Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 13, 1 ʻApelila 1882 — Page 1
| This text was transcribed by: | Pohai Souza |
| This work is dedicated to: | Halau Hula Kamamolikolehua |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KA NUPEPA
Kuokoa me ke Au Okoa
I HUIIA.
HE MOOLELO KAAO
NO
KEANINIULAOKALANI!
KA NANI LUA OLE
O NA
Moku o Kuaihelani
KA MEA NANA I HOONAUEUE
KUKULU O KAHIKI
A O KE PUKONAKONA
O NA LA I AU WALE AKU LA.
MAHELE II
Huli aku la o Keauka i kona kaikuaana a olelo aku la, Pela no anei ka kaua hanai ana i ka kaua keiki?
Aole, wahi a Keaumiki, he keiki ka kaua i hanai puu ole ia, a o ka kaua keiki wale no ka oi o ka ui ma Kuaihelani nei, a heaha mai nei la hoi kela i keia mau la.
Ma ko Keauka ano kilokilo, hai aku la ia i kona kaikuaana, he mai ke keiki a laua. Eia la ua pau na moku o Kahiki i kona uhane i ka hele ia, aole nae nolaila ka wahine, eia la no Hawaii ka wahine no ka ohu kolo iuka no ka ohu kolo i kai, no ka wai hu
a lele i ka pali no ka paepae kapu o Pakaalana, nolaila ka wahine a ke keiki a kaua.
Ui ia aku ana, maha o ke mai kii no hoi kaua, wahi a Keaumiki.
Huli ho aku la ka makuakane a olelo hou aku la i kana keiki, e like no me na olelo mua.
Ia manawa ala mai la o Keaniniulaokalani a noho iluna, a olelo mai la i na makuakane penei: Ke olelo aku nei au ia olua me koʻu manao pau, aole au e ai i ka olua ai a hai mai olua i ke ano o koʻu mai me ka polole loa, a loaa pono ia olua, alaila ola olua iaʻu, a i loaa ole ia olua, o ka make o olua iaʻu ka hope.
Ia manawa koke no i pane aku ai o Keauka penei: O ko mai e kuu milimili, kuu keiki o ko makou mau la poko me ke kaikuahine haku o maua, he aloha wahine. Ua hai mai nei o Opuakiikii o Opunahanaha kaʻu, he aloha wahine kou mai; aia la me Ki@makani, i ka pali o Pakahi, i ke alo o Kaholokuaiwa, i ka paepae kapu o Pakaalana, ko mai ia la i lohe oe e kuu keiki, o ko wahine ia; na ka mua ia aa ka muli oe. Ina he manao kou e kii maua, alaila kii no maua i kou makemake.
Ae aku la ke keiki, E kii olua i kuu wahine.
Ia manawa no, hoomakaukau iho la na makuakane i waa no laua e holo ai. He waa ula ka waa, he iako ula ka iako, he ama ula ke ama, he kia ula ke kia, he kaula ula ke kaula, he pea ula ka pea. A pau keia mau mea i ka hoomakaukau ia, kauoha aku la o Keauka ia Keaumiki. E kii oe i ke kaikuahine o kaua e iho mai i kai nei, i noho pu iho hoi me ke keiki a kakou, i hele hoi kaua imua, aohe hoi e lele ka oili nona, no ka mea e noho ana hoi ia me ka makua.
He manawa ole hoi ia ia Keaumiki, noho ana @; papa leo no hoi me ke kaikuahine no ka laua huakai.
A pono no hoi keia mau olelo a laua me ke kaikuahine, o ko laua iho mai la @mo hoi ia, a hoea no hoi i kauhale, ike hoi me keia kaikunane.
Ia ahiahi no nae, o ka hoomakaukau iho la no ia o na makuakane no ka hele. Hapai no hoi ka waa a ka aekai, alaila olelo aku la ia Keauka ia Keaumiki penei: Mamua no hoi oe, mahope nei no hoi au, eia nae ke kanawai o kaua, mai nana wai oe iaʻu, pela no hoi au, mai ekemu mai oe iaʻu, pela no hoi au ia oe.
