Ka Nupepa Kuokoa, Volume XX, Number 6, 5 Pepeluali 1881 — MOOLELO O NA LA O KA Haku Visakauna Nelekona, KE DUKE O BERONETI. KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA BERITANIA.-A ME KO ENELANI MAU PAPU LAAU. &c. [ARTICLE]

Kōkua No ke kikokikona ma kēia Kolamu

MOOLELO O NA LA O KA Haku Visakauna Nelekona, KE DUKE O BERONETI.

KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA BERITANIA.-A ME KO ENELANI MAU PAPU LAAU. &c.

*x EAHUA KAUA MA KOPENAHEOENA OLf :a nloaea hoopaepaa ana iloko o ka Ahaoieio kuik»wa mawaena o na mana a me ka Haku »lekona, aole kanaka koa e hiki ke olelo aku— usol oukeu no ta hana ana pela. O ka n a;.ac o ka Aha Kuhina a me na Komieina ; koho sa no ke kuikahi—e aho ka hoao hou *r.a e i*he hou n» koko maluna o ke kahua kau« Heaha ka lakou mea e hana hou aku • i : ka Haku Nelekona. no. ka mea, ua hoi* t kona mau manao a pau maloko o a kuikah»? A no ka aono o keia kanaka, u» olelo mua ka Haku Nelfkona— ina aole • ]&*e na ni«na Dfnemaka i l»ana mau hooa e v ke ku Uhi ke knpaiih mau nei iloko o kon* puowai —e kipoka pnhu aku ia Ko» penahfgenu —oia ka paiena hope loa o kana nuiu han«. j O keia mao lonQ kaumaha o ke kaun e haua s* rei i oko o keia haie, pahola ae !a ia mea iloko o ke kul*nakauhale me ka we» j .we-ii nui o na mes a pau. O ka ohana alii a me na kanaka koikoi o ka aino, komo ae .& Ukou ma kekahi rumi o ka hale alii. a puie «ku i« i ke Akua, e hoohuli ae i ka iii*n*o o ke keiki alii a me kona Aha Kuhin« mai na pioloke ana o n > mea a pau no ke kiu». O ke keiki aln. komo mai la oia maioko o rum>. a ike aku U oia i kona ohana e pule awu ana laia, e noi ana i ka niniohia we na waimaka e helelei ana ma ko lakoa man pap«lima, ku iho la oia ma ta wahi no ka manawa, a e noonoo nna—he wat>i m«nawa pokole w*le no i hala iho nei, o« ii!o pio aku la kona mau aumoku i na enemi. a e ooho kanikau ana ke kulanakauiiaie no na poe i make iloko o kela hoouka kaua. A eia hoi i keia hom, ke hapai hou nei na aoao eiua i ka ikaika ma ka oioi o na mea kaea, a t oa e hoouka hou ia keia kaua ai«tla,e noho kanika i hou aku no auanei ke aupuni o Denen»aka no kekahi wa loihi r hiki mai ana. L»we m«i la ke keiki alii i na ineo o ke k*hua kaua a loaa keia mau oielo maikai — aole ia he hana uuku; aka. he hana nui loa ke k«ua. no ka mea. aia a mohai ia ke ola mak«mae o ke kannk», alaila, le-aa ka hanohano la aupuni a nie kona Moi. 0 ke kali kuhihewa »oa o ke keiki alii no na aumoku o Ruktni. aole i ike ia ko Ukou hiki mai a «ne ka ole, a i na aole lakou e holo io mai ana, «laila, aohea la ka mana ia Dem maka | e hiki ai ke paie mai i kona mau enemi, ina j e kiptka pahu la ana o Kopenahegena e na ; auoioko o ka Haku Nelekona i keia po. j Komo aku U keiki alii a hoomalu aku j ia i oa Komisina maioko o ka hale, a haawi j boo «ku la oia i ke kauoha, e hanaia ke 1 kuik»hi a ka Haku Nelekona me ka maluhia, aole hoi ©e na hoopaapaa o na Komisina kue i kekahi aoao. Noho hou iho U oo ka hale me ka maluhia iki iloko o ia maoawa. Aloloko no o ia pauka hookahi a ke Komisma Kukini i he- | laheiu enai ai, ua oielo ua Nelekona nei ma* ioko o >a pauka—m«hope iho o ka lawe ana aku o ka haie ī kana Kuikahi hoolala, alaila, t waiho la ka h<K»hulo ana i ua Kuikahi U a hiki i kona huli hoi ana mai na kai mai o Resia iloko o na hebedoma he umikumamaooe, oo ka ntt, o ke «upum o Rus»a a me Suedeoa, ha mau eneau ia no ha Haku Ne- j iekona iloko