Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 43, 28 October 1882 — Page 1
This text was transcribed by: | Lori Faleafine |
This work is dedicated to: | LUI FALEAFINE III PUNAHOU CLASS OF 1993 |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE XXI, HELU 43. POAONO, OKATOBA 28M 1882. NA HELU A PAU 1091
NA HOOLAHA.
MAIKAI KA HOI
KA PAPA,
A ME
KA LAAU O KOU HALE.
NOHEA LA?
KAI NO HOI NO KAHI O
WAILA MA.
@@na aku no hoi ia la ohi ka lo o ka laau o Makawao, I ka ua mea hoi o ka nani.
NA PAPA! NA PAPA!
A ME
Na Pono Kukulu Hale
O na Ano no a Pau.
AIA MA KE KIHI O NA ALANUI
Papu me Moiwahine,
HONOLULU .
Alaila ! loaa ai e like me ka makemake no ke
KUMUKUAI MAKEPONO LOA.
PAPA! PAPA! PAPA!
A PAPA HULUHULU,
NA PAPA MANOANOA,
NA PAPA I KAHIIA,
NA PAPA KEPA,
PAPA HOLE KEOKEO,
PAPA HOLE ULAULA.
Na Laau Na Laau,
A KUA,
NA KAOLA,
NA AAHO,
NA MOLINA,
NA PEAPEA.
PINE HULUHULU,
PINE I KAHIIA.
PAPA A ME NA LAAU ULAULA.
PILI ULAULA,
PILI KEOKEO,
PANI PUKA,
PUKA ANIANI,
PANI PUKA ANIANI,
PUKA OLEPELEPE.
P E N A
O NA ANO A PAU,
Alu Pena wai ka liilii a ke nui,
Aila Pena,
Aila Hoomaloo,
Wanitik, Pate
@a Lako o kela a me keia Ano.
A AMI PUKA HALE,
NA AMI PUKA PA,
ANIANI.
PEPA HALE A ME NA LIHILIHI,
E loaa no malaila.
PAAKAI HELU I,
O
KAKAAKO ME PUULOA.
@@ KE Dala Kuike, e loaa no na mea a pau i @@ai ia ae la, @@ ke kumukuai Emi Loa. O @@a Kauoha @@@ Hawaiia Niihau, e loaa aku no ia lakou, e hooko koke ia no ia me ka la@@ a pono. E kipa nui ilaila i ike i ka oiaio.
905-lf
Na@oolaha @umau.
W. O. SMITH,
LOIO! LOIO!
Helu 36 Alanui Kalepa, Honolulu
W. R. KAKELA,
He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
CECIL BROWN.
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.
A he Agena no ka Hooiaio ana i na Palapala no Ka Mokupuni o Oahu.
Helu a Kaahumanu, Honolulu, H. P. A. @@@
ASA KAULIA,
LOIO A KOKUA MA KEKANAWAI
Ua makaukau au e lawelawe i na hihia a pau ma keia Oihana imua o na Aha a pau o ka mokupuni o Oahu. E loaa no au ma Koolaupoko, Heeia, a ma Honolulu i kekahi wa E hooko ia na kauoha mai na wahi a pau o ka mokupuni me ka eleu a me Kahikiwawe.
Jno. Lota Kaulukou,
LOIO A HE KOKUA.
Ua makaukau oia e lawelawe i na hihia a pau o kela a me keia ano iloko o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni. Ua hiki no hoi ke hana i na palapala a pau e pili i ka Oihana Loio me ka eleu. E loaa no au ma Heeia Koolaupoko, a ma Honolulu no hoi i Kekahi manawa.
901-tf
C. C. COLEMAN,
Amara a he mea hana Mekina
Kapili Kapuai hao lio.
A ME KA
Hana ana Kaa Lio, etc.,
Hale Hana ma Alanui Alii,
905-tf E kokoke la i ke Alanui Papu.
KALE KULIKA,
Luna hooiaio
PALAPALA KUAI, MOLAKI,
A ME NA PALAPALA OIA ANO.
Luna Hooiaio Palapala Aelike mawaena o na
Haku a me na Kauwa. Luna Haawi Palapala Mare.
Ma ke kihi o ke Alanui Moiwahine me Kaahumanu,
kulanakaauhale o Honolulu, ko Hawaii Pae Aina.
159-tf
RICHARD F. BICKERTON,
(@EKETONA.)
