e hukiia ana oia iluna o ke ala Huki moku i ka Poakahi, a 0 Lelma ke pani 0 kona mau awa, a o Mokolii hoi ke pani ma ko Lehua mau awa ma Maui a me Molokai. Nui na Kalabu mele o Koolau i hele ae e kuupau i ko lakou mau kileo kani i awili pu ia me ka leo unahe oke gita ma na kauhale, no ka olioli makahiki hou ma ka la mua o ka makahiki iho nei; o ka oi aku o ke Kalabu malalo o ka Pii opio alakai ana, a he ku i ka ii aloko ke hoolohe aku i kona leo. Maikai a holopono na hana hoike hapaha 0 na kula Sabati o Kawaiahao i ka la Sabati i hala, piha pono no hoi na noho ina makaikai. Hehe ka aka a kela a me keia, paiakuli na pepeiao i na hehihehi mahalo a ke anaina, a o na hiohiona holookoa a pau, ua nani a ua holopono. E mahaloia na kumu a me na papa kula Sabati a pau. Uoko o keia makahiki 1883, he elua pouli ana o ka la a me elua pouli ana o ka mahina, a e ikeia no keia mau pouli ana ma Hawaii nei. E ike mua ia no ka pouli ana o ka mahina iloko ae nei o ka mahina o Aperila i ka Ia 21 a me 22. O ka pouli mua hoi o ka la e ikeia no \ ka mahina o Mei ikala 6. Oka pouli elua o ka mahina iloko ia o ka mahina o Okatoba i ka la 15, a 0 ka pouli elua ana oka la e ikeia no iloko no oia mahina hookahi i ka la 30. Iloko o ka nahenahe kupilikii i lohe mai ai makou i ka make ana o ko makou kuahine aloha o Kauakanilehua ka mea hoi nona na hiona waipahe oluolu e poina ole ai ia makou na kunane e u aku nei ma keia aoao o ka muliwai eleele oka make, He wahine ui opio o Maria Keakaheiheimalie Kai, a he lede opio hookipa oluolu i na kamaaina a me na malihini. He mau makua kona a me na kaikaina, a ke hui pu aku nei makou me ka ohana o ka mea i hala. ' Ma ka po Hape Nuia iho nei o keia makahiki hou, ua hoohuiia ma ka berita o ka mare o Mr. A. Rosa Kakauolelo o ke Keena Loio Kuhina, me Mrs. Joanna Niau Ladd's, ma Haleakala Home Honolulu. Na ka , Rev. T. Mackintosh laua i mare. He anaina uuku wale no ka i akoakoa ae malaila; o na hoa'aloha a me na maka- , maka ponoi wale no o na paa mare ka . i akoakoa ae. 1 He mea mahalo nuiia na anaina halawai hoomana ano nui ma na wahi a pau o ka mokupuni, aka, i ko'u hoolo--1 he pono ana i na hana a kekahi hōahanau, ua komo iloko o'u ke kahaha no 1 kekahi o kana mau olelo, penei: "O na aha halawai e malama mau ia nei e na opiopio o Kaumakapili a me Kawaiahao maloko o na hale halawai aole ka e ola ana īa poe ua huhu ke Akua no lakou. Aia ka ma ko lakou aoao Mamona e maliu ana ke Akua." Ua komo iloleo o ko'u lunaikehala na manao kahaha. Aka, eia Kana i olelo mai ai: "E hele mai oukou a pau i o'u nei, ka poe luhi a me ka poe kaumaha, a Na'u oukou e hooluolu aku." Lohepono.