Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 51, 23 Kekemapa 1882 — Page 2
| This text was transcribed by: | Presley Ah Mook Sang |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KA NUPEPA
KUOKOA ME KE AU OKOA
[I Huiia.]
No ka Makahiki $2.00
Eono Mahina 1.00
Dala Kuike ka Rula
POAONO, DEKEMAPA 23, 1882
O D W Aiwohi wale no ka aeia e kakau inoa no na dala i hookaaia mai ma ke keena o ka Nupepa Kuokoa
KA MAKANA NO 1883.
-----
E mana aku ana ke KUOKOA i kona poe heluhelu no 1883 i ke kii maikai o Keneia Garfila: no ka poe e hookaa mua ana ina DALA ELUA o ka aku pepa o ka makahiki.
He kii maikai keia o kekahi o na kanaka kaulana loa, oia hoi ka Peresidena kaulana iho nei o Amerika Hui. i make ma ka lima menemene ole o ka powa puuwai eleele nona na ulono walohia i hiki pinapinai mai i o kakou nei iloko o keia makahiki i hala aku nei. E puka aku ana ka moolelo pokole o ua Kenela nei iloko o ka pepa o keia Poaono ae, i mea e hiki ai i ka poe heluhelu ke hoomaopopo mua ai ke ano o keia koa kaulana, Peresidena maikai, a kanaka hanohano hoi o keia Keneturia.
Na ka oioi mua no ka loaa o ke kii. E haawi i na dala ma ka lima o na Luna o ke KUOKOA, me ke kauoha e hooili hakalia ole mai. a i ole e hoouna pololei mai no ka poe lawe pepa ma ke Keena o keia pepa ma Honolulu.
-----
I MAU LUNA HOU.
-----
Ua makemakeia i mau luna hou no ke KUOKOA no ka apana o Kona, Oahu no ka makahiki 1883.
Ua makemakeia ka poe eleu a hoopono. He hana maikai keia he hana mama, a he mahuahua no hoi na komisina. E hele mai i ke keena o keia pepa a e kamailio pu me Aiwohi no keia hana. E pono e hoomaopopo muamai ka poe e manao ana e lawelawe ma ke ano luna no keia apana iloko o keia mau la, no ka mea, he hookahi wale no pule i koe halulu mai ana ka makahiki hou me kana mau hana a pau.
O ka makaukau mua ka pono. "Iluna no ka ua, wehe e ke pulu o lalo."
----
MAHALO.
----
Aole hiki i ka poe noonoo maikai, a me ka poe i aloha i ka lahui Hawaii, ke uumi iho i ka mahalo no ka poe opio o keia kulanakauhale e hapai nei i na hana o na Ahahui ma Kawaiahao a mea Kaumakapili, a ua komo nui ia ua mau Ahahui nei e na opio maikai o ke kulanakauhale nei, no ka hoala ana i na hana maikai iwaena o ko lakou lahui iho. Aole no hoi i nele ka hua o na hana a keia poe. Ua hoopakeleia kahi poe mailoko ae o na poino e hoopuni ana i kanaka ma keia kulanakauhale. Ua kaohiia mai kahi poe mai ka holo kiki ana iloko o ka make, mamuli o ka lakou nei mau hooikaika ana. Ke paio nei lakou me ke kupaa ino o ka waiona, ikaika no nae kela aoao ; aka aole i pio keia aoao, a aole no hoi e pio ana. He oiaio no, ua haule paha kekahi mau koa, aka e ala hou mai auanei lakou no ka lanakila. Mai paupauaho, a mai hopohopo, a mai hoi i hope. E kau ka hae iluna.
Ua haawi iho nei kekahi o keia mau Ahahui Opio he kanalima dala no ka hale hou o ka Ahahui Opio o na haole e kukuluia nei ma ke kihi o na alanui Hotele me Alakea. A ua lulu no hoi lakou no na hana e ae, iwaena o ka lahui. E mahaloia ka lakou mau hana maikai a pau. Aole keia he pai wale, he hoike ana keia i ka oiaio. He hooko ana keia i ke kauoha ; he hoakaka ana keia i ka malamalama. E hoaponoia ka lakou nei mau hana. E alohaia lakou, a e hui pu mai na opio e ae ; i hookahi puuwai. E mahaloia na Ahahui Opio o Hawaii nei.
----
HALAWAI HOOLE WAIONA MA KAUIKEANO.
----
He halawai piha ka i malamaia maloko o ke keena halawai o Kauikeano, i ka po Poalua o keia pule, no ka noonoo ana i ke ano o na hua o ke kanawai rama hou o kakou. He nui na haole hanohano i hele ae, a ua akoakoa ae no hoi kekahi poe o na makamaka kanaka maoli o kakou. He nui na manao i hoikeia mai, a ua lokahi loa nae ka manao o ka halawai no ka hua o keia kanawai hou.
Ua ikeia aohe pono ma na palapala i heluheluia mai no na apana e ae o keia paeaina, ua haiia mai ua maluhia ka nui oia mau apana. Ma na Kona o Hawaii, ua haiia mai he nui ka ona.
Ma Oahu nei he nui ka ona, ma ke kulanakauhale nei o Honolulu ka oi o ka ona; o ka hope maopopo keia o ke kanawai hou. Ma Waialua, ua haiia mai, ke hoomaka nei kekahi poe e kuai malu i ka waiona. O kekahi hope no paha ia o keia kanawai. Ina e ae ole ia aku ka laikini halekuai rama ma na apanae ae mawaho o Honolulu, alaila, e kii ana ka poe i makemake i keia mea ma kahi i aeia e kuai, a e laweia ana ma na apana kuaaina e kuai malu ai.
Ua ano hopohopo ke Aupuni i keia wa, no ka ikeia o ka hewa o keia kanawai, a ke olelo nei lakou aole e haawi i laikini no na hale kuai mawaho aku o Honolulu.
