Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 47, 25 November 1882 — Page 1

Page PDF (1.68 MB)

This text was transcribed by:  Janet Yocum
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MAIKAI KA HOI

KA PAPA

-A ME_

KA LAAU O KOU HALE.

NOHEA LA ?

KAI NO HOI NO KAHI O

WAILA MA.

Nana aku no hoi ia la ohi ka lo o ka laau o Makawao, i ka ua mea hoi o ka nani.

NA PAPA! NA PAPA!

A ME
Na Pono Kukule Hale

O na Ano no a Pau.

MA MA KE KIHI O NA ALANUI

Papu me Moiwahine,

HONOLULU.

@@laila e loaa ai e like me ka makemake no ke

KUMUKUAI MAKEPONO LOA.

 

PAPA! PAPA! PAPA!

NA PAPA HULUHULU,

NA PAPA MANOANOA,

NA PAPA I KAHIIA,

NA PAPA KEPA,

PAPA HOLE KEOKEO,

PAPA HOLE ULAULA.

 

Na Laau, Na Laau,

NA KUA,

NA KAOLA,

NA AAHO,

NA MOLINA,

NA PEAPEA.

PINE HULUHULU,

PINE I KAHIIA.

NA PAPA A ME NA LAAU ULAULA.

            PILI ULAULA.

PILI KEOKEO,

PANI PUKA,

PUKA ANIANI,

PANI PUKA ANIANI,

PUKA OLEPELEPE.

 

PENA

O NA ANO A PAU,

Hulu Pena mai ka liilii a ke nui,

Aila Pena,

Aila Hoomaloo,

Waniti, Pate,

Na Lako o kela a me keia Ano,

NA AMI PUKA HALE,

NA AMI PUKA PA.

ANIANI

PEPA HALE A ME NA LIHILIHI,

E loaa no malaila.

 

PAAKA HELU I,

O

KAKAAKO ME PUULOA.

            No ke Dala Kuike, e loaa no na mea a pau i hai ia ae la, no ke Kumukuai Emi Loa. O na Kauoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku no ia lakou, e hooko koke ia no ia me ka la wa pono. E kipa nui ilaila i ike i ka oiaio.

905-tf

 

NA HOOLAHA.

W.O. SMITH,

LOIO! LOIO!

Helu 36 Alanui Kelepa, Honolulu.

 

W. R. KAKELA,

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

He Luna Hooiaio Palapaia.

 

CECIL BROWN

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

A he Agena no ka HOoiaio ana i na Palapala no ka Mokupuni o Oahu.

Helu @ Kaahumanu, Honolulu H. P. A.

 

ASA KAULIA,

LOIO A KOKUA MA KE KANAWAI

Ua makaukau au e lawelawe i na hihia a pauma keia Oihana imua o na Aha a pau o ka mokupuni o Oahu. E loaa no au ma Koolaupoko, Heeia, a a Honolulu i kekahiu wa E hooko ia na kauoha mai na wahi a pau o ka mokupuni me ka eleu a me Kahikiwawe.

 

Jno. Lota Kaulukou,

LOIO A HE KOKUA.

Ua makaukau oia e lawelawe i na hihia a pau o kela a me keia ano iloko o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni. Ua hiki no hoi ke hana i na palapala a pau e pili i ka Pihana Loio me ka eleu. E loaa no au ma Heeia Koolaupoko, a ma Honolulu nohoii Kekahi manawa.

901-tf

 

C.C. COLEMAN

Amara a he mea hana Mekina

Kapili Kapuai hao lio.

A ME KA

Hana ana Kaa Lio, Etc.,

Hale Hana ma Alanui Alii,

905-tf E kokoke la i ke Alanui Papu.

 

KALE KULIKA,

Luna hooiaio

PALAPALA KUI MOLAKI
            A ME NA PALAPALA OIA ANO

Luna Hooiaio Palapala Aelike mawaena o na Haku a me na Kauwa. Luna Haawi Palapala Mare.  Make kihi o ke Alanui Moiwahine me Kaahumanu, kulanakaauhale o Honolulu, ko Hawaii Pae Aina.

