Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 43, 28 October 1882 — HAIOLELO A HON. G. W. PILIPOIMUA O KA HALAWAI MAKAAINANA NUI MA KA PO POAKAHI, OCT. 23, 1882. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

HAIOLELO A HON. G. W. PILIPOIMUA O KA HALAWAI MAKAAINANA NUI MA KA PO POAKAHI, OCT. 23, 1882.

E o'u hoa makaainana, ke haawi aku nei au i ko'u mahalo ia oukou, ma ko'u hoohanohanoia ana mai e lilo i alakai no na hana a kakou i hele mai nei maiuna o ke kahua " Ke Kulani o ke Aupuni/ 1 He Aupuni Kumukanawai keia i hoomaluia e na man.i nui ekolu. He mau mana kuakai a he like ole ka mana. Aole loa e hiki i kekahi o keia mau mana ke hoohuikauia. Ka mana hooko, oia ko ka Moi. Ka mana kau kanawai, oia na'lii i ' kohoia e ka Moi. Na Kuhina no ka 1 lakou mau oihana. Kn poe i kohoia e ! na makaainana. - Ka mana hookolokolo, ob ka mana ' i ka Aha Kiekie, pili i na ano kanawai. ' He niana ka lakou olelo hooholo me he kanawni la. 1 He Moi Kumukanawai. Ua kohoia 1 oia a ua hoohikiia, e malama i ke Kumukanawai a me na kanawal Ka ma- * laraa ana i ke liupum. Ka hoonoho- 3 noho ana i na poo aupunl A maluna : 0 na poo aupuni na hewa. Ia iakou ke ao ana i ka Moi. Ka hooko ana i** na hana pili aupuni. Ka malama ana) * 1 na waiwai aupuni a me na mea e ae. M He Kumukanawai kakou. AiaM ko kakou kuleana ma keia haiawai ana, 1 ma ka |wuku 4. 0 ke Kumukanawai \ A ua kaheaia kakou e kuka niaikai, a E e ncH>noo no ko kakou mau pono, a e nonoi aku i ka Mol a me ka Ahaolelo, h e wehe i ko kakou mau pOikia. Aole c he Ahaolelo i keia wa, a nolaila, imua 11 wale noo b Moi e noi aku ai kakou I no ko kakou māu pillkla. A heaha ia|a mau {nlikia ? E hoike aku ana au ma- 11

