Ka Nupepa Kuokoa, Volume XX, Number 21, 21 May 1881 — Page 2
| This text was transcribed by: | Alika Olsen |
| This work is dedicated to: | Pearl Harbor Hawaiian Civic Club |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ma ke Kauoha.
HOOLAHA NO NA KULA AUPUNI, me ka olelo Hawaii, a ma ka olelo Haole o ka apana o Honolulu, Oahu.
Oiai, ke ano maha iki mai nei ka mai hepela ma keia apana, Ua manao ka Papa Hoonaauao he mea hiki ke wehe hou ia na kula; a na keia, ke kauoha ia'ku nei na kumu kula aupuni a pau o ka apana o Honolulu, e wehe i ko lakou mau kula, a e hoomaka i ke kula ana, i keia Poakolu ae, la 18 o Mei, i ka hora 9 o kakahiaka, e like me ke ano mau. A e makaala na kumu i ke ano o ke ola kino o ko lakou mau haumana.
W JAS KAMIKA,
Kakauolelo Papa Hoonaauao.
Oihana Hoonaauao, Mei 12, 1881. 1015 2t.
KUAI HOOLIMALIMA O NA AINA AUPUNI.
Ma ka Poakolu Iune 15, ma ke ako o Aliiolani Hale, ma ka hora 12 awakea, e kuai ia aku ma ke ka dala akea na hoolimalima o na aina Aupuni malaio iho.
1 – O kela mahele a apana aina i ike ia o Moaula, e waiho la ma ka apana o Kau, Hawaii. Kumukuai, $150 a pii aku no ka makahiki, no ka hoolimalima he 25 makahiki, e hookaa ana i ka uka hapa makahiki.
2 – O kela mahele a apana aina e waiho la ma ka apana o Koolaupoko, Oahu, a i hoakaka ia penei: Hoomaka ana ma ke kihi hoohana hema o ka hale hookalokalo e pili i ke alanui aupuni, holo 63 kupuai i ke komohana hikina ma ka palena o ka aina o ka hale hookolokelo, alaila, holo pololei i ke komohana akau, 70 kaupai, alaila, holo he 60 kapuai i ke komohana hema a hiki i ke alanui aupuni, alaila, holo 70 kapuai i ka hikina hema ma ke alanui a hiki i kahi i hoomaka ai. Kumukuai, $30 a pili aka o ka makahiki no ka hoolimalima 5 makahiki, hookaa ana i ka aku i ka pau ana o ka makahiki.
3 – Ka aina o Kaiwiki a me ke koena o ka aina a Wailea, e waiho ia ma Hilo, Hawaii. Kumukuai, $900 a pii aku o ka makahiki no ka hoolimalima he 25 makahiki, e aku ana i kela me keia hapa makahiki.
4 – Kela apana aina 40 kapuai ka loa, 50 kapuai ka laula, ma ke alanui Nuuanu, e ku ia nei e ka hale i ike ia o ka hale hana hau kahiko, a loaa no na hoakaka a me ke kii ma keia Koena.
Kumukuai, $350 a pii aku o ka makahiki no ka hoolimalima he 25 makahiki, e uku ana i kela me keia hapa makahiki, a na ka mea hoolimalima e kukulu iloko o eono malama mai ka la o ka hoolimalima ana, i hale pohaku nona ke kumukuai aole malalo iho o $6,000 a ka mea hoolimalima e kukulu ai, a waiho iho i ke aupuni i ka pau ana o kona manawa hoolimalima. A ma ia wa hookahi no hoi e lawe ia aku ka hale maluna iho o ka aina, el lawe ia aku iloko o na la he Iwakalua.
H A P CARTER, Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Honolulu, Mei 12, 1881 1015 2t.
UA hookohu ia aku o Mr J W Girvin o ka Papa Hoonaauao, i Luna Kula no ka apana o Wailuku, mokupuni o Maui, ma kahi o Henry A Kinney i make.
W JAS KAMIKA,
Kakauolelo o ka Papa Hoonaauao.
Keona Hoonaauao, Mei 3, 1881. 1014 3t
Na Pauku o ke Kanawai Kivila e pili ana i ka O ana.
Pauku 309. E hoonoho ke Kuhina Kalaiaina, mamuli o ke kuhikuhi ana o ka Papa Ola, i kekahi kanaka kupono i Luna olima ma kela Moku Kiaaina keia Moku Kiaaina o ke Aupuni, a e loaa i ua Luna la ka uku i hookaawale ia nana e ka Ahaolelo, i kela manawa keia manawa, a e hiki no i ke Kuhina Kalaiaina e hoopau aku i ua Luna la ke manao oia pela.
Pauku 310. E koho kela luna keia luna olima, i ekolu wahi kupono ma kela Apana kula keia Apana kula maloko o kona moku, no ka hana ana i ka olima; a e hoolaha aku oia i kela manawa keia manawa i kona manawa e hiki aku ai ma ua mau wahi la, e olima i na mea a pau i hele mai imua ona, na mea hoi i olima oleia mamua; a i kona manawa hoi e hele hou ai malaila, e nana i ka pala a me ka pala ole o na lima o ka poe ana i o ai.
Pauku 311. Na ka makuakane a makuahine paha o ke keiki, maloko o na malama eono, mahope iho o kona hanau ana; a ina ua make, a mai, a ua hele ma kahi e aku paha, ka makuakane me ka makuahine, alaila, na ke kahu, kahu hanai, a mea nana e malama paha i ke keiki, e lawe aku iaia i ka luna olima e o ia, maloko o ua malama eono mahope o kona hanau ana, a i ole ia, ma ka manawa e hiki mua ai ke lawe.
Pauku 312. Ma ka walu o na la mahope iho o ka olima ana o kekahi keiki, e lawe hou ka makuakane, makuahine, kahu, a mea nana e malama paha, i ua keiki la imua o ka luna, i hiki iaia ke nana a maopopo ke ko a me ko ole o kana hana.