Ma keia kanawai rama i hooholoia e ko kakou Ahaolelo i hala, uahoi i hope o Hawaii, aole i hele mua. Ua iho mai oia ilalo mailuna mai o kona kiekie kahi ana i ku mua ai. E i mai paha auanei kekahi. "heaha la ka hope? aia a noho hou ka Ahaolelo, he mea hiki no paha ke hoololi hou i ke kanawai, a ina e ikeia ka hewa o keia, e hookapu hou no paha." Ae paha aole maopopo loa ka hiki pono o ia manao. E oi aku ana paha na pono ole o ke kau Ahaolelo hou aki i ko na kau i hala. Eia no hoi kekahi mai keia wa aku a hiki i ka wa e noho hou ai o ka Ahaolelo kau kanawai he aneane elua makahiki, a e mahuahua auanei ka poino iloko o ia kowa manawa, mamuli o keia kanawai. Eia wale no ka hana pono, e hooikaika na makamaka o Hawaii, me na leo, me na nupepa, a me ka lawelawe maoli ana me ka ikaika a pau, i paa mai a akakuu iho ka ona iwaena o kakou. Ina e hiki, pomaikai; i na hiki ole, papapau kakou.
----
"HEAHA KA HEWA?"
----
Ua lohe nei ke KUOKOA i ka wawa ana o kahi poe no na mea e kamailioia nei iloko o na nupepa o keia mau la, a e pili ana no hoi no ke kulana o ko kakou aupuni a me kekahi mau luna aupuni. Ikaika no hoi ka paio ana, a ma ka nana ana i kahi mau nupepa o kakou, me he mea la ua pii ka enaena o ka huhu, a ke pehi nei i na hoa paio me na olelo kuamuamu. Aole waiwai o ka huhu, a he opala wale no hoi na huaolelo hailiili, a me ka nuku wale ana. Aole no hoi i manao keia pepa e hookuu aku i kona mau kolamu no na olelo hoino wale, me ka hoahewa kumu ole. Aka, ma na kalai manao ana maluna o na kumuhana a pau i pili i ka pono o ka aina a me ka pomaikai o kona poe heluhelu, aole e emi hope ana ke KUOKOA ma ka hoike maopopo ana i kona mau manao, no na mea e pono ai ka lahui, a e maluhia ai ka aina. Ua haawiia mai ma ko kakou kumukanawai, i na kanaka a pau, ka pono o ke kamailio ana ma ke akea, a me ka hoolaha ana i na manao. He pono pilipaa loa keia i kela a me keia. Aka, he mea hilahila nae ka ike ana aku i kekahi nupepa o kakou, a me kahi poe kakau manao iloko o ia nupepa, e hoolapuwale ana i ua pono nui nei me na olelo pelapela, hailiili, a kuamuamu nao ole.
O kekahi ninau i loheia ma ka waha o kahi poe i keia wa, oia keia, "Heaha ka hewa o keia poe luna aupuni e kueia nei?" Me he mea la, o ka manao o ka poe ninau, e pili ana no na mea i kamailioia no na Kuhina, iloko o na nupepa . Ua manao kekahi poe noonoo, a he poe aloha io no lakou i ko kakou aupuni a me ka lahui kahiko o ka aina, ua manao lakou mamua ae o ka noho Kuhina ana o keia poe eha e noho nei aole e pono ana ke aupuni iloko o ko lakou nei lime, no na kumu i ike maopopoia mamua. Ua ko anei keia manao, a ua koho hewa anei ua poe makamaka nei o kakou? E nana oluolu kakou i keia ninau, me ka huhu ole, aole me na manao pili kino, aka me ke aloha i ke aupuni o ko kakou aina makuahine, a me ka hoopilimeaai ole.
Ua eono ae nei mahina o ka noho poo aupuni ana o keia mau luna aupuni, a heaha na mea i maopopo i keia wa?
1. He oia mau no ka waiho kapuluia o na hana e pili ana i ke ola o ka lehulehu ; aka, ua hoomahuahuaia nae na lilo o ka Papa Ola, a oi loa aku mamua o ko na kau i hala. A o na lilo i hoomahuahua hou ia aku la, aole wale no ka pono o na poe mai, aka no na kumu e ae kahi. Aole kohu keia i ke poo o ka kakou aupuni no ka mea, ua kaena ikaika loa oia i ke aloha i ka lahui, me kona manao e ola ke lahui iaia. A mamuli o ia mau olelo i hoolohe ai kekahi poe i kana.
2. Ua alakai hewa lakou nei i ka Moi, ma na mea e pili ana i ka poni alii, me na mea e hanaia ana iloko o ia mau la poni alii. He hoomalimali kumukuai nui loa keia, a na na makaainana ka pe. Ua hanohano na Moi Hawii iloko o na kau i hala, aole mea nana e hoole ko lakou ihiihi. A pehea la i noonoo au keia poe alakai aupuni aia a piha na makahiki he umi o ko Kalekaua noho alii ana, alaila e pono e poniia oia, me na hoolilo nui launa ole o ke aupuni, me ka hookuu ana aku i ka lahui e holomoku iloko o ka lealea no na la kulaia he umi? Aole keia he pomaikai no ka lahui. Ua alakai hewa na Kuhina ma keia mea.
