Ka Nupepa Kuokoa, Volume XX, Number 39, 24 Kepakemapa 1881 — Page 4
| This text was transcribed by: | Healani Huch |
| This work is dedicated to: | Pono Huch Fernandez |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KA NUPEPA
Kuokoa me ke Au Okoa
I HUHA
No ka Makahiki, $@. Eono Mahina, $1.
Dala Kuike ka Rula.
POAONO, SEPATEMABA 24, 1881.
OLELO HOOLAHA.
E ha@awai ana ka ahahoi euanelio o ka mokupuni o Oahu ke hiki aku i ka Poalua elua o Oahu ke hiki aku i ka Poalua elua o Okatoba, oia ka la 11 ma ka luakini hoole pope ma Waianae. E akoakoa ae na lala a pau ma ia halawai me ka makaukau o ka lakou mau haawina.
D W Waiwaiole, Kakauolelo.
HOOLAHA EUANELIO.
E halawai ana ka ahahui euanelio o ka mokupuni Oahu ma Waianae, ke hiki aku i ka Poalua mua o Oct oia ka la 4 o keia makahiki.
Nolaila ke paipai ia aku nei na lala a pau o ia aha, e naue ae me ka makaukau a me ka eleu.
E S Timoteo, Lunahoomalu.
MAI KA POULI A I KE AO.
At of Darkness into Light.
Gospel Hymns.
1
Ma ka pouli a loihi,
Ma ka ona a loaa no,
Me ke kali no ka lama,
I hee ae ko makou po.
Cho. Iesu, Iesu, e hoohemo
I koonei mau kaulahao.
E hoolilo ia makou la
I mau kauwa maikai Nau.
2
Hele no makou a nele,
Hemahema, hewa e.
Lilo i ka inu rama;
Pau ko makou nei waiwai.
Cho. Iesu, Iesu, &c.
3
Ku na hoa a haalele,
Waiho wale ia makou.
Koe nae ke Hoa Iesu,
Oia hoi ke Hoa paa mau.
Cho. Iesu, Iesu, &c.
4
Aia hoi ia Hoa aloha,
Ku no la a kena no,
Hele mai, E pau na hewa,
A mai hana hewa hou.
Cho. Iesu, Iesu, &c.
5
Pau ka ona, pau ka inu
Ina mea e ona'i.
Oia ko makou hoohiki,
Ma ke aha e ko ai?
Cho. Iesu, Iesu, &c.
6
Ma ka Mana o ka Uhane,
Ma ke aloha o Iesu.
Ina ao o makou wale,
Palupalu, hina no.
Cho. Iesu, Iesu, &c.
7
Iesu no ka Lama Nui.
Me ke Alakai a mau
Mai ka hewa a ka pono,
Mai ka pouli a ke ao.
Cho. Iesu, Iesu, &c.
Hawaii.
Hawina Kula Sabati.
HELU 2, SABATI, OCT. 9, 1881.
KUMUHANA.
Ka Halelewa. Pauku Baibala. Puk 40: 1-16.
1 Olelo mai la hoi o Iehova ia Mose i mai la,
2 I ka la mua o ka malama mua, e kukulu oe i ka halewa o ka halelole o ke anaina kanaka:
3 A e waiho oe maloko olaila i ka pahu kanawai, a e uhi i ka pahu i ka paku.
4 A e lawe oe i ka papaaina iloko, a e hoonohonoho i na ohana maluna iho; a e lawe mai hoi i ka ipukukui manamana, a e hoa hoi i kona mau ipu aila.
5 A e kau oe i ke kuahu gula no ka mea ala imua o ka pahu kanawai, a e kau aku i ka pale o ka puka o ka halelewa.
6 A e hoonoho oe i ke kuahu no ka mohaikuni imua o ka puka o ka halelewa o ka halelole o ke anaina kanaka.
7 A e kau oe i ka ipuauau mawaena o o ka halelole o ke anaina kanaka a me ke kuahu, a e ninini hoi i ka wai maloko.
8 A e kukulu oe i ka pahu kahua a pau, a e kau aku i ka pale ma ka puka o ke kahua.
9 E lawe no hoi oe i ka aila poni, a e poni iho i ka halelewa a me na mea a pau maloko, ae hoolaa ia mea a me kona oihana a pau, a e lilo ia i mea laa.
10 A e poni no hoi oe i ke kuahu no ka mohaikuni a me kana oihana a pau, a e hoo laa i ke kuahu, a e lilo i kuaha laa loa.