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
Keena hana Helu @3 Alanui Kalepa.
Elua puka ma o aku o ka hale kauka o Kauka Minuteole.
E hele ana oia imua o na Ahahookolokolo a pau o keia Aupuni ma na ano hihia a pau, ina paha ma Oahu nei, a ma na Mokupuni e ae.
Ua makaukau mau oia i ka hana ana i na Palapala pili kanawai o kela a me keia ano.
Ua hiki no hoi iaia ke hoaie dala aku ma ka mo@@kiana i na aina ma ka ukupanee@haahaa loa.
E hanaia na hana me ka hikiwawe a me ka uku haahaa.
George E. Sherman,
MEA HANA NOHO LIO
A ME
Na lako a pau o na Pono Hololio.
Ua maa kahiko oia iloko o keia hana, a ua kamaaina i ko Hawaii nei noho ana; he oluolu na auhau ana. E hele mai i ikemaka.
AIA KONA HALE HANA MA ALANUI KULA,
Ma nae iho o ka Uwapo nui.
1076-6m
JAMES M. MONSARRAT,
(MAUNAKEA)
Loio o he Kokua ma ke Kanawai.
Imua o na aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni. E lawelawe ana no hoi ma na hana pili i ka hooponopono waiwai, me ka imi ana i na palapala Sila Aina, ka hana ana i na Palapala Kuai. Hoolimalima a me ka hoaie dala ana.
A HE LUNA HOOIAIO PALAPALA
Keena hana alanui Kalepa.
Jan. @, @@@@ 944-IY
JOSEPHA E. WISEMAN,
LUNAHOOPONOPONO O NA WAIWAI PAA
A ME
Luna Imi Hana.
Helu 27 Alanui Kalepa, Honolulu
Luna Hoolimalima no na Kumi, na Hale, a me Luna Kuai me Hoolimalima o na Waiwai haa ma na wahi a pau o ka Paemoku. Luna imi Hana no Ka poe a pau i nele i ka hana ole ma na wahi a puu i makemakeia ma kekahi mokupuni o ka Haeaina.
N. B.-Na Palapala Hoolimalima e hanaia me ka eleu; e ohiia na Bila Aie a me na hana e ae a pau e pili ana i na hana Oihana Kalepa me ke eleu a me ka pololei. O na Unuhiolelo a me na Maheleolelo ana, e hookoia me ka maikai. O na kauoha a me na kamailio ano maloko o na @@ia no kekahi o na hana maluna ae, e hookoia me ka eleu loa.
10@6-IY
KA MOOLELO
ONILA MAKA!
Ka Makai Kiu Kaulana
ENELANI!
A O KA MEA
POHIHIHI O KA 1868.
MOKUNA XXVI.
Ka mea i ikeia ma kekahi kakahi-aka ae—Haulehia ka manaola-na o ka Makai Kiu—Komo ka aihue a puka aku la me ka ike ole ia—Ka halawai ana ma kapa kahakai—Ka moolelo a ke kanaka lawaia—Ke kino make hope loa mai ke kai mai—Halawai o Lu me kekahi mea—He mea kupaianha oiaio loa—Ka hoao hou ana.
Iloko o na la i au wale ua halawai pinepine mai me ka Makai Kiu na kino he lehulehu oia ano, aka aole nae i like meke kino wailua ana i halawai pu ai.
No ka mea, ma keia halawai ana ona me keia kino, ike aku la oia i kekahi mea nana i hoohehee aku i kona mau manao koa a pau a holo ae la ke anu huihui o ka maka’u iloko o kona puuwai me ka weliweli no ka manawa.
Oiai, aia mai mamua pono ona e ku aku ana kekahi mea keokeo malalo o ka malu o na lau laau.
Ia wa ana i ike aku ai ku iho la oia.
He oiaio, ua hiki loa iaia ke ku aku imua o ka holoholona ahiu me ka hopohopo ole, aka, aia nae iloko o keia kino kanaka e ku malie aku nei imua me ka aahu keokeo kekahi mea nana i hoano e ae iaia, a me he mea la iloko oia hora, ua kakia paa ia oia ma ia wahi ana e ku ana.
Aka no ka manawa wale no nae oia o ke ku ana.
Owai kel? wahi ana i ninau aku ai me ka haalulu o kona leo.
Aole nae i pane ia mai kana ninau.
Aka, ninau hou aku la no nae oia me ka nee aku imua.
