Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 4, 28 January 1882 — Page 3
| This text was transcribed by: | Charis Kaio |
| This work is dedicated to: | For my mother Yvette Kahauolopua |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KA HUI
LOLE AAHU NUI O KA HONUA NEI.
NU IOKA, LADANA, PARISA.
O KA HUINA PUU WAIWAI,
$3,000,000
ARNOLD FITZGERALD, Peresidena.
A.M. MELLIS, (MELEKI)
O KA
HALEKUAI LOLE AAHU NUI, OIA KA AGENA NO KA PAEAINA HAWAII.
Ua hoomakaukau a ua hoopaa ka mea nona ka inoa malalo iho nei me ka Hui Nui i oleloia ae ia, e hoolawa i na makamaka o Hawaii nei a puni me na lako aahu i hana mua ia a paa, a ke kono aku nei i ka lehulehu e hele mai e nana a ike maka i na waiwai i loaa mua mai nei ma ka moku D.C. Murray-oia hoi na Lole Paina o na kane, a me na Aahu o kela a me ka a ano.
NA AAHU SEKOTIA-NA KUKA.
NA AAHU SEKOTIA-NA LOLEWAWAE.
NA AAHU KUKA O KE ANO HOU LOA. HE MEA NUHOU.
Na aahu no na kanaka makua a me na kamalii o kela a me keia ano, maikai loa, a he ano hou. Ua hanaia keia mau aahu a pau no ka manao nui ia e hoolawa i na mea a pau no keia Kulanakauhale a me na apana mawaho aku. He mau aahu no ka maemae a me ka nani, a ua kii pololei ia aku a loaa mai ka hale hana lole mai; A HE MAKEPONO LOA MALALO O NA MAKEPONO A PAU KE KUMUKUAI, malalo o na halekuai e ae a pau o keia Kulanakauhale.
N.B. He mau aahu a me na ano waiwai e ae o kela a me keia ano, ke waiho nei no ke kuai aku me ka
Uku Haahaa Loa!
A.M. MELEKI.
Halekuai Lole Nui o ke Kaona, ma ka Halepohaku Nui o Burua Ma, Helu 104, Alanui Palu. Jan 18 t
NU HOU, NU HOU.
NA WAIWAI HOU LOA.
NA PAIKINI O KEIA AU,
E Loaa no ma ka Halekuai o
DILINAHAMA MA!
MA ALANUI PAPU,
OIA NA WAIWAI MALALO IHO NEI;
Na Palau, Kaa Huilapalala, Kopala, Piki, Oo, Koi, Koilipi, Na Hamare Kamana o na ano a pau,
Na Mea Hana a na Kamana, Poe Hamo Puna, na Amara a me na mea hana o ka Poe Akeakamai a pau.
Pena, Aila, Vaniki a me na Palaki, Pauda, Poka a me na Kukaapele, Palaka hamo Puna, Pulumi,
Pakeke, Kapu Holoi Lole a me na Papa Holoi Lole, na Ipu ti, na Pa Palai, Na Makau Lawaia, na Aho Lawaia o na ano a pau, na Kaula o na ano a pau, na Pahi, O, a me na Puna,
A HE NUI AKU NO NA MEA I KOE,
I KUPONO NO KA HOOHIWAHIWA ANA I NA HALE.
I hiki ole ia makou ke huai pau aku, aka, na oukou no e hele mai a e hoonuu iho. O keia maluna
ae, e loaa no ma ka Halekuai o
DILINAHAMA MA,
1036 3ms Ma ka Helu 37, Alanui Papu.
$6,000 $6,000
KA WEHE KAOKOA ANA O
NA WAIWAI AIWAIWA O KA NANI
HE NUI WALE!
NA LOLE O NA KANE, MAI NU IOKA, PILADELEPIA
A ME EUROPA MAI.
HE WAIOLU NA KUMUKUAI,
A HE KAULIKE KA PANAI ANA
Ke kono aku nei aa i ka lehulehu, e makaikai mai i kuu mau Waiwai Nani o Europa me Amerika mai, me ka ninau ole iho, oiai o ka oi keia o ke ku o ke ahui, a i wae pono ia ma keia kauna. He oi loa aku ka haahaa o ka'u kumukuai, no na Lole ano Kuka hou maoli. E ao o epa ia mai oukou. E naue e ikemaka no oukou iho, i ko'u mau Waiwai Maemae he nui wale. He manaka okoa no hoi i ka helu papa aku.