11 A e poni oe i ka ipuauau a me kona kumu, a e hoolaa ia mea.
12 A e lawe mai oe ia Aarona a me kana mau keikikane i ka puka o ka halelewa o ke anaina kanaka, a holoi ia lakou i ka wai.
13 A e hookomo no oe maluna o Aarona i na kahiko laa a e poni ia ia, a e hoolaa ia ia, i lawelawe oia Na'u ma ka oihana kahuna.
14 A e lawe mai no ho@@ oe i kana mau keikikane, a e hookomo maluna o lakou i na palule:
15 A e poni oe ia lakou, e like me kou poni ana i ko lakou makuakane, i lawelawe lakou Na'u ma ka oihana kahuna; no ka mea, he oiaio, e lilo ko lakou poai ana i mea e kahuna mau loa ai, i ko lakou mau hanauna aku.
16 Pela o Mose i hana'i: e like me na mea a pau a Iehova i kauoha mai ai ia ia, pela no ia i hana'i.
Pauku Gula. Puk 40;34, hoopaa,
Manao nui. E ao ana ka hale o ke Akua i ka aoao o ke ola.
Na heluhelu la 1 Puk 36;1-38, 2 Puk 37;1-29, 3 Puk 38;1-31, 4 Puk 39;1-43, 5 Puk 40;1-38, 6 1 Na Lii 8;1-27, 7 Hal 84;1-12.
Mele.
Pule.
Ka wehewehe me ka Ninau ana.
Ka manawa. Ka hapa hope o 1491 me ka hapa mua o 1490 B C, ka manawa ia e hana ia ana ka halelewa, paa ia hale a kukulu ia ma Maraki 1490 B C, hookahi makahiki mahope o ka haalele ana ia Aigupita.
Kahi i hana ia ai. Ma ka papu ma ke alo o Sinai.
Na hana. Na hana e pili ana i ka halelewa.
Me ke kukulu ana, kahi ia e hoomana ai ia Iehova, malaila e ike ia ai ka nani o ke Akua, a maluna Ona e kau ai ke kia ahi me ke kia ao.
Ka Halelewa.
Elua ia hale. I ke keena kapu, 2 ka halelole, oia ka halelewa e uhi ana i ke keena kapu, ke keena kapu 30 kubita, 52.1-2 kapuai ka lao, 10 kubita 17.1-2 kapuai ka laula me ke kiekie, elua ona mahele, ke keena hoano me ke keena hoano loa, 20 kubita ka loa o ka mua, 10 kubita ka laula.
O ka lua, 10 kupika ka loa, 10 ka laula he pale lole ka paku mawaena.
Maluna o ke keena kapu ka halelole e pii ana i 5 kupika a pii i ke kaupaku, 6 no kupika ke kaawale mawaena o ke keena kapu a me ka halelole, he uhi ili kao kai uhi ia i ka halelole i mea e malu ai. Nana mok 26 me 36.
Mok 40 P 1-2 I ka manawa he i kuku luai lakou i ka halelewa, ka ia mua o ka ma lama mua o ka makahiki elua, pehea ka loihi mai Aigupita mai? Ikaika lakou i ka hana, ehia na paahana?
Heaha keia halelewa, i kauoha ia e kukulu ia?
Ke keena kapu paha.
P 3 E waiho i ke aha iloko? Ka pahu kanawai, oia ka pahu berita. Na kanawai aha ke hookomo ia iloko o ka pahu? A e aha ia ka pahu? Ke keena hoano loa keia.
P 4 Mahea ka papaaina? Ma ke keena hoano ia, heaha maluna? Na popo berena hoike, heaha kekahi mea ma ia keena?
Ehia manamana ma ia ipukukui? A e aha i na ipu aila? E hoa.
P 5 Mahea e kau ai i ke kuahu gula? Heaha ma ia kuahu? A e kau i ke aha imua ona? Oia ka pale mawaena o ke keena hoano me ke keena hoano loa.
P 6 Mahea e hoonoho ai ke kuahu no ka mohaikuni? Mawaho ia o ka puka o ke keena kapu.
P 7 Mahea ka ipu auau? Mawaena o ka puka a me ke kuahu no ka mohaikuni, a e aha iloko o ka ipu?
P 8 A e aha i ka puka kahua? Oia no ka pa e hoopuni ana i ka halelewa, heaha ma ka puka o ke kahua?
P 9-11 Ehia mea e poni ai, me ka aila poni? A pau ka poni ana, alaila e aha ia mau mea?
P 12 E lawe Mose ia wai ma ka puka o ka halelewa? A e aha ia lakou?