Pauku 313. Ina ua maopopo i ka luna ua ko ka olima ana, alaila, e haawi aku oia i ka makuakane, makuahine, a mea e ae paha nana e malama i ke keiki, me ka uku ole, i palapala hoike no ka olima ana, a e kakau hoi oia maloko o ka buke hoomanao ana e malama ai no ia mea.
Pauku 314. Ina ma kekahi manawa ua manao ka luna olima, aole i makaukau ke kino o ke keiki i laweia mai imua ona e olima ai ia manawa, alaila e hiki no iaia ke hoopanee aku i ka o ana a i kekahi manawa mahope, a olelo aku oia i na makua, a i ka mea nana e malama paha, e lawe mai i ke keiki ma kekahi manawa hou e o ia.
Pauku 315. E hele na luna ma na wahi a lakou i koho ai no ka hana, ma kela hapalua keia hapalua makahiki, a i na manawa e ae ke kauohaia aku e ke Kuhina Kalaiaina, a e ka Papa Ola.
Pauku 316. O ka makua, o ke kahu, a mea e ae paha, nana e malama i ke keiki, i hana ole e like me ka olelo o ke kanawai e pili ana i ka olima, e hoopaiia oia ma ka uku hoopai i elima dala; a na ka mea nana i hoike mai ka hapalua o ia dala.
Pauku 317. E malama na luna olima i buke pololei no ka lakou mau hana, a e hooili aku aku lakou pakahi i ka palapala hoike i ke Kuhina Kalaiaina, i kela makahiki keia makahiki.
H. A. P. CARTER.
992-tf Kuhina Kalaiaina.
Wai. Wai.
O ka poe no lakou na Uku Wai i piu i Ianuari 1, a e waiho uku ole nei a hiki i ka la 31 o Mei, e oki ia ko lakou mau pono wai me ka hoolaha hou ole ia aku.
G. D. FREETH
1014 4t Luna Oihana Wai.
KE KEENA HOU
O KA
NUPEPA KUOKOA.
MAMULI o ko makou noi ia ana mai e Dilinahama ma e imi aku i KEENA HOU no makou, oiai ua haiki ka Hale no kana mau ukana. Nolaila, ke Kauleo aku nei makou i ko makou mau Makamaka a pau e ake ana e loaa makou. Ua haalele aku makou i ko makou Keena Mua i maa ia oukou, a ua nee ae nei i ke KEENA HOU maluna ae o ka Hale Kauka o MINUTEOLE ma ke Kihi o Alanui Papu me Kalepa. A malaila makou e launa aku ai me oukou e ka lehulehu ma na mea pili i ka makou Oihana Hoolaha.
KA NUPEPA
Kuokoa me ke Au Okoa
I HUHA.
No ka Makahiki, $2. Eono Mahina, $1.
Dala Kuike ka Rula.
KOMITE HOOPONOPONO.
SAMUELA KAAIKAULA.
HEZEKIA AEA.
POAONO, MEI 21, 1881.
EIA HOU NO.
Ua loaa hou mai na leta a na makamaka, a he mau kauoha no ka makana, a me kekahi mau ninau no ia mea.
Eia ka kekahi, "ke hooili aku nei au i na dala elua no ko kakou kilohana, ka nupepa Kuokoa, no ka hialaai nui ia o ka makana hiwahiwa, e oluolu oukou e hooili pololei mai i ka'u pepa me ka makana."
A penei hoi ka kekahi, "Ua pau loa na makana i hooili ia mai, aohe i lawa ka poe makemake, a e hooili hou mai."
A eia hou no, "Ke ninau mai nei ka poe i lawe ole i ke Kuokoa, heaha la ke kumu kuai o ke kii makana? Ua minamina lakou no ka lawe mua ole i ke Kuokoa a ke makemake nei e kuai i ke kii. Pono anei e kuai aku, heaha ke kumu kuai?"
A eia iho no, "Ua waiho mai kekahi mau kanaka i ke dala ma ko'u lima, a e kauoha aku ia oe i mau kii, he poe keia aole i lawe i ke Kuokoa, a ke makemake nei e kuai i ke kii makana."
A eia mai no, "Ua loaa mai na kii makana, ua nui ka mahalo ia, makana oiaio ke kilakila, a he mea i makahehi nui ia e kou poe heluhelu."
Ua hoouna aku makou, e like me na kauoha i loaa mai, a no na makamaka e ninau mai ana no ke kumu kuai o ke kii, eia ka pane, aole keia he kii kuai, aka he makana no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu. O ka lawe i ke Kuokoa no keia makahiki, me ka hookaa mua i kona ola, alaila loaa wale no keia makana.
NA KEIKI AUWANA.
O na lono hope loa i loaa mai no na keiki a kakou i hoouna ia i na aina e e hoonaauao ai, he mau mea i ku i ka hoohilahila a he mea kaumaha i na Hawaii oiaio. He mau palapala kai hoopuka ia mai e kekahi mau mea o lakou. Aka, no ka loihi loa hiki ia makou ke hoolaha aku imua o na hoa heluhelu o ke Kuokoa, aohe no hoi he waiwai ia e pomaikai ai ko makou poe heluhelu. Elua wale no manao ano nui iloko o ua mau palapala nei, o ka mua he pai ia Moreno, a o ka lua he hoino me ke kuamuamu maoli i na kumu misionari o kakou. Ua kapa ia ua poe misionari nei he poe "moo-niho awa." Ina o ka hoakamai ma na olelo kuamuamu ka mea i makemake ia, alaila, ke pii io nei ka ike o keia poe keiki malalo o na alakai ana a Moreno. A o kekahi iho la keia o na hua o ke Kau Ahaolelo i hala ae nei, he hua i kupono no i ke ano o na lunamakaainana i koho ia ma o ka mana o na omole gini a me na pupu awa, a i pakui ia mai hoi me na pahele e ae imua o na makaainana. Auwe o Hawaii, i kona haule ana iloko o na lima menemene ole o kona poe keiki ponoi. Aka, aole i pili keia mau hua olelo i na hoa a pau oia Kau. He mau hoa hanohano maoli kekahi iloko oia hale, ua ku i ka naauao na hana; a ua ike no paha ka lehulehu i kanaka makua.