Ia wa hoomaka aku la ua mea la e nee aku ihope.
No keia kuemi hope ana o ua mea la, ua hoi hou mai la kona mau manao o ka wiwo ole iloko ona.
Aka, ua hopohopo loa o loaa ole aku iaia ua kino wailua kupaianaha la me ka maopopo ole iaia o kona ano, ua holo aku la oia imua me ka mama.
Aka, aia nae ma kahi a ua mea keokeo la he wahi kikee, a mamua o ka hiki ana aku o ua Makai Kiu la ma ia wahi, ua nalowale koke iho la ua kino la me ka aahu keokeo.
Ia wa, hoomaka aku la oia e huli pono i ua wahi la.
Me ka hele ana a puni ia wahi me ka manaolana e loaa aku ana iaia ua mea la ana i ike ai.
Aka, aole nae i loaa aku ua mea la ana e imi ana ia po.
Nolaila, ahewa iho la oia iaia no kona pane ana aku i ua mea la ana i ike ai.
No ke aha no la hoi, wahi ana i namunamu iho ai, ko’u mea i holo ole mai ai a paa, mamua oko’u pane ana iaia e like me kekahi kaikamahine maka’u wale?
He hookahi hora ka loihi o kana hele kaapuni ana me ka loaa ole o kana mea i manao ai.
Mahope iho, komo aku la oia iloko o ka hale a hiamoe iho la iluna o ka punee e waiho ana iloko o ka rumi waiho buke.
Ma kekahi ahiahi ae hana hou iho la oia i kekahi me e loaa ai ua aihue la.
Waiho iho la keia he lehulehu wale o na kii maluna o ke pakaukau e ku ana iloko o ke keena waiho buke, a mawaena o keia huina kekahi kii wahine.
Na kona noonoo ponoi no keia mau mea i hoolala me ka hapala pu ia o kekahi o ua mau ii la me ke pohe ulaula, i wahi e maopopo ai iaia ka lima nana i aihue.
Ua kiekie ka la i ka wa a ka Makai Kiu i ala ae ai.
Oiai, aohe mea nana i hoala i kona hiamoe ia po, nolaila, manao iho la oia aole i hele mai ua aihue la ia po.
Aka, aole nae i manao nui loa ka Makai Kiu no ka mea aihue a me ke kino wailua ana i ike ai.
Mamuli o kona hoomaopopo iho, aole ihiki mai ua aihue la, nolaila, aole oia i manao he waiwai kekahi o ka nana ana aku ina ua lilo kekahi o na kii.
Mahope iho o ka o ana mai o ka malamalama, halawai mai la me ia o Pakekona.
Pehea oe, wahi a kekahi, malia pahaua halawai iho nei oe me kekahi mau mea ano hou e hiki ai ke hoike mai i ka mea nana i aihue.
Aohe a’u mea e hai aku ai.
Alaila, aohe i hiki mai ua aihue la ianei i keia po ea?
Aole.
Ia Pakekona i pane aku ai pela, hele aku la oia a ke pakaukau, kahi hoi o na kii i kau ia ai.
O ke kulana iho la no paha keia o kau mau kii i waiho ai i ka po nei?
Ae, wahi a ka Makai Kiu.
Ka! Ua lawelaweia! wahi a Pakekona i pane mai ai; a ua lilo ke kii wahine.
Pehea? wahi a ka Makai Kiu i puana ae ai me ke kahaha, a hoholo ae la ka ula o ka hilahila ma kona mau papalina, a haikea koke ae la hoi kona mau helehelena no ke kaumaha.
Malia paha nau no i lawe?
Aole au i hoopa i kekahi o lakou mahope o ko’u waiho ana aku iluna olaila.
Alaila, ua laweia e kekahi mea.
Ia wa, hookokoke aku la o Onila Maka i ke pakaukau.
He oiaio. ua lilo kekahi o na kii.
Iaia i ike aku ai ua lilo, ua kaumaha loa iho la oia ia wa me ka hoka maoli, aka, ua oi loa aku nae kona kahaha no ke akamai o keia aihue.
Iaia i komo aku ai iloko o ke keena waiho buke, pani mai la oia i ka puka, a iaia hoi i ala ae ai ike ae la oia e paa ana no, a aole no hoi he hoailona o na manamana lima iluna o kekahi o na kii.
Ianei iho nei hpaha ua aihue la, aole nae i loaa ia oe. Malia paha ua hiamoe loa ia oe.