3. Ua ili mai ka hilahila a me ke kaumaha maluna o na puuwai Hawaii oiaio, a me na puuwai aloha ia Hawaii, no ka ona ma ka mokupuni o Oahu nei i keia wa. Mai ka lima mai o na Kuhina keia poino ; no ka mea, ua ao aku lakou i ka Moi e hoapono aku oiai ke kanawai hoonoa i na waiona, a aole lakou i ao aku iaia e kali iki kona pulima ma ke kakau inoa ana. Ua hookuu ae nei lakou i keia poino maluna o ka aina, ka mea i hoopaaia me ka lima mana o na Moi mua o kakou, me ka minamina i ke ola a me ka maluhia o ko lakou poe makaainana. I keia wa ke uwe nei na makuahine a me na keiki i ka pololi, a ke hoomakakiu nei na wahine ma na puka o na hale inu rama o Honolulu no na kane a lakou, i mea e koe mai ai kau wahi hapaumi i ai no ko ka hale. Akahi wale no paha a ikeia keia mau mea ma Honolulu nei. O ka hana keia a ko kakou poe Kuhina i kokua pu ia e ke kau ahaolelo i hala hope iho nei. Poino o Hawaii i ka hoaʻloha.
O keia iha la kekahi mau kumu i oluolu ole i ka noho Kuhina ana o keia poe. Aole he hoino ; aole imi hala ke KUOKOA me keia kamailio ana. Pono ole kakou ; no ka mea, ua kiolaia ke panana o na kapena mua. Ua haaleleia ke kahua paa o na alakai naauao o ka poe i hala mua ; a eia kakou iluna o ke au e koia nei. Ua akamai ka poe nana e pahele nei, a ua puni kahi poe o kakou. Pehea na hoa heluhelu o ke KUOKOA?
----
HE LONO HIHIA.
----
Ua paholaia ae iwaena o ke kulanakauhale he lono no ke ala ana mai o kau wahi ano kuee mawaena o ke Kuhina o ko na na Aina E a me ke Kanikela Farani. Aole keia he mea uuku ina he oiaio na lono i lohe ponoia; no ka mea, ua waiho mau ke Kanikela i na hana e pili ana mawaena o kona Aupuni a me ke Keena o ko na aina. E, aole e lawelawe aka, na ka Hope Kanikela e lawelaweia nei ia mau hana. Ua loheia e hoi mai ana ka Elele a ko kakou nei aupuni i hoouna aku nei i Farani no ka hooponopono ana i ke kuikahi mawaena o Hawaii a me ia aupuni, a o ke kumu ka o ia hoi ana mai, he kauoha na ko kakou Kuhina o ka no aina e a i ke aupuna o Farani, e olelo ana ua hoopauia ka mana o ua Elele nei, a ke aupuni Hawaii i hoomana aku ai iaia. O keia na mea i lohe waleia aole i maopopo loa ka oiaio o na olelo a pau. O ke kue mawaena o ke Kuhina a me Kanikela, he mea i kamailio akea ia a o ke kumu o ia kue ana ka i koe.
----
NA LEKA ANA MAKAMAKA.
----
Na Keliikuiniho o Halaula Kohala Akau i hoike mai no ka nui loa o na mala raiki ma pololu nana pake i kanu keia mau mala raiki. He mea hou ia no Poloiu wahi ana, hu ka aka la, ai ke au o Kalakaua wale no.
Ulu nui no na hana pono eleu na opio a me na makua.
Na J. N. Haena i hoike pololei mai no ka nui loa o ka ua ma Hamakua Hikina lioko o keia mau la. Piha pono na alualua i ka wai. Hoiomua na hana a ka ahahui opiopio. Nui no na hooikaika ana e loaa o na hale hou no ko lakou kahu S. K. Kauwe, nui ka mahaloia o C. Notley ka Peresidena o ko laila ahahui opiopio no kona hooikaika e hana e hoiomua ai ka ahahui opiopio a me na hana pouo.
E hoike hui aua na Kula Sabati o Hamakua Hikina i ka ia mua o Ianuari 1888.
Na Kaneakaehua o Hamakua hikina Hawaii i hoike mai no ka nui loa o ka auhau ia ana e ka Luna Ohi auhau nui loa kona pilikia wahi ana aole oia no aka he nui loa aku no.
Mai a W P K o keia kulanakauhale ua hoike mai oia i ka make ana o M Kaanapa ma Kepohoni i ka la Sabati i hala he lolo kona mai i make ai o Waihee i Maui kona one hanau. Ua haalele iho oia he ohana nui mahope nei.
Mai ia ia hou mai no he mau olelo hoolana i na opio wahine oia hoi e malama i na kino mai ke kuulala ana ma na hana pono ole o keia noho ana.
Ua hoike hou mai oia no ka nui loa o na hana pono ole i hanaia ma ke kulanakauhale nei.
Mai a Isaac Kihe e noho mai la ma Kulaokahua i hoike mai i keia lono malalo iho penei:
Ua inu iho la kekaai wahine Geremania i ka rama a ona, alaila hele hikaka aku la oia ma ke alanui. No ka nui loa o kona ona, ua haule iho la oia ma kapa alanui e eke ana me he holoholona la. Nui kana mau hana pono ole. He mau keiki kana, aole nae ona manao aku. He kane kana aia i Hawaii.
----
LETA MAI KA ELELE I IAPANA
----
MA KA MOANA MOKUAHI "KULANAKAUHALE O PEKINA," NOV. 10,1882.
"Ohaio" oe. ---
E pahaohao paha anai oe ke ike iho i kela hua e kau ae la "Ohaio" ; oia ke aloha ma ka olelo Iapana, a ma ka hooholo loa ana, Aloha oe.
Ua manao au ma na la hope o ko'u noho ana ma Kapalakiko, e kau leta aku ia oe no ka loaa ana o kahi mea hou au no e hauoli ai i ka lohe ana ; a oia hoi, ua halawai au me kahi kumu kuli'u a kaua i ka ike a me ka naauao, oia hoi o Rev. Ekward G. Beckwith.