P 13 A e hookomo i ke aha maluna o Aarona? A e aha ia ia? No ke aha?
P 14-16 E aha oia i na keikikane a Aarona? Pehea ka poni ana? No ke aha hoi? Ua hana anei Mose pela?
Na ninau pili i o Ianei.
1 Pehea ka loihi o ka manawa i hana ia ai ma ka halelewa? Owai ka inoa o ka ma lama mua? No ke aha ka hana ana i keia hana nui ma ka waonahele? No ke aha ka kakou hana ana i na luakini?
Pehea ka loihi o ko na Iudaio hoomana ana ia Iehova iloko o na halelewa?
A puka lakou i Kanaana, mahea i kikulu mua ia ai ka halelewa?
2 I ka manawa hea i pau ai ko lakou hoo mana ana iloko o ka halewa, a loaa ka hale paa?
Nawai i kukulu? Ehia makahiki mai ka wa i kukulu ia ai ka halelewa ma ka waonahele a hiki i ka wa i paa ai ka laakini o Solomona?
E kekahi haumana noonoo, e ku a hai mai i ke ano o keia halelewa ma ka waonahele kona nui, kona mau mahele, kona mau uhi, na mea maloko, mawaho, na hana a pau mai ke kumu a i ka hope, ka nui o na lilo a pela aku, pea ole anei, e hoopanee aku anei a hiki i ka hoi hope?
E ke kahu kula Sabati, e wehewehe oe imua o kau kula i na manao pili ia kakou? He hooilona ka halelewa no ke aha?
No ke aha ke kapu ana o na keena hoano elua, no na kahuna wale no? I ka manawa hea i pau ai ke kapu?
3 Na haumana, heahe maloko o ka pahu berita?
Heaha ko oukou mau pahu berita? Ua paauaau a nei na kanawai?
Ke kula a pau. Owai ke kahuna nui? No ka ohana hea? No ke aha i waeia'i ia ohana i ohana kahuna? Ma ke aha Aarona ma i lilo ai i mau kahuna?
Owai ko kakou kahuna nui? Me ke aha leau i poni ia ai? Me ke aha kakou e poni ia ai i hiki ke lilo i ohana kahuna? Ma ke aha i maemae ai na mea e pili ana i ka halelewa? Ma ke koko owai e maemae ai kakou, a e kala ia ai ko kakou hewa a ola kakou?
Pehea e pili ai ia koko ia kakou?
Mele.
Pule.
Haawina no Oct 16. Oihk 1;1-14.
KA HELE MAIKAI ANA I
KA
AINA O NA PARAO.
KAKAU IA NO KA POMAIKAI O KA POE
HELUHELU O KE KUOKOA.
HELU 10
Ka holo makaikai ana ma ka Muliwai kaulana o Nile.
O ka hapa nui o na halepule kahiko a me na hale kupapau me na pou kahiko o na hale i nahaha ua ike nui ia ma kae o ka muliwai kaulana o Nile.
O na moku nui i ike ia e holoholo ana maluna o Nile, he poe waapa i hana ia a kiekie e hope a he kohu pea o na moku nui ko lakou, ua kapa ia keia mau waa, he Dahabia.
Aka, aole makou i kau maluna o keia mau waapa, aka ua kau iho makou iluna o kekahi wahi waapa mokuahi i like me Mokolii a ua haawi pu mai na ona o keia wahi mokuahi he alakai no makou a nana i kuhikuhi mai ia makou i na mea kaulana me kae o ka muliwai kalana o Nile.
Ua lele aku la makou ma kahi kulanakauhale o Thebes a ua noho makou ekolu la me ka makaikai ana i na wahi e kokoke mai ana a he wahi mokuahi uuku e holoholo ana mawaena o kekahi mau wahi kauhale uuku ma kekahi mau wahi mamao aku.
O ka manawa a makou i hele ai oia no ka mahina o Dekemaba, he huihui loa ka ea a he nui ka ua ma na mauna a ua halana ia kekahi mau wahi o ka aina.
Ua kalae ka lani, aohe kau ao a o na kae o ka muliwai, ua hele au la i ka lepo a ua kahe mai he wahi kahawai mawaena o kekahi wahi awawa nani i uliuli i na mea kanu, e ulu ana na mala Sokoma, ko pake, na mala kulina, huita, a ma kae o keia wahi awawa nani e ku ana he mau puu lepo ulaula a mahope aku o keia mau puu he waoakua nui a e ku ana maluna o keia waoakua he mau hale kupapau i kalai ia mai lo ko mai o na pohaku paakiki.