Aia ua poe keiki nei a ekolu i keia wa ma Italia, a ma na lono i hiki mai i keia pule, ua hookomo ia lakou iloko o na kula ma ia wahi Eia ka mea hilu loa, o ko lakou hoonaauao ia ma ka olelo Italia! Heaha la ka waiwai o ia olelo ma Hawaii nei?
Aohe no i pau ka hua o keia hana, a e ike hou aku no kakou mahope.
Ua "mumule" ka ke Kuokoa ma na 'hana paewaewa e pili ana i na lawelawe ana o ka Papa Ola, wahi a ka Paeaina o kela pule aku nei.
Ina e naua iho ka Paeaina ma na helu o ke Kuokoa, e ike auanei ia i ko makou kamailio maopopo ana no ka "Papa Ola a me ke ola o ka lehulehu."
Aole i huna ia ko makou manao. Ua hooikaika makou e kokua pu me ka poe e lawelawe nei no ka hoopio ana i ka mai hepela, oia ka hana kupono i keia wa aole o ke keakea a hooao hoi e hoohiolo i ka lakou hana. Ua hoike aku no hoi makou ma ia helu no kekahi mau mea e kuia ai na hana o ka Papa Ola, oia ke koena naaupo iwaena o kekahi hapa o ka lehulehu. A eia hou no kekahi mea i keakea nui i na hana hoomalu a ka Papa, oia ka noonoo ole o ka poe naauao, a ua pili keia i ka luna hooponopono o ka Paeaina; no ka mea iloko o na la mua o ka hoomalu ana i keia mai ma keia kulanakauhale, ua hele kino keia luna hooponopono iloko o kahi i hookapa ia ma Kahakaaulana, komo aku la iloko o na hale mai a hoi hou mai la ioka nei iwaena o ka poe ola. Aole i nele ka noonoo o ka lehulehu penei, " ina ua hiki i keia poe naauao ke hele aku iwaena o na mai a hoi mai me ka pilikia ole, alaila pono no kakou ke ike i ka poe mai, a pakui mai hoi me na olelo hooio a kahuna, "aohe keia he mai lele," o ka pau loa no ia o ka makau, a lilo ka hoomalu i mea hoowahawaha ia.
Aole makou i pai i ka Papa Ola, aole no i hiki pono kahi mau hana a lakou. Aka, ua hooikaika lakou no na pono o ka lehulehu, a ina i hoolohe pono ia ka lakou ao ana, ina ua pau kahiko keia pilikia. Ua lawa paha keia pane ana i ka Paeaina, a ina oia e makemake e pane hou, ua makaukau no makou.
He mau hoopapa olelo ka i hapai ia iho nei mawaena o ka Paeaina a me ka Elele e pili ana no ka pepehi kanaka, oia o Polua. Ua kokua ka Paeanina no ka hooko ana i ka hoopai a ke kanawai maluna o Polua, a ke kue nei hoi ka Elele.
Ma ko makou noonoo, aohe waiwai o ka hoopaapaa ana no keia mea. Ua hookolokolo ia o Polua imua o kekahi poe Kiure o kona lahui ponoi, me ka ewaewa ole, a ua hoahewa ia e lakou; a o ka hoopai a ka Aha i hookau aku maluna ona mahope o kona ahewa ia, ua ku like me ke kanawai o ka aina e waiho nei. A ua imi iho nei ke Komite o ka Aha Kukamalu ina e loaa kekahi kumu kupono e hoololi ai ka hoopai. Ua kokua ia ka pono o Polua, e like me ka mea i hiki, mai ka hana ana imua o ka Aha Kiekie a niki i na ninaninau ana imua o ke Komite.
Aohe kanaka noonoo pono e noho nei iwaena o keia lahui e hoole ana i ka pono o ka hooko ana i na kanawai o ko kakou aupuni. O ka hooko pono ia o na kanawai o ka aina, oia ko kakou maluhia; a o ka poe maikai iloko o keia lahui Hawaii, ua makee lakou no ka eehia a me ka mana o na kanawai o ka aina. O na wawaolelo i lohe ia i keia mau la, e pili ana no ka hoololi ana i ka mana o ke kanawai, aia no iwaena o kekahi poe kakaikahi wale no. O ka hapa nui o ka poe noonoo, ua hoapono ke hooko ia ke kanawai.
Aole i nele ke aloha ia o Polua, mai ka Aha nana ia i hookolokolo, a me ka poe Kiure me ka Lunakanawai, a ua komo loa ke aloha iloko o ka lehulehu o kona lahui. Aka, ua aloha ia no hoi ke ola o ka mea i pepehi mainoino ia e Polua, a me ke ola o ka lehulehu e ola nei. A o ke kanawai hoi, ka Puuhonua e kau pale nei mawaena o ka poe hana ino a me ka poe maikai, ka mana o ke kanawai Hawaii e hohola ana i kona mau eheu maluna o ka aina, i malu ke ola o na mea a pau, he mea nui ia i na puuwai aloha ia Hawaii. A no keia mau kumu, ua manao makou aohe waiwai o ka hoopaapaa nui no ka hoopai o Polua. Me na manao walohia a me ka noonoo eehia e hoomaopopo iho na mea a pau no ka hoopena weliweli e ukali mau ana mahope o ka poe haihai kanawai.
KA HANA.
O kekahi o na ouli maikai a makou i ike i keia wa, a he hiona maikai no ka lahui, oia ka hoala ia o na kamailio ana no ka hana. He mea nui keia i pili iloko o ke ola lahui. O na lahui e ola maikai nei, a e hoomahuahua nei ia lakou iho, ua ike ia he mau lahui paa hana. Pela na lahui o Asia, a me na aina e ae i hele a piha i kanaka. No na lahui hana ka honua. E pio ana na lahui palaualelo. Ua paipai mua makou no keia mea, a ua paipai pinepine. Aole o makou kanalua, ina e hiki ke hookomo ia ka manao hana iloko o ko kakou poe opio, he ouli ia no ke ola o ka lahui.