He oiaio paha ia, ua hiamoe loa ia au, wahi a ka Makai Kiu me ka leo haahaa.
Aka, ua hauoli loa nae au i kona komo ana mai iloko nei, oiai oe e noho ana ma keia keena, ina oe e makaala ana e loaa ana ia oe ua mea la.
Ke lana nei kuu manao aole au e hiamoe hou, a hiki i ka wa e maopopo ai keia mea huna, wahi a ka Makai Kiu.
E hoao oe i keia la e hoouna aku i kau mau kauwa a pau i kekahi wahi okoa aku.
Ua hiki ia’u ke hana ia mea.
E hana oe pela, a e nana hoi kaua i ka hopena oia hana, oiai aole au i hoololi ae i ko’u manao mua no ka lawelawe ana e wehe pono i keia mea huna, a aole no hoi e loli ana a hiki i ka wa e ko ai ka’u mea i hooholo ai.
Make pakaukau o ka aina kakahiaka oia la, halawai mai la me ka Makai Kiu o Pakekona wahine a me kana kaikamahine o Lu.
Mahope iho o ka aina kakahiaka, launa oluolu iho la keia me Pakekona no hookahi hora, a haalele iho la o Onila Maka iaia a hele holoholo aku la ma o a maanei.
Aka o kana hana mua nae i hana ai mahope iho o kona haalele ana ia Pakekona o ka nana ana i na hoailona o ke kapuai wawae o ke kino wailua ana i ike ai i ka po.
Aka aohe nae ana mea i ike.
Mahope iho oia, hele aku la oia no kapa kahakai.
Iaia e nanea ana i ka hele me ka hoolono ana i ka owe nenehe a ke kai, ua poina loa ia oia no kana hana.
Aka, hiki mai la nae oia ma kahi a kekahi poe lawaia e akoakoa ana, oiai o ko lakou pae ana mai no ia.
Launa pu aku la oia melakou ma ke kamailio ana.
Ma kana mau kamailio a pau, me he mea la, na kamaaina oia ma ia oihana.
Aohe paha he ili iki o na moku ma keia wahi? wahi a ka Makai Kiu.
Aohe, he eono a ehiku paha mile malalo aku nei la oia kahi e @ ai na moku.
Aohe nae paha he mau moku ili o keia manawa iho nei?
Alima ae nei hooilo aohe he moku i ili, wahi a ke kanaka ia w@@@.
Aohe nae paha he nae mai o na kino make iuka nei?
He nui wale na kino make a makou i ohi ai iloko o ka makahiki hookahi.
Pehea ka loihi mai ka wa i loaa ai ia oukou kekahi kino make?
I kela pule au nei he kino wahine kai loaa ia makou.
Mai kekahi moku ili mai?
Aole, ma ko’u manao iho mai Nu Ioka mai. No ka nui loa o na kanaka o ua kulanakauhale nui la, nolaila, haule kekahi poe mailuna aku o ka uwapo a iloko o ka muliwai.
A auhea ke kino o ua mea la i loaa aku ai ia oukou i kela pule aku nei?
O, ua malama ia kekahi Aha Koronero e ninaninau, a hoolaha ia aku la ma o a maanei kona mau helehelena, aka, aole nae he mea i kii mai, nolaila, ua kanu ia aku la kona kino iloko o ka ilina o na malihini, kahi o na kino he lehulehu wale e waiho nei, aohe i maopopo ko lakou mau pilikana.
He kino nae paha no kekahi wahine opio, a i ole no kekahi luahine?
Ka, he kino no kekahi luahine.
Mahope iho o kekahi mau kukai olelo ana, hoomau aku la oia i ka hele ana, me kona moeuhane ole ae e lohe ana oia i kekahi me ae pili ana i kona pomaikai ina i hoomau hou aku oia ika ninau ana.
Mahope iho o kana hele holoholo ana, hoi hou aku la oia a ka hale, kahi hoi ona i hoohoka mua ia ai iloko o na makahiki he lehulehu o kana lawelawe ana i ka oihana Makai Kiu.
Iaia i hiki aku ai i ka hale, ua hala aku o Pakekona i ke kulanakauhale. Aka, ua waiho iho nae oia he palapala e olelo ana, ua hiki iaia ke hele e nana iloko o ka halelio e like me kona manao, oiai ua hele aku na kanaka i hahi e, a hiki i ke ahiahi alaila hoi mai.
