Ka Nupepa Kuokoa, Volume XX, Number 17, 23 April 1881 — KALAKAUA MA IAPANA. HOOKIPA ALII KILAKILA. [ARTICLE]

KALAKAUA MA IAPANA.

HOOKIPA ALII KILAKILA.

! ) O fc* 6a<k>ī aa enoaaa a fce Ahi ka Moī mai Kapalakiko ae no iokohama, lapaoa, aa aioiohi iki eumaii o ke pakttilroi o ka roa> ka&i maooa mii. Ma ke kakihiaka «aoa* ao heia 2 o ka ia 4 o Maiaki, aa ike ia ako &« kakoi o M haJe kokmo na aekai o la* paoa e oili mai aoa i k* ia, a i ke kaai'oa o ka hom 5 oia kakahiaka. halaia aoa ka helea* ma o k* haielaoa Oeeaniea i ke awa, me kaoa akaoa tltbīa ma koaa omaama. I ka wa a ka mokaahi Oeeaoiea me kana | akana ilihia malaoa ooa e hookomo aka ana 11 ke awa, oa aaha koke ae la oa moka kaua Rdsia eiima, elaa Beritaoia, elaa Faraoi a ekolu moka kaaa lapaoa e ku ana ifoko o ke awa me oa hae mai maa a hope. a me ko iakoa mao kanaka iiana o na i-a, me ka pa* nai pa aaa mai ! aa pa aloha aiii. Holo mai ia kekahi aiii kiekie o ke aapani iluna o ka moka, a hoike aku la i ke Aiii ka Moi, he ukeli oia mti ka £mepera; ia wa aa iawe ia ako la ka Moi a me kona mau ukaii mai ka moko ska a no ka aina. I ka waapa aiii i paeaku ai. ua mele mai ia ka paaii puhi ohe i ka ieo **Hawaii Ponoi" a aa haawi pu mai la hoi na paalī koa e ka laina ana i na pu aloha i ke alo. Leie aku ia ke Aln a me Kona mau ukali a kau aka ia ilana o ke kaa Etnepera a lawe ia aku la no kahi haie hooluoia o ka Emepera. 0 na alaaai keiu, ua hookeke i na kana* ka, a aa\okaiu ia na makai ma na alanui no ke pale ana aku i ka iehoiehu e puUma mai ana e ike i ka lakoo malihini alii, Ma na wahi he iehuiehu wale o ke kulanakau* hale, ua ike ia e pulelo like nna i ka eheu makani ka hae Hawaii a me ko iapana. He hoike ana mai no ia, i k& ooho piii aloha oia aupuni me Hawaii. 1 ke komo ana aku a ka huakai Alii iioko 0 ka hale noho o ka Emepem, ua hooiauna ia mai la na alii o ka ohana alii me lakou. He la ua nae ia a e haule aui ana ka hau. 1 ke ahiahi oia la, uj haawi aku la ke Kiaainu o Kanagaira i ke kauoha, e hnolele ia na ahi kao a e hookam ia na mea kani hoo* pahupahu ma ke aio o ka haie. Ma ka ia 8o Maraki, haaiele ke Alii ia lokohama ma ke kaa ahi* no Tokio, me ka ukaii heie ia ana he umi mau aliikoa kiekie I ka hiki ana o ke Aiii ma keia wahi, ua puiama ia aka Oia e kekahi poe kanaka o ke kuiaoa kiekie he wale. Haalele iho ia ke Ai>i ī ke kaa ahi a kaa aku ia ma ke a iawe loa ia aka la no ka Haieuīi). O na alanui, ua kukula laina ia me . ? ifpuali koa no na miie elua ka ioihi, a mahOpe aku o na koa ka lehulehu i heie a paiehaa. I ke Alii i hiki ai i ka Haiealii, ua launa mai la oie iu ka Puuku, a nana i lawe'aku a i ke keena hookipa. Mahope iho o ke Aiii Kona mau ukali, a mahope aku o iakou ka iehalehu o na poo aupuni. i keia wa ua hnoiauna ia aku la ka Moi me ka Emepera a lulu