NA LOLE HOU O LOKO MAI NA KE KUAI HOOPAKI!
Ke kono hou aku nei no au, e noii akahele i ko'u mau Waiwai me na Kumukuai. Aohe olelo ana no ka hoikeike wale no E hookoia aku no na kauoha mai a pau.
CHAS . J. FISHEL.
C.O.P. BAZAR.
Kihi o na Alanui Papa me Hotele.
KKELA a me HAKI.
Ua nee aku maua ko oukou mau Loio mai ka pili pu ana me ka Keena Kuokua a i ke Alanui Kaahuanu Helu 15. ma o mai o ka Baneko o Bihopa ma.
Ua makaukau mau maua e lawelawe i na hihia a pau ana ma Honolulu a me ko na mokukpuni. E hooko ia na Palapala Kuai, Hoolimalima a me ka Muraki me ka eleu. He Luna Hooiaio Palapala no hoi o W R Kakela. 980 tf
ASA KAULIA,
Loio a Kokua ma ke Kanawai.
Ua makaukau au e lawelawe i na hana a pau ma keia Oihana o na Aha a pau o ka mokupuni o Oahu. E loaa no au ma Koolaupoko Heeia, a ma Honolulu i kekahi wa Hooku ia na kauoha mai na wahi a pau o ka mokupuni me ka eleu a me ka hikiwawe.
OLELO HOOLAHA.
E ike na mea a pau owau o ka mea nona ka inoa malalo. Ua ike au i ka hoolaha a kuu kane mare a Ahiona pake o Honokua, Kona hema H, o ka la 1 o Dekemaba, e olelo ana no kuu haalele kumu ole iaia, ke hoike aku nei au me ka oiai, aole pololei oia hoolaha ana, aka eia ka olelo. O ka eha keia o ku'u haalele ana iaia no kana mau hana ino ia'u, oia kela. Ua pepehi oia ia'u a puhi i ko'u mau kapa i ke ahi, a ua holo wau me kahi muumuu wale no. A ua ao ia hoi e ke kanawai keia pake, aole nae oia i lohe. Mai hoolohe i keia.
Owau iho nei, Mrs NAHINU AHIONA.
JOHN RUSSELL
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.
Alannui Kalepa, helu 32, kihi o Alanui Papu.
Honolulu, H.I.
CECIL BROWN.
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI
AHE AGENA no ka Hoolalo ana i na Palapala no ka Mokupuni o Oahu.
Helu 8, Alanui Kaahumanu. Honolulu, H.P.A. 2y
E COOK WEBB, M.D.
HOMEOPATIKA.
(Kauka o ka Halemai Homeopatika, ma ka Mokupuni Ward's, N.Y.)
KEENA OIHANA.-Helu 60, Alanui Papu. Makaukau mau e lawelawe i na pilikia mai o na wahine a me na kamalii.
HORA HANA.-Mai kakahiaka a hora 10 am-2am i ka 4pm. 967 4m
He Nui Anei Kou Makemake i na
MEKINI HUMUHUMU LOLE!
Ina pela, alaila, e kipa mai no ma ka Halekuai o
KAKELA & KUKE.
A malaila oukou e ike ai makaikai i na ano
MEKINI a WHEELER a me WILSON
mai ke $40 a hiki i ke $50 ke kuukuai o ka mea hookaho.
NA MEINI A SINGER,
ma ke $50 pakahi, me ke ano
MEKINI a WILCOX me GIBBS,
ma ke $30 hiki i ke $50 ke kumukuai.
mea a pau ai ko oukou kanalua e na Makamaka no ke k pono o keia mau Mekini, e naue mai no me ke kuihe ole, a e ike no oukou iho
628f
S.B. DOLE.
HE LOIO A HE LUNA HOOIAIA PALAPALA.
E hiki no iaia ke lawelawe i na hihia o kela a me keia ano imua o na Ahookolokolo a pau o keia aupuni.