?*& O ke a kake*: i akoakoa luai iiei ma km ,] £ 1321 Hainīi Ponoi ni wiakainaka Hawaii, e aha ana oukaa t I hek mai nei oukou e ike i ke aha ? j Heiha ka oukon e nukenuie nei e ike ? la oakem e naai aku ai i ko oiikoii ! raau bc*jkele .linnmi e hookokoke xku ana i Vo kakou moku aupuni ilura o na kuaaa ira ua hiki aka a «a hiki paha, a heahi ka hana kupono ia kakou ? E waiho wale akti anei ia lakeni i>e!a ? Aole. E lalau kakon me ka lokahi e kiola b lakou, a e iawre mai i ka hoeuli mai a lakou mai ma o keia hahwai ia, a e nonoi aku i ka Mol Ano t ua hiki mai kakou 1 kahi o ka ninau a kakou i heie mai i>ei K.e kulana aupuni nialalo o ke alakai ana a ka Aha Kuhina e noho nei. 1. He hooliio nui i ke dala o ka lehulehu. He hana ha«rawa niaoli. He kalaiaina naaupo e hoonui ana i na hooiilo mamua o na loaa mal 0 na loaa i manaoia $i,Soo,ooo r o na hoolilo ana maialo iho o ka lakou | mau alakai ana he $3,563,116.86. E ike auanei kakou ma keia i ka hiki ole ia lakou e alakai i ka Ahaolelo ma ke ano naauaa A e ike ana no hoi kakou i ka waiwai o ko kakou waihona, a malaila, e loaa ana ia kakou he poino nui e hiki ole ai ke hooholo i ka kakou 1 mau hana. A ma keia hana ua kue ! maoli lakou i ka makemake o na jx>e a pau e uku nei i na auhau. ! 2. Ke lumai nei lakou i ke aupuni \ iloko o ka aie nui. Na ka Aha Ku- 1 hina maoli keia hoaie ana no ka hipna : he $2,000,000. Ke koe nei he huina; aie.nui i keia \va, he kokoke he $300,000. He hana naauao anei keia ? Aole. 3. Ko lakou hoolHo ana i ke Ahupuaa o \\ r ailuku no ka Ona Miliōna o | ke Kula o Kamaomao. O ke Kuhiha Waiwai e noho nei, oia ka mea nana i hookumu i keia hewa. O ka Loio Kuhina, he loio oia no ua Ona Miliona la. O ke Kuhina o ko na Aina E, oia ka makuahine o ke kanawai e hoolilo ana i ua aina la. E na makamaka o'u, e huli aku i hope a e nana aku iluna pono o ua mau aina la. He aina oia kahi i hookaheia ai na koko he nui o ko kakou mau kupuna, o ko Maui a me ko Hawaii. A no ka nui o na koa i make ma ia kaua ana, ua hoopihaia kela kahawai o Jao, a nolaila i kaj>aia ai ia kaua o "Xepaniwaia no ke auhee ana hoi o na koa 0 Maui imua o na koa o Kamehameha, a lalama aku la lakou i ka pali e imi ana i ke ola, kapa hou ia ai o Kau\\»uj)ali ka inoa oia kaua. No keia ai'na no i kaua ia ai kekahi kaua mua aku, a ilaila i lukuia ai na koa kaulana a Kalaniopuu, oia hoi na koa ana e kaena ai no ke koa, ka ikaika a me ke akamai; a oia no kona mau koa kiai kino, e olelo ae ai, " Inu aku la au alajia i ka wai." - Aia iluna o keia aina na iwi o ko kakou mau alii, i kela ilina kaulana o Kapela, aka, ua lilo 'ae nei ia i ka malihini i nele i ke aloha ia lakou. He waiwai keia i haawiia e ka olelo hooholo a ka Aha Kiekie o Mei, 1864, e hoolilo ana i keia waiwai o ka Moi Kamehameha V. a me ka Moiwahine Kanemake na hooilina, a o ke Kumukanawai o Augate, 1864, a nia ke Kanawai o 1865 na mea nana i.omau a paa aku i ua mau aina Is. i waiwai no ka nohoalii. Ma ia kanawai i hoike ai o Kamehameha V. i kona manao, e hoolilo loa ana i na aina o ka Moi, no ke ola a me ka hanohano o ka nohoalii, a ua hoole loa oia, aole e pili keia mau waiwai ma o kona mau waiwai ponoi, ke ole oia he hooilina nona no ka nohoalii,, a ua hoomalu loa ia no ua waiwai la, aole loa e hooliloia. Me ka ike o keia Aha Kuhina i keia mau mea i hanaia, ua alakai kalohe lakou i ko kakou iuau Wahaolelo e kue i keia mau mea i hoopaaia. Aia ma ka haie noho o ke Kuhina o ko na Aina £ ke keena i kukaia ai keia hana kumakaia ; nmlaila na Kuhina eha, a malaiia na olelo hoohiki e kokua ana i keia hana. Ua kakauia no nae. A me keia i hana ai ko kakou Aha Kuhina i keia mea ino ; oia hoi, ua hoololi , oie ia o kela Kanawai Aua Aina o Ka- \, mehameha V. a me keli olelo hooholo |' a ka Aha Kiekie. A ua olakai kolohe 1 lakou i ko lakou Moi e apono i keia hana. , Ma keia e hoike aku keia hakwai i j ko hkou hoahi wa ikaika me ka lokahi 1 i keia Aha Kuhina. \ j 4. Ua kaili mai lakou i kau wahi o na \ ( tona malalo o ka Aha Kiekie. Oiai, | iole i hiki ia lakou ke alakai ma ka | j loao }>oiolei i ka Ahaoieio ma keia( fiana kue i ka maluhia a me na kuhi-| l tuhi ana a ke Kamukanawai. A ma H eeia e ho aku ai 1 ke ano nawaliwali o j sa Aha Kuhina a me ka hemahema ma 1 ea mahma olie i ka pono a me ka mae* \ uae o ko k&kou Kumakanawai He { x)ino nui b e hiki ai i ka poe noonoo) naikai no keia mea. ! A ina no hoi kakoti i nana aku i na I una haawi ama ta Wa3uku, ua paiuaa • * n aku ko lakou keakea ana i ka Ahai ■eiekie no kona kuleana no keia hana. | Hookahi mea a*u i koe. E hoCke j ku keia halawai me ka manao lokahi, j aa ka nonoi aku i ke Alii ka Moi e *

1 qooraii i kda Aha Kuhina : ohu oiw |ano konoia a paa nuloko o keu aupuni, oole o hkou hilmai iki i keūi Aha a he pduo nui e kxu tnoi stra |k kakou ma keia hope iku ke hoomaa k laJkoa, IKe hm pa mau nei nu keū ktie Aha Kohiiu i ko kakou jx>e ktKw«x>no a e haiai nct i na bana nui e h'xn-oroiikai t nei ika aino. a he pono> ke lokahi \ kakou me lakou»