o keia kaua. A ina oia e noho j ou wahi e haoa no kei« Kuikahi a haia ; kekahi tnau hebedoma, aiaila, he haawi an« ; aka la » man«wa no keia m*« Kouois»na e ; kakaa ai i na paiapala » ko Uua mau aupu- > ni. a paakiki ka lanakila ke kii aku i na i eoeni iloko o ka ikaika. A ina oia e eleu [ xr«a k« hiki*W»no ana aku ma ko lakou mau ; kahakai, alaiU, oa hiki loa iaia ke paani | aka ) oa »«meka o Rok«oi a me Suedena j itoko o feefcaht w«h» maoawa pokole. Aohe = mm :k«ika o kekah» o keia m«u aupuni ke | hookake omii i ka Hako Nelekona, oia» la-, koa «aiaM o ke kahua kaua Uula. Ua ■ paa ako U kah» o ka pilikia a me k paaki-1 ki, «a kma iakoo mahope o ke kea. Ca •leioia iloko o ko lakou moolelo. o ke Kakela ; • K«»«fbu{a • «ae na «omoku o Denema- : k», oia ka Ipoka a me ke Ki o ke Kaikapu o ka Bebtika. O keia mau olelo, ob hohewa lakee aa »a kapa ana ako pela, no ka mea, «i «ahaka «ale oo oa puka la me ka eha »la « ka aaea nana i wawahi ako, a oa mawmmum wsk no hoi ke ki iloko • ka *W4*

; kea. A no na aumoku o ka Haka Neleko- | na, ua hiki ia ke oleloia, oa ulo, a ua kolo I ko iakoa mau aa, a ua paa iloko o ka hohonu f a aoie raea hookahi nana e hoonaueue ae iaia maluna o ia kahua. [ O na oleio o keia pauku a ka Haku Neie« | kooa e oielo nei, e koeno oia iloko o Rusia ' a me Suedena, na keia mei i hapai hou ae i kekahi kumu hoopaapaa hou mawaena o na aoao elua. O ka makemake o na Komi8i na no keia Kuikahi, ina e lawe io ana ka i hale i keia mea, aiaiia, e hooholo ia iloko o kekahi mau bebedoma pokole, aole hoi e like me ka Nelekona i umikumamaono hebedo« ma e kaii ai iaia a hiki i kona wa e huli hoi mai ai mai na kai mai o Kusib. 0 keia mau mea a pau, aole e hiki i keio Komisina a me na Kuhina Oenemaka ke hoemi iho i ka heluna o na bebedoma he umikumamuono i ka helu haahaa ana. Ina he mea hiki ia iakou ke hooioli i ka umikumamaono a pani aku ma ia wahi i elua a i ekolu paha hebedoma, alaila, aole e hiki ana īa Nelekona a me kona mau aumoku ke komo iloko 0 na hebedoma ekolu ma ke aiahele aku o Suedena. oiai ka hau anuanu o ka honilo e inna ana 1 ka moana. a ina e 01 aku mumua 1 o keia manawa, alaila, un hala hope ka hooilo, a hiki hoi iaia ke hele aku a hehiku i na kaikapu o Kusia. A ma e lohi io ana ua Neiekona nei ma kona noho ana ma Kopenahegena, alaila, ina e nahaha ana ka hau, e puka io mai ana na aumoku o Kusia a hui pu ae ine Suedena, alaila, ua olelo ua N'eiekona nei ma keia wahi maluna ae nti, paakiki ka lanakila ke kii aku maloko o ka ikaika. 0 keia mau hoopnapaa loihi ana, ua hoopau waie ia no ka manewa ma na mea ano oie. 0 na Komisina, aoie e hiki ia lakou ke hana hou aku no na mea e pili ana i keia Kuikahi, no ka mea, nole i ho?pono moi ka Haku Nelekona no la mea. Nolaiia, i kumu e hoopauia ai keia mau uluaoa ana, ua waiho ioa aku la na. Koinisina i keia mau meā imua o ke keiki alu, me ka olelo ana o na Kuhina Denemaka—aoie e hiki ia lakou ke olelo hoa aku i kekahi mea imua o.keia kanaka. no ka mea, ua | aakiki lon kona manao, e heie hou kona mau aumoku iloko o ka hookahe koko me ke aupuni o Deneumka. Lawe aku la ke keiki nin i keia mau ole» lo a kona mau Kuhina a paa nia kona lima, a o ka horn 2 keia o ka auwina la. He mea mau ia Neiekona, mahope iho o ka hora 2, e huh hoi oi oia i kona mau aumoku, a o ka hora keia e ku ai o Kopenahegena maiuna o koua kahua a me ka ole. Ina e hiki ana oia iluna o kona mau aumeku i keia hora, aole oia e holo hou ana īuka mn ke koeena o ia la. aka, e hooko auanei oia i kana mau mea i olelo mau ai, a e hoolilo aku oia 1 na mea a pau i mea ole. 1 kumu e hoomaaliii ia ai keia mau hana, komo mai la ke keiki t>iii a n>a kahi a ka Haku Nelekona e hoolai ana, laiau mai la kona mau hma opiopio 1 ka iima hema o ua Nelekona nei, a alakai aku !