Aia ma ka Poaha la 19 o Okatoba, ua holo aku la makou em ke Kanihela Severance, i Sana Mato, he 20 mile mai Kapalakiko aku, maluna o ke kaa ahi ; a o ke kumu nui o ka makou huakai, oia no ka makaikai aua i ke Kula Sana Matthew's Hall, aia malaila kahi i hoonohoia o Thomas Spencer opio o ke kaona Hawaii kaulana o Hilo. Hookahi hora a keu ka lawe ana a "ka lio hao" ia makou a hiki aku ilaila.
O keia kekahi o na kula maikai loa o ka mokuaina o Kaleponi, na ia mokuaina ka hanai ana. Ua aoia na haumana ma na mea ike o kela a me keia ano, a ua hoomaamaa pu ia lakou em na ike koa, i mea e hiki ai ia lakou ke hoomaamaaia ma na mea ike e hiki ai ia lakou ke hoopololei i ka hele ana o ko lakou mau oiwi, a me ka hooponopono ana i ka lakou mau hana o ka noho kanaka makua ana aku.
He maikai ke kulana kahi i kukuluia ai o ua kula nei, he wahi ano elike me Kalua i Wailuku, ua hoopuniia e ke kakai puu makai, a waiho iho la ua wahi kauhale nei o Sana Mateo i ka ponaha, a i ku puniia hoi ka pa kula, kona luakini, ka hale o na kumu, a me na pilina a pau me ka uluwehi o na laau paina, a me ke nenee mohaha maikai mai i ka honua o na pua o na tauani ano waihooluu a pau. O kona mau kumu, mai ke kumu akahi a ke kumu paikau a hiki i ke kumu ilalo loa, he poe kumu makaukau a loea no hoi ma ka lakou mau hana; a ina, aohe e loaa ana i na haumana ka ike a me ka naauao malalo o keia mau malu o ka naauao, alaila aole e hiki ke oleloia, aia maluna o na kumu a me ke kulaua o ke kula ka hewa. Mamua ae o ka hiki ana o ka wati i ka ekolu o ka hora o ka auina la, hoi mai la ke Kaa Ahi mai ka hema mai, a kakakau aku la makou no ka hoi hou ana i ke kulanakauhale. Aia ia makou e puahio nei i ka lawe ka'uka'ulua ole mai a ka uhu a ka lio hao, laweia mai ana iloko o ua kaa a makou e kau nei ka pepa hoolaha o na hana o kahi halawai hoohuli pono e malamaia ana ma ke keena halawai nui o ka ahahui o na kana karistiano opiopio, ma ia auina la i ka hora 4, a mawaena o ka poe e haiolelo ana, oia kahi kumu kuli'u nei a kaua o Mr. Beckwith. I ka hiki ana aku o makou mawaho mai o ka papio o ke kulanakauhale kahi hookio o na kaa, ua elekei aku la makou maluna o na kaa lio kulanakauhale, a holo pololei ku no ka hale o na kanaka Karistiano opiopio, i ike a i lohe hou aku ai no hoi i na olelo a me na ao akamai o ua wahi kumu nei a kakou. I ko makou komo ana aku a noho, ike aku la au he mau noho mamua ponoi aku no o makou, a maluna o kekahi noho oia kahi i noho ai; hele aku la o Kanikela Severena e halawai me ia, a hele mai la kela e halawai me pu mai me a'u. He 10 a 11 paha minute mahope iho, kahea ia mai la kona inoa no kana apana hana. I kona ku ana mai iluna o ka awai, i ko'u manao, aole no paha e hoopoina kana mau haumana i ao ai a pau, iaia e kau mai ana iluna o ka awai, he anoano a ku i ka ilihia, he ano unahe kana mau olelo ana i kinohi, a ke noho pono iho kahi o ka hoonoho paa ana o kona mau hilinai a me ka manaoio ana, ua owaka mai oia me na kukuna ano e, oia no oe o ka o ana mai a ka uila ikaika iloko o ka po pouli panopano. Ua uhi iho na hoailona o ka auina o kona mau la, ke hoaiai la iluna, aka, o ke kuli'u o na mea ike a me na mea naauao malalo iho olaila, aole loa i hio aku i kona napoo ana. Ke pii mau la oia e imi ana i kona kikowaena.
O ua rumi halawai nei a ke kumu a a kakou e haiolelo nei, aia ia iloko ponoi o ka hale o ka Hui Karistiano Opiopio o ke kulanakauhale o Kapalakiko.
I ka pau ana o ka halawai, ua hoomakaikai ia aku la maua ma na rumi ano nui o ua hale nei, a maloko o ka rumi heluhelu nui olaila, halawai mai la maua me ka Hon. F. Judd, P. C. Jones, Henry Waterhouse, Hallenback, Hon. J. W. Kalua, a me John Kalama, (ua pau e lakou la i ka miala e mamua aku o maua na kii aka.)
He ewalu a eiwa paha makahiki i hala aku nei, mai ko'u wa mai i ike ai i kinohi ia Kapalakiko, a i keia wa, ua ano mahuahua no na loli ana. Mamua, o ke ke Alanui Montgomery ka oi o ka mahaloia no ka nani o na hale, a he wahi no hoi ia e hookikahakaha ai o na oiwi nani a maikai ma na aluna ahiahi a pau, a i keia wa hoi, ua lilo keia nani i ke Alanui Market, a aia ma ke kihi o ia alanui a me ka Montgomery e ku nei ka Palace Hotel, a me he la o ka oi paha ia o ka hotele nui a kiekie loa o ka honua nei, he ewalu hale ke kiekie, o ka hale i ka ili honua, he mau rumi kuai, hookipa, kauka, a me na hana e ae he lehulehu wale. O ka wa oi loa aku o ka nani o ke alanui Market, o ka po; a o ke kumu hoi, no ka mea oia ka wa e ho-a ia ai o na kukui uila mai ka Palace Hotel aku a hiki i ka Baldwin Hotel mauka aku. Ina ua maikaikai ko'u poe heluhelu i ke kaao o ka ipukukui kupua a Aladina maloko o na kaao Aaribia, alaila ane loaa iki paha ia lakou kau wahi koho ana ano like no keia mai ipukukui uila kupaianaha a ko ke kanaka noonoo i imi ai.