159-tf

 

Richard F. Bickerton,

PEKETONA

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

Keena hana Helu 13 Alanui Kelepa,

Elua puka ma o aku o ka hale kauka o Kauka Minuteole.

            E hele ana oia imua o na Ahahookolokolo a pau o keia Aupuni ma na ano hihia a pau, ina paha ma Oahu nei, a ma na Mokupuni e ae.

            Ua makaukau mau oia i ka hana ana i na Palapala pili kanawai o kela a me keia ano.

            Ua hiki no hoi iaia ke hoaie dala aku ma ka morakiana i na aina ma ka ukupanee haahaa loa.

            E hanaia na hana me ka hikiwawe a me ka uku haahaa.

 

George E. Sherman,

MEA HANA NOHO LIO

-A ME-

Na Lako a pau o na Pono Hololio.

Ua maa kahiko oia iloko o keia hana, a ua kamaaina i ko Hawaii nei noho ana; he oluolu na auhau ana. E hele mai i ikemaka.

AIA KONA HALE HANA MA ALANUI KULA,

Ma nae iho o ka Owapo nui.

1076-6m

 

JAMES M. MONSARRAT,

[MAUNAKEA]

Loio o he Kokua ma ke Kanawai.

Imua o na aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni. E lawelawe ana no hoi ma na hana pili i ka hooponopono waiwai, me ka imi ana i na palapala Sila Aina, ka hana ana i na Palapala Kuai, Hoolimalima a me ka hoaie dala ana.

A HE LUNA HOOIAIO PALAPALA

Keena hana alanui Kalepa.

Jan. @ 188@. 944-ty

 

Joseph E. Wiseman,

LUNAHOOPONOPONO O NA WAIWAI PAA

-A ME-

Luna Imi Hana.

Helu 27 Alanui Kalepa, Honolulu

 

Luna Hoolimalima no na Rumi, na Hale a me Luna Kuai me HOolimalima o na Waiwai Paa ma na wahi a pau o ka Paemoku. Luna imi Hana no ka poe a pau i nele i ka hana ole ma na wahi a pau i makemakeia ma kekahi mokupuni o ka Paeaina.

 

N.B.-Na palapala Hoolimalima e hanaia me ka eleu ; e ohiia na Bila Aie a me na hana e ae a pau e pili ana i na hana Oihana Kalepa me ke eleu a me ka popolei. O na Unuhiolelo a me na Maheleoleleo ana, a hookoia me ka maikai. O na kauoha a me na kamailio ano maloko o na leta no kekahi o na hana maluna ae, e hookoia me ka eleu loa.

1076 ty

 

KA MOOLELO
Onila MAKA !

Ka Makai Kiu Kaulana

ENELANI !

A O KA MEA

POHIHIHI O KA 1868.

MOKUNA XXXII.

KA HOI ANA I NU IOKA-HE MAU HO OIA HOOLANA MANAO –KA MAKAI KIU A ME KE KAUKA LAPAAU-KA MAKAI KIU MA KE ANO OKOA-HOAA KE KAUKA-LAUNA HOU ME KEAHA ILIKINI-KA HOANO E HUPAIANAHA LOA I IKE OLE IA MAMUA-KA “HOALOHA HELEHELENA ELEELE”-KA PILI WAIWAI.

            I ka Makai Kiu i hiki aku ai i ka hale e noho ana no o Pakekona, a kamakamailio iho la laua no kekahi manawa.

            Aka, no ka nui o na mea a ke Makai Kiu i hoike aku ai iaia no na mea e pili ana i kana hana, aole kakou e kamailio no ia mea.

            Oiai, ua hauoli loa ka ona nona ka hale i ka ka Makai Kiu hana, a haawi makana aku la iaia i kekahi puu dala.           