A pono keia mau olelo a laua, hoomaka ae la i o o Keaumiki e kau ma kona wahi o mua, o Keauka hoi kau ae la kona wawae hema iluna o ka waa, o kahi wawae hoi i ka aeone no kahi i ku ai; a kahea aku la i ka lakou keiki, E ke keiki, e noho i ka aina o kakou, o maua hoi ka hele nei maua e imi i ko wahine; o ka wahine nae a maua e nana ai a like me oe ka ui, oia ka wahine maua e hoihoi mai ai nau, a ina i loaa ole ka wahine e like me kou ano, aole maua e hoi mai me ka wahine.
A pau keia mau olelo a ka makuakane, e aku la ia huna o kona nohoana, hui aku la no hoi aloha i ke keiki, a o ko laua nei holo aku la no hoi ia. Ia laua nei no a hoomaka e hoe, hookahi no mapuna hoe a Keaumiki, hele ana laua nei i kai uli i kai eleele i kai popolohuameakane, nalowale ka aina, uhi iho la ka noe o ka po ia laua nei; nana iho no hoi i ka waa o laua nei, pahee lua, nonoho lua laua nei i ka huʻa a ke kai, kau muku iho la hoi ka makani oki kela he pakika wale no. Oia holo oia lele ko laua nei a ua ike ia ka manu o Kaula, hoomaka iho la laua nei e loaa i kekahi kikiao makani, a me ia kikiao makani laua i aumeume pu ai a hiki i ko laua paho ana, a hoolana i a auwae ka huakai hele moana, e like me ke ano mau o ka pue holo moana ka hapuku mai i ka hoe, ke ka, ka nohoana, ke noke la no hoi ka makani i ka lauwili ia laua nei.
E na hoa hooluana o ke ahiai, e haalele kakou ia laua nei e au i a moana, i hoa paia no ka ale, a e hoi hou kakaou i Nuumealani.
Ma ke ano ike i loaa ia Keaniniulaokalani, ua ike mai la oia i ka make ana o ka waa o na makuakane. Ia manawa, puka aku la oia iwaho o ka heiau a holo aku la i a hale o ka makuahine, a hai aku la ia Hiilei, Ua ike aku nei au ua make kuu mau makuakane, aia la ke au ʻla.
Olelo mai la o Hiilei, E hoi aku oe iloko o ka heiau e pule ai, o make mai auanei ou mau makua.
Ia manawa, hoi aku la o Keaniniulaokalani iloko o ka heiau a pule aku la oia penei:
E makani winiwini,
Makani oioi,
Makani ku mai i Wawau,
I Hiikalani nei la - e,
Keehia - e ma ka makani,
O Niihau ka moku,
O Kapalikalahale ke ʻlii.
Ua ike ae la kakou i ke kupaianaha o ka ike o Keaniniulaokalani i ka make ana o kona mau makua iwaena moana.
E nana hou ae kakou i ua mau kanaka holo moana nei. O keia pule no a Keaniniulaokalani a na pepeiao o Keauka, o ka mana hoi o keia pule a ka welelau makani, pau iho la kona hohu, pio iho la kona ikaika, lanakila ka pule a ke keiki o Nuumealani. Ia manawa i malie ae ai ka moana, hoolana ae la laua nei i ka waa o laua a lana, kau ae la no hoi ke kaikuaana mamua, a o ke kaikaina ma kona wahi. Ia manawa, olelo aku la o Keauka ia Keaumiki, He mea kupaianaha ke keiki a kaua.
I ke aha? wahi a Keaumiki.
I ke aha mai ka hoi kau; ike mai nei paha ia kaua ua make kaua i ka moana nei,pule mai nei kela.
Pehea ka pule ana? wahi a Keaumiki.