Ke ku oe ma kekahi aoao o ke alanui, a nana aku i ka laina o keia mau kukui uila ma kela a me keia aoao, e hoomaopopo auanei kekahi i ka nani a me ka olino malamalama o ka lakou mau kukuna, a hoauau iho ana ko lakou mau wena i na pa tausani poo e pii ana i uka a e iho ana i kai; a e lumai pu aku ana hoi ia lakou iloko o kekahi kiowai nui opulepule o ka molaelae a me ka malamalama.
Kupaianaha no na hana a ka Lani, a ke kana i hooko aku ai!
Ma ka la 21 o Okatoba nei, haalele aku makou ia Kapalakiko, a ma ka la 28 mai, ua kaa pono mai makou maluna o ko kakou mau paemoku aloha, Lonitu 156ʻ 46ʻ Kom; Latiku Ak. 35ʻ 13ʻ. a ma keia mau hanupanupa paha la o Kalani i hoomanao ae ai no kana Moiwahine aloha.
O ke Poakolu ka la 1 o keia malama a o ka Poaha ae ka la 2, aka, ua hana makou i kekahi karaima kiekie he apuka i ke au kokoia o ka manawa, mamuli o ka hoohaule ia ana o ka Poaha, a kau aku la ka Polima o ka la 2 ia o keia malama; oiai, i keia malama iho nei aia makou ma ka meridiana komohana, a i ke komo ana mai i keia malama, kaa mai la i ka meridiana hikina; a i mea e pono ai ka Alemanaka a me ka helu moana, ua hoohaule ia kahi la.
Ia'u e kakau nei ke mau nei no ka oni ana a ka moku; o ka 19 keia o ko makou mau la mai Kapalakiko mai, a eia hoi na hoa ohua o makou ke holoke mai nei, no ka mea, ua ike io aku la ka hoomakukoae mai a na aliali hau ia luna o ka piko mauna aloha o Fusiama, a e pono au e hoomaha maanei.
Aloha i ka Aina; a alohe i ka Lahui.
Eia mai a hoi aku.
JOHN M. KAPENA
----
HOOLAHA HOU.
----
PONI MOI.
----
Mai hoolohe i ka na Halekuai liilii, e like me Meleki a me Magnin e hoolaha nei e kuai makepono ana laua. oiai o ka'u mau Kumukuai e kuai ai, he emi loa malalo iho o ka laua.
C. J. FISHEL!
Ina hookahi a oukou hoao ana i ko'u Halekuai, e hoohuli koke ia ana oukou o ka'u ka emi loa a me ka hilinaiia o na Halekuai o keia ano, ma na
LOLE PAA I KA HUMU.
Lole Pio,
Na Kamaa,
Na Kamaa,
Na Papale a me
Na Papale Kapu.
He Hale hana Papale pu me ko'u e ku nei ma ke ano maikai loa o na hookinohinohi ana.
Aole au e hoike aku ana ma ke ano haawi wale i kela a me keia e kuai mai ana no ka $1, alaila, hookiekie wale aku i ke kumukuai o ka lole. Aole ia o ke ano o ka'u e hana nei, he hana pololei ka'u.
O na Kumu kuai i hoemi maoli ia, oia ka'u e kapa nei
He Makana Karisimaka.
E NANA MAI I KEKAHI O KA'U MAI KUMUKUAI E WAIHOIA AKU NEI:
Na Silika Hinu e kuaiia nei ma kekahi mau halekuai no ka $1.75 o ka iwilei, ia'u he 75 keneta wale no.
O na Keokeo Amerika he 10 iwilei no ka $1, ia'u he 12 iwilei no ka $1.
O na Silika Eleele he 50 keneta o ka iwilei, ia'u he 25 keneta wale no o ka iwilei.
O na Paa Lole Kane $15 ma kekahiwahi eae, ia'u he $7.50 wale no.
Eia na Makana Karisimaka a pau Ia'u.
O na Palule Poni Moi o na ano no a pau, he maikai a me ka makepono.
O na Lole he emi maoli na kumukuai ma ka Halekuai o
CHAS. J. FISHEL.
1099 tf. Kihi o Alanui Papu me Hotele.
----
Olelo Hoolaha.
O na uku hoolimalima a me na mea e ai o Ka Mea Kiekie R. Keelikolani, e hookaa koke mai ia'u. R. W. MEYER,
Luna Malama Waiwai o R. Keelikolani.
1099 41
----
Hoolaha a ka Lunahooponopono Waiwai.
Ua hookohuia mai ka mea nona ka inoa malalo i Lunahooponopono Waiwai no ka waiwai o Petero Wahakane o Hilo, Hawaii i make. Ma keia ke hoikeia aku nei ka lohe i ka poe a pau i kuleana i ka waiwai o ka mea i make, e hoike koke mai lakou i ko lakou mau kuleana a me na hooiaio kupono, i ka mea nona ka inoa malalo, iloko o na mahine eono mai keia la aku, a i ole e hoole loa ia lakou. O ka poe a pai i aie i ka waiwai o ka mea i make, e hookaa koke mai i ka mea nona ka inoa malalo. W. AUSTIN WHITE,
Lunahooponopono o ka waiwai o Petero Wahakane i make.
Keena Oihana, Alanui Kaahumani,
Honolulu, Dekemaba 20, 1882.
1099 4t
----
Hoolaha Pa Aupuni.