            Aka, ua kahaha loa ia nae o Pakekona i kona lohe ana, aole oia e lawe i kana mea i makana aku ai iaia no kona luhi, me kona olelo pu iho, ua lawa kona mau luhi a pau i kona uku makahiki ma ke ano makai.

            Mahope ihop o keia mau kamailio, huli ae la ka Makai Kiu no Nu Ioka ka ihu.

            He oiaio ua hauoli loa oia mamuli o ka holopono o kana mau hana, aka, no na mea nae e pili ana i ka nalowale kupaianaha ana o Adeline, aole loa e hiki iaia ke wehewehe.

            Nolaila, kaumaha mai la kona manao nona. Oiai, ua loaa ae nei iaia na hoike kupono e pili ana ia hana hookahi, a aole hoi e kanalua ana kona poe nana oia i hoomahuka aku i ka lawe ana i hona ola.

            Oiai, ua liko kona mau manao kohokoho mua i mea ole, mamuli o kona ike ana, ua hoao maoli no e pepehi a make ia Hale Keleneka.

            A mamua ae hoi o keia mau mea a pau, ua hauoli loa kona puuwai i ka hoomanao ae, ke moe kuhihewa nei no o Ionakana wahine a me Keaka Ilikini iloko o ko laua manao, ua make o Hale Keleneka.

            A eia hoi kekahi kumu ana i hooiaio ai.

            No ka mea, aole oia i poina i na olelo ku io a Ionakana i olelo mai ai, eia no o Hale Keleneka ke ola nei.

            Ua hai ia aku keia mau kuaolelo imua ona, oiai oia e paa pio ana maloko o ka halepaahao, a iloko hoi oia wa, aole no paha i maopopo loa iaia kana mea i hai mai ai, ke ole oia e ike mua eia no ke ola nei.

            Nolaila, hooholo iho la oia i kona manao iho, ua alakai hewa ia o Ionakana; no ka mea, o kono manaoio maoli oiai oia e kokua ana i na hana karaima a kana wahine, aole he pephi kanaka kekahi i hanaia.

            I ka Makai Kiu i hiki aku ai i Nu Ioka, hele pololei aku la oia a kekahi o na kauka kaulana ma ka oihana lapaau e pili ana i ka lolo kaa.

            A hoikeike aku la i ko Hale Keleneka kulana, a ninau aku la ina he manaolana kekahi ona no kona ola a kona kulana mua, ina hoi oia e hele ana e ike iaia.

            Heaha la hoi ka hewa, wahi e ke kauka.

            A hea oe hele pu me a’u?

            E lawe mai no oe i ka mea mai ianei.

            Aole i hoihi aku ka ke kauka pane ana no kana mau ninau, no ka mea, he kauka waiwai oia, a he kiekie hoi kona uku.

            No ka mea, ua manao oia e hana wale aku ana no oia ma ke ano aloha aku me ka uku ole, nolaila aole oia i manao nui e hana.

            Ua hiki ia’u ke hoike aku ia oe i kekahi kauka akamai nana e lapaau iaia, a malia o ae mai oia e hele pu me oe e ike i ka mea mai, wahi a ke kauka.

            Ua oi aku anei kona akamai mamua ou @ wahi a ka Makai Kiu me ka hopo ole.

            He ano kahamaha keia ninau a ka Makai Kiu i ke kauka.

            He kauka akamai no wahi a ke kauka.

            E pono au e lawe i kekahi o na kaika akamai loa e loaa ana ia’u. whi a ka Makai Kiu.

            Aia i hea ka mea i loohia i ka mai

            Aia i Ierese.

            Kahaha, e ka hoaloha, aole e hiki ia’u ke hele i Ierese malalo iho o na dala he elima haneri!

            Mino aka iho la ka Makai Kiu, a unuhi ae la i kekahi eke dala mailoko ae o kana pakeke.

            Helu iho la oia elima bila ma ka a haneri dala o ka mea hookahi, a waiho iho la iluna o ke pakaukau ma ka ao io o ke kauka, a pane aku la i ke kaula.