Nolaila, he mea kupono ka paipai ana o na nupepa a me na aho kamailio no keia mea he hana. Aka, aole no i pau ko makou kanalua no na hui hana e like me na mea a kakou i ike pu iho nei iloko o na kau i hala. Me he mea la, ua puni hei ka poe i komo iloko o ia mau hui i keia manao, e nui ana ka waiwai me ka uuku o ka luhi; na ka hui e imi, a na kela a me keia hoa o ka hui e ai me ka luhi ole. He manao kuhihewa ia. Aohe ia he makee hana.
O ke ake e loaa me ka hana ole, oia kekahi kumu o na hana ino loa i ike ia iwaena o kakou. Ma ia kumu i haule ai o Mamaki a me ka haole o Wilbur mai luna aku o ko laua kulana maikai a noho ana iloko o ka hale paahao. A ma ia kumu e apuka nei kekahi poe i ka waiwai aole maanei wale no, aka mai ia nei a i ko na aina e. Nolaila, he mea pono i ko makou poe makamaka e hoala nei i na manao hana, a me ko kakou poe opio a pau, e hoomaopopo iho, a e ike lea, o kekahi o na meheu o ke alanui e hiki ai i ke kulana o ke kuonoono, ka waiwai a me ke ola lahui, aia no ma o ka hana polea, a aohe ma ka loaa me ka luhi ole. He kanawai kahiko keia i hiki ole ke hoololi ia, a he kanawai maikai no.
O ke ola o ka lahui Hawaii, aole mawaho mai, aole ia hai. Aia no ke ola o ka lahui iloko o kona lima iho. Aole iloko o na ahahui, aole ma ka ahaolelo, aole iloko o na oihana aupuni, aole hoi ma ka waiwai ke ola a ka lahui, aka aia iloko o ka lima o na makaainana kahi i waiho ai. Ma o ka lakou mau hana e make ai ka lahui, ke make; a ma o ka lakou mau hana e ola ai ke ola. A o ka makou e kalokalo ae nei, e ola ka lahui; a lawelawe ma na hana i ku i ka hoola.
KA WATI KUPANAHA
O kekahi mea kupanaha loa i ike ia, oia kekahi wati na kekahi aliiwahine o loia Luna, ua kiai makaala loa ia keia wati e na kiai, oiai, oia kekahi o na waiwai makamae loa o loko o kona halealii.
Ma ke alo o ka papa helu hora o keia wati, ua hoopaa ia kekahi hele e lewa ana iwaena o kekahi mau koo elua, a e kokoke mai ana i keia, he ahua iwi kanaka, he umikumamalua ka nui o na kino o keia ahua iwi, a ua hoopuupuu ia, o kekahi maluna iho o kekahi.
I ka wa a ka manamana hora e kau pono ai i ka hora ekahi, alaila, e oili mai auanei na apana iwi like ole o keia ahua; i like ka nui me ke kino holookoa o ke kanaka, a hoopili ae la ia lakou me ka hikiwawe, alaila, ala mai la ke kino iwi holookoa, lalau aku la i ka hamare a hele mai la imua o kahi o ka hele e lewa ana, a uhau ae la i hookahi hahau ana, a holo aku la ke a o ke kani iloko o na keena a pau o ka hale. I ka pau ana o keia, hoi aku la ke kino iwi i kona wahi mau a helelei hou ae la i na apana like ole e like me mamua. Pela i ke kani'na o ka hora elua, e ala mai auanei elua kino iwi kanaka, a uhau pakahi laua i ka hele, a pela aku a pau na hora o ka la.
Ua like ka nui o na kino iwi kanaka me ka nui o na hua helu o ka wati, i ke awakea oia ka hora 12 a me ke aumoe, ua alu like mai na kino iwi he 12, a hele like mai la i kahi o ka hele e lewa ana me na hamare like i ka lima me ka hahau pakahi ana o kela a me keia o lakou, a i ka pau ana o ka mea hope loa, hoi aku la lakou i ko lakou wahi mau, a helelei hou ae la i na apana like ole e like me mamua, o ka mea wale no e ike ia aku he puu ahua iwi wale no.
E hooakea ia ae ana ke alanui Moiwahine ma ka aoao mauka o ka hale kudala o Adamu a hiki i alanui Papu, me ka haawi ana aku o ke Aupuni i 15 kapuai ia Irwin & Co, ma ia poo o ke alanui, oiai, oia kahi akea loa. O ka hoomaka ia ana nae o ka hana, aole i maopopo, oiai, he lole wale no ko makou.
HOOLAHA KUAI MORAKI
O KA
AINA MA MAKAWAO, MAUI
Ma ke kauoha a Samuel Staines, o ka moraki i hoike ia maloko o kekahi palapala moraki, i kakau ia i Okatoba 16, 1879, i hana la e Kahoaka a me H Chamberlain ia Samuela Staines i olelo ia, ua kauoha ia mai au e kuai aku ma ke kudala akea ma ka
POAONO, KA LA 18 O IUNE 1881,
ina ka hora 12 awakea, ma ko'u Keena Kudala ma Honolulu. Kela apana aina a pau e waiho la ma Makawao, ma ka mokupuni o Maui, i hoakaka piha ia ma ka Palapala Sila Nui Helu 2885, nona ka ili 33 eka.
No na mea i koe e ninau ia KIKILA BARAUNU,
Loio no ka Moraki, a lole, ia
E P ADAMU, Luna Kudala.
Mei 16, 1881. 1016 5t.
HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.