« oia iaia me ka oiuoiu maioko o na rumi o ka haieuhi, a 'e ul»alna ana hoi ka laua huakai e na Ko- | misina a me ko Nelekona mau ukaii. j La we aku la ke keiki alii i keia huakai j hanoh&no maioko o ka rumi alii nui, kahi hoi e noho nna o kona mau ohon% a(,ii, a ho* olauna aku la ke keiki aiii i ka Haktf Nelekona i kona mau makua, na keiki ka aina, na kaikamah*ne aln e noho ana me ke knuinaha, kona mau Alihikaua a me na kanaka koikoi, haawi pakahi aku ia ka Haku Neiekona i kona aioha i ka ohana aiii. O ! keia rumi a iakou e noho nei, aoie he mau | iako hnle o ioko, ua pau na mea nani a pau loa i ka lawe ia, no ko iakou manao, ina e kipok» pahu ia ana ke kuianakauhale, aiaila, alail* aole he mau waiwai makamae i koe maloko o ka hale alii. Ma ka hapa o ka Haku Ne ekona, hoolauna aku ia oia \ kona mau ukaii i ka ohana atii. Mahope iki iho o keia luana oluolu ana. | «lakai hou aku la ke keiki alii i keia huakai , hanohano maluna o kek.»hi papaaina nui i ; uhoia ia maloko o kekahi hale lole. O keia mau hana a ke keik»a)ii. e haawi ana om i | na hana lokomaikai waie no a me ka oiuolu | imua o ka Haku Helekona, a o na hana e | like me ia ke eno, aole e hiki i ka naau koa I o kekahi kanaka ke hoolilo aku i na ohana | wahine i mau enemi nona, a i o e, kue waie aku no paha me ke anoole. O keia mau \ mea a pau, kau pakahi mai la lakou imua o i ka Haku Neiekona, no kona ike maka aku I i na poe iloko o ke kaumaha a me ka weli- [ weli oo kt kahua kaua. i Oiai na mea a pau maluna o keia fapaaiI na .hanohano, e noho pu ana ke keiki alii ; ma ka aoao o ka Hakū Nelekona. a o kona i mao ukali hoi m& kekahi aoao. O ua Ku- ; hma a sne na Alihikaua, ata lakou ma kekaht aoao mai o ka papakaukau, a oiai iakou e (uana ana ma ka ai malie »na, ka ino ana i ' ko i«kou mae kiaha «aioa, nana malie aku la oa Neiekona nei i na Kuhina Denencsaka \ a ike aku la i ko lakou kamailio hawaoavraina ana ia lakoa iho&okakahimanawa,hieia

ae ia ke poo o ua Neiekena nei o-a ka peo hiwi o kona hoaaioha Keneia Stew»rt ( a pa< oe ae la i keta niāu huaoieio me ka nahena he»— u He hook«hi wale no o'u maka," wah a tta Nelekona nei i k« Keneh,—-aka ; ke ike nei nae au i ke:a mau mea e uwiuwik malie nei. n . oke ano o keia mau oleio a Neiekona, € hai ana oia no na manao inaina a me ka iiīi )e na Kuhina Denemaka iaia. Ua kuhi oia, : o kona lawe ia ana mai e ke keiki aiii a hoo- : iauna in me ka oluoiu i kona ohana. e pa ; la hoi na nianao hookahe koko o keia mau j Kuhina. Mai ioko aku o keia manawa, i j hoomaka ai fce keikī aiii e kooiiio ia Neie- ; kona, oia kona hoaaloha oiaio ma na mea a w j pau. A ma keia wahi i hooioii ae at ka | Haku Kelekona i ka ioihi o ka 16, no 14 | hebedoma. A iioko oia manaw* e hoohoio ia ai ke;a kuikahi ma ke kuianakauhaie o Kopenahegena. ma o ka hiki ana mai o kekahi Elele Beritania ma ke alo alii o Denemaka. Ma keia wahi o kokakou moolelo, u* hooko ia ae la ka makemake o ka Haku Nelekona, ma o ka iawe ana aku o ke keiki aiii i kana kuikahi, a o ka pokele o na tausani o na kannka mai ko lakou kipoka pahu i.a ana