Keena hana ma Alanui Papu, maluna ae o ka Halekuai o Likikini. Honolulu, Oahu, Iulai 10, 1880.
JAMES M. MONSARRAT.
(MAUNAKEA)
Loio a he Kokua ma ke Kanawai
IMUA O NA AHA HOOKOLOKOLO A PAU o keia Aupuni. E lawelawe ana no hoi ma na hana pili i ka hooponopono waiwai, me ka imi ana i na palapala Sila Aina, ka hana ana i na Palapala Kuai, Hoolimalima a me ka hoaie dala ana.
A HE LUNA HOOIAIA PALAPALA.
Keena hana helu 9 alanui Kaahumanu.
Jan. 3, 1880.
UA MAKEMAKE IA
NA ILIK BIPI,
NA KIWI BIPI,
NA IWI BIPI,
E haawi ia no ke kumukuai i kiekie o ko kakou makeke nei e H. HAOKFELD & CO.
Honolulu, Me 22, 1880
E Nana, E Nana,
A E IKE
I KA MEKINI HOU,
HE HIKI KE HANA MA NA AOAO ELUA.
-------
O ka Mekini Humuhumu
ST. JOHN, ST. JOHN,
Oia wale no ka Mekini maikai a kupono i na Kanaka Hawaii, no ka mea,
AOLE E LOAA KEKAHI ULIA O KA MEKINI.
------
E HELE MA KA HALEKUAI MEA KANI O
GEO. F. WELLS
A e Kuai i keia ano Mekini Hou, a e loaa no ke GITA Makana wale
O na Kauoha mai na Mokupuni e ae, e hoolawaia no ia me ka eleu.
GEO. G. WELLS,
Helu 66 me 68 Alanui Papu 1044 tf
PAPA! PAPA!
NO
ALLEN & ROBINSON
UA WEHE AE NEI MAUA!
PA KUAI PAPA
MA
KA UWAPO O PAKAKA
Na Papa Ulaula o na ano a pau.
Na Papa Paina o na ano a pau.
Na Pili Hale Ulaula.
Na Pili Hale Keokeo,
Na Pepa Hoonani Hale,
Na Pepa Molina.
Na Pena a me na Aila Pena!
NA KUI O NA ANO A PAU.
NA PANI PUKA a me
NA PANI PUKA ANIANI.
NA PANI PUKA a me
NA OLEPELEPE.
NA LAKO KUKULU HALE O NA ANO A PAU!
E KUAIIA MA KE
KE KUMUKUAI HAAHAA LOA
O keia makeke.
ALLEN & ROBINSON
Honolulu Ian 1, 1878 858tf
E HOOLOHE !
E NA
PUALI KINAIAHI!
Oiai ke kokoke mai nei ko oukou La Hookahakaha, ke kono aku nei au ia oukou e hele mai ma ko'u Halekuai a e hoolako iho me na Aahu Hookahakaha oia ia, oia hoi
NA PALULE ULAULA,
NA LEI A-I,
NA PAPALE KIKOI, a me
NA KII O KALAKAUA,
No $4,00 wale no!
A MA MELEKI,
1052 1t 104 Alanui Papu.
HOOLAHA PA AUPUNI.
E kuai kudalaia ana 3 lio, ma ka Pa Aupuni o Koholaloa, ke hiki aku i ka la 31 o Ianuari, hora 12 o ke awakea Poaono. Lio k ulaula laekea ak. O. hema K. P.. Lio k ulaula ak. 8 hem H. J. Lio w keokeo kukaenalo wiwi hema J R N P. Lio w eleele 3 kamaa hao ak. H.
A B KAAUKUU,
Luna Pa Aupuni o Koholaloa,
Koholaloa, Ian. 26. 1882 1052 1t*
HOOLAHA A KA LUNAHOOPONO PONO WAIWAI.