lima pumehaoa iho ia Laua, a Kona mau ukali aku mahope Kono mai la ka Emepera i ke Aiii e ukali aka iaia, a nana i aiakai aku i ke Alir i ukali ia e ka lehuleho ma kekahi keena okoa aku. Ma keia keena ka Emepera Wahine, e noho ana ma ka aoao o kekahi pakaakaa, a hoolauna ia aku ia ke Aiii imua ona. Ma ka aoao o ka Emepera Wahine e ku ana kekahi opio bftikama]He lapana nohea, nana i kamailio mai i ka olelo 3eritania me ka moaknka, —me he poana leo la no o ka wahi* ne Beritania. He kaikamahine oia na ke Kahina o ko na Aina e. Nana i unuhi mai i na oin&u a ka Eme* pera Wahioe oo ko ke Alii ola kino, a me Kana huakai kaaheie mai keia inau Paeaioa aku. He omi minote ka loihi o keia kukai kamaiiio ana me ka Emepera Wahine. Mahope o ka haalele ana iho o ka Moi i ka Haleaiii, aa lawe ia aku ia Oia i kekahi Haiealii hoa aka o ka Emepera. | I kekahi la, ua makaikai aku ia ka Moi i i ka hale hoikeike lahui o na mea i hana ia, i kekahi la ae, makaikai aku la Oia i ke Keena Paipaiapal» Aapani oooa na iima hana he ekolu tausaoi ka nui. A ua makaikai pa loi aku oia i kekahi o na luakini kaalana loa o ka poe Boda. Ma kt la 8, ua ukali hou aka ia Oia i ka Emepera, no ka hookahakaha paikau o na koa he ehiku tausani. Ma ka aioa awakea o kel® a me keia ia a ke Kamahele Aukai i laakaha iho ai ma ke Aopaoi Imepe- ; riela, aa kooo ia aku he mao heiana o ka poe kiekie o ke Aupuoi i mao hoa'i e hooaioimoi ai i ka Lani a Ha«raii. 0 ka hoomoa ia ana o na mea ai aa hana ia ma ke ano Farani, ua maoli no i ka mikioi ka hana aoa. A o na rami o KaUni Kaaliiaaikeaouowaiaieaie i ooho ai, oia no oa rami a 6en Kalani i noho ai, i kona wa i hiki ai i lapaoa. Ma oa kaha r ot ia » me ke ahiahi, o ka wa U e hoonanea it ai ke Alu, ene ka bo!a kahiko o lapana maloko o ka ram» pali, a me m haoa keak* akamai. 1 kekahi ahiahi, aa kaha ia mai kekahi a»,aa kii me ka hlkiwae loe ma ke a!o o ke Aiii, he eooo poe kahakii, me ka noho no iluna o ka papaheie. M« ka ia 9 ae, aa hooeoakaikai ia aka hi ke Al«i iioko o ka halekaia kaaa moana. A m«ioko o ka rami hoomaamaa, i hoohaiike ia me ka aoao o kahi moka kaoa ooi, a aa kei»la «a hoī maloaa o ka iihi o ke kaikoono e Tokio, a ittftlai!a e hoomaaiaaa ai i ke ki

aaa ina pakaaiahi oaoai. Mai keia wihi aka aa lawe h« » aln li ke Alii ībko o ka pa pna Imepeneb e hoopa&i m i ke b!aoihaie o Tycoon o ka era kahika. e hoom»* kaikai « ai, a oo ka eaanio o kamaaīoa 0 hoapa iewelewa aaaoei ka Mal hmi, oolaila, a» pahola koke ta mai la no na hikioa ai 000. maioko oka hale hooiaoia o Eme- : pera ke hik> i ke kaa, a ia hoi keia hale ma kekahi wahi Qaiti bs, iwaena ko&a o ka p* paa. Ma ia hope Iho, aa lawe hoa ia aka H ke Aiii e hoomakaikai iioko oka haiekoa.o ea koa kiai o ke-kiao ok» Bmepefa, a aa pnkaa no hoi na koa imaa o ka Maithini. Eia ka