a«u ena auinoku Beritania. Ua lawe mai ke keiki alii i keia kuikahi ma kona manao ponoi iho, aoie hoi me kona mau Kuhina. a oia ponoi k? hann i keia kuiknhi a hiki i ka wa e hooholo lon ia ai, a e looa hoi ka niaiuiiia i na aupuni a eiua. 1 ka pau nni o keia paina hanohano, alakai hou aku la ke keiki aiii i ka Haku Nelekona, a o kona iioaaloha hoi ia, wahi ana e olelo ai, a iuana iho 1a iakou mawaho o ka lanai oka halenlii ine kona mau ukali. Oiai keia mau"minute pokole a lakou e lua« na nei, psne mai la ke keiki alii no kekahi mea e pili ana i ke kahua kaua i hala, a e hai ana hoi oia no.ke koa ame ka wiwo ole 0 na koo Denemaka maluna o na batari lana, 1 ka mnnawa a na waapa Beritania i kii mai ai, me ka manao e hiki ia l<ikou ke holo mai a hoopuni ae i ko lakou kulana, aka,.i!oko o ka mnnawa pokoie loa, ua hoopuehu iiiiii loa ia ua mau waapa Beritania la. O keia mau oleio maikai a ke keiki aiii e hai nei ia Nelekona no ko wiwo ole o kona mau koa, aka iki iho la ua Neiekona nei iloko o kona naau. Un olelo mua oia i ke keiki alii maloko o knna leta kaua—O na Lnnuka koa loa o Denemaka, oia ko Nele« kooa mau knikuHana,—a no keia mau mea paha ke kumu i hoopuka ai oia no ka wiwo ole o kona mau koa, i kumu no Nelekona e kapa aku ai i na koa Deqemaka, he poe kanaka ikaika loa lakou maiuna o ke kahua kaua. Oiai ke keiki alir e hai nei i ka moolelo o kona mau koa oke kahua kaua i h'ila, a ano naneo loa iho la laua i ke kamailio ana ma la mea. O kekahi keiki opiopio loa i pii mai iluno o ke alanui pii o k« haiealii, ike mai ia oia i ka Haku Neiekona e inlinai ana ma n« poohiwi o ke keiki alii, ku iki iho la oia ma ia wahi no ka manawa, n holeaku la ma ka aoao o ka lanai, holoholo īho la e like me ke ano mau o na kanaka koa. 0 keia keiki opiopio i pii mai ai t ike mai ia ka Hnku Nelekona i ke ano koa o kona mau helehelena, he hoaiiona hoku keokeo mamua 0 kona umauma e paa ana, a kilohi mai la ua Nelekona nei i ke ano o ua keiki nei, oiai oia i maalo ae ai maiuna o ke alanui pii. Iloko o ka mooleio a ke keiki aiii e hai nei iA iN'elekona no kona mau koa wiwo ole, hoopuka ae la oia 1 ka īnoa o Lutanela Vilenoka, he keiki opiopio lea nona na makahiki he 17, nana i alakai a kipoka aku i na moku Beritania Amegona a me ka Isisa maluna o kona batari lona, a t ka manawa i hnopii nku ai na laina waapa Bent>inia a heiouka is ai ia kaua, ua nui loa kona pukuniahi j,kakaa iluna o ka papahele ma! iuna iho o na kaakaua. aka. o keia keiki opiopio, j aole mea hiki iaia ke hana, nolaila lawe | mai !a oi< i na pukuninhi i poino a kau po* Ii iei aku }a i ko lakou mau waha maluoa o ka pa|ahele o konn b>itari lana, a aoie hoi oia i lawe pio ia e n« enemi. O keia tfiau wehewehe a ke keiki alii no ke koa o keia keiki opiopio. iawe io maī la ua Neiekona nei ia mea, a kapa akn la—he mau haawina pookela i« i loaa ike keiki opiopio. No ka nui o kona makemakee ike Ike ano o ua keiki ia, pane ae la ua Nele* kona nei ma ka poohiwi oke keiki a!it > keia mau hnaolelo: * 0 Lut«nela Viieaoka anei ka iooa o ke koa opio ?" wahi ana, Ae.".wabi ake keiki iiii. Fdoe hou ae la ua Nelekona nei me ka mahe. " auhea U ia?' Kq ae la ke keiki aiii ilona, a ike alra ta | oi* ike keiki opiopio e ho!obolo ano ma | kekahi »oao oka lanai. a kuhi pololei akt» j ia oia i k«* keiki opio raf ka paoe aea aka i 'ua Nelekona nei i keia niau olelo : O 1 kela keiki e holoholo mai ia—o Lnlaoela I Vi!woU."

