Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 29, 22 Iulai 1882 — Page 1
This text was transcribed by: | Diane Poche |
This work is dedicated to: | Langues Tirees Translation |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE XXI. HELU 29.} POAONO, IULAI 22, 1882. {NA HELU A PAU 1077.
KA NUPEPA
Kuokoa me ke Au Okoa
I HUIIA.
KA MOOLELO
---o---
ONILA MAKA !
KA MAIKAI KIU KAULANA
---o---
ENELANI !
---O KA MEA---
POHIHIHI O KA 1868.
MOKUNA XIX.
Kahata o Ionakana---He mau kamakamaiilio---Ke kipe ana---he mau hoano e hou---Ka hakaka mahope o na pani hao---Kuwaia o Ionakana---Ko kana mea i @i-a ai---He kama@o me ka wiliki.
ILAILA pane hou mai la o Ionakana me ka @ ana:
Auhea oe e hoolohe pono mai oe i ka'u maa olelo---he oiaio anei kau e olelo mai nei nau no i pepehi o Hale Keleneka ?
Ae.
M@ ua pepehi @ @ oe i kekahi mea, aka, aole nae nau i pepehi ke kanaka opio au i olelo mai nei.
Oia no ka'u i pepehi ai.
Kahaha ! Kup@ maoli keia ! wahi a Ionakana i namunamu iho ai.
@ wa no hoi opea ne ae la na lima o ke pio mahope o kona kui, a haka pono aku la kona mau maka maluna ona.
He hiki anei ia oe ke hoakaka mai i ke ano o ke kanaka au i pepehi ai? wahi a Ionakana.
Ae.
Oi ana.
Oiai, ua ike mua k@ M@ Kiu i ke k@ hooleleaka o na kanaka opio la, a ua hai pono ia mai hoi oia e ke kana opio no kona mau helehelena, nolaila, ua wehewehe aku la oia i ke ano o ke kanaka opio me ka maalea nui.
I ka pau ana ae o ka ianei wehewehe ana no na mea e pili ana i na kanaka opio la, puana mahe ae la o Ionakana me ka lea kahaha:
Paikole ! Ina aole keia o na hana kupaiaha loa a'u i lohe ai
A ninau hou aku la i ke pio:
Ke manao nei au, ua ake nui loa oe e @a?
Aole o'u ake nui e @a.
A heaha ka kou mea o ka mihi ana no keia hewa?
No ka mea, o ke aia kupono ia e pakele ai nai ka hewa mai.
Pehea e hiki ai i kau mau huaolelo mihi ke kokua mai ia oe?
Oia ka mea nana e kona aku i ko'u mau kokua e kii mai e hoopakele ia'u.
He mau kokua no ke kekahi ou?
Ae.
Ua like anei ko lakou hupo e like me kou?
Aohe i maopopo ia mea ia'u, maha ua like io no paha lakou me a'u.
Owai kou mau kokua?
Hookahi no o'u kokua.
Owai?
He wahine.
Owai ua wahine la?
O Ianakana wahine, wahi a ke pio i pane aku ai me ka wiwo ole.
Haikea koke ae ia na helehelena o Ionakana me ka haalulu o kona mau lehelehe, a pane mai I me ka leo haalulu.
E ke ino, ina oe e hoopuka i kekahi huaolelo lapuwale e like me kena, alaila e uni koke aku no au ia oe a make, a nele iho ka mea li kanaka i kou kino.
Aola loa o hiki ia oe ke hana pela.
Pehea e hiki ai ia oe ke kau mai i ke alina o ka hewa a hoi i hana ai maluna o ka hokua o ka'u wahine.
he @ loi ka'u e hai aku nei ia oe, a ua maopopo no hoi ia oe ia mea.
He wahahee kau mau olelo---aole i make o Hale Keleneka. A pehei la i hiki ai ia ne ke pepehi iaia.
Ina aole ia i make, alaila, e pono oe e hoike mai iaia i pakele ao ai o Ionakana wahine mai keia karaima! wahi a ke pio me ka lea henehene.
Holoholo ae la o Ionakana ma o a maanei o ke keena no na minute he elima a ninau hou aku la:
Heaha keia hana au e lawelawe nei?
E lawelawe ana au i keia hana i pakele ae au mai keia wahi aku.
A oia, wale iho la no kou manao o ka lawelawe ana i keia hana?
No keia wa, oia wale iho la no.
Ke hai mai nei anei oe ia'u i ka oiaio?
Aole au i paa malalo o kekahi olelo hoohiki e pane aku i kau ninau. No ka mea, ua hiki no ia oe ke manaoio i kau mea e manaoia ai. a ua hiki no hoi ia oe ke manaoio ole i kau mea e manaoio ole ai, aole ia me a'u.