He nui nae na mea kupanaha a'u i ike ai ma keia muliwai kaulana, ka muliwai kani i hanai ia ai o Mose i na malame elua e ike ia ai na moo ni i kapa la he corodiles a maluna o na ahua e ike aku no oe i na pelikana a me kekahi mau manu i hoike ia ma ka baibala.
He nui na moku pea e hooiho mai ana i piha i ka ukana e lawe ana i ke kulanakau hale o Cairo he mau ipu lepo, he huita, kuli na, uwaina a me kekahi mau mea e ae, a ma kela kapa keia kapa e ku ana he mau kulanakauhale i kukulu ia mai ka lepo a me na pohaku me na aleo kahi e hanau ai na manu nunu.
A he nui o na hale puhiko i hana a me ke ano maikai, o na ko nae, he ano hinanawe ko lakou ulu ana a me kekahi mau wahi e ike aku no oe i na huila wai e ae, ike aku i na kanaka e hoohikihiki ana i ka wai ma na mahina ai.
Ua ike aku no hoi makou i na bufalo e auau ana iloko o ka muliwai, aole oe e ike aku i ko lakou mau kino, aka o na ihu wale no ke ike ia aku i ka oku ae iloko o ka wai, a ua ike aku no hoi makou i na wahine e hele mai ana i ka ukuhi wai, ua aahu lakou me na holoku omaomao a ua uhi ia me na uhi maka a e kau ana maluna o ko lakou mau poo he mau ipu lepo a o keia mau mea ka'u i ike ma ka makou huakai ma ka muliwai kaulana o Nile.
Na he ku papau kahiko o Aigupita.
Ua hai mua aku wai ia oukou no na mea e pili ana no ka puremida kahi k kanu ia ai no alii o Aigupita a e hoopuni ana i keia mau puremida.
He nui na he kupapau a me keia mau mea a'u i ike ai, ua ike au i ka manao nui loa o na kanaka kahiko o Aigupita ma ke kanu ana i ko lakou mau poe make a ma na ilina a pau a'u i ike ai, ua kau ia he kii ma ke poo o ka lua kupapau.
Ua poina wau i ka hoike aku ia oukou, o kekahi keia o na mea kupanaha a'u i ike ai a he nui no ke akamai o ka poe kahiko ma ke kalai ana i na kii.
O kekahi kii pohaku a'u i ike ai, he kii poo liona a o ke kino nae he kino kanaka a ua huli aku ke alo i ka hikina, a o kekahi hoi he kino kanaka a he poe liona, a ua kalai ia keia mau kii mai loko mai o na pohaku oolea.
O ke kiekie o keia poo kanaka me ke kino liona, he 66 kapuai mai ka honua ae a malalo o na wawae mua o keia kii he wahi halepule uuku i kapa ia he 'hui' ma ka olelo Aigupita.
Aka, ua kapa la e ka poe Helene he Kepina 'Sphinx' a o keia kekahi o na mea kupanaka loa o Aigupita.
O ka lahui kahiko o Aigupita, ua manao ia no lakou he ola hou ana no na uhane, a wahi a lakou, he wahi hale hookipa wale iho no keia kino, aka o ka home mae o ka uhane, a ia ma kela ae e hiki mai ana.
Ua manaoio no lakou e hookolokoloia ana no na uhane ma kela ao, a wahi hou no a lakou, e like no me kau hana ana maanei pela no ka uku e loaa mai ana ma kela ao, a no keia manao o lakou, ua malama loa lakou i ke kinu ana i na kino make. Ua ike no paha ka hapa nui o oukou i ka peloa ia o @@ kino o ka poe make, mahope o ko lakou paloa ana i ke kino, ua waiho lakou iloko o kekahi pahu laau i hoonani ia owaho a i kaha ia na kii a me na hana kaulana a ka mea i make, a ua lawe ia keia pahu laau a waiho ia iloko e kekahi ana pohaku i kalai ia me ke akamai noi me ka hana ia me na mea ala kumukuai nui, a ma kekahi aoao ua hanaia no he wahi keena kahi e hele mai ai na makamaka a e hoomana ai e hai ai paua i na hana kaulana a ka mea i make i kona wa e ola ana, a mai ka papahele aku o keia rumi ua halai ia he lua a puka aku i kahi i waiho ai ka pahu kupapau o ka mea i make a o keia mau keena, ua pena ia me ke pena keokeo.
Aole i pau…
MOOLELO O KA AHAHUI EUANE.
LIO O HAWAII KOMOHANA.