No ka mea, ua hookohuia ka mea nona ka inoa malalo, e ka Aha Kiekie, i Luna Hooponopono no ka Waiwai o M K Mahuka, no Honolulu, i make aku la. Nolaila, ua kauohaia na mea a pau i aie i ua mea make la, e hookaa koke mai; a o ka poe a pau ia lakou ka mai, ma i kekahi waiwai o ia mea make e hoike koke mai i ka Luna Hooponopono; a o ka poe a pau nana kekahi koi e pili ana i ua waiwai la, e hoike mai me ka hooiaioia, iloko o na mahina eono, a i ole, e papa loa ia.
SIMON K KAAI,
Luna Hooponopono o ka Waiwai o M K Mahuka i make.
Honolulu, Ian. 16, 1882 1051 4t
HOOLAHA HOOKAPU AINA.
O maua na mea nona na inoa malalo, ke papa a ke hookapu loa aku nei maua i ka hookuu wale ana o na holoholona a me ka hele wale ana o na kanaka maluna o ka aina o maua i ikeia ma ka inoa o AWALUA, ma Kohala Akau, Hawaii. E hoopii ia no ma ke Kanawai ka poe e kue ana i keia, e ko maua hope oia o Wahine.
PAAHAO K
KAAHELE W.
HALEPAI HOU.
No ke pai ana i na ano a pau i makema keia e na kanaka, oia hoi:
NA PALAPALA, NA BALOTA,
NA LIPINE I PAHA ME NA HUA,
NA PALAPALA KUHIKUHI HAAWINA,
A ME NA OLELO HOOLAHA.
O na ano Humuhumu Buke o kela a me keia ano, e humu ia me ka eleu a me ka maiau, ke hoounaia mai na kauoha ia
THES, G THRUM,
(Kalamu)
1029 6m Ma Alanui Kalepa, Honolulu.
HE LEO NO KE ALOHA.
HE MOHAI KANAENAE.
I na hoa makaainana mai Maunalua a hiki i Moanalua: Aloha oukou.
Ke kokoke mai nei ka la e koho ai i mau Lunmakaainana no kakou, a i mau waha hoi no ka lehulehu mai Hawaii a Kauai. Ua hoolaha ia no hoi iwaena o neia kulanakauhale ka inoa o KEO KAAKA no ka holo balota ana; no laila, he mea pono ia kakou ke nana iho i kona makaukau, ina ua kupono i ko kakou manao. I ka wa i laha ae nei kona inoa no ka holo balota, ua lohe ia na leo kupinai ma o a maanei, e hooho ana me na leo maopopo, a e i ana aole ka i kupono kona inoa no ka holo balota no na kumu penei: Ina ka e lilo ana oia i Lunamakaainana, alaila e hoopilimeaai ana ia mahope o kona kaikaina, oiai oia ka Peresidena o ka Papa Ola nana i hookomo ka moku mai hebera iloko nei, a oia mai ka mea i luku i kekahi hapa o ka lahui. Malalo o keia kumu i komo ai ke kanalua iloko o kekahi mau hoa kanaka no kona kupono i ka holo balota.
Nolaila, e nana pono kakou i ko KEO KAAKA ano a me kona moolelo o na makahiki i hala ae nei. He mea maopopo loa, aole i loaa kau wahi hana hoopilimeaai ma kana mau hana iwaena o kakou a hiki wale i keia wa. Ua ike ia, ua ku kaawale oia i na noonoo ana a kone kaikaina, a he noonoo kuokoa kona nona iho. Aole hoi o ko laua hanau ana mai na makua hookahi ma i he kumu e hoopilimeaai aku ai ke kaikuaana malalo o ke kaikaina. E kue auanei no ka hana i mua ma ka aoao ana i ike ai he pono, e like e kona ano mau i ikeia e na mea a pau.
Eia hou, i ka wa a ka mai hebera e anai ana i ko kakou lahui, ua hoonoho ia ke Kauka Pelekane i kauka nana e lappau ka mai heera ma Kahakaaulana; he nui ka leo loheia ia mau la, "he kauka pono ole" a pela wale aku. I ka lohe ana o KEO KAAKA pi na mea i hana ia, hele koke aku la oia me kona makamaka H Waterhouse, ma na manao aloha walohia no ke ola o ka lehulehu, a imua o ka Peresidena o ka Papa Ola, (kona kaikaina) ma Aliiolani Hale, a koi aku la me na manao ikaika e hoopau ia kela Kauka, me kona hoakaka aku i na kumu e hiki ai ke hoopau ia Ua akanalua ki ia, a ka mamuli o ko laua wehewehe pololei ana, na ike ia ka hemahema, ua hoopau ia kela kauka a ua hoonohoia o Kauka Lokeke ma kona wahi.