            E ke kauka ke ae nei au i kau noi, a eia mai kou uku mamu o kou lawelawe ana i keia hana.

            Me ke kahaha nui hooho ae la ke kauka:

            Aohe a’u noi i olelo aku nei; ua lohehewa paha oe; eia wale no ka’u i olelo aku nei, aole e hiki ai’u ke hele ilaila malalo iho o elima haneri dala.

            Auhea oe, o kaua ke hele pu, a ina noi e lanakila oe ma kau hana, e uku hou no au ia oe i elima tausani dala!

            Na keia olelo hope a ka Makai Kiu i hono aku i ka manao o ke kauka e hooko i kana noi, a ninau aku la:

            E oluolu oe e ninau aku au i kou inoa?

            O Onila Maka ko’u inoa.

            He hiki anei ia oe ke hoike hou mai ia’u i ka moolelo o keia kanaka mai?

            Ua hai aku nei au ia oe i na mea a pau, koe wale iho no keia, ua lilo oia i enemi na ko hai manao pakaha.

            Aole e hiki ia’u ke hele pu me oe: a ke la la aku.

            Ua hiki. I ka manawa hea oe i loaa mai ai ia’u?

            I ka hora umi o ke kakahiaka; i hiki ai ia’u ke hoi mai i ka auina la.

            Ia wa haalele iho la ka Makai Kiu iaia.

            No ka loaa hana ole iaia ina @@@ ia elua, nolaila, hooholo hou iho @@@ oia e hele hou e imi ia Keaka Ilik@@.

            I wahi hoi e holopono ai kana hana i manao ai, hooholo iho la oia e hoana e iaiai iho ma ke ano okoa mai hona hui mua ana me ia.

            Aole oia i loihi i ka noonoo ana i kona kulana e hiki ai ke holopono kana hana.

            Ia wa hele aku la oia a loaa aku la o Keaka Ilikini iloko o kekahi o kona mau home mau oia hoi ka hale pili waiwai.

            E noho ana oia ma ke pakaukau pili waiwai, ia wa komo mai la kekahi kanaka helehelena eleele e like me kona.

            O ka malihini i komo mai ai iloko ua kahikoia oia me na aahu nani, a i ka nana aku iaia ua like loa oia me kekahi ilikini, a i ole he Tureke a Paniolo paha, a i ole ua like no oia me Keaka Ilikini, he Hapa Ilikini.

            I ka milihini i hookokoke aku ai i ke pakaukau, halawai ma la oia me na maka o Keaka Ilikini, a kunou haahaa aku la iaia.

            I kona ike ana mai i ke kunou ana aku a ka malihini, ua kahaha loa ia o Keaka, aka kunou aku la no nae oia imua ona.

            I keia wa e pili ino ana o Keaka no ka nui o kana dala.        

            A noho mai la ka malihini ma kona aoao, a launa pu iho la me Keaka ma ke kamailio ana e pili na no ke kemu a lakou e pili ana.

            I na wa a pau a ka milihiui e hea aku ai ia Keaka, e hea mau aku ana oia iaia ma kona inoa makua.

            Aka, mahope iho, ua inaina loa ia o Keaka no ka malihini, no kona kamaaina loa iaia, nolaila, lilo akku la oia me ka lilo nui, oiai, mamu aku nana wale no ke eo.

            Ma kekahi kemu iho, olelo aku la ka malihini ia Keaka e pili iho maluna o kekahi pepa.

            A hooko aku la ka hapa Ilikini i ke noi a kona hoa malihini, a hele aku la oia a hawanawana aku la:

            Auhea oe e ka hoaloha, ua oi aku kou kamaaina ia’u mamua o’u ia oe, nolaila he makemake ko’u e pani oe i ko waha.

            Ia wa kulou aku la ua kanaka helehelena eleele nei imua a kokoke i ka pepeiao o Keaka a pane aku la me ka leo haahaa:

            Ua kamaaina au ia oe e Keaka, nolaila, he makehewa wale no ia oe ka hooio ana.