mea kapanaha, he mea hoi i maa Iko lapaaa: (na aa ahewa i* kekahi maa koa no ka hewa liiliī, a aa hoopaahaoia, alaila, e hookau ia ana i» poe pio. PeU hoi > kahea i« aka *i na poe pio, ua hookaa īa iakoa mai ko iakoa noho pio aoa, mi o k* hi* ki kino ana aku o ke Aiii ka Moi iinaa o !a« koa. Ma o ka la 9 o Maraki, aa haawi ia he aha hoooaoea keaka maioko o ka haie keaka lapana imaa oka Moi. Oke aianai keia ma ke aio o ka haie keaka, aa owela i ka maiamalama ona kukai. Maluna ae o ka papahele e ka mai *i kapoe keaka, elna ana na hae o lapaua a me ko Hawaii nei i hele a lahiehu ina !au lipo o.kawao. O ke anaina waie no o keia aha hoolealea, oia na poo aupuni kiekie o ka Imepenela he lehuleha i akoakoa mai. Ua hoomakaukaa loea loa ia na mea hana keaka nj ka uniki ana imaa o ka Moi. O ka paka keaka a ke anama e ike mua aka ai, oia ka paka i hoikeike ia imua o Keneia Kalam, » hoowe* hiwehi ia me na kahiko o ia aupuni ma kekahi anaina hooleaiea i haawi ia no kooa hanohano o ka hiki kino ana, a peia īmaa o ke Alii ka Mol. Ma ka ia 10 ae o Mamki, aa holo hou ka Moi no LAohama ma ka auina ia, a luakaha pu me ke anaina haipule o ka laakmi Kristīaao lapana. Ika makahiki 1553, ua iuiu na ekalesia a pau o ka Paeaina o Hawaii nei he hookahi tausaui daia no ke kukulu ana i keia luakinī a ka Lani Moi i komo ai tna lapana. O keia la 10 o Maraki oia ka la hoomanao o ka hoolaa nna i ka Betela o ke Akua. Ua kono ia ke Aiii ka Moi e hiki kino ilaila, a peia Oia i heoko ai. laia i komo aku ai i ka paehumu o ka luakini, ua lawe ia aku la Oia i ka aw&i, a rna ka paia ioko o hope o ka iuakini; ua kakau ia i na hua palapala moakaka i haku ia mai na lau iipo mai o ka waokele penei: Hawaii lapana IA IA lapana Hawaii 1853. ISSI.

Maluna ae o ka awm. e kaa mai ana i kapaia ka huaolelo ♦ Aloha " mahope o ka pule 'na. lia haawi mai ia o Kauka T W Kulika he haioleloe pili ana no na lulu daia ana a nn eka lesia • Hawaii nei. Wahi ana i pane imi ai, mamuaae o ki haalele ana a ke Alii ka Moi KALAKAUA ia lionolulu, ua hiki ; kino ae Oia a me ka Loio Kuhma a me Kale Kauka i ka hoolaa ia ana o ka luakmi Pake e ku nei ma Honoluiu; a ano, ua hiki|kino mai nei Oia a me Kom man ukali no ka hoomanao ana i ka hool.a ia ana o ko kukou luakini lapana nei. Pane hou mai la oia, ua nui ka olioli o n.i i kanaka no ka oluolu ana i ke A!ii ka Moi KALAKAUA e hiki kino mai ma keia hana maikai; a noiaiia, ua ku mai ia īluna ke« kahi luna lapnna « ka ekalesia, a heluhelu mai la ma ka olelo lapana i kekahi olelo ho« alohaloha i Ua Moi, a ma ka inoa o na Kristiano lipana a pau, makana ia īkula i k;i Moi he Knuoha Hou ma ka« oielo lapana. Ku ae la ka Moi iluna a pane aku ia. " He mea hauoli nui No'u ka iauna pu ; ana me na Kristiano a pau 0 lapana, a ua | hauoli Au no ka oukou makana, a