I lr* lohe ana o oa Nelekona nei i keia . mei, t3t ike enoa oo oia t ua keiki ia i kona wa ī'ptt mai ai iluni o ke alanui-pn, oolaiia huli *e k ia a pane ae ia i ke keiki aliī, ina ia e eiuolu e hoolauoa aku iaia-i ke.keiki opio.nena ka hana koa wiwo o!e i ke ki po* I ka aaa aku i kona mau aumoku. Sh ke kauoha a ke keiki alii, kii ia aka r~' ® ¥c;ki opio 4 a i kona wa i hiki mai ai, hooUan> ae ia ke keiki aiii ia Adimara!a Haku o na aumoku Heniania, me Lata< neia Yiiesoka o na betari iao<i o Oeoe&aka, oi4i ke keiki opio imua o ke kanaka kiekie, ae ia ob i kona papole kapu a kunou | mai (a imua o kona hanohano, a ia manawa ; ka Maku Nelekena i apo aku ai i ke keiki | opio, a puliki mai ia oia ma kona aio me ka | na». i piha ī ke kahaha, a pano iho ia i ke | keiki opio me ka ieo aloha, » E Lutanela | Viitkona, M wahi ana, "owau kou kaikuaana | o ka la inea o ke kahua kaua." i Milimili iho ia oia me ka paipai ana i ke | kua' e ke keiki opio me ka hoomau, a huli lae la oia a pane aku ia i ke keiki aiii i keia j roan huaolelo i ku i ka eehia penei : a Ua manao au," wahi a ua Nelekona nei, " Ua : pono oia e hooliio ia i Adiinarala." Huli mai la ke keiki aiii a pane mai la i keia mau huiioielo maikai. " Ina wau e iawe inai i ko'u mau ahikoa wiwo ole a pau, a hoolilo aku ia iakou i ka hanohano o na Adimaraia e like me oe, aiaila, aoie o'u mau Lutaneia e koe iho ana—no ka mea, he poe koa waie no iakou a pau." Ma keia wahi aku o ko kakou moolelo, e heopau ana au i na kamailio ioihi ana no keia kuikahi, a e heinheiu hoi kakou ma keia wahi no na mea i koe—oia hoi na hoike kapakahi a Komodoa Olifeta Fisa i ke keiki aiii, ka Aiihikaua onaaumoku Denemaka maiuna o ke kahua kaua o Kopenahegena, a me ka Neiekona hoike no hoi i ke keiki aiii ao ka haakoi o keia Komodoa. £ hoopokoH no kakou ma keia mau wahi aku, ī mama ko kakou heluhelu ana, a ike ia ka Neleko* mad hana, i -kona wa i au aku ai i ke kai ioa o ka Bolatika, a hehiku ia aku ke f .-v"„nu o nu kai o Kusia. O keia le(a malaio iho nei, o na hoike ia a'Komndoa Fisa maioko o ke keena kaua o Dehemaka imua o ke keiki alii, oiai ka ia hooiii kaua weiiweii i hoouka la mawaena o ua Komoeloa h\ a me ka Haku Neiekona, a e heluhelu ia keia ieta ano nui penei: u Kopenahegena, Aperiia 11, 1801. u Ma ka hora 3 o ka auina la o ka la 1 o Apenia, u;< īke ia aku la he eiua mau maheie o na aumoku kaua Bentama maiaio o ka Haku Nelekena a me kekahi Adimarala okoa iho, kalewa ae ia lakou mawaho o ka nuku o ke awa ma ka aoao hikina, a kuu iho la ko iakou mau heleumn. O ka iknika 0 keia mau aumoku Beritiinia, —he 12 mo-' ku nui o ka iama hookahi, a he lehuiehu i waie 6 na moku malalo iho, na moku kipo-; ka a me na moku liiiii loa, a o ka heluna ] pau o keia mau aumoku, he 31 moku o ka i 1 ina hookahi. j -*Ma ke kakahiaka o kala 2 o Aperila, ] pa mai la kekahi makam koionahe mai ka i hikina hema mai, a ma ka bora 9 o