Mahope hou mai o ia wa, iohe hou ia ka leo o ka lehulehu e hoahewa ana ia kauka Emekona, no ka pono ole o na hana. Hele hou no o KEO KAAKA laua o H Waterhouse e hoike aku i keia mea imua o kona kaikaina, oia ka Peresidena o ka Papa Ola Aole hoi i kupono ko Emekona o ana, ma ka manao o ka lehulehu. Ia wa ua ae ia o KEO KAAKA, oia kekahi o ka poe O o keia apana, a o oukou no, e na hoa makaainana o Kona nei, na hoike oiaio o kona aloha hoomanawanui ia kakou, e hele ana ma na kauhale e o i ka lehulehu. No ia mea hele iho la laua me H Waterhouse imua o na maka o kahi poe; a mahope iho o keia ua hoopau ia o Emekona a hoonohoia o Kauka Pika ma ia wahi, a he kauka na oukou e mahalo nui nei i keia mau la, a o kakou no a pau me ia manao hookahi.
E na hoa makaainana o'u, aole paha oukou i poina iki i ke Kau i noho ai o KEO KAAKA i wahaolelo no kakou, i ke Kau o ka makahiki 1872. Ua hoouna ia oia e kakou iloko o ia Kau; ua hele oia a ua hana me ka ewaewa ole; a ua kuokoa oia ma ko kakou mau pono. Nana i hooponopono hou ke kanawai mawaena o na Haku me na Kauwa. He hemahema nui kai ike ia malalo o ia kanawai, oia hoi hookahi no aelike ma ka aoao o na haku ia wa. Na KEO KAAKA i pakui aku i elua aelike, i hookahi i ka aoao mua i hookahi i ka aoao elua. Ma keia mea ua kokua nui oia ma ka aoao o na paahana. A he nui na hana e ae ana i hapai ai no ko kakou pono. Aole i poina ia kakou kana mau olelo wiwo ole iloko o ia Kau e hapai mau ana i ka pono o na makaainana.
Nolaila, mai kanalua kakou i ka inoa o KEO KAAKA, a mai noonoo i na manao e hoo pouli ai i ka noonoo maikai.
A ke waiho aku nei au na oukou e kaana iwaena o kakou iho, a e hapai like ae kakou ia Keo Kaaka, ke koa wiwo ole, ka wahaolelo aloha ma ka aoao o kakou na makaainana. MAKAAINANA HAWAII.
LETA NA ALOHA HAWAII.
I ke Kuokoa:
Ua ike a ua heluhelu au i na palapala a Alae i hoopuka ia maloko o kou mau kolamu, a me na pane a ka Elele Poakolu. Ma ka'u hoomaopopo ana, aole i pane pololei ka Elele i na kumu hoopii i waiho ia e Alae imua o ka lehulehu no Kipikona; ua kikoola kana mau pane, a iluna o hai kahi i noke ai i ka nuku a pau ke aho.
He aloha ko'u no Kipikona, kuu hoa kanaka, aka ua oi aku ku u a loha no Hawaii a me kona Kuokoa. N keia makee o'u no kuu aina hanau i koi mai i keia peni e hoopuka i keia mau manao. Na ka moolelo o ka Kipikona mau hana mawaena o ka poe Malae i hooiaio mai ua aneane komo ia aupuni iloko o ka poino. mauli o ka ianei mau alakai a na, pono no kakou e nana akahele i kela, a ole keia he olelo hoino wale, he moolelo ke ia ua paa a ua hoopuka ia, a ua lawelawe ia mawaena o kekahi mau aupuni. Na kekahi hana a Kipikona iloko o ke kau Ahalo lelo o 1878 i hooiaio mai i kona ano kkupono ole ke noho i alakai no kakou. Aia ma kekahi hoopaapaa ana iloko o kekahi po o ia kau, ua aneane haunaele ka hale, aole na paha i poino i ka poe makaikai o ia wa ka ianei mau hana a me kana mau olelo. Pane aku la oia i kona mau hoa paio ia po, me ke kuhikuhi ana i ka lehulehu ma na noho mahope, "makemake anei oukou i ke ino?" Ua haunaele ka Hale ia po; ina aole i hoopanee koke ia, aole ike ia na mea e hana ia ai, ua manaoia he hakaka maoli a hookahe koko ke hana ia ina i hoomau ia aku ka hana, ua hele kekahi poe Lu namakaa nana a pilihua i ka makau.