UA hookohu ia mai au e ka Aha Kiekie i lunahooponopono no ka waiwai o Emma K Cluney o Honolulu i make. Ke kahea aku nei au i ka poe a ka mea i make i aie ai e waiho mai i ka lakou noi iloko o na malama eona mai keia la aku, o hoole mau loa ia aku lakou ke hoike ole mai i ko lakou noi
JOHN CLUNEY,
Lunahooponopono Waiwai.
Honolulu, Mei 18, 1881. 1016 4t
HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.
UA hookohu pono ia mai au e ka Hon F S Lyman Lunakanawai Kaapuni Apana 3. i lunahooponopono waiwai no Waipa o Kaupakuea, Hilo, Hawaii, i make, nolaila, o ka poe a pau he mau koina ko lakou i ka waiwai o ka mea i make, ke hoike ia aku nei ka lohe, e waiho mai i ka lakou mau koi me na hooiaio kupono iloko o na malama eono mai keia la aku, o hoole mau loa ia aku lakou, a o ka poe a pau he mau aie ko lakou i ka waiwai o ka mea i make, e hookaa koke mai i ka mea nona ka inoa malalo iho, a ina he waiwai ko ka mea i make e waiho ana ma ka lima o kekahi mea a mau mea paha, e Loihoi koke mai ia'u.
LEE LOE, Lunahooponopono waiwai.
Pepekeo, Hilo, Mei 12, 1881. 1016 4t
HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.
Waiwai o D Pohakahi o Waialua, Oahu, i make.
Ke hoolaha ia kau nei i na mea a pau, no ka mea, ua koho ia ka mea nona ka inoa malalo iho i lunahooponopono waiwai, no ka waiwai o Daniela Pohakahi o Waialua, Oahu i make ma ka la 17 o Mei 1881, nolaila, ua kauoha ia o na mea a pau i aie iaia, e hookaa koke mai, a o na mea a pau he kuleana ko lakou i ka waiwai o ka mea i make, e paa a paa ole ia nei, e hoike mai ia lakou iho imua o'u ma ke Keena Loio o Kakela me Haki ma Honolulu iloko o na malama eono mai keia la aku, o hoole mau loa ia aku lakou.
KAHAWALI COLLINS,
Lunahooponopono waiwai o D Pohakahi,
Kakela a me Haki na Loio.
Honolulu, Mei 21, 1881. 1016 4t.
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na mea a pau, ke hoole nei au, mai keia la aku, i ke kuai moraki a Kapea w. me F Sorgenfrai k, no keia pa aina e waiho nei ma Kahehuna, Honolulu, Oahu, oiai, ua kuai au me Kapea w, i keia aina, i ka la 8 o Sept 1874 a ma keia kuai ana o maua me keia Kapea w, ua lilo loa ia'u, a me ko'u mau hoolina, o na poho o ka poe mea dala i lilo ia la, mai keia la aku, ma ka oiaio o keia olelo hoolaha, ke kau nei au i ko'u inoa. D KAUILA.
Kahehuea, Honolulu, Mei 21, 1881. 1016 4t.
HOOLAHA HUI.
O NA mea nona na inoa malalo nei, ke hoolaha nei lana, ua hana iho nei laua i Hui malalo o ka inoa Ho Ten Chow & Co, no ka lawelawe ana ma ka Hale Inn Kope ia a ke kihi ua hale inu kope la ma ka Poakahi la 23.
HO TEN CHOW AH YOUNG.
Honolulu, Mei 19 1881.
UA MAKEMAKE IA
NA ILI BIPI, NA KIWI BIPI, NA IWI BIPI,
E haawi ia no ke kumukuai kiekie o ko kakou makeke nei e H. Hackfeld & Co.
Honolulu, Mei 22, 1890 964 ly
Ma ka Keena o ka Lunakanawai Kupuai Apana 7 o ko Hawaii @@@. Ma ka waiwai e Kailikole w, no Kalepolepo Kula, Maui, i make. Ua heluheluia a@@@ ka palapala noi a Pa@@aole i, i mai ana e hoonoho ia i Lunahooponopono ka i ka wa no ka waiwai o Kaliikole w, no Kalepolepo, Kula, Maui, i make. Nolaila, ke kanaka @@@ nei na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la @@@ 1881, ma ka hora @ am ma ka hale hoakalakolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i kala la i hoolaha i a nei la, a me na mea kau, ia hoike la.
ABR. FORNANDER,
Lanakaawai Kaapuni apana 1, H P A
Lahaina, Mei 8, 1881. 1016 3t
OLELO HOOLAHA
O ka poe a pau a hela wale ana a kawa paha i kekahi me aku a mau me e paha, malama o na aiea o Kipa, Kapakahi, Haiku, a me Kalapani, ma ia mokupuni o Kauai, e hoopii ia no ma ke kanawai. W H RICK
1013 4t.
KUAI A NA KOMISINA.
Mamali o kekahi olelo hookolo i hoopaka ia e ka Lunakanawai Kiekie Hon C C Harris, o ka Aha Kiekie ma ka la 6 o Ianuari 1 18@@, e hoo@@na ana ia'u e kuai aku ma ke kedala akea, i na waiwai pau a pau o Charles Kanaina i make, e kuai aku no au ma ka
POAKAHI, KA LA 6 O IUNE 1881.
Ma ke alo o Aliolani Hale, ma ka hora 12 awakea, i na pena, ka pomaikai a me ke kuleana o C Kanaina i make, loko o ke Ahupuaa o Waipio, mokupuni o Hawaii, nona na aka kana raiki 966, a he 155 eka i paa i ke kana ia.
He mau eka 1,540 ma kahiwai, na loko Ia a me na aina kula @@@ no kakou ka huina pau o na eka 5,506, i paa iloko e ka hoolimalima, a e pau ana i Dekemaba 31, 1891, no $800 ka hoolimalima o ka makahiki, e hookaa ana ma ke kuike i kela a me keia hapa makahiki, a ma a ka poe i hoolimalima e aku i na auhea a pau o ka aina.