Ia wa hoomaka koke iho la oia e huli ia loko o ka halelio me ka manao e loaa aku ana iaia kana mea i manao ai, oia hoi na kii, aka aole nae i ko kona manao.
Ia po iho, hoao iho la oia e kamailio pu me Kome Robata.
Mahope o kona kamailio pu ana me ia, hoomaopopo iho la oia ua kukihewa oia.
Mahope iho o kona launa pu ana me ka ohana ma ia ahiahi, a hiki i ko lakou hoi ana e hooluolu, ua hoomaka iho la oia e lawelawe hou i kana hana ma ke kiai ana ia po.
Ma keia poaole oia i hiamoe iki, a ma kekahi kakahiaka ae, aohe ana mea e hoike aku aiimua o ka haku hale.
Ma kekahi po ae, halawai mai la me Lu Pakekona kekahi mea ano hou.
Oiai ua wahine opio la e hele ana ma ke alanui, lele mai la kekahi kanaka mahope mai o ka pa e ku ana ma ka aoao o ke alanui a paa iho la iaia.
Ma kona ano he kaikamahine wiwo ole hoao iho la oia e hoopakele iaia iho a hoomaka aku la e holo me ka mama loa.
Hoomau mai la no ua kanaka la i ke alualu ana a hiki i ka hu-a o kekahi ululaau, malaila oia i kipa ae ai a nalo aku la.
No keia hana, ua ukiuki loa o Pakekona, a kuka pu iho la ia me ka Makai Kiu no ka mea kupono e hoopau ai i keia hana.
Ma ka hoike a ka wahine opio, ua ike oia i kekahi mea i kahikoia me ka lole o na kanaka lawaia, “aka,” wahi a ka wahine opio, he mau helehelena opio kona o ke kanaka ui a he pololei hoi kona oiwi.
Heaha na wahooluu o kona mau maka?
He uliuli, eia nae ua hele a aa, wahi a Lu, a pane hou ae la, aka, malia paha ua halawa au me kekahi o na kanaka pupule i mahuka.
Ma ua ahiahi la oiai ka Makai Kiu e noho ana malalo o ka malu o ka lau laau, namunamu iho la oia.
He oi launa ole ka hoi keia wahi mea a’u i mano ai he mea ole. I holo mai nei au ianei no ke kau wahi hana ano ole aka, ua halawai iho nei nae au me kekahi o na mea huna liilii pohihihi a’u i ike ole ai mamua.
(Aole i pau)
IUBILE MA MOLOKAI.
E ka Nupepa Kuokoa; Aloha oe.
Ua ike au o oe kekahi o na kauwa maikai loa no ka lehulehu, ke hoouna nei au i keia ukana nau e lawe hele i ike na keiki a me na moopuna a H. R. Hikikoki ma ka uhane, a me kana mau keiki ma ke kino e noho mai nei ma na mokupuni waokanaka.
Ma ka la @ o Novemaba ae nei ka piha ana o ke 50 makahiki mai ka hiki ana mai o H. R. Hikikoki a me kona ohana a hoomaka oia i kona oihana misionar ma Molokai nei.
Ua hiki mai oia ma ka la 7 o Novemaba A. D. 1832.
Ma ka noonoo ana, o ka ekalesia makua o Kaluaaha, ua hooholoia e malamaia kela la i la Iubile ma Molokai nei, he la hauoli, a ua hoholo lakou ia’u i komite e hoike aku ma na nupepa.
Ua kuka ia a ua hooholoia, he pono e kukuluia i kia hoomanao Iubile, i likeme ka nui o ka dala i loaa, ua manaoia e kukulu i ka pa luakini i ike na hanauna mahope i ka wa o ka hoomaka ana a me ka mea nana i hoomaka, kona make ana, a i ole ia, maluna paha o ke kupapau e moe nei ka makua.
He wahi lulu dala ma ia la no keia hana ano nui. Nolaila, ina he mea pono, a he mea hiki paha i na kupa o Molokai Nui a Hina, ke hui pu kakou ma ia la ma ko kakou betela kahiko no. He la nui ia no kakou a olioli piha i ko kakou Iubile a kaawale hou aku. Ka hui mau o ka lahui Iudaio i kela a me keia makahiki, oiai e kauliilii ana ma na wahi mamao, he wa houoli piha ia no lakou; pela auanei kakou e hauoli piha ai i ke Kanalima o ka makahiki ka poe i kaawale ma na mokupuni e ae a me ka poe e noho nei.