E kuai kudalaia ana he 1 lio, ke hiki aku i ka la 30 o Dek. hora 12 awakea Poaono, ma ka Pa Aupuni o Koholaloa, Honolulu. Lio ke hauliuli, 1 wawae keokeo mahope, he wahi mea eha na maka elua, he hapala ke kuni malalo ae, aku hao ano e. Eono lio hou mai. Lio i puakea laekea nui, ak. hao ano e, hem. hao ano e. Lio ke keiki ulaula hou, ak. M. Lio w puekea wiwi, kua hai, ak. W. hem. 75. Lio w eleele, 1 wawae keokeo, laekea, 4 wawae keokeo, hem. hao ano e. Lio e ulaula laekea, 1 wawae keokeo, ak. hao ano e, hem. hahano e. Lio w ulaula laekea iki, 1 wawae keokeo, powehiwehi ke kuni a-i ak.
A. B. KAAUKUU,
Luna Pa Aupuni o Koholaloa.
Koholaloa, Dek. 21, 1802. 1999 1@
----
Aha Hookolokolo Kiekie o ka Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai o BERITA KAWELO k., o Waialae i make, kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai Nui A. F. Judd. Olelo kauoha e hoolaha aku no ke noi ana mai e koho i Lunahooponopono Waiwai.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a Kahanu k, ka makuakane ponoi o BERITA KAWELO k, ma o Paulo Lokana k, la, e hoike mai ana o BERITA KAWELO l, no Waialae-iki, ua make kauoha ole ma Waialae-iki, Oahu, ma ka la 5 o Dekemaba, M. H. 1882, me ka waiho ana mai he waiwai paa a waiwai lewa ma Waialae i oleloia, a e noi ana e haawiia ka Palpala Hokohu Lunahooponopono Waiwai ia Paulo Lokana k, a e kohoia hoi oia i Lunahooponopono ku i ka wa a hiki i ka wa e hooloheia ai keia noi.
Ua kauohaia o ka POALUA ka la 9 o IANUARI, M. H. 1883, ma ka hora 10 A. M., oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua lunakanawai la, ma ke Keena Hooholokolo o keia Aha, ma Honolulu a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la. A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii i ekolu pale ma ka NUPEPA KUOKOA he nupepa ma Honolulu. A ua kauoha hou ia, ua kohoia o Paulo Lokana i Lunahooponopono ku i ka wa, e like me ka mea i noiia.
Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Dekemaba 18,1882.
A. Francis Judd,
Lunakanawai o ka Aha Kiekie.
Ikea: D. K. Fyfe, Hope Kakauolelo.
1099 31
NA HOOLAHA.
----
KUAI A KE KOMISINA.
Aha Hookolokolo Kiekie ma ka Hooponopono Waiwai.
Mamuli o ka mana o kekahi kauoha kuai i hoopukaia e ka Hon. A. F. Judd, e kuai aku ana ka mea nona ka inoa malalo ma ke kuhala akea ma ka hora 12 o ke awakea, ma ka
Poalua, Ianuari 2, 1883,
na waiwai o W. L. Moehonua i make, e waiho la ma Kalihi, Honolulu, Oahu, penei:
1. - Ka Loko I-a o ANANOHO nona na eka he 66, a me na pono lawaia iloko o na eka he 266 e pili ana ma ke kahakai.
2. - Ka Loko I-a o PAHAUIKI nona na eka he 18 2-10 me na pono a pau e pili pu la.
Manawa Kuai - E hookaaia he 25 pa keneta i ka wa e haule ai ka hamare, a o ke koena e ukuia i ka wa e makaukau ai ka Palapala Kuai, a i ole e lilo wale ka 25 pa keneta i uku mua ia.
No na mea i koe, e ninau i ka mea nona ka inoa malalo, a nana no e hoikeike i na palapala kuhikuhi. D. K. FYFE,
Komisina Kuai o ka waiwai o W. L. Moehonua i make. 1099 4t
----
Olelo Hoolaha.
O ka poe a pau he mau bipi ko lakou e holo ana maluna o ka aina hanai holoholona o Kohala; (Kohala Ranch) i lilo ponoi no lakou a i hoolimalimaia paha, ke hoikeia aku nei a ke papa ia aku nei ka poe a pau e ho-a ana i ko lakou mau holoholona maluna o na aina i oleloia, koe ka Poakahi o kela a me keia pule, a o ka poe a pau e hookuli ana a ho-a no i ko lakou mau bipi maluna o na aina i hoikeia maluna ma kekahi mai la e ae, koe ka Poakahi e like me ka hoakaka maluna, ke ole e loaa aku ka palapala hoapono mai ia'u aku, e hoopii ia no lakou e like me ke Kanawai. E hoolohe pololei i keia rula. JAS. WOODS,
1099 4t Luna Nui o Kohala Ranch.
----
Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o JOHN PARKER, no Hilo, Hawaii, i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Eliza, he kaikamahine a ka mea i make, e noi ana e hoonohoia oia i lunahooponopono no na waiwai o JOHN PARKER, no Hilo, Hawaii, i make.
Nolaila, ua kauohaia na mea a pau i pili, o ka POALIMA, oia ka la 19 o IANUARI, M. H. 1883, ma ka hora 10 A. M., ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, oia ka manawa a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, me na mea kue ke hoikeia.
F. S. LYMAN, Lunakanawai Kaapuni.
Hilo, Hawaii, Dek. 14, 1882 1099 3t
----
NA WAIWAI HOU!
----
Maluna mai o ka moku kalepa hao Glengaber,
Mai Livapulu Mai.
----
E loaa no ma ka halekuai o Diaz me Gonzalves, Helu 57 Alanui Hotele. Na waiwai Lole o kela a mea keia ano, i humuhumu luma ia me ke maiau, a i humuhumu palanehe oleia i ka mikini ma
MADEIRA,
He pomaikai nui keia no ka lehulehu ke kipa mai ma ko
MAUA HALEKUAI.