Penei no hoi ia i pule mai nei la:
E makani winiwini,
Makani oioi,
Makani pahupahu,
Makani ku mai i Wawau,
I Hiikalani nei la - e,
Keehia - e ma ka makani,
O Niihau ka moku,
O Kapalikalahale ke ʻlii.
Pela no ia i pule mai nei.
Ia manawa, olelo aku la o Keaumiki ia Keauka, He oi aku ka hoi oe o ke kanaka hoopunipuni nui wale, ihea ka hele ana a ia keiki a ike ia Niihau he moku, me Kapalikalahale he ʻlii; he keu oe o ka hoopunipuni.
No ka lilo loa o ko laua manao no ka hoopaapaa, nolaila, olelo hou aku la o Keaumiki ia Keauka, Heaha la hoi, i holo kaua a loaa aku ia kaua he moku mamua aku nei a o Niihau ka inoa, o Kapalikalahale ke ʻlii, pono oe; ina i holo kaua a pae he moku okoa ae, wehe ia e aʻu ko malo, i hilahila oe i kanaka o ia wahi i ka uwa ia.
Ia manawa, hoomaka aku la laua nei e hoe; hookahi no mapuna hoʻa Keaumiki, kau ana keia moku mamua o laua nei; oia hele ko laua nei a kokoke, o ka hele ia halawai ana laua nei me ka auwaa kaka uhu, ninau ana o Keaumiki, Owai ka moku?
O Niihau ka moku, wahi a ka pane.
O Niihau ka moku, owai ke ʻlii? wahi a Keaumiki i ninau hou aku ai.
O Kapalikalahale ke ʻlii, wahi a ka pane.
Ia manawa, olelo aku la o Keauka ia Keaumiki, Aia, lohe oe; e kala au i hai aku ai ia oe i ka ike o ke keiki a kaua, paakiki oe i ka hoole; oia, wehe oe i ko malo, i uwa mai lakou nei ia oe.
Pane aku la o Keaumiki, Ua hewa au, eia no ka oe ke lohe nei i na olelo a ke keiki a kaua.
Alaila, he mea maikai ae la no noi ia ia laua nei; o ko laua nei hoe aku la no hoi ia a pae ana iuka o kahaone.
Ia ike ana mai o ko Niihau po@ ia laua nei, uwa ka pihe a haalele wale. Lohe aku la hoi o Kapalikalahale i kulana heenalu i keia pihe o uka, ninau ae la i na hoa heenalu. Heaha keia pihe o uka e uwe mai nei? Hai aku la hoi na hoa heenalu, he waa me keia mau kanaka maikai aia la iuka.
Ia lohe ana no o ua alii nei i keia mau olelo haanou, koiala hoomoe iho la no ia i ka nalu a pae ana iuka, i nana aku auanei ka hana, he oi aku no o na kanaka maikai. Ko ia nei haalele iho la no ia i ka papa, a hele aku la a noho ana mawaena o laua nei, ike iho la hoi kamaaina i ka malihini, pela hoi ka malihini i kamaaina.
Ia manawa, koi aku la o Kapalikalahale e hoi na malihini i kauhale o ko laua nei ae aku la no hoi ia. Hoi aku la lakou nei a hoea ana i ka hale. Ia wa, haawi ae la ke ʻlii i kana olelo kuahaua, E hookupu na makaainana o Niihau nei i ka waiwai, ka ai, ka puaa, ke kapa, ka moena, e like me ke ano mau o ke au kahiko. Holoaku la hoi na elele ma kela aoao keia aoao a puni o Niihau. He manawa ole, ua makaukau na mea i kahea ia, a hoaumoe iho la laua nei i ka moku o Niihau, ma ke a o hale kipa.
Ia ao ana ae no, ko laua nei hoomakaukau iho la no ia no ko laua huakaihele moana. Aua mai la hoi kamaaina, he ole ko laua nei noho iho. Ko laua nei liuliu ae la eo ia i na wahi ukana hiki ia laua nei; me na olelo hoolana i kamaaina, he mea kipa ka hale. Haawi no ke aloha, pea aku la no laua nei iho ana, a hoouka na wahi ukana, kau ae la no hoi ke kaikuaana ma kona wahi, pela no hoi ke kaikaina mahope, ko laua nei holo aku la no ia no Kauai.