            Ia wa loli ano e ae la na helehena o ka Hapa Ilikini a hoike mai la konamau onohi makai i ka inaina.

            I kona lohe ana i kona inoa, hoomanao iho la oia, ua maopopo i ka malihini kupaianaha, he Hapa Ilikini ia no Mokupuni Loihi.

            Nolaila, aole oia i pane aku.

            Aka, e kali ana nae oia i manawa nona e pane aku ai.

            Ia wa kauoha hou aku la ua malihini la iaia e pili hou aku.

            A pili hou aku la no hoi o Keaka, a eo mai la iaia.

            Ia wa nee aoao aku la o Keaka me ka manao e haalele i ka pepa ana, aka, hawanawana e aku la nae ke malihini iaia.

            E noho iho, ua hoi hou mai la hoi ka laki me oi.

            A hoomaka hou iho la ka haawi, a olelo aku la no keia ia Keaha e pili.

            He hooko wale no ka Keaka, a eohou ae la no iaia.

            Pela ka hoomau ia ana o ka pili ana me ka eo mau iaia, ia wa manao iho la  

            Keaka, o ka makamua loa ia o ka loaa ana iaia o ka pomaikai nui.

            Alaila pane mai la ka malihini ma kona aoao:

            E hele, ua lawa iho la.

            Ia wa ku ae la o Keaka a hele aku la i ka papa inu rama, a hele pu aku la no hoi ka malihini.

            No ke ianei pipili mau ma kona aoao, ukiuki loa iho la oia.

            Aka, ma ka nana aku aohe makemake o ka malihini e kaawale aku mai iaia aku, aka ua hookahaha loa ia nae o Keaka iaia i pane aku ai penei:

            E ka hoaloha, he makemake ko’u e hele pu mai oe me a’u.

[Aole i pau.]

HEMOOLELO KAAO

-NO-

KEANAINIULAOKALANI !

KA NANI LUA OLE

-O NA-

MOKU O KUAIHELANI

            Ka mea ana I Hoonaueue

KUKULU O KAHIKI

A O Ke Pukonakona

O NA LA I AU WALE AKU LA.

MAHELE II.

Ke keiki hoi au e Leimakani

O Lono au mai kukuna o ka la i Haehae.

I kii mai nei au ia oe

E hoi kaua

Auhea oe – e

            O Keaniniulaokalanai nae, aole e hiki iaia ke ku mai a hula aku, no ka mea, ua ulupuni mai la loko i ke aloha no kama moopuna no kona loh@ pono ana i ka inoa o kana keiki, nolaila @ku iho la ia me ka nana ana i kahi e ike ia aku ai o ke kino o kana mea i aloha nui ai.

            Ia Lonokaiolohia hoi i kuu iho ai i kona leo, o kona namnawa no ia i lehei mai ai mai kona wahi mai e pee ana a ku like ana laua i ke kahua hula ia wa koke no i kui ai ka aha mai o a o o ka hale lealea o na lii, a i ka anaina e uluaoa nei, oia no ka wa a Lonokaiolohia i hopu aku ai i ka uhane o kona punuakane a hahao iho la iloko o ka puniu a puka aku la iwaho a holo aku la me ka mama loa; o ka poe nae i ike i ka Lonokaiolohia hopu ana i ke kane a ke lii, hooho ae la lakou, ua lilo ke kane a ke lii ! lilo ke kane a ke lii ! a no ka huihau o na mea o ka hale ua ike ole ia ka ianei puka ana, a ahai ka ua i ka pupuhi.

            O na kamaaina hoi nana keia i hookipa i a Lonokaiolohia, ua holo mua laua la a loaa aku i ke alanui i alaua nei.