----
O na waiwai i konohinohiia he lehulehu wale ma ko maua halekuai, a he mea pono e kilohi akahele ia ko lakou waiwai io. Eia na inoa o kekahi o keia mau ui:
Na Noho huleinulei,
Na Kaula Wati Hululio,
Na Rula o kela ano keia ano,
Na Pepa Kakau,
Na Pohi o na ano a pau,
Na Pahu waiho mea hana
o na wahine i kinohinohi
ia ma na iolaau like ole.
He mea waiwai okoa
iho no kekahi i oi ae
ka nani a me ka
maikai i ko na mea
i hanaia e na Kepani,
Na Hainaka, Na
lako Hoonani Dala.
Etc., Etc., Etc.
O keia mau waiwai a pau e kuai ia me ke kumukuai haahaa waipahe.
Na Kui o na ano a pau.
Diaz me Gonzalves,
1088-tf Helu 57 Alanui Hotele.
----
Na Mea Paani no na Keiki
a me na Pokii.
NA MAKANA O KELA A ME KEIA ANO, NO KA POE A PAU. HE NUI WALE.
- E LOAA NO -
MA KA HALEKUAI O KARAMU,
MA ALANUI PAPU.
E hemo ana na puka o ia halekuai iloko o keia mau pule elua e hiki mai ana. 1097 2t
----
S. B. DOLE,
He Loio a he Luna Hooiaio Palapala.
----
E hiki no iaia ke lawelawe i na hihia o kela a me keia ano imua o na Ahahookolokolo a pau o keia aupuni,.
KEENA HANA - Ma Alanui Kaahumanu.
----
ANA AINA! ANA AINA!!
----
Frank Pahia a me
Samuel M. Kaaukai.
----
KEENA HANA - Aia ma Alanui Moi, kokoke loa i ka Uwapo o Hooliliamanu.
1096 tf
----
MAKEMAKEIA.
Ua makemake ia ka poe mea ILI KAO MALOO a me na ILI BIBI, a pela hoi me na ILI MIKO o na ano a pau, e kuai mai i ko lakou mai ILI me makou, a e haawi no makou i KUMUKUAI KIEKIE LOA o ko kakou Makeke.
C. BREWER & CO. (Burua Ma.)
----
NA HOOLAHA.
----
Aha Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai o J. KAAUAPA k, o Kaneohe, i make, kauohaole. Imua o ka Lunakanawai Nui A. Francis Judd. Olelo kauoha e hoolaha aku no ke noi ana mai e koho i Lunahooponopono Waiwai.
Ma ke heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a Kahalepaakai w, no Honolulu, Oahu, e hoike mai ana, o J. KAAUAPAl, no Kaneohe, Oahu ua make kauoha ole ma Honolulu, Oahi, ma ka la 10 o Dekemaba M. H. 1882, me kona waiho pu ana mai i na waiwai paa a waiwai lewa, a e noi ana e haawiia ka Palapala Hookoho Lunahooponopono Waiwai ia Kahalepaakai w, ka mea noi.
Ua kauohaia, o ka POALUA ka la 9 o IANUARI, M. H. 1882 ma ka hora 10 o kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ma ua noi la, imua o ua Lunakanawa la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha. me Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hoi mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu nui he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia @@@ la. A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii, i ekolu pule ma ka NUPEPA KUOKOA, he nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Dekemaba 21, 1882. A. Fran@@@
Ikea: Lunakanawai o ka Aha Keena
D. K. Fyfe, Hope Kakauolelo @@@
----
Olelo Hoolaha.
O ka poe no lakou na inoa ma@@ @@ makemakeia lakou e hele kino ae i ke K@@@ @@ kauolelo o ka Aha Kiekie, iloko o ka @@ hookahi mai keia la aku, no ka lawe ana @@ lakou mau Hookohu Lunahooponopono Waiwai a Kahu Malama Waiwai, i hoopuka @@@ Aha Hooponopono Waiwai, e like me keia akaka ana malalo, a e waiho aku i na @@@ like me ke kauoha a ka Aha.
J. R. Mill, Lunahooponopono o ka waiwai W. Dart i make.
W. T. Kawlins, Lunahooponopono o ka waiwai o W. J. Rawlins i make.
L. W. Kahoolei a me Kalanikui, na Lunahooponopono o ka waiwai o S. Bule i make.
John McKeague, Lunahooponopono o ka waiwai o M. Makalii i make.
Nuela a me H. White, na Lunahooponopono o ka waiwai o Maleka w.
Kahi, Lunahooponopono o ka waiwai @@ oku i make.
J. P. Green, Lunahooponopono o ka waiwai Hooaea i make.
J. P. Green, Lunahooponopono o ka waiwai Makanahelehele i make.
G. B. Kalaaukane, Lunahooponopono o ka waiwai o Kahuawali i make.
Mele Maikai w, Lunahooponopono o ka waiwai o Maikai i make.
Mr. M. E. Smith, Lunahooponopono o ka waiwai o D. Smith.
Hoaa Nakapalau w, Lunahooponopono o ka waiwai o Loke w, i make.
Alfred Coiron, Lunahooponopono o ka waiwai o J. J. Doiron i make.
Kahumuu w, Lunahooponopono o ka waiwai o Kauhi w i make.
H. G. Crabbe, Lunahooponopono o ka waiwai o Thomas Meek i make.
Wm. H. Jarrett, Lunahooponopono o ka waiwai o William Jarrett i make.
W. Puaa, Lunahooponopono o ka waiwai Kalo a me Kalaua i make.
Hon. A. Fornander, Lunahooponopono o ka waiwai o Lai i make.