ua kakahiaka nei, hookomo mai ia ka iaina kaua o na aumoku Beritania maiaio o ka Haku Nelekono, a komo mai ia maioko oke kowa mot, me ka iawe ae i keia kulana, o ko la* kou kahua ia no ke pale ana mai ī ko'u kuiana paie. 4, Ma ka hapaiua o ka bora 10, ua kaaio hope ae la ka iaina kaua o ko'u mau aumoku i na mahele hakahaka o ka Haku Nelekona 7 e hoio oei i ka hema ioa o ko'u laina. Ua haawi aku au i ke kauoha i ko'u mau | aumoku ina e kokoke mai na aumoku o na j enemi e iike me ka ikaika o ka poka ke lele, i ua ae ia ka iaina kaua holookoa, e kau aku ! i na hae hoailen* o ke kaoa. O na aomoko k ; u»a ka hema o ko'u lama, ua ioaa ia lakou kekahi kulana maikai loa, a oa hoohana īa hoi ko lakou mau pukuniahi - me ka eleu o | na alakai. Ma ka hoomaopopo ana iho, o keia mau auoioku o na enemi e komo nei a kuu ko iakou mau heleuma ma ko lakou mau kolaoa. e hoopuipui hou la mai ana kolakou ikeika e oa moku mai i koee komoaku nei, a no ko'u Inina kaua, aole ioa na moku nui ekolo maloko o ko'u lama kaua, ī hoopuka mai e kokoa ia T u, a peia po hoi me ka papa lepo maiena o na mokopuni alii. "Iloko o ka hapaiua hora mie no, oa ko* kala akea ioa ia ae ia ke kaoa e na aoao eiua. mamuli o oa tausani o oa pukuniahi e kaoi mau ana. -He omī mau moku ooi o ka Uina e lawe aoa i oa pukoniahi pakahī he 80. a o kek&hi miu moku iho he 74, a be eooo a ewaio moku maiaio iho me na pukuauihi he 35, o keia ae ia.ka ikaika piha o oa ineroi. A oo koV iaio* b«ia, he ehiko »oko e 2awe ana i na pukuniahi pakahi he 74, he ewamao moko malaio iho t a he eonomoka li»lii I(n. O keia ae ta malooa ka hoike m ke kolaoa iike ole e m eoemi a me ko'u laioa. Ua kaoa mai iakou ta*Q he moka ileitk& i ko'a hookahi moka. 0

ka oaoko o kekahi Adim#r»ta iho a me fcekahi moku nui e ae, oa kipapa like »ku Una i kekahi o ko'u moku ka P«ruTftena, a ca« haha liilii iho U ofa oo k«i maaiwn mua io%. me ka hiki ole la'u ke ki mii i hookihi poka i kont eaemi. | 1 loa no au e iawe m&i ikn īknik» c ■ na aoao eiaa ma bt hoohahkel&e ana, alai- : la, heaha ia kau tnea e ofe!omai ai e ka mea ; kiekie, a me ns kanaka e ae o £uropa nei i ' ike maka i keia mnu haoa, ke olelo oet au, | aole loa i kulike ka ikaika *o na aoao elaa i I ka mauawa i hoomaka ia ai .keīa kaut ana, ! hti hou nei au n»e ka oitio ma keis wt» | hi, oke kant kupinai aoa ona pukunuhi o j na aumoku o na enemi, ut ano nawralf.\v»ii ) ioa lakou he hookahi hora mamua ae dka : hoopau la ana inai oke kaua. He lehulehu ) waie o na moku Peiekane, a o ka oi ioa aku | hoi, —o ka moku oka Haku Neiekona, ua | ki mai kona moku, he hookahi waie no wahi papapu. A o keiu koa nui hohe wale, oiai na aumoku iloko o ka enaena o na mea kaua, hoouna aku la oia ia oe e ka mea kiekie i kekahi ieta kaua, e noi ana e haawi koke oku i ka i nEikih, a e hoopau ia na hookahe koko ana. 