            Ia laua nei hoi e holo nei, kauoka ae la o Milu e ehai aku a loaa e pepehi a make, i ka mea nana i aihue i ke kane a ke lii, a i ko laua alualu ia ana he ole nae ka loaa aku, a o keia mau kamaaina nana i alakai ia Lonokaiolohia lilo aku la laua iaia nei ia ka ahai ia, a i ko i anei holo ana a kokoke i ke alanui ona e pii ai, ike iho la ia i ke kokoke i ke alanui ona e pii ai, ike iho la ia i ke kokoke loa o ka poe’e hahai aku ana mahope, i a wa koke no i pahu iho ai o Lonokaiolohia i ka laau palau ana i ka honua, a ia wa koke no i naha ae ai ka honua, a kaawale aku la ka poe e hahai mai ana, a o ko ia nei pii aku la no ia ma kahai ana i iho mai ai, aole no hoi i ao ia po hoea ana keia iluna, o ko ia nei hoi aku la no ia a loko o ka heiau.

            Ia wa hahao aku la keia i ka uhane o kono kupunakaue ma na kauai, a pani aku la i kona mau pauai mawaho aku, a pela no ia i hana ai i kona kupunakane a hiki i kona ola loa ana.

            I wa ninau aku la o Lonokaiolohia ia Keaniniulaokalanai i haki i waiho ai o na kino o keia mau uhane ana e malama nei, olelo mai la kona kupunakane penei: Aole au i ike i kahi i waiho ai ke kino o kena mau uhane, no ka mea, i kalewanuu no au kahi i noho ai a hiki i ko’u lohe ana ia La i ka hai ana mai ia’u, aia ko wahine la i ka lae o ka i-a: ia lohe ana no o’u, o ko’u hoi mai no ia a loko nei o ka keiau, moe a hoea wale mai la oe, a o ko kaua ike ole like ia, manao au aia O Kahuli ma ka i ike.

            Aia i hea ko laua wahi i ninau aku ai o Lonokaiolohia? Aia no laua i uka, manao nae au ua palupalu loa laua no ka mea, o ka’u ike ana no i ko’u wa aole i hele e ike i kuu makuakane.

            Ia wa pau ae la ka manao ana o Lonokaiolohia e loaa ana ke kino o keia mau uhane ana  e malama nei alaila, olelo aku la o Keaniniulaokalani, e pono e hoihoi ia Nakulauka, malia oia ka i ike i haki o na kino i waiho ai.

            Ia manawa, lalau aku la o Keaniniulaokalani i ka puniu a kana moopuna, a halihali aku la i kahi o kona mau kupuna.

            I ka lilo ana o ka hooponopono o ka ukana a kana moopuna i lawe mai ai, huli hoi mai la o Keaniniulaokalani a nui me kana keiki iloko o ka heiau; ia wa olelo aku la o Lonokaiolohia penei:

            I kii mai nei au ia oe e hoi kaua i Hawaii, no ka mea, aohe pono o ka noho ana ou makua, ko kaikoeke, na lii no a pau, he uwe wale no ka lakou hana nou no kou nalowale loihi, nolaila, kii mai nei au ia oe e hoi kaua; ae mai la kona kupunakane me na wamaka a ninau aku la i kana poopuna i ko laua wa e hoi ai, a olelo mai la ka moopuna penei:

            Ua olelo aku au ia lakou ekolu anahulu o kaua i anei alaila, hoi kaua, he mea maikai no hoi ia i ka manao o kona kupunakane, a noho iho la laua ia mau anahulu i Kuaihelani.

            Ia laua no nae e nane kamailio ana ku ana ua mau uhane nei a Lonokaiolohia i lawe mai ai a me ko laua kino kanaka ko laua hoea ana mai, hui aloha iho la lakou a hoi aku la i ko laua wahi.