Halawai keia ahahui maloko o ka luakini ma Kaipuhea ma Kohala komohana, ma ka la 7 o Sept. 1881.
Wehe ia ka halawai me ka pule e Waiau ka lunahoomalu mua ma ka noho, koho ia i komite hoomaopopo i na lala o ka aha. E Bona, P Kaaekuahiwi, G W Waiau.
Hoike a ke Komite
Ekalesia Kahu Elele.
Hamakua h
" w Kaaekuahiwi
" k Kaumelelau
Waimea Mose Kaholoaa
Kohala he Luhiau, komite Akahi
" k Kamaiberetane
" a Rev E Bond Kapaona
Kekaha ka ak " Kaonohimaka Kaiekoli
Kailua me Helani
Kona w Kaeha, haiolelo Kahikina
Kealakekua Makaike Papaula
Pukaana Waiau
Kapalilua, S Kapu, haiolelo Nakea
Waiohinu, Kau
Apono ia ka hoike a ke komite, ma ka ba rota, kohoia o Rev S C Luhiau i lunahoomalu, P Kaaekuahiwi i kakauolelo.
Na komite mau, 1 komite imihana E Bond, Makaike, Akahi.
2 komite imihaawina, G P Kaonohimaka Kaumemelau, Kapaona.
Hoike hapa a ke komite, 1 hapalua hora haipule, 2 na hoike kihapai, 3 heluhelu haa wina, 4 na palapala hoopii, 5 hoike kula Sabati, 6 heaha la ke kuleana o ka poe opiopio e noho nei iloko o ke Aupuni o ke Akua? 7 na ekalesia kahu ole, 8 na keiki a ka aha, aponoia.
Noi ia mai e lilo na kahu kula Sabati me na elele na kumu, na hoahanau kupono i mau hoakuka no ka aha, koe na olelo hooholo, aponoia.
Kumuhana 2, na hoike kihapai, heluhelu mai o Nakea me Kuaimoku i na hoike o ka ekalesia o Kipahulu.
2 Waiau i ka hoike kihapai o Pukaana, Makaike no Kealaakeakua, Kaonohimaka no Kohala, hoomaha ka aha hookahi hora, pule o Kuaimoku.
Akoakoa hou mai ka aha, himeni, pule o Waiau, heluhelu ke kakauolelo i ka hoike o Hamakua w, Hamakua k, Waimea.
Na Bond no Kohala ak, na Luhiau no Kohala kom me Kohala hem.
Kumuhana 3, heluhelu haawina.
1 heluhelu, Makaike i kona haawina. Po no anei ke koho ia ke kanaka haipule ole i kumu kula Sabati, 2 Kaonohimaka ka inoa, Emanuela, e wehewehe i Kona ano.
3 haawina o Bicknell, ka noho ohana ana o na makua me na keiki, i ke kakauolelo.
Hooholo ia, e hoopanee ka halawai a ka hora 10 o ka la apopo, hookuu ia me ka himeni 188 me ka pule a Bond.
Sept 8 1881, halawai ka aha, malama ia ka manawa haipule, ua hiki mai o Polebe imua o ka aha, ua hoike mai oia i na hana a ka Uhane hemolele ma Honolulu i keia mau la, ua piha ka naau i ka hauoli i na ha na a ke Uhane Hemolele iwaena o ka poe naau paakiki.
Kahea ia na inoa, heluhelu ia ka moolelo o ka la i hala, aponoia, heluhelu mai o Kahikina i ka hoike kihapai o Kona w.
Ke kakauolelo i ka haawina a L Lyons ma Rom 11;15, Bond, na ouli o ka manawa, hoomaha ka aha 1 hora, pule o Kapaona, halawai hou ka aha me ka himeni me ka pule a Kamaieretane.
Kumuhana 4, na palapala hoopii, 1 palapala hoopii no Kohanaiki, ekalesia o Kekaha, hooholoia e waiho ma ka lima o ke komite Bond, Makaike, Kaiekoili.
2 palapala hoopii na ka ekalesia o Kealakekua e noi ana e noho o Papaula i kahu no lakou.
3 palapala hoopii no na Kapalilua e noi ana e mahele i na ekalesia okoa elua, waiho ia i ke komite, Polebe, Waiau, Kamaiberetane, waihoia na ia komite ke palapala hoopii o Kealakekua, hooholo ia.
Kumuhana 8, na keiki a ka aha; J Kihe Keahua, Kapa, waiho ia i ke komite, Bond Polepe, Makaike, nana e ninauinau ia lakou.