Oia holo ko laua nei a mawaena o Niihau me Kauai, ko lauia nei loaa iho la no ia i ka makani; imua laua nei i hope, imua i hope, pela no ka apa ana a piho ka waa o laua nei. Ko Keaumiki miki aku la no ia i na wahi ukana a laua nei, i na ope uala o Niihau mai, he mau kuina kapa, e like me ke ano mau o na waiwai kahiko; ke ka, nahoe, ka pea, hului mai ka keia a akoakoa. O Keauka hoi, aia no kela ka hoolai la mahope o ka waa. O ka makani hoi i nei manawa, ke noke la no me ka hoomaha ole, hele kela paia lua na ale o Kamaikahi. Ke noke la ua mau wahi kanaka nei i ka hoolana, he ole ka lana, hele mai la ka moana a me he kapa kea la, aohe wahi uliuli iki o ke kai ke nana aku. A oiai laua nei e paialewa ia ana e na ale, kau e wale aku la no ka halialia ia Keaniniulaokalani.
E na hoa hoonipo o keia moolelo, ke noi aku nei au i ko oukou lokomaikai, e waiho ae kakou i ke kamailio ana no Keauka ma e au ana i ka moana, a e nana ae kakou i na hana kupaianala a Keaniniulaokalani.
Ia Keaniniulaokalani e nanea ana i kana mau hana maloko o ka heiau, ike mai la oia i kana mau elele e hoolana ana i ka auwae i kahi uuku. Holo awiwi aku la oia i ka hale o kona makuahine a hai aku la i ka pilikia o kona mau makua.
Ninau mai la ka makuahine, Heaha keia pilikia?
Heaha mai ka hoi kau; oʻu makuakane hoi paha, ua make ka waa, ua loaa iho la i ka puahiohio, eia la mawaena o Niihau me Kauai.
Aole i pau.
KA MOOLELO
O
ONILA MAKA!
KA MAKAI KIU KAULANA
O
ENELANI!
A O KA MEA
POHIHIHI O KA 1868
MOKUNA V.
Ke akamai o ka makai kiu - Ka imi hoomanawanui ana - Ke kanaka Irelani opio mawaena o ka poe kuaaina - He mau haawina kupaianaha - He mau lono lauahea - He ninau hoolele hauli - Kona manao maoli no ka mea huna.
Ma keia wahi i hoikeia mai ai ke akamai lua ole o Onila Maka ma keia hana, oiai, me he la, ua maopopo iaia kana wahi e hoomaka aku ai e imi i ka mea huna.
Aka, ma ka manao o kekahi poe, e hoomaka mua aku ana ia mai ke keena hana a me ka hora a Hale Keleneka i haalele iho ai i kona keena, a mai laila aku e hoomaka ai e huli a hiki i ka manawa a me kahi i nalo ai o kona meheu.
Aole nae pela kana kahua i hoolala ai.
Aka, me he mea la, ma kona noonoo ana, ua hele io aku no ka mea i nalowale mai kona keena aku a i kahi hooki-o o na kaa ahi; a holo aku la a hiki i kahi ana i makemake ai ma kahi hooki-o o ma kaa ahi ma H__, a ma ia wahi i nalowale ai oia.
Oiai, ma ka hale noho o Ionakana e hoohuiia ai ua mau opio la ma ka berita laahia; a o ka loa hoi o ua hale la mai kahi hooki-o o na kaa ahi he ehiku mile ka mamao, nolaila, ua manaopaa ka makai kiu mai ka hoomaka ana maluna o ke kahua ana i hoolala ai, ua hanaia ka pepehikanaka mawaena o kahi hooki-o o na kaa ahi a me Ulu Paina Iuiu, oia hoi ka inoa o kahi noho o Ionakana.