            Ua noho o Keaniniulaokalani ma no ekolu anahulu, a ekolu no hoi anahulu ka uhi ana o ka noe ia Hawaii; a pau ia mau anahulu ekolu a i ka ha; hoomaka ka hekili, a me ka uila ke olai e like no me ka Lonokaiolohia i olelo aku ai i ka wa o kona haalele ana aku i ka aina, a i ka hiki ana i ko laua la i hoi ai ia wa, olelo aku la o Lonokaiolohia i kona knupnakane penei:

            E hoi ana kaua i ka la apopo, no ka mea, elua wale no la i koe pau keia anahulu, nolaila a popo kaua hoi. Alia, wahi a Keaniniulaokalani, no kaua ka la aopop, a kela la aku kaua hoi no ka mea, aole kaua i ai nana no kou hui ana me a’u ma kela aina hookama a’u i noho ai, eia no ke hala-o nei imua o ko’u mau maka na kino leleiona o ka po, @olaila, e kali iki kaua a pau au i ka lupalupa ia, kai olena hoi a pau, alaila, hoi kaua, a ua maikai wale no hoi ia mau olelo i ka manao o kana moop@na, ia manawa lupalupa iho la o Lonokaiolohia i kona kupunakane, a pela no hoi ke kupunakane ia Lonokaiolohia, a pau ano kunahihi, maikai ae la hoi na maka aole hoi he hi-o e like me ko laua la o ka hoi ana mai, ia wa, olelo aku la o Keaniniulaokalani, a kakahiaka kaua hoi, no ka mea, ke ike nei au, eia ka auna manu i luna o Kaula kahi i wili okai ai, ua ino puni aku la o Hawaii pili pu aku la ka hanu o na makaainana, he ae wale no ka ka moopuna, hoi aku la laua nei a ka heiau, moe iho la no ia po a ao ae, o ka lalau aku la no ia i na waa o laua iho ana, paa no kahi i kona waa a pela no hoi kahi a ku ana laua nei i ka ae kai, kau no hoi kahi i luna o kona waa a pela no hoi kahi i luna o kona waa a pela no hoi kahi a o ke oki aku la no ia o Waipio ka ihu.

            Aohe i puka ae ka la hooiho ana laua nei iloko o Waipio, aohe i ala ae ka hiamoe o kauhale pae ana ko laua nei mau wahi waa i kahaone, paa ae la laua i na wahi waa o laua a pii aku la a komo iloko o ka heiau me ko laua nei ike ole ia, aia ke ala ana o ko Waipio poe i ke kani ana o ka pahu ia laua nei;  i ala ae ka hana aia ka la iluna ua malie na pali.

            Ia wa hoomaopopo ae la ko Waipio poe ua hiki mai na lii, a o ka manawa no ia i puana like mai ai na mea a pau i na leo uwe, oiaio o ka manawa no ia a Lonokaiolohia i olelo iho ai ia lakou, eia nae o ke aloha alii ka lakou e noke aku nei i ka uwe, a o na lii hoi, aia no laua ke hiolani la iloko o ka heiau.

            A e like no hoi me ke ano mau o na makaainana makee alii, pela no lakou i noke aku ai i ka hamama o na waha, a pau ke kumakena ana o na makaainana ia wa akahi no hoi a ike na lii me na makaainana.

            I ka pau ana o ka ike alii, kuakaua aku la o Olopana i na haku aina e kukala aku i kona mau kanaka e kahu ka ai, kalua ka puaa na momona no hoi a pau o ka aina.

            He manawa ole no hoi ua makaukau na mea a pau, a o ka hookupu iho la no ia o ko Waipio poe a pau, a mahope mai ko na apana kuaaina. Ua hoonuu na mea a pau i ka waiwai o ka aina no na anahulu la eono, ia wa hookuu aku la o Olopana i na makaainana e hoi, no ka mea, ua nui ko kakou noho pu ana me na lii a kakou, a i keia manawa, ke hookuu aku nei au ia oukou e hoi a he mea maikai no hoi ia i ka manao o na makaainana a o ka hoi iho la no hoi ia o na makaainana.