Aohe pono o Kipikona ke lilo i alakai no kakou, no ka mea, ua maa kana nupepa i ka hoalaala ana i na manao lili ino loa iloko o ka puuwai o kanaka; ua ike maopopo ia keia ma na kolamu o ke Elele ma na wa i hala ae mahope, o ka hopena aku oia mau manao e hoolaha ia nei ke ole e kinai ia, o ka haunaele o ko kakou noho ana.
Eia kekahi, ua hoohokaia ka manaolana o kahi poe he lehulehu wale o kakaou ma Palawai i Lanai, ua pau i ke kuai ia na kuleaa, na hale a me na wahi holoholona, a ku a ilihune maoli kahi poe, mamuli o ka makau ana e kukulu i Ziona hou ma Lanai, me ka manaolana e kuleana pu ana iloko o ua Ziona nei. Eia ka e neo ana! Ua make aku la kahi poe o kakou i alakai ia iloko o ka hoka a me ka ilihune. Aloha wale lakou, a o ke koena e noho na hoike maopopo o keia hana lokoino.
Ma ka'u ike i na olelo a Kipikona iloko o keia mau makahiki a elua e hele nei, he hoomalimali wale no ka nui. E noonoo pono kakou, heaha la ka mea o keia hoomalimali ana, a me keia paikano nui wale?
Ma keia aole au i manao e hoino, aka e hoike i ka oiaio. Aole hiki ke hookahuli ia ka oiaio o ka'u mau olelo ae; ua ike ia a ua ae ia e na mea a pau. Mai hoopoina kakou i ka olelo kaulana: "O ka ke kanaka e lulu, oia no kana e ohi" Ina e lulu kakou i ka makani iloko o keia au la, e ohi auanei i ka puahiohio. Na'u na ALOHA HAWAII.
HE MANAO NO KAMEHAMEHA III.
No ka luhi o na Makaainana.
Mamua aku o ke kau ana o ke kanawai hou, ke kanawai auhau nei, hookupu na kanaka i keia makahiki penei: O ke kino, he dala, i keia manawa he hapalua wale no ko kekahi makahiki.
Mamua, ka auhau o ka aina, ina he 1 Puaa anana, 1 Iako kapa, 1 Iako pa-u, 1 Ilio, 2 Lau upena, 2 Kaau aho. No ke aupuni wale no ia auhau.
I keia manawa, ua pau ia auhau ana, hookahi auhau i koe, o ka puaa wale no, a i kekani makahiki ua lilo ka puaa anana i iwilei.
Mamua, auhau ke Alii nui, auhau ke Kiaaina, auhau na Konohiki, a me ko lakou mau konohiki aku malalo o lakou, i keia manawa ua pau ia auhau ana, aole auhau iki keia poe a pau, o ke alii nui wale no.
Mamua, ina ino ka manao o ke haku aina, hemo koke kona hoa aina, pai wale aku no, a haawi wale i ka aina no ka noi ia mai. I keia manawa ua pau ia hana, ua paa ka aina, aole hemo ke hewe ole.
Mamua, ua kapu ka moana, aole hiki i na kanaka ke lawaia, i keia manawa, na noa ke kai; pono no i kela kanaka keia kanaka ke lawaia, uuku wale no na kai i kapu.
Mamua, he auhau moku auhau Kalana, auhau okana, auhau poko, i keia manawa uapau ia mau auhau, ua kapu.
Mamua, ina makemake ke alii i ka waiwai o ke kanaka hiki no ke lawe, hao wale, ku wale a ohi, aia no i kona manao wale no, aole mea nana e hoole, a pela no keia alii, keia alii, a pela no na konohiki i ko lakou poe kanaka.