Hoike a ke komite no ka palapala hoopii a ka ekalesia o Kapalilua, penei:
Ua noonoo pono ko oukou komite i keia palapala hoopii, a i ko makou manao, he mea pono ke ae aku keia aha i ke noi a ua palapala nei a penei e hoomaopopo ia ai na palena o na ekalesia elua.
Mai Honokua a hiki i Kaapana, oia ka ekalesia o Kaohe, a mai Alika a hiki i Manuka, oia ka ekalesia o Milolii, komite Polebe, Waiau, Kamaiberetane, aponoia ka hoike a ke komite.
4 palapala hoopii ae ka ekalesia o Milolii e noi ana ia Manase i kahu no lakou, ua noonoo ke aha a hooholo e waiho keia hoopii ma ka p@p@.
5 palapala hoopii o ka ekalesia o Kaohe, e noi ana ia S K Kamakahiki i kahu no lakou.
Ua noonoo ka aha i keia hoouii, ma ke noi a Polebe, hooholo ia, na ka lunahoomalu me ke kakauolelo e hoike aku, ua apono ia ko lakou palapala kahea, a na lakou e hoouna i ke kahea ia Kamakahiki.
Kumuhana 7, na ekalesia kahu ole, waiho ia i ke komite Bond, Polebe a ma Kahikina.
Hoike a Kaonohimaka lunahoomalu o ke komite imihaawina.
1 na ouli o ka manawa, Bond,
2 ka mea hoano ia, e wehewehe i kona ano, Lyons
3 pono anei ke noho loihi kekahi kahu ma kona kihapai, Kaonohimaka
4 pehea la e kalaia ai ka hewa o ke kana ka hoino aku i ka Uhane Hemolele, Bicknell
5 heaha ka hua ku i ka mihi i olelo ia ma Mat 3;8, Makaike.
E mau no na haawina mua, aponoia.
Kumuhana 5, hoike kula Sabati, hooholo ia e hoike ana na kula Sabati ma ka hora 10 apopo Sept 9.
Hoopanee ia ka halawai a ka hora 9 apopo, himeni me ka pule a Bond.
Sept 9, halawai hou ka aha, malama ia ka manawa haipule, kahea ia na inoa, heluhela ia ka moolelo, aponoia.
Hoike a na komite, 1 hoike mai o Bond ka lunahoomalu o ke komite no na ekalesia kahu ole penei.
No keia makahiki ae, 1 e malama o Waiau i na ekalesia o Pukaana me Milolii, 2 o Makaike i na ekalesia o Kealakekua me Kaohe, 3 Kaanohimaka me Parisa ia Kona waena, 4 Luhiau ia Kohala hema, 5 Bicknell ia Hamakua hik.
Apono ia ka hoike, 2 hoike mai o Polebe lunahoomalu o ke komite o ka Hoopii o Kealakekua penei.
Ua huli a ua nana akahele ko oukou komite ma na mea e pili ana i keia palapala kahea a mamuli o na mea i loaa i ke komite, ke manao nei makou, aole i maopopo ke kulana oiaio o ua palapala kahea nei, nolaila ua pono e waihoia ma ke papa aponoia.
3 hoike mai o Bond lunahoomalu o ka ninau i na keiki a ka aha, ma ka nana pono a me ka ninaninau ana, ke waiho aku nei makou i ka inoa o Eli Keahua imua o oukou a ke apo nei hoi makou ia ia he mea kupono ke komo aku iloko o ke kula kahuna ma Honolulu ke hooholo ka aha pela apo no ia e ka aha.
4 hoike mai o Bond lunahoomalu o ke komite o ke palapala hoopii o Kanahaiki, penei.
E pono e kauoha aku ka aha ia Waiamau kekahi lala e launa koke mai me ka ekalesia o Kekaha e kuka pu me lakou no keia hihia e hooponopono hoi ia--a ke noi aku nei makou i ke Kahuhipa Nui o kakou, e launa pu me keia hoa o kakou i piha i ke akamai a me ke aloha, a i pau pono keia kumu e hihia nui nei kekahi poe hipa e luana pu ana ma keia aha, aponoia
Hoike mai o Polebe i na mea e pili ana i na ekalesia o Hawaii nei me na ekalesia kuwaho, hooholoia e malama ia ka hebedoma mua o Ianueri 1882 i malama pule hoomau me ka Poaha hope o Ian i la haipule no na kula a pau ma keia paeaina.