            Mahope iho o ka hoi ana o na makaainana, ia wa ua hooponopono hou ia iho la ka noho ana o na lii, a penei ka hoonohonoho ana:

            Ia Leimakani ka noho Aupuni, a o ka ai wale no ka na kupuna a me na makua i ka waiwai o ka aina, a o Lonokaiolohia hoi, ku iho la ia i ka wa a na kona makuakane no ka malama ana iaia, a he mea maikai no hoi ia i ka manao o kana keiki.

            O keia hanauna ‘lii o Hawaii, ua kaulana loa ia i na moku a pau o kakou nei, nolaila, olelo iho nei keia aiii wahine o Molokai, he makemake i a e lilo kekahi keiki alii o Hawaii iaia, nolaila, hoouna aku nei keia alii wahine i kona kahu ponoi e kii i kekahi alii o Hawaii i kane nana, a ua eleu koke aku la hoi kana kauwa me ka hookaulua ole.

            E na hoa na kupa hoi o keia moolelo, e huli ae kakou ma keia aoao e nana iki ae i ke kuko a ke kaikamahine o Molokai, me ka olelo, aole ka e loaa kana kane i kona hanauna ‘lii iho, kii keia i Hawaii ke kane.

            I kaw makaukau ana o kona kahu hanai e holo i Hawaii, kauoha mua aku la kana alii iaia penei:

            I na e loaa ka,u kane alii ia oe, olelo aku no oe iaia e hele pu mai no olua, a i nele hoi kau huakai ua hiki no, hoi mai no oe me ka neo. O keia mau olelo nae a kona haku, ua hui pu aku la ia me na kilihune wai koo lihilihi o kona mau maka e kiheahea ana ma kona mau papalina, a hookuu aku la i kona kahu e hele.

            I kona makua hanai e makaukau nei i kona wahi waa e holo i Hawaii, hoi aku la kona haku ma kona wahi moe a hiamoe aku la. A iaia e nanea ana i ka hiamoe, ike aku la ia i kekahi kanaka maikai e ku ana ma kona mau wawae, a iaia i ike aku ai, he oi aku o kona kauoli, oiai, akahi no ia a ike i kekahi kanaka oi loa aku a ka maikai, a ma kana hoohalaki aku, me he mea la na na kukuna o ka la i hanau mai iaia, a i ole ia mailoko mai paha o ke anuenue. Iaia nae i ike aku ai ma kana moe, manao iho la oia ua hgooko koke ia kona makemake, i awa hookaawale ae la ia he wahi okoa no kana ui e moe aku ai, aka no ka nui loa o kona mau kuina kapa e moe ana, ua kaumaha loa kona mau lima i ka hapai ana, a me ia kaumaha no ia i unu ai a hiki i kona puoho loa ana mai kona hiamoe palaualelo ana. I kona kaakaa ana ae, eia ka ua heo e no kela, a uoki oe e hoka ana.

            Ia wa nae ana i ala ae ai ua kupuli koke mai la loko i ke aloha no keia kino wailua ana i ike ai ma ka moeuhane.

            E halele hoi kakou kakou iaia nei, a e hoohuli ae hoi kakou a e nana aku i kahi au moana. Oiai oia e hoe ana mawaho aku o ku-a nalu, ia manawa ua holo kohana aku la kana hanai alii a ku ana i kaha one, a hea aku la me ka leo nui penei: E holo no oe i keia la, a i loaa no ia oe hoi mai no olua i keia la.

            O keia mau loa moakaaka no a na pepeiao o kona kahu, hoopapau loa aku la keia i ka hoe. I ka hookele i ka holo i ka lele, hele ana keia i waena moana mawaho aku o na Koolau, oki aku la keia, oia noho wale no ko ianei a hala o Alenuihaha, noke no keia i ka hoe; nana aku i ua wahi kaaka nei, (puepue i ke anu o Waimea), i ka ua mea o ka hoopapau i ka hoe, aole no hoi i hiki ae ka la kaalo ana ko ianei waa malao ae o na pali hulaana, oia hono no hoi ko iane a pae ana i uka hapai aku la i kona wahi waa a kau i uka. (Aole i pau.)