Ua pakui pu ia aku me keia maluna ae, he mau loi kalo i kapa la Loi Koele o @mi, aina ka @3@-20 eka, e kuai pu la aku ana me ke Ahupuaa, aka, aole nae keia i hoolimalima ia.
A @a ia manawa hookahi no a ma kahi maluna ae, e kuai ia aku ana ai p@po, ka pomaikai a me ke kuleana o C Kanaina i make, iloko o keia mau waiwai pea e waiho la ma Kipahulu, Maui, e @emo pa ana o Wailamoa Hikina, ana ka ili @@-51 eka.
O ke Ahupuaa o Alae@ui, o@ca ka ili 173-43 eka. O ka welau maluna o Alae@ui, nona ka ili aneane 1,500 eka he aina wah@@noi.
Hoakaka. –O ke Ahapuaa o Waipio, he mau aina mahi raiki maikai loa ia iloko o ka paeaina nei, a pela pu no hoi me ka pono kai lawaia.
O Wailamoa Hikina a me ka aoao malalo o Alaenui, he aina mahiko, a ke ku nei ka hale wili malaila, o keia kekahi aina maikai.
He kuike ke kumukuai, a o na palapala, no ka mea koho na lilo. E ike la no na kii o keia mau aina me na hoakaka ma ke Keena o W C PARKE, Komisina.
Honolulu, Mei 9, 1881 1016 4t
OLELO HOOLAHA.
Owau o ka mea noua ka inoa malalo nei. Ke papa la aku nei na kanaka a pau, aole e hookuu wale i ko lakou mau holoholoua o kela a me keia ano maluna o kua aina a waiho la ma Pap@@@loa, Hilo, Hawaii. O ka mea e kue i keia e hoopii no wau ma ke kanawai.
E F KUA
Kaiwilahilahi, Mei 3, 1881. 1015 4t
LA O KAMEHAMEHA!
KA HEIHEI NUI LOA ANA
MA
KAPIOLANI PAKA
IUNE 11, 1881.
O na Keonimana malalo iho, o lakou ua Komite o na hana o ka La:
C. E. WILIAMS, ROBERT LISHMAN,
KAPENA A. M. TRIPP, J. H. BLACK,
H. WEBB.
C. E. WILLIAMS Lunahoomalu a me Puuku.
J. E. WISEMAN Kakauolelo.
KE poloai aku nei makou i ka lehulehu e nana ana i ka Papa Kuhikuhi o na lealea o ka La Kulaia o ka NA-I AUPUNI KAMEHAMEHA, e malama ia ana ma Kapiolani Paka i ka la 11 ae nei o Iune, e puka aku nei i keia la; e malama ia ana na lealea me ka maikai loa i ike ole ia mamua i na kau heihei i hala. Ke hoomakaukau nei na Komite o na Lealea o ka La, i na hana ano hou a me ka hoomaiau ana a alaneo i ke kahua; a o keia kekahi o na heihei kilakila loa e malama ia ana i oi aku imua o kona mau mua, me ka hoolawa ia o kela a me keia i na wahi kupono e luakaha ai a hauoli i na lealea me ka uiha ole .
Ke manaolana nei na Komite, e loaa ana ia lakou na poe hookomo mai i ko lakou mau lio he lehulehu wale i kulike i ko lakou makemake iho, no kekahi o na lealea o ka la kulaia, a e komo pu mai ana ka lehulehu e hapai like i ka hoohiluhilu ana i na lealea o ka la, e poina ole ai i na ikoi o na puuwai o kela a me keia ke hoomanao ae no ka la 11 o Iune. Nolaila, e wiki, e au, ano ka manawa e hoike ia ai na Ewe Lio holo o Hawaii, imi ia ke Kukini mama nana e lehai na pa me he eheu manu la, a e ko-ke hoi i ke kahua loa me he puhi la ka pakelo.
PAPA KUHIKUHI HANA:
EKE A KA HOOILINA MOI.
Heihei holo, no na lio a pau i hanau ia iloko o keia Aupuni. Hookahi mile, 2 eo ana iloko o 3 holo ana, kaumaha like ole na hololio.
EKE A KA MOI.
Heihei holo. Elua mile ka loihi. Noa i na lio a pau.
EKA A NA KAMA ALIIWAHINE.
Heihei kaa holo kiau, no na lio a pau i hanau ia iloko o keia Aupuni. Hookahi mile; 2 eo ana iloko o 3 holo ana.
EKE A KA MOIWAHINE.
Heihei holo, hookahi mile; no na lio a pau i hanau ia iloko o keia Aupuni.
EKE A KAMEHAMEHA.
Heihei kaa holo kiau, hookahi mile; 3 eo ana iloko o 5 holo ana. Noa i na lio a pau.
EKE O KAPIOLANI PAKA.
Heihei holo, hookahi mile; noa ina lio a pau malalo o 3 makahiki, e lawe na hololio i na kaumaha kaulike.
HEIHEI LIO KEA holo kiau, noa i na lio kea a pau, 2 eo ana iloko o 3 holo ana.
EKE A KA LEHULEHU.
Heihei kaa kiau, hookahi mile; 2 eo ana iloko o 3 holo ana, noa i ua lio a pau.
EKE A LUNALILO.
Heihei holo, hookahi mile, no na lio a pau.
EKE O OAHU.
Heihei miula, no na miula a pau, hookahi mile, kaumaha like ole ko na hololio.
EKE O HONOLULU.
Heihei holo, hapalua mile, no na lio a pau, e lawe kela a me keia lio i 100 paona.
EKE A NA KAMALII.
Heihei holo, no na lio keiki a pau aole maluna aku o 13 1/2 kikoo lima ke kiekie, hookahi mile, e lawe kela a me keia lio i hololio nona iho.
EKE LEALEA.
Heihei hoki, noa i na mea a pau, na ka hololio o kekahi hoki e holo ka hoki o kekahi. Na ka hoki hope loa ke eo.
EKE A NA LEDE.