'lna wa'e no au e panai aku no īa mea, ua oieio ia mai au,—he eiua moku Pelekane i iawe pio la mai, aka, no ka hiki pin«pine mai o ko iakou mau kokua, aole e h ki ke iawe ia moi ia mau moku iioko o ko'u iima, a ke oieio hou nei hoi au me kuu ma* naoio, ina i kuiike ka ikaika o na aoao eiua, aiaiia, iioko o keia hooili kaua ana, e hapai ia auanei ka inoa o na moku kaua o Denemaka iioko o ka hauoli o ka ianakila, a me ke pookeia o ke kauiana, a e huli ae au īluna a e hoomaikai aku i na Lani, o na aupuni o Guropa nei na hoike no keia mau mea. 4k lna o na hoike ae la keia no ka ikaika o na enemi, alaila, aole inu no lakou i keawale ioa aku mai ka mana uku o ko'u mau aumoku inalaio o ko'u hanohano. Ona moku i huī na piiikia ma ka hema o ko'u laina, a hoopuni ia hoi e na enemi, ua kaua aku la* kou a hiki i ka manawa hope loa, a h? mea hiki no paha ia ke olelo ia, ua kwe pio waie ia aku no iakou, e iaa na aumoku ikaika e like me ia ke ano, a iloko o ia manawa, i nawaliwaiiai ke kani ana o na pukuniohi o ka iaina hoiookoa o na aumoku Deoemakn mai ka akau & i ka hema. "Ma ka hopalua o k'a hora 11, o ka moku kaua Danebor»ga e kiu ana ko'u hae Koniodoa, e pili kokoke anu ia ma ka aoao o ka Haku Neiekona, ua puhi ia ae la ia i ke ahi e kona mau koa. 1 ko'u manawa i ikeaku ai no keia pilikia, ua hoio aku ia nu maiuna o ka waapa a kau maluna o ka moku Holesetina ma ka aoao akau. Aka, e ko'u moku Dineboroga. e kau ana no kona hne ma* iuna o ke kia n\e ka weluweiu iloko o keia piHkia nui. Ika manawa i pau ai o keia kaua, ua piha ka 270 koa i make maluna o kona oneki. u Oiai au maluna o keia moku, ma ka ha. | palua o ka hora 2 o ka auina U, ua nahaha Inln loa kona mau palekai, ua nui na make i a me na hoe.\ ia e waiho mokaki ana mv luna oka oneki, a he iehulehu wale ona pukumahi ua kakaa mai iuna iho o na kaakaua, a iloko o keia manawa, ua lawe mai au i ko'u hae no ka lua o ka manawa a* holo aku la iuka o na kahakai malalo o na batari 0 oa mokupuni aln, a iiaila au i lawe hou ae ai i ko'u kulan», a hlki waie i ka manawa ī ioaa mai ai ia oe ke kauoha e ka mea kiekie, ua hiki mai i ka hopena o keia kaua. "0 keia mau hoike piha o ke kahua kaua 1 hoike ia ae la maiuna, na i« mea e haawi aku ia i na maoaolana e kaana iho ai no nmea i hana ia mawaena o kou mau aumoku malalo o'u, a me na aamoka o ka enemi: "Owiu o kau kaowa haahaa, u Komodot OlifeU Fi»a. « I ke Keiki Alii, ka Hooilina Moi o D<nemaka." O keia ae la ka Kom«>doa Fisa hoike piha oo kona mau aumoku imua o ke keiki alii, me kona man .o, ui koa oia no kont hoike kapakahi aoa ak», a e roaba!o ia ma> oia no ia haoa ana pela, aka, ikt mauawa ī hiki aku ai o keia lono imua o ka Hako Neiekona oo 8a hoike a Komodoa Fisa, oa ehaeha kooa naau oo oa olelo e like me ia ke ano, nolaila, pii ino ae ta ka inama o keia'kanaka, t kakau ibo It om i kekahi o kana rnao lett kaulana loa, a hoouna aku la oia imua o'ke keiki alii, kue i oa hoi ke kaoa a Komodoa Oiifeta Fist i keia helu ae. Aeleipau.