Malia he wahi pono iki no hoi kekahi e pakele ai oe? wahi a Ionakana me ka leo malimali.
Heaha ia pono?
Kai no hoi he hiki ia'u ke hoopakele aku ia oe, a hoouna aku ia oe i kekahi wahi okoa aku me a dala he nui wale ma kou pakeke.
Ehia?
Ehia ka kou makemake?
He umi tausani.
Aole, i elima au tausani.
Pehea oe ia aa ai e haawi mai ia'u i elima tausani dala, ina eia no o Hale Keleneka ke ola nei, a he hiki no hoi ke hoihoi ia mai oia.
O ko'u kuleana ia, ina paha kaua e kamailio pu ana no ka hana.
Heaha kou mea i makemake ai e kamailio pu me a'u no ka hana?
E hai aku au ia oe i ke kuma. No ka mea, aohe o'u makemake e hui pu ia ko'u inoa me ka inoa o ka'u wahine iloko o keia hana. Oiai, mamuli o kekahi kumu a Hale Keleneka i manao ai he aupono, na mahuka aku la oia, a ina nana oe i uku mai e lawelawe i keia apana hana, alaila e aku aku no au ia ne a oi ae mamua o kana i wahi nona e pio ai ma keia hana.
Aohe o'u manaoio i kau hoopunipuni, wahi a ke pio me ka leo kalakala.
Aole oe e manaoio nana dala he elima tausani?
Aole loa.
I ehia la hoi kou makemake?
He makemake ko'u ia oe e hoihoi mai ia Hale Keleneka.
E i mai ana paha oe he makemake kou e liia?
Aole loa au e li hookahi ia.
Lo i ano e ae la ko Ionakana mau helehelena.
Pii ae la ka enaena i kona mau maka, a no kona piha hoi i ka inaina hoopuka mai la oia i keia mau mapuna leo awahia:
E akahele oe, o hoopihi loa mai oe i kuu puuwai i ka huhu.
Aole loa e hiki ia oe ke hooweliweli mai ia'u e kena wahi el@ kule. No ka mea, ina au e liia, alaila o ko wahine pu kekahi e liia ana me a'u.
Aole i pau pono aku keia mau olelo a ke pio. lele mai la ke kanaka waiwai i kona punei a hoio iho la e uumi iaia.
Aka, iaia i ho o aku ai pela, ua paa koke mai la oia i ka apa umii iole, a konewanewa iho la oia me he mea ona raina la iloko o na poholima oolea o ka Makai Kiu.
Kulou iho la ka Makai Kiu a hawanawana iho la ma kona pepeiao penei:
E ka lapuwale nui, aole i kokoke mai kou manawa, ina la ua uwi maloo ia aku ko ola a hiki i ka wa e lele loa ai.
Ia Ooila Maka hoi i hawanawana iho ai i keia mau olelo, kiola hou aku la oia iaia iluna a ka papahele me he ilio la.
Ala mai la o Ionakana a ku mahe iho la.
Ua hoohaahaa ia oia, aole mae i pio.
Ua maopopo oe ia'u i keia wa, e kena kanaka ino! wahi ana i kukala ae ai me ka leo nui.
Oia ko'u makemake, a pela oe e akahele ai ma kau mau hana ma keia mua iho.
Iloko no hoi o ia hora, hoea mai la ka wiliki.
Ua lewa kou manawa, e pono oe e puka mai, wahi ana.
No ka hiki ana mai o ka wiliki, hooikaika hou ae la @ Ionakana.
A hele aku ia imua o ke pio a hawanawana aku la iaia.
O ko'u ake nui o ko hei iloko o ka upena i hana ai no hai!
Aole nae i pane aku ke pio i kana mau olelo.
He oiaio, na loaa aku la i ka Makai Kiu he kahua hou nona e lawelawe ai i kana oihana, oiai hoi kona noonoo e kau nui ana no ka mea nana ka hana ana e lawelawe nei.
I ka wa i puka aku ai o Ionakana, puana ae la ka Makai Kiu i keia mau mamala olelo:
Ano, ua hiki mai ka manawa a'u e haawi hou aku ai i ka lehulehu i kekahi hapa o ka'u mau hana hoopahaohao, a hele aku hoi au mai keia wahi aku; a malia hoi, iloko o na la ekolu mai keia manawa aku e pili wale aku ai ka'u mea e iini nei. Ua maopopo, e hoao mai ana kela kanaka i wahi no'u e paa ai, aka; i kona manawa nae e hoao ai e hana pela, alaila e ike auanei ia, "ua hale ka puulena i Nu Ioka."
Ia Ionakana hoi i hele aku ai me ka wiliki, pane aku la oia iaia:
He oi aku ka maalea o kau pio.
Maalea ea? wahi a ke kanaka frelani, Paikole! Aole ia he inoa kupono nona, me he mea la, he mamo oia na na kupua.