Aka nae, he mau keakea maopopo no kekahi i ikeia, oia no ka paa i na hana a me ka loa o ke alanui; ina nae he mea nui keia, ke noi ia aku nei oukou a pau e hai mai no; a i ole hiki ke hele mai alaila ke noi ia aku nei oukou e na keiki a me na moopuna a Hikikoki, ina eia iloko o ko oukou puuwai ka hoomanao ana nona a me kana hana, alaila, e hoouna mai ma ka lima o ko oukou Komite i hoikeia malalo nei, a loaa mai ia’u, na’u no e hoolahama na nupepa Kuokoa me Pae Aina, i ka inoa a me ka haawina a kela a me keia mea.
Ua makemake nui ia ka makuahine Mrs. R. H. Hikikoki, e hele mai oia me na keiki a me na moopuna i ko kakou Iubile, i hoike piha mai oia i ka moolelo oia wa poeleele, e like me Mrs. Kakina a me Mrs. Whitney, i ka Iubile o ka A. D. 1870. A ma ko’u ano Komite, ke koho aku nei au i keia mau inoa malalo nei i Komite noi dala i na Molokai e noho mai nei ma @a apana kahi a lakou e noho ana:
L. Aholo, no Maui Komohana, a kokua pu me S. E. Kaiue.
J. W. Kalua, no Maui Hikina.
S. Kahoohalahala, no Lanai.
J. Alapai, no Kaumakapili.
Rev. S. Paaluhi, no Kalihi a hiki i Ewa.
Rev. J. Kekahuna, no Waianae.
Mose Naluai, mai Waikiki a Kawaiahao a me kona mau palena.
Kekiokalani, no Koolauloa a me Koolaupoko.
Mrs. Ameria Kauhane, no Waialua, Oahu.
Puiki, no Hanalei, Kauai, a huli aku oe i Komite e ae malaila.
S. U. Kapahi no Koloa, a me na wahi kokoke mai ana.
Mio, no Hamakua, Kohala, Kona Akau, Hawaii.
A. T. Amalu, no Kona Hema.
Rev. Kaaia, no Puna, Hawaii.
Davida Hikikoki, no Hilo.
NA HAIOLELO O KA LA.
1 Ka makuahine Mrs. R. H. Hikikoki.
2 Ko na Kahu Ekalesia, Rev. S. U. Kapahi a me J. Kekahuna.
3 Ko na Kahunapule, Rev. R. Puiki a me S. Paaluhi.
4 Ko na Kahu Kula Sabati, A. Mio.
5 Ko na Luna Ekalesia, S. Pukila.
6 Ko na Kiaaina, I. Aholo.
7 Ko na Lunakanawai, S. Kahoohalahala.
8 Ko na Loio, J. W. Kalua.
9 Kona Lunamakaainana, S. Kupihea a me Napaepae.
10 Kona Luna Helu, J. Nazareta.
11 Ko na Luna Auhau, J. Kaluapihaole.
12 Ko na Kumu Kula, H. R. Hikikoki o Lahainaluna, D. Napela.
13 Ko na Kakauolelo, D. Kaopeahina a me S. E. Kaiue.
14 Ko na Kalepa, Mose Naluai, J. Alapai.
15 Na Kahu ponoi, S. Paulo a me H. Manase.
E hoomaka ana ka hana ma ka hora 10 o ke kakahiaka. He 10 minute o kela a me keia haiolelo; he mau hana Kula Sabati ina he manawa i koe.
Owau no. H. Manase
KA MAKE ANA O KAMAILE.