I keia manawa, ua pau ia hana, aole alii e pono ke hana pela. Ina hana kekahi, ua pau koke kona noho ana alii’na ma keia paeaina.
Mamua, ina nui na keiki a kekahi kanaka, o kona kaumaha ia, no ka mea, ua nui kona auhau, i keia manawa, o na keiki ku mea e kaawale loa ai na kanaka i ka hana, a me ka auhau o ka aina a me ko ke kino.
Mamua, hiki i na alii ke kii aku i na kanaka e hele i ka hana, mai kekahi welau o ka aina a hiki i kekahi welau, i keia manawa ua kapu ia hana, ma kahi kokoke wale no e hana ai.
Mamua, ina manao ke lii e hana, na kanaka i ka hana, aole hiki ia lakou ke hoole, e hana no a hala ka malama, a pela kela alii keia alii, kela konohiki keia konohiki.
I keia manawa, ua pau ia, ina hana kekahi alii pela i na kanaka o kona aina, o kona hewa ia e hemo loa ai na kanaka aole hana hou i kana hana a hiki i ka manawa i olelo ia iloko o ke kanawai.
Mamua, he mea mau i na kanaka ke hana i ka Poalua o kela hebedoma keia hebedoma a pela no ka Poalima, 4 la no ke alii i ka malama hookahi, 4 hoi no na konohiki, hui 8 la no ka malama, a ina e manao ke alii e oi aku, oi aku no, i keia manawa, ua hoemi ia 6 la no ka malama a koe he 20 no na makaainana.
Mamua, ina hele ole na kanaka i na la hana o ke alii, pau na hale i ke puhi ia i ke ahi, i keia manawa ina aole hele ke kanaka, he hapawalu ka uku, a he hapaha no hoi kekahi, aka, ke uwe nui nei na kanaka i ke kaumaha, mamua aole i oleloia, he kaumaha.
Akahi no a olelo nui ia ke kaumaha i keia wa no i ka hemo ana o na mea luhi loa, i oleloia maluna, mai pono nae keia olelo a na makaainana, ina ikaika lakou i ka hana i ko lakou mau la iho, aole ka ua molowa lako i ko lakou mau la, a ma laila, ua nahelehele kekahi aina, ua uuku ka ai e ulu ana, no ke aloha maoli o na alii; ua hemo kela mea luhi i olelo ia ma luna, aole @ na kanaka i olelo ua mai.
Na na lii i hoohemo wale aku no, no laila, ua ino kela olelo o na makaainana e olelo nei, he kaumaha, aole kaumaha, he molowa.
No keia olelo ino ana o na kanaka, a no ka lakou hana ole i ko lakou mau la iho, nolaila ua kau ia keia kanawai hou.
Ina ikea ka aina, ua nahelehele maoli, a ua uuku ka ai, he aina maikai nae ke kanu, i na pela, e hemo no ia hoaaina ma ka hookolokolo nae e hemo ai, aole ma ka manao wale o ka haku aina, o ka mea i hewa ka hana ana oia kai hana, i na o ka haku aina oia, ina o ka hoa aina oia no.
Eia kekahi, e hoomanawanui no i keia makahiki hou hookahi, a ina e mau keia molowa o na kanaka, alaila i na ike ka Lunaauhau i kekahi kanaka e noho wale ana me ka hana ole i ko na makaainana mau la, alaila e lawe no ka Lunaauhau i kela kanaka a hoohana ia ia i ka ke alii hana, a po ia la; a pela no ke konohiki ke ike aku oia i ke kanaka e noho wale ana ma kona aina. No ka hana ole o na makaainana i ko lakou mau la keia; i na hana lakou i ko lakou mau la, alaila, aole lakou e kii ia e hana i ko kahi hana.
Ua hooholoia keia mau olelo e na alii a me ka poe i kohoia a ua kakau hoi maua i ko makou mau inoa i keia la 16 o Mei, i ka Makahiki o ka Haku Hookahi Tausani Ewalu Haneri me Kanahakumamalua, ma Lahaina, Maui.
KAMEHAMEHA III.
1840 KAKAULUOMI.