Ku iho la o Ionakana a ninau mai la iaia me ka pihoihoi:
Heaha kou mea o ka olelo ana pela?
Kahaha! Kai no hoi no ko'u ike maka.
Heaha kana mau mea i hana ai?
Aole ia na'u e wehewehe aku.
Ia wa ike mai la o Ionakana i ka hupo o kahi wiliki, nolaila, ua maopopo iaia, oia no ke kanaka kupono e loaa ai kekahi mea e pili ana no keia pio.
Auhea oe e Pukela, wahi ana, ua maopopo no ia oe owau kekahi i manao nui i keia hana nolaila, ua makemake au e loaa ia'u na mea a pau e pili ana no kela pio au e paa nei, nolaila, he makemake ko'u e hai mai ia'u i ke kumu o kou pane ana anei pela?
Aole e hiki ia'u.
E hoolohe mai oe ia'u, ua maopopo ia'u he puku loa kou wahi uku, nolaila ina oe e hai mai ana, e haawi makana aku no au ia oe i u@ dala.
Aole i pau.
KA MOOLELO O KA
AHAOLELO
KAU KANAWAI
---O KA---
A. D. 1882.
ALIIOLANI HALE, IULAI 12, 1882.
La Hana 55---Noho ka Hale ma ka hora 10 am e like me ka hoopanee ana. Peresidena G Rhodes ma ka noho.
Pule ke Kahunapule Rev. M Kuaea.
Heluheluia ka moolelo o ka la i hala aponoia.
Malao o ke poo o na ol lo hooholo a me na bila, ua hoolaha mai o Aholo i kona manao e lawe mai ana ia i bila kanawai no ka hooponopono ana i na uku o na kiure.
Oiai o kahi hana wale iho la no ia malalo o ia poo, nolaila ua hoi mai o Pilipo, a ua hapai ia ka noonoo ana o ke Kanawai e pili ana i ka loaa ana mai o ke dala i ke aupuni ka malama ana, ka hoolilo ana, na Buke Helu, a pela aku imua o ke Komite o ka hale, a ke'lii Kapena ma ka noho.
Noonoo ia ka pauku 17 o ka bila, a ma ke noi ua hoolohi ia i pauku 16.
Hoomaha hora 12---Hoomaka hora 1.
Komite hou ka hale, a noonoo hou ia ua bila la, a hooholo loa ia na pauku a pau o ka bila me na hoololi, a hiki i ka pauku 34
Hoopauia ke komite a hoopanee ka hale.
ALIIOLANI HALE, IULAI 13, 1882.
La Hana 56---Halawai ka Hale ma ka hora 10 am e like me ka hoopanee ana, ka Peresidena G Rhodes ma ka noho.
MAIKAI KA HOI KA PAPA!
---A ME---
KA LAAU O KOU HALE!
NO HEA LA!
KAI NO HOI NO KAHI O
WAILA MA!
Nana aku no hoi ia la
Ohi ka lo o ka Laau o Makawao
I ka ua mea hoi o ka nani
Na PAPA ! Na PAPA !!
---A ME---
NA PONO KUKULU HALE
O NA ANO NO A PAU.
Aia ma ke kihi o na
ALANUI PAPU me MOIWAHINE !
HONOLULU
MALAILA E LOAA AI
E LIKE me ka MAKEMAKE
---NO KE---
KUMUKUAI MAKEPONO LOA !
PAPA, PAPA, PAPA,
Na Papa, Huluhulu,
Na Papa Manoanoa,
Na Papa i kahiia,
Na Papa Kepa,
Papa Hole Keokeo,
Papa Hole Ulaula.
NA LAAU, NA LAAU
Na Kua,
Na Kaola,
Na Aaho,
Na Molina,
Na Peapea,
Pine Huluhulu,
Pine i kahiia.
NA Papa a me na Laau Ulaula!
Pili ulaula,
Pili Keokeo,
Pani Puka,
Pani Puka Aniani,
Ipuka Aniani,
Puka Olepelepe.
PENA O NA ANO A PAU
Hulu Pena mai ka Liilii a ke Nui,
Aila Pena,
Aila Hoomaloo,
Waniti, Pate.
NA LAKO O KELA A ME KEIA ANO !
Na Ami Puka Hale.
Na Ami Puka P@
ANIANI!
Pepa Hale a me na Lihilihi
E LOAA NO MALAILA.
PAAKAI HELU I O KAKAAKO me PUULOA
No ke Dala Kuike, e loaa no na mea a pau i haiia ae la, no ke Komukaui Emi loa. O na kauoha a pau mai Hawaii a Niihau, e loaa aku ana ia lakou, e hooko koke ia no ia me ka lawe pono. E kipa nui ilaila, i ike i ka oiaio.