Olelo hooholo, hooholo ia; ke haawi aku nei na lala me na hoa o keia aha i ko lakou mahalo piha i ke kahu me na hoahanau o ka ekalesia o Kohala kom ma Kipahulu nei no ko lakou malama ana i na mea e oluolu ai ke kino, ke mahalo nei o Bona me na lala i ka halawai ana maloko o ka luakini maemae, hooholoia e hoouna ia ka moolelo e paiia ma ka N Kuokoa.
Hoopaneeia keia aha a halawai hou ma Kona w i ka Poalua mua o Mar 1882, pule o Bond, mele ia ka himeni 356, ia Polebe ka pule hookuu o ka halawai. Me ka mahalo.
P Kaaekuahiwi.
Kakauolelo.
KA NEE MUA ANA O KA PONO KRISTIANO.
Ua laweia mai e makou na manao malalo iho no loko ae o kekahi nupepa o na aina e i hilinaiia, a he mea kupono ke heluhelu ia.
Ka Aoao Hoolepope ma Europa.
O ka heluna nui o na haumana a pau o na ekalesia Hoolepope, [ma Europa] mahope mai nei no o ka makahiki 1500. Ia wa aohe poe haumana o ia ano, koe wale no na puulu haumana kakaikahi o ka poe Waledenesi a me ka poe Husa; i keia wa he 74,000,000 ka uina o na Hoolepope ma Europa, a oia ko lakou oi iloko o ia mau makahiki ma ia mau aina. Iloko no hoi o ia wa ua ulu ae ka poe Pope ma Europa mai ke 80,000,000 a hiki i ka 149,000,000, oia hoi he 69,000,000 ko lakou oi iloko o ia mau makahiki; he 5,000,000 ka haule o keia malalo o ka ulu ana o ka poe Hoolepope iloko o ia wa hookahi. Iloko o ia wa hookahi ua ulu papakoiu ae ka heluna nui o na kanaka a pau o Europa, aka aole i papalua ae ka heluna o na haumana Pope, a o ka poe iloolepope nae kai ulu nui iloko o ia wa, oiai no loko e ia wa wale no ko lakou ulu ana, a he 74,000,000 ko lakou heluna.
Iloko o na makahiki he kanakolu i hala ae nei, he mea kupanaha ka holomua o ka ulu ana o ka poe Hoolepope ma na aina Katolika Roma. Ua ulu hikiwawe na aina Hoolepope; ua ulu hakaha na aina Katolika Roma, a ua emi hope ao hoi kekahi. Ke lilo ae nei o Farani i kihapai nani no na Misiona Hoolepope o ka honua nei; i keia wa he 650,000 ka huina o ko laila poe Hoolepope. Ua komo ae na ekalesia Hoolepope iloko o Italia, a ke ulu ae nei lakou ma ua wahi a pau o ke Aupuni.
Ua hookuiia aku na oihana ekalesia o ka ekalesia Roma ma Bavaria, a ua hoem@@ hope ia @@@ na Geremania, a ua hoopoino ia no hoi ma Belgiuma; a i keia w@@@ hiki ole i ka ekalesia Pope ke pale ae i na Hoolepope mai @opaoia aku, Potugala a me Auseturia. Ma Irelani, mai ka makahiki 1834 a hiki @ 1871, ua haule ka peo Pope a ua ulu ae ka poe Hoolepope he 42 hapa haneri. Ua kaena nae ka poe Pope, oiai keia haule nui ma Irelani, no ka ulu o ko lakou aoao me Enelani. Aka, ua makahewa keia kaena ana; no ka mea, oiai ma ka M H 1861 iloko o ka hoina nui o na kanaka ma Enelani, Wale a me Irelani he 25 hapa haneri o lakou he poe Katolika Roma, aka iloko o 1871 iho nei he 19 hapa haneri wale no na Katolika Roma. A eia hou no, oiai iloko o ia wa na ulu ae ka poe Hoolepope he 5,000,000, aka, o ka poe Pope he 1,000,000 wale no ko lakou oi iloko o ia wa. Aia ka nee mua ana o ka poe Pope ma Elelani ma o na poe Irelani la i komo ilaila, a ma o kahi mau ohana kiekie, aole nae mawaena o ka lehulehu.
HEAHA KA WAIWAI O KA NAAUAO, KE MAKAU OLE I KE AKUA.
I ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii ka opu rose i Kakuhihewa, holo ke onaona i na mokupuni, ke ala i na kualono, e walina pu kaua.
Me ka pana hakukoi o ka manao o ka'u peni, e kokolo malie ana ke anu huihui o ka noonoo i ka iwihilo, e halawe malie ana i ka houpo, e kaohi hele ana i ka manawa, e loku hala ole ana i ka puuwai, pela hoi au e panai aku nei i mea e hooaiai ae i na makamaka, na hoaaloha, na hoakauna, a pela aku.