Ia Onila Maka i hiki aku ai ma kahi hooki-o o na kaa ahi ma H---, he lehulehu wale o na kanaka i akoakoa ae maloko o ka hale inu rama, ma ia po hookahi a ka makai kiu i hiki aku ai.
E hauoli ana kahi poe a e kaao ana hoi kahi a ua hauoli maoli no hoi ko lakou noho ana kuaaina mahope iho o ka pau ana o ka lakou hana o ka la.
Iwaena o ko lakou wa e hauoli ana, aia hoi, hemo mai la ka puka o ka rumi inu rama, a komo mai la kekahi kanaka Irelani malihini iloko.
Ua kahiko ia ua wahi Irelani nei, me kaaahu o ka poe kuaaina o Irelani.
Oiai, aole i pukapuka a nahaehae a oki loa hoi i ka lepo kona mau aahu, a aole no hoi i pahonohono ia kona wahi lole wawae, aka ia hele nae kona mau kamaa peleleu a hinuhinu.
Nolaila, ma ka nana ana aku i kona mau ano a pau, he malihini maopopo oia.
I ka wa i komo mai ai na wahi kanaka Irelani la, ninau koke ae la no oia, iaia i kiola iho ai i kana wahi puolo iluna o ka noho. @ ua a kea nana e malama nei keia hotele?
E ku ana no hoi ka ona o ka hale mahope aku o ka papa kuai, a he kanaka hoi oia i kaulana no ke akamai ma na olelo lealea; nolaila manao iho la oia e hoohoka i ua wahi kanaka Irelani malihini la, nolaila pane aku la oia:
Aohe mea nana e malama nei keia hotele; na ka hotele e malama nei iaʻu.
Nana pono aku la ua wahi Irelani malihini nei i ka mea nona ka hale no kekahi manawa, me ka amoamo ana o kona mau maka:
Pai kole! ua minamina loa au i kou poe hoaai, ina aohe keko maikai e aku o kou hale mamua ou!
I ka wa a ua wahi malihini nei i pane aku ai pela, ua hu ae la ka aka o na mea a pau o loko o ka hale, aka, hookue nui iho la nae na maka o ka haku hale.
He oiaio, ua ki aku ua mea hale la i ka pu me ka poka ole o loko, aka, pa e mai la nae oia i na hauna laau a ka malihini Irelani.
I ka pau ana ae o na leo akaaka o loko o ka hale, pane hou ae la no ua wahi kanaka Irelani nei:
O Pate Rodena koʻu inoa, e makilo hana ae ana ma keia mau wahi aku; a no ka loaa ole o ka mea makemake kanaka hana e like me aʻu nei, nolaila, manao @e nei e hele e imi i wahi e waiho iho ai ke poo no keia po.
Aohe oʻu malama hotele no ka poe e like me kou ano.
Aole i hilahila o Rodena no keia pane awahua a ka mea hale iaia, no kona hoohoka ia ana, aka, minoaka iho la oia me he la, aia no oia i kona home ponoi, me kona hoike ae, ua manaopaa ia e noho i@ aole no e ae mai ana ka mea hale iaia e noho ilaila.
Hele aku la keia a ku iho la mamua o ka papa kuai, a noi aku la i ka lokomaikai o na mea a pau e noho ana e hele mai e inu.
I keia wa ana i hea aku ai i na mea a pau o loko o ka hale e hele mai e inu pu me ia; olu iho la ka haku hale, aka, kali iho la nae ia o ka nakeke iho o ka iala iluna o ka papa kuai.
Iaia i hea aku ai i na kanaka kuaaina e hele mai, aole hookahi o lakou i ku ae e hooko i kana noi no ka mea, ua manao lakou, he kolohe wale iho no nana.