Heihei Lele Pa. Hookahi mile, noa i na lio a pau, no na lio wale no i hanau ia ma keia Aupuni, kaumaha like one no hololio, eha pa e lele ai.
E komo na lio a pau i hanau ia ma Hawaii nei, ma na heihei a pau o ka ia, a o na lio mai na aina e mai, e komo wale no lakou ma na heihei i "Noa i na mea a pau."
Ma na heihei a pau, ekolu mau lio e hookomo ia, a elua o lakou e holo.
Ma ka Poaono, ka la 4 o Iune, hora 6 pm, o ke ahiahi, e pani ia ai ka puka no na lio hookomo mai. E waiho ia na inoa o na lio e hookomo ia ana i ka heihei ma kahi o C E Williams (Mika Uilama) ma alanui Papu.
E hoike ia aku ana na Makana o kela a me keia heihei, ke ike ia ka lawa o na haawina i lulu ia ma keia mua iho.
He eono wale no mau keena i koe no na lio ma ke kahua o Kapiolani Paka. O ka poe e ake ana no ko lakou mau lio e kukulu ai i ka la 11 o Iune, e hoike koke ae la C. E. Williams i keia wa.
AOLE e ae ia na Lio e kakele wale ma ke Kahua Heihei, koe wale no na Lio i hookomo ia no ka heihei a i loaa ka apono ia e ke komite. E ae ia no ka poe mea Lio no ka hoomaamaa ana, ke waiho ia ae ko lakou mau inoa ma ke Kaena o C E Willams.
1014 tf.
Aha Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Paeaina Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai o George A Bridges a me Maria Bridges i Honolulu, i make, ma ke keena Imua ka @@ kanawai McCully. Kauoha e hoolaha i ka @@ apono i nei hoike, hookuu ana, a i makai @@@ waiwai.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana o ka ua lapala noi a me ka papa hoike a H Bingham, Lunahooponopono o ka waiwai o George A Bridges a me Maria Bridges no Honolulu, i make. @@@ e apono ia na hoolilo he $270.24, a e @@ na mea i loaa mai iaia he $343.33 @@@ nana a apono ia kela mau mea, a e ka @@ mahele i na waiwai e waiho ana ma keia @@ na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana @@ me kona mau hope mai ko lakou a @@@ano Lunahooponopono.
Ua kauoha ia o ka Poakolu ka la 15 o Iune 1881, ma ka hora 10 am. imua o na Lunakanawai ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha, ma Hoo@@@, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai ia inu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ia noi. A e keia olelo kanoha e hoolaha ia ma ka olelo Beritania a me ka olelo Hawaii, e pai ia maloko o ka Saturday Press me ka Kuokoa, i ekolu pale mamua ae i ka manawa i olelo ia no ka hoolohe ana.
Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Paeaina, i keia ia @@
Mei @@ 1881. L. McCULLY
Ikea: Lunakanawai o ka Aha Kiekie
A Rosa, Hope Kakauolelo. 1014 lk
AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Paeaina, @@ hooponopono waiwai, ma ka waiwai o Kekahuna o Honolulu i make kanaka ole, imua o ka Lunakanawai McCully, @@ kauoha a hoolaha aku no ke hoi ana mai e @@@@ Lunahooponopono Waiwai.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai oia paiana@@@ Paa, ka wahine mare a Kekahuna e hoike mai ana a@@@ na @, no Honolulu, ua make kauoha ole ma Honolulu, ma ka, @@@ 19 Aperila, m h 1881, a e noi ana e haawiia ka @@ kohu Lunahooponopono Waiawi ia William R @@@.
Ua kanohaia, o ka Poakolu ka la 1 o Iune 1881, @@@ manawa i kohuia no ka hoolohe ana ia ua @@@ na kanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha, ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no @@@ mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, @na he @@@ lakou e ae ole la ai na noi la. A o keia olelo kanaka @@@ ia ma ka olelo Hawaii, i ekolu pale ma ka Kuokoa he nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Paeaina @@@
Kakela a me Haki na loio o ka mea noi
L. McCULLY
Ikea: Lunaknawai o ka Aha Kiekie
A ROSA, Hope Kakauolelo. @@@
Ma ka Aha Hookolokolo Kiekie o ke Aupuni @@ KALAKAUA, ma ka lokomaikai o ke aiea, o ka Hawaii Paeaina, Moi: Ia William C. Parke, Esquire, i @@ku o ke Aupuni a me kona Hope-Aloha. Ke ka@@ maanei, ae kii aku la Kameahaiku, o Waimea, Kauai, @@ kue, e hoike mai oia ma ka pane ana mai ma ia palapala iloko o na la he iwakalua mahope iho o ka ho@@ @@ ia, e hele mai oia imua o ka Aha Hookolokolo Kiekie ma ke Kau o Aperila i olelo ia e malama ia ana ma ke Keena @@ma ka Puakahi, ka la 4 o Aperila ma ka hora 10 am e hoike mai i ke kumu mamuli o ke noi a S Aukai ka mea @@ i ae ole ia ai kana hoohalahala no kana nei e @@@ nei.
E paa pu oe i keia palapala me ka hoike piha ana @@ mea i hana ia e oe no keia hihia.
Ikea. Hon Charles C Harris, Lunakanawai Nui e @@ Aha Hookolokolo Kiekie ma Honolulu, i keia la 9 o Maraki 1881.
(Kakau Inoaia) A ROSA, Hope Kakauolelo
Aole na olelo o keia palapala i hooko ia ma ka @@@ Kamehaiku w. ma kahi i oleloia maluna ae, @@@ aku ola ia Waimea he eiwa makahiki ae nei i hala, a i keia wahi e noho nei i keia manawa aole i ke ia.
(Kakau Inoai.) W C PARKE, @@@@
Honolulu, Oahu, ss.