Oiai, o ka naauao, he mea ia i iini nui ia e kakou a pau e loaa ia haawina a he mea no hoi i makemake nui ia e ko ke ao holookoa nei a pau, aka pehea la ka manao haakei o ke kanaka koikoi ke loaa ia ia ka naauao, a pehea la kana mau puana leo ke puana ae imua o ka lehulehu.
Penei no ia. He mea maa mau i ka manao o ka poe haakei ke puana ae, 'aohe a'u mea e makau ai, oiai ua loaa ia'u ka naauao, aohe no hoi o'u mea e pilikia ai, oiai ua loaa ia'u ka noonoo, a na kuu akamai e hookele i na mea e pono ai no'u.'
Ea, aole anei keia mau olelo i lawe i ke keiki hookano o ka manao haakei o ke kanaka naauao, a makau ole i ke Akua, ka Mea Nana i haawi mai kona noonoo a me kona akamai a pela anei e waiwai ai ka naauao i loaa iaia me kona manao iho, nana ponoi iho kona akamai.
Ma he mea ala, ma ko'u manao iho, he mea pono ole ia kakou ka malama ana i na kumu e like me keia ano e hailuku aku i na manao hookiekie i ka Mea Nana i haawi mai ka noonoo, a e loaa ai ka pono ia kakou, no ka me eia Kana:
"E hana oukou i na mea a pau, me ka hoomanao mai la'u." A pehea, ina me kela mau olelo ae la maluna kakou e hana ai, alaila, ua hoomanao anei kakou laia, me he mea la, o ka haina, aole.
Oiai, pela io maoli no ka leo o ka'u peni e puana ae nei, a e hooho ae nei i keia mau mapunaolelo e like me keia. Aole he waiwai o ka naauao, ke makau ole i ke Akua. Oia ka mea e waiwai ai, e ninau mai paha auanei kekahi, pehea la makou e makau ai i ke Akua?
Eia no ia, e oluolu, e akahai, e haahaa ka manao, ina ua loaa ia oe ka naauao, ke akamai, ka ike a me ka noonoo i na mea a pau ou e pono ai, alaila mai lawe i na manao hookiekie o ka naau, a hehihehi aku i ka Mea Nana i haawi mai ia mau haawina maikai.
E akahele, e makau aku a e aloha aku laia i ka Mea Nana mai kau, aole hoi o ko kaua lawe ae mamuli o ko kaua manao kanaka a kapa iho na kaua no ka kaua, aole hoi na hai mai, aole loa pela, ke lawe mai la oe ina manao hoonaukiuki aku i ka Mea Nana mai kou pono, a pela no e loaa ai na haawina poino ia oe mahope aku.
Nolaila, he mea nui ka naauao, a he mea no hoi e waiwai ai, ke makau nae ka naau i ke Akua, a hoohaahaa i ka manao malalo o Kona malu, aka i na makau ole ka naau i ke Akua, a lawe ae i na manao hookiekie me ke kaena ana iaia iho, alaila, eia ka Solomona. O ka mea kaena iaia iho, e ao ia o hina.
Pela no hoi kakou ia kakou iho, i na he ai a he ia, he kapa, a mea e ae paha kau e loaa mai ai ia oe mai kou hoa kanaka mai, me ke kumukuai ole, alaila heaha la kau e haawi aku ai iaia, he hoouluhua anei? Aolo ia, he hoino aku anei, a he hoonaukiuki aku anei, aole loa, o ka mahalo a me ke aloha pu aku iaia, no kane mau hana manawalea ka kakou e haawi aku iaia, aole hoi na manao hookiekie o ka naau.
Me na Lunahoopuka ke aloha hoonipo, a i na Keiki ulele hua Metala ke aloha peepoli. Me ka mahalo,
L S Keaniani.
Kawaihae-uka, S Kohala H, Sept 3 1881.
O ka uku makahiki o ka Mayor o Bosetona, he $5,000; o ke Kiaaian, he $4,000,
Mailoko o $900,000,000 o na loaa o Amerika Hui o keia makahiki, he $600,000,000 mailoko mai o na mea kanu.
Iloko o ka makahiki i hala, ua ikeia he 4,413 nupepa e paiia nei a hoounaia a puni o Geremania. Mailoko mai o keia kuiae he 98 nupepa kahiko loa a ke hoomauia nei no ke paiia ana .