Ma ke awakea Poaha, Oct. 19, 188@, ma ka hora 11 a oi, make hikiwawe iho la o Kamaile (k) (he makapo) ma Kamoiliili. Ea kahi lono uaku no kona make ana; Maka hora 10 paha a oi, loohia mua iho la ua Kamaile (k) ala i ka poniuniu a hoomaka loa mai la ka nui ana a hiki wale no i ka wa i make ai; i keia manawa nae i aneane loa ai e make, aia ka wahine mare i ka holoi lole i kahawai. O ka mea nana i ike mua i keia pilikia, oia o Nalua (k), a nana i hoike aku keia lono kaumaha i ka wahine oia o Hana (w); ia wa ua haalele koke o Hana i ka holoi, a ua hoi koke aku la oia i ka hale, a ike aku la i ke kane e waiho mai ana i loko o ka pilikia. Ia wa, ua hoao iho la ke kaohi ana mai i ka hanu o ka mea e make ana ma ka hoohainu ana i kekahi kiaha laau e kekahi wahine kahuna oia o Hariaka; ia wa ua pohala hou ae la o Kamaile (k), a ninau iho la o Kaiwinui, pehea oe? hai maila kela, ua make wau i ka nui o kuu hewa. Ia wa make loa aku la ua Kamaile (k) ala. Ma keia make ana, uamake pu he Popoki a me ka Ilio. A ma ia kumu ua manaoia ua make i ka laau make.
Me ka eleu o ka makai K. B. Kaiwinui, ua lawe mai la oia a hoike koke mai i keia make hikiwawe i ka Makai Nui D. Dayton, a me ke Kapena o na maki W. H. Tell; ia wa ua kauoha kokeia o Kauka Emekona e holo me ka Makai Nui e nana, a e imi i ke kumu i make ai o keia kanaka.
I ko lakou wa i hiki ai i kahi i waiho ai o ke kino o ka mea i make, ua koho koke ia na Jure Koronero no ka noonoo ana i ke kumu i make ai o Kamaile.
O na Jure i kohoia, oia o Maiau, @apilio, Naeole, Wainui, Kimokeo, a me Pila.
No ke ano ulolohi loa o na hana ana a ke Kauka ma ke kaha ana i ke kino make, ua lohi loa kana hoike imua o ke Koronero, (no ke ano nui no hoi paha kekahi o ka hana ma ka imi pono ana i ke kumu i make ai.) Nolaila, ua hoopaneoia ka noho ana o ka Aha Koronero a hiki i ka Poalima, Oct. 20.
No W. H. Tell, nona ko’u mahalo, a nona hoi ko’u hilinai, a o ka lehulehu pu no paha a pau no kana mau hana mikiala a pau, oiai au e ku ana e nana pono i na hana, ua haawi maila o Kauka Emekona i ka humuhumu ana i ka opu o ka mea make i kahaia na kapena W. H. Tell e humu, me ke kuihe ole o kona manao, a me ka hope ole, ua hopu koke aku la oia i ke kui a me ka lopi a hoomaka mai la oia e humu me ka lima haalulu ole oia i hana ai i kela hana nui a pau pono.
Ma ko’u manao ua kupono loa oia e ao ia i ka oihana kaha kanaka, he kohu hope kauka maopopo maoli no ma ka nana aku. Eia hou keia wahi lono no ka wahine mare a Kamaile, penei:
Ma ka po Poaono iho nei, Oct. 14, ua koi ka makai e hopu i keia wahine me kekahi kanaka o Kamalu ka inoa no ka moekolohe; ma ka hele ana e hopu, aole i loaa aku ua wahine ala ma ka hale i manao ia ai, nolaila, ua hoopii ka pake o Lee Sing ka inoa, no ke komohewa o ka makai; a ma ka Poakolu iho nei, ua noho ka Aha no ua hihia ala, aka, pilikia ia ka Loio o kekahi aoao, hoopanee a hiki i ka Poaha; aka, make e aku la nae o Kamaile i kekahi la iho; nolaila, ua hoopanee hou ia a hiki i ka wa e kauoha hou ia mai ai.
Ma ka mikiala o ka Makai Nui D. Dayton, ua hopu ia ke kino o ka wahine mare a Kamaile oia o Hana, a me Kamalu, a me Lee Sing (pake); a eia lakou a pau ke paa nei i loko o ka Halewai a hiki i ka wa e noho ai ka Aha Niele.
O keia ae la ka lono no keia make hikiwawe ma Kamoiliili.
J. W. Kaleiheana,
Kamoiliili, Oct. 19, 188@.
Nui ka ua a me ke kelekele o na alanui o ka kulanakauhale nei iloko o keia mau la.
Ma ka auina la o ka la Sabati nei ka holo ana o ka mokuahi S@@@a no Kapalakiko. Ua lawe aku oia he heluna nui o na waiwai, a me kekahi mau ohua. Mawaena o na ohua i kau aku o S. Parker, W. G. Irwin, ka agena o ia laina mokuahi ma Honolulu nei, W. H. Cornwell, a me kekahi poe e iho.