Ke hoike aku nei au me ka oiaio, o na olelo maluna ai ma no ke kope oiaio a pololei o ka palapala hoopii i hoopuka a ma ka hihia Oki Mare o 8 Aukai k, kue ia Kameha@@@ me ka hoike a ka Ilamuku i oleloia, a mamuli o na kumu hoike a ka Ilamuku, na kauoha ka Aha i keia hihia ma ke Kaa o Aperila iho nei 1881, e hoomau ia aku a hiki i ke @@ la lai ae nei e hiki mai ana 1881, a no ia mea, e pai ia @@ keia palapala hoopii e like me ka mea i hoakaka ia ma na @lo maluna ae no ka hoike ana ma ke Kau o Iulai.
No ka oiaio o keia, ke kau nei au i ko'u pulima i keia la o Mei 1881. JNO E BARNARD
1014 6t Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na mea a pau ma keia. Ua kapu loa ke Ahapuaa o Puelelu e waiho la ma Kona, mokupuni o Molokai. I ke papa ia nei na mea holoholona a pau, aole e hookaa wa@@ ko lakou mau holoholona ma ua Ahupuaa la o Puelelu.
A ke hookohu pu nei au ia Kaalele a me Hau, o laua na mea mana e hooko i na mea a pau e pili ana i keia e like me ke kanawai. ABR FORNANDER.
Lahaina. Apr 30 1871. 101@ lt
HOOLAHA A NA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.
O na mea nona na inoa malalo iho, ua hookohu ia mai i mau lunahooponopono o ka waiwai o Aberahama Kaiaui@ i make, no Kau, mokupuni o Hawaii, ke hoike aku nei i ka poe a pau he mau koina ko lakou i ka waiwai i olelo la, e waiho mai imua o maua me na hooialo kupono iloko o na malama eono mai keia la aku, o hoole mau loa ia aku lakou, a o ka poe i aie i ka waiwai i olelo la, e hookaa koke mai ia.
Charles N Spencer, ma Kau, a i ole ia
Pamahoa Kalauli ma Honolulu, Oahu.
Na lunahooponopono o ka waiwai o Aberahama Kaiaui@
Honolulu, Mei 3, 1881. 1014 lm
KO BIHOPA MA
BANAKO MALAMA DALA!
E MALAMA NO MAUA I KE DALA O na kanaka maloko o ka Banako, penei:
Ina hoomoe mai ke kanaka hookahi i na dala $@00 e ea. mai paha, alaila, e uku maua i eono hapahaneri ukupanee makahiki, mai ka la o ka lawe ana mai a hiki i ka l@ o loaa @@ ana, ke waihoia ke dala hoomoe i ekolu malama a keu paha. Aole ukupanee e helu ia no ka hakina o ka dala hookahi, aole no hoi no ka hapa malama.
Ina ohi koke oia i kana dala, aole i hala na malama ekolu aole ukupanee.
Ina i manao ke kanaka e ohi i kana dala, e pono ke hoike e mai oia ma ka Banako i kona manao ohi, i kanakolu e mamua o kona ohi ana, a o ka@@@ kekahi ke laweia mai.
Ma ke kikoo wale no a ka @@ dala e haawi ai i kana, a ka Buke kekahi ke laweia mai.
Ma ka la mua o Sepatemeba i kela makahiki a i keia, e heluhelu ai i ke dala, a e huipuia ka ukupanee me ke kumupaa o na dala i hoomoeia no na malama ekolu a keu, a maheahea, ko kunaupaa e loaa i ka ukupanee.
Ina oi aku ke dala hoomoe mamua o $300, alaila, hooh@@ pu ka olelo.
E wehela ka Hale Banako i na la hana a pau.
841 tf BISHOP & Co.
C. C. Coleman.
Amara a he Mea Hana Mekini
Kapili Kapuai Hao Lio
A ME KA
Hana ana i na Kaa Lio, &c.,
Hale Hana ma Alanui alii, e kokoke la i
905 ke Alanui Papu. tf
NA KANAKA O HAWAII NEI!
INA I MAKEMAKE
OUKOU E KUAI I
GITA, AKODIANA, BANJO, OHE, VIOLINA, PAHU Hookani Nunui a Liiilii,
HE PONO LOA IA OUKOU KE
HELE MAI I KA HALEKUAI O
GEO. F. WELLS,
HELU 66 me 68 ALANUI PAPU.
Ke malama nei no au i na Lako Hale o na ano a pau.
Na Noho no $1.00
Na Moe Laau no $7.00
Na Punee nani loa no $15.
A me na ka lako hale piha no ke $45.
Ina i makemake oukou i na Mekini Humuhumu lole, e loaa no ia oukou ka
MEKINI HUMUHUMU AMERIKA
o ke kumukuai makepono, me ka makana he pila Gita maikai a he kii nui paha.
Ua pai iho nei o Mr. Wells he Buke kuhikuhi no ka Huila Humuhumu ma ka olelo Hawaii. A i keia wa, o ka poe e noho ana ma na wahi kuaaina, ua hiki ia lakou ke kuai i ka Huila Humuhumu me ka haawi manawalea ia aku o ka Buke kuhikuhi, a mailoko aku o keia buke e ike ai i na loina o ka humuhumu ana.
O na kumukuai o ko makou mau Mekini Humuhumu, mai ke 40, 45, 50, a hiki i ke $55.
I na makemake oukou i ka Mekini maikai loa me ke pakaukau akea a me ka huila kala, ua hiki no ia oukou ke hoouna mai ma ka leia ia.
GEO. F. WELLS ma HONOLULU.
Me ka hookomo pu iho i ke $55, a nana no e hoouna aku ia ka buke kuhikuhi a me ka makana i hai ia. Na oukou 50 @ kai mai i ka makana a oukou e makemake ai.
E loaa no na WATI maikai no ka $7.
Na WATI kau hale mai $2.50, $3, $4, a hiki i @@@.
Na KAULA WATI no ka $1.00 wale no.
Eia no hoi ma keia hale na Laau kii emi loa a ke kumukuai.
GEO. F. WELLS,
Helu 66 ma 68 Alanui Papu. 973 3m