No ka hele ole aku e ua poe kuaaina la, nolaila, pane ae la ua o Pate:
Ea, pehea keia, he aha hoole waiona anei kai kukulu ia mawaena o oukou, a i ole hoi ua manao oukou he wahahee naʻu. E nana mai i keia, wahi ana i pane aku ai, a waiho iho la i kekahi bila elima dala iluna o ka papa kuai, Ho mai ona aina ahiahi no makaou a ina he poe hanohano wale no ko loko nei o kou hale i hiki ole ai ia lakou ke launa pu me aʻu, alaila o oe no ke hele mai e paina pu me aʻu a e inu pu hoi kaua i ke ola o ke Aupuni Vaiolaume (Harp) ka aina kulaiwi o kou mau kupuna.
I ka ike ana aku o na poe la i ka bila elima dala, ua ku koke ae la na mea a pau a hele aku la i ka papa kuai.
Pela no hoi me ka mea haku hale, i kona ike ana i keia mau dala, "ua olu iho la kela he wai ko lalo." A ia Pate hoi i haawi pakahi ae ai ia lakou i na kika puhi ua lilo koke iho la oia i hoaʻloha no lakou iloko oia wa pokole.
Iaia i kamaaina loa iho ai noho iho la oia mawaena o lakou, a kaao aku ia ma na kaako lealea, a i kela a me keia wa ana e hai aku ai i kana moolelo e noke mau ana kona poe hoa i ka aka a mamae na iwiaoao.
A iloko o kela a me keia manawa, e hea mau ana oia i ka mea hale e lawe hou mai ona mau omole bia no lakou, pela iho la ka ianei hoohauoli ana ia lakou ma ia ahiahi a lilo loa iho la keia i mea punahele na lakou me ka nana ole ae i kona ano malihimi.
Mahope iho pae ae la kekahi o lakou:
Ua ike aku nei au ia Ionakana a me kana wahine i ka haalele ana iho i kahi hooki-o o na kaa ahi i keia ahiahi iho nei.
Ua nanea loa ia nae ua wahi kanaka Irelani nei i ke kamailio me kekahi kanaka ma kona aoao i ka wa i puana ia ae ai keia olelo, aka, i kona wa i lohe koke ai, noho malie iho la oia, a kau mai la na hoailona o ka manaolana hauoli maluna o kona mau hiona.
Aole no hoi i kau pu mai nei o Mariona me laua, wahi a kekahi.
O ka inoa "Mariona i hoikeia aw la, oia no ka inoa ponoi o Kahela Kekona, ka hanai a lonakana. Nolaila, e hoomaopopo ka poe heluhelu i keia."
Aole, ua iho aku oia i Nu Ioka, he elua a ekolu paha la mamua aku nei, wahi hou a ka mea mua.
Meha iho la ke anaina no kekahi manawa, a pane hou ae la kekahi:
Ua lono mai au, aohe manaoio o ua kaikamahine la, ua haalele io mai kana ipo iaia, nolaila, hele aku nei oia i Nu Ioka me ka manaopaa ua pepehi ia oia.
Iloko oia wa pane koke mai la kekahi wahi elemakule pupuka:
Ma koʻu noonoo, ua pololei loa ia manao o ua kaikamahine la. Heaha hoi ka Hale Keleneka mea e hoowahawaha ai kekahi kaikamahine opio ui e like me Mariona, ka mea i lawa i na dala he hapa miliona ke hiki i kona wa e oo a:
Ia wa pane hou ae la kekahi kanaka me ka leo akahele:
Ma koʻu hoomaopopo ana, ua hiki i kekahi poe e noho mainei maanei ke hoike mai i ke kumu i hiki ole aku ai o Hale Keleneka i ka manawa i oleloia, ina e wehe ae ana i ko lakou mau lehelehe.
Heaha kou manao o ka olelo ana pela, e Beni?
He oiaio, aole au i kamailio no ia mea mamua, aka, ua hiki iaʻu ke hoohiki aku, ua ikemaka au ia Hale Keleneka maluna o ke kaa ahi mai Nu Ioka mai, ma ke ahiahi ona e mare ai me Mariona.
Ma kahi hea keia au i ike ai iaia? wahi a ka ninau a kekahi o lakou.
Ma kahi hooki-o o na kaa ahi ma M---, ilaila au kahi i hooili uala ai.