he mea hoi ia no na Kristiano 0 Ko'u aupuni e oli--011 nui ai ke hoea aku ka lohe no ko oukou holomoa." Mahope 0 ka pule ana, ua malama ia he luana paina ma kekahi keena 0 ka hale, ilaiU hoi kahi a na keoniinana a me na lede 0 ka oihana misiona i hooiauna ia ai imqa 0 ka Moi. I ka hora 7 o ke ahiahi ota U, he* te aku la ke Alii ka Moi 1 ka halawai a me ka ahaaiea a ka Hai Malu Alii Masons. ■ ma ka hora 10, huli hoi aku la Oia i ka hft* lealii ma Tokio. Ua hoopihoihoi nui ia na Kris(iano lapa* na 0 lokohama no keia hiki ana aku a ka Moi io lakoa la. a aa nana aku lakou Uia me k* manao, aole e k-pa ia aoa ko Inkoa kulana haahaa e kekahi Mei Kiekie, aka, i ko lakou ike ana i ks hialaai 0 ka manao 0 kekahi onoa Moi o ka aina e. e komo i ko lakou laakim me ke kamailio ana imua 0 iakoo a lawe aku i ka lakou makana be Kaaoha Hou mai ko lakou maa liam mai, ua kapae ia ae !a ia mau noonoo olalau. Ua olelo ae kekahi o na misionan\ O keia kipa ana a ke Alii i ko lakou luakini, he kooiae hooik&ika ana i na Krtā(iano iapana. | Ma ka la U ae 0 M«raki, ua kipa aku ke | Atit t ke Kolanoi Imepenela 0 ka poe Eneneginia. Maloko o kekahi keena 0 keia kula 1 aa hoonoho ia kekahi haole Bentania e hoo- | paa i oa hoohakni aoa a ke olai; a ma na wahi he lehuleho wate o k& Ecnepire, oa hobka- ! hua ia na mea an», e hoike aoa i kahi, ka i naue ana a me ka mau aoa 0 ka hooaae» aaa a ke olai. Ua malama ak»hela ia i>a pepa aina e hoike ana 00 keia mau mea. Maīoko o keia keena aa kokolo U kekahi aha no ke ao aoa 1 ke ano 0 ke ohi no ks poe Upana a me oa e. Ma ka La 12 «e, aa makaikai aku ka Mei 1 k* btle hana pepa 0 k? iuponi, kahi i fag*

s& is a? na pepa oou Uoako Btiks) l«t i iike ika m< k-> ca wiiu e »e. Mahop® o fceia oNikiikaī ta«, o« kipa Wa Moi eaa kekahi hak haoa pep« poooi o kekahi keooi©aaa lapanii. t mai bi!a »ko 1 kow hilt eoho, a oa kihiko m me ka oaoi ooa ko Upaaa mau «no. \la oa makaikai »na t pao a Kauiiiiia. o ke kaa alii oka Emepen *ife oa Ko&a laa> me k» akah maa i* e kekahi A(h Eiaepeneli hookahi. Ma kahi a ke fcna * Kaolilaa e hob ai, oa lehau oa kapa o o& me oa makaiieM» iapaM Aole he mau nopepa puk* U o Tokio, aka, i ka hiki aoai aka oei o ke Alii ka Moi ihi« ia, u* hoea ae i keh a me keia la o* pepa e hoike ana i k»hs t ke kapaai Aiii e makan kaī aka at. 1 ke ahiahi o;i !a, ua hookipa ia ke Alii ma kekahi pkpaaioa i heomakaokaa ia eke K'anikeh Hnirau lipanaoōi o Mr R W Irwio. O keia keonimana be hoalaana aio< ha toa ii me n& poo aopuai kīekte o ka Eme p'<rea ua aloha ia oia. Mahope iho o keia otoea aoa a ke Alii ma kera papaaina« ua hoi aka ta Oia ao ka Hileiliu oiai e hooikeike ia aoa maioko 0 kekahi keena o ha Halealii fca hala aoa o ka \va kahiko o i«pan«. He eooo ka nai o ka poe huia, a ua aaha ia kkoa me n* kahiko o na mnkahiki