Wm. Kahawaii Collins, Lunahooponopono o ka waiwai o D. Pohakahi i make.
J. Kua, Kahu Malama o na keiki o @@@@@@ hau.
G. W. C. Jones, Kahu Malama o na keiki i ole o Jones.
J. W. Palauole, Kahu Malama o na keiki i ole o Kahananui.
D. Uhalu, Kahu Malama o na keiki @@@ Emele Kapali.
Kaluna w, Kahu Malama o S. L. @@@
Wahinealii w, Kahu Malama o Wahineallii k molio.
H. G. Crabbe, Kahu Malama o Lilly Crabbe
Mauaiki, Kahu Malama o Lahela w.
Kaneumi, Kahu Malama o na keiki a Kale@@
D. Malo, Kahu Malama o Kalama.
D. K. FYFE
Hope Kakauolelo
Honolulu. Dek. 18, 1882 1099 41
----
Hoolaha Lunahooponopono Waiwai.
E ike auanei na kanaka a pau ma k@@ o wau o ka mea nona ka inoa malalo nei, @ koho ia i Lunahooponopono Waiwai no ia Waiwai o D. Kauahi i make ma Kala@@@@, Kona, Oahu. Ke hoolaha ia aku nei i na poe a pau loa he mau koina ko lakou i ka wa @@ haiia maluna, e waiho koke mai i @@@@@ mau bila kupono maloko o kuu Keona @@@@ ma Aliiolani Hale, iloko o na malama @@ mai keia la aku, a i ole, e nele loalakou i na poe hoi he mau aie ko lakou ia D. @@@ haiia maluna, ke noi ia aku nei lakou @@ kaa koke mai. Ke kauoha pu ia a @@@@ poe a pau he mai koi ka lakou @@@@ Keuwiwi, nona ka Palapala Sila N@@@ @@ 3500, Kuleana Helu 3178, e waiho ma Kailua, Koolaupoko, Oahu, e waiho mai i ka na ohana i ka Lunahooponopono Waiwai ikeia malalo nei. W. D. PARKER
Lunahooponopono Waiwai o @@@@@
Honolulu, Dek. 5, 1882. 1097 @@
----
Aha Hookolokolo Kiekie o ka Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka Waiwai o S. David B@@@@ Honolulu i make. Ma ke Keena, @@@@ Lunakanawai Nui. Kauoha e hoolaha hou apono i na papa hoike, hookuu ana, a @@@ i ka waiwai.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai ka palapala noi a me ka papa hoike a A. @@@@ Luna hooponopono o ka Waiwai o S. DAVID BURROWS no Honolulu i make, e noi ana @@@ noia na hoolilo he $15,047.93 a e hoike ma na mea i loaa mai iaia he $21,013.12 a e @@@@ nana a aponoia kela mau mea, a e kaakaa mahele i na waiwai e waiho ana ma @@@@@ i na mea i kuleana malaila, a e hoo@@@ iaia a me kona mau hope mai ko lakou @@@ ana ma ia ano.
Ua kauohaia, o ka POALUA, ka la 9 o IANUARI, 1883, ma ka hora 10 o kakahiaka imua o ua Lunakanawai, ma ke Keena o ka Hale Hookolokolo ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia kahi a me ka @@@@ koho ia no ka hoolohe ana i @@@@ la, a me ka papa hoike i oleloia, a na poe a pau i pili malaila, e hele mai @@@ ke kumu, ina he kumu io ko lakou @@@@@ ai ua noi la, a malaila e hoike mai @@@@ o na mea i kuleana maloko o ka waiwai @@@@ ia. A o keia kauoha ma ka olelo Hawaii a Enelani, paiia maloko o ka NUPEPA KUOKOA me Saturday Press, he mea nupepa i pai a hoolahaia ma Honolulu, ekolu pule mamua ae o ka manawa i oleloia @@ ka hoolohe ana.
Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina i keia la 2 o Dekemaba, M. H. 1882.
A. FRANCIS @@@
Ikea: Lunakanawai Nui o ka Aha @@@
Jno. E. Bernard Kakauolelo o ka @@@
Kiekie. @@@
----
Aha Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Mokupuni o Oahu, Hawaii Pae Aina, @. Ma ke hooponopono waiwai. Ma ka waiwai o KAMEHAOKALANI NAHINU w, o Honolulu i make. Olelo kauoha e koho ana i la e @@@@ ka Palapala Kauoha, a no ka hoolaha ana.
No ka mea, ma ka la 4 o DEKEMABA, M. H. 1882, ua waihoia mai imua o ka Aha, kekahi Palapala, i oleloia, oia no ke Kauoha Hope Loa o KAMEHAOKALANI NAHINU w, i make akuu la; a me ka Palapala Hoopili e noi @@@ hooiaioia kela Palapala Kauoha a e hoopuka hoi ka Palapala Luna Hooko no Junius Kaae, ua waihoia mai e ia.
Nolaila, ua kauohaia, o ka POAKOLU, oia ka la 27 o DEKEMABA, M. H. 1882, ma ka hora 10 A. M., ma ka rumi hookolokolo o ia Aha ma Aliiolani Hale, ma Honolulu, oia ka la @@ ka hora, e hooiaio ia ai ia Palapala Kauoha, a e hoolohe hoi no ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia Palpala Kauoha a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.
A ua kauoha hou ia, e hoolaha no ia mea a na pule ekolu iloko o ka NUPEPA KUOKOA he nupepe i paiia a i hoolahaia ma Honolulu.
Kakauia ma Honolulu, ho Hawaii Pae Aina, Dekemaba 4, 1882.
A, Rosa, Loio ka mea noi.
L. MCCULLY,
Ikea: Lunakanawai o ka Aha Kiekie
Jno. E. Barnard. 1097 3t