O ke kaa ahi helu ehia ia?
O ke Kaa Helu 55 ia mai ke kulanakauhale mai.
Ua lono lauahea ia ae, wahi a kahi elemakule ma ke kihi, ua ikemaka no kekahi poe iaia ia po, i kona wa i lele iho ai mai e kaa, ma kahi hooki-o o na kaa ahi.
Ia wa meha iho la ko lakou mau leo, a nana aku a kekahi i kekahi me ke kahaha.
Mahope pane ae la kekahi o lakou:
He kamahao loa io no hoi ka nalowale ana o keia kanaka opio.
He kamahao io no ka nalowale ana, wahi a kekahi. Aka, eia aku nae kahi pohihihi loa iloko o na huaolelo no ka makana i haawina ae e Ionakana.
Kalele aku la na mea imua e ake ana o ka lohe aku i ka haina: a ninau ae la kekahi:
Heaha hoi ia mea pohihihi iloko o na olelo o ka makana i hoolaha ia ae nei?
Ano kanalua iho la ke kanaka mua nana i kamailio ae ia mea no kekahi mau minute, a pane aku la:
Ina oe e hoomaopopo iho ana, wahi ana, He $5000 i hoolaha ia ae no ka hoihoi ola ana mai ia Hale Keleneka.
A heaha io la hoi ka hewa oia: wahi a kela a me keia.
Aole au e pono e kamailio no ia mea, ina aole i akaka ia oukou ka manao maoli oia mau olelo.
Alaila, ua hiki ia oe ke hai mai i ka mea a kou manao i koho wale ai.
Ia manawa, puiwa ae la na mea a pau i ka pane ana ae a kekahi mea mawaena o lakou me ka leo moakaka:
Pai kole! Ua moakaka loa keia mau olelo! Eia ka ano: O ka mea nana i haawi ae ka makana, ua maopopo iaia, aole e loaa aku ana ke kino ola o na kanaka la.
O ka mea nana keia pane, oia no kahi kanaka Irelani.
Aole i pau.
MAIKAI KA HOI KA PAPA A ME KA LAAU O KOU HALE!
NO HEA LA ! KAI NO HOI NO KAHI O WAILA MA !
Nana aku no hoi ia la
Ohi ka lo o ka Laau o Makawao
I ka ua mea hoi o ka nani o
Na PAPA ! Na PAPA ! !
A ME
NA PONO KUKULU HALE
O NA ANO NO A PAU.
Aia ma ke kihi o na
ALANUI PAPU me MOIWAHINE,
HONOLULU
MALAILA E LOAA AI
E LIKE me ka MAKEMAKE
NO KE
KUMUKUAI MAKEPONO LOA
PAPA, PAPA, PAPA
Na Papa Huluhulu, Na Papa Manoanoa, Na Papa i kahiia, Na Papa Kepa, Papa Hole Keokeo, Papa Hole Ulaula,
NA LAAU, NA LAAU
Na Kua, Na Kaola, Na Aaho, Na Molina, Na Peapea, Pine Huluhulu, Pine i kahiia.
NA Papa a me na Laau Ulaula !
Pili ulaula, Pili Keokeo, Pani Puka, Pani Puka Aniani, Ipuka Aniani, Paka Olepelepe
PENA O NA ANO A PAU
Hulu Pena mai ka Liilii a ke Nui, Aila Pena, Aila Hoomaloo, Waniti, Pate.
NA LAKO O KELA A ME KEIA ANO !
Na Ami Puka Hale, Na Ami Puka Pa.
ANIANI !
Pepa Hale a me na Lihilihi
E LOAA NO MALAILA.
PAAKAI HELU I O KAKAAKO me PUULOA
No ke DALA KUIKE, e loaa no na mea a pau i hai ia ae la, no ke Kumukuai Emi loa. O na kauoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku no ia lakou e hooko koke ia no ia me ka lawa pono. E kipa nui ilaila ike i ka oiaio.
906 tf