elua t9osani i haU. * i ko Ukou hola ana. q« ii» like ioa no me ka hula oiapa o Hawaii oei. O ka lakoo mau piU (ipa hula) he maa mea o ki «t k«hik« ioa. O kekahi o keia maa ipu haia he ehiku hiaen mak»hikt ke kahiko, a o ko kekahi he aluhi taosaoi makahiki. Ok« kumukuai o ka aahu huia o oa kanaka eooo he $15,000. I kekahi !a ae ua makaikai aku la ka huakai Alii i ki heiau o ka poe Bud* a pama pu rae kekahi Keiki Aiii imepeneia ma kona Haieaiu, ua akoakoa pa mmi ma keie papaaina oa Kmna Alūwahine i kahiko ia ote na aahu iapana nani. Maiuna o ke pakaukau o ke keena hookipa nui, he papahi pua me ka huaoleio •• Aloha" iwaenakonu, i hana ia mai na opuu pua keokeo niai, a pe* 1a no hoi iluna o na mea hoonani a pau o ka papaMna. Mahope iho o ka papaaina, ua lawe ia aku ia ka huakai Alii i ka hale ama hui o na 'lii a iiaiia i pahoia hou ia mai ni he papaaina i iuhiehu me na ono iapana ma ka bora 3:30 oia auina la, a ma ka»hora 9 o ka po i hookuu ia ai na iuakaha ana ake anaina. Ma moa ae o ka noho aaa o ka papaaina, ua aahu iho la ke Alii ka Moi a me Kona mau ukali iko iapana mau kahiko. Ma kekahi poo o ke keena aina, he iwakaiua poe hime< ni i meie mai ame ka poe e hula ana. Ua malama ia k<fia mau hoonanea ana me ke akahele a hoeikahi n'e pau like ai me ka papaaina. Ika po ana iho, o ka honua e hooponi ana i keia haie, un hoomaiamaiama ia me na kukui pepa iapina, a iluna o keia a me keia kukui pep», ua pena ia ka Hae Hawaii a me ko iapana. Ma ka la 4 ae, ua paloa pu ke Alit ka Moi a me Kona mau ukaii me ka Emepera ma kona Haleaiii imeperiela. Mamua ae o ka iuakah» ann o na hooai, ua hookau aku la ka Emepeni ina ka umauma o ka Lani a Hawau i ke ke« hanohano oka " Puka'nn La." ike Alii ka Moi i hualele iho ai ika Emepeni ti luiii hoi aku la no Kona Haleaiii Ua h«iawai mai ia ine la kekahi l<ta mai ka Ecnabasedoa Kus;a, e hoike mai ana i ka make ana oka Emepera o Kuaia. Ma ia po ihu he aha huia kai haawi ia e ka Hui Masonic o iapana no ka hoohanohano aoa i ka huakai a ke Alu. aka, aole ke Aiii i hiki aku iloko oia aha hu!a, mamuii o ka lonu kaumaha ī leai mai iaia no ka Emepera o Husia. Ona makana i haawi ia aku e ka Ee.epem o iapana i ke Aiii. he mea m«kana maikai loa. Ke nee awiwi nei ka huakai AM m« ke kiaheie ana, a e hookao iua iki ana paha iakou m* Si(iahai, Kina. no eloa ia ifaie no. He iiiaikai ke oiao ke Alii ka Moi mi ka aina a me Kana huakai aumoana. He ieiegarama kai hiki msi i lapana, ī kakau ia ma Sauahai, o ka !• 6 o Apenla mai ka huakai Aiii mai me keia hooielo hookahi u Mnikai. ' Mamua ae o ka haa!eb ana mai a k« Aiii ia iapana, ua makana hou ako ka Eme--1 pera iaia he kea hoohanohaoo hou, nona k« I kumukoai i hiki aku i ka S4,000; a ua pa- | nai aku ke Aiii ka Moi i ke kea hanohioo o Kimehameaa ma Kona aoae ika Eoieoera.