Ka Nupepa Kuokoa, Volume XX, Number 1, 1 Ianuali 1881 — Ka Hawaii Oiaio! HE Haiolelo na H. H. Paleka, MA KAWAIAHAO, NOV. 12, 1880 [ARTICLE]

Ka Hawaii Oiaio! HE Haiolelo na H. H. Paleka, MA KAWAIAHAO, NOV. 12, 1880

*• £ riana i ka Iseraela oiaio, aole he hoopanipuni iloko ona."—loane, 1:47. Ua like ka Jahui Iseraela me ko Ha\vaii,a me na lahui e ae no hoi, ma ke aloha i ko lakou inoa lahui. Ua aloha ka lahui o Iseraela i ke kanaka o ka aina, elike me ka lahui Hawaii e aloha nei i ke kanaka o kona aina. A ua manao no hoi ia lahui kahiko o lakou no ka oi. Ua pai i ko lakou poe kupona, a ua hilinai nui maluna o ko lakou moolelo a me ka la«ou mau hana. Aia iwaena o lakou na ohana kiekie a me na ohana haahaa; ka poe waiwai a me ka poe ilihune; na kulanakauhale nui a hanohano, a ine na kauhale uuku i manao nui ole ia. A ua uln ae no na hoowahawaha ana iwaena o ko Iseraela lahui no lakou iho. O Nazareta kekahi o ko lakou mau wahi kulanakauhale i hoowahawaha loa ia. He ano kuaaina ko laila poe; he kulana haahaa; he mamao mai lerusalema aku. No keia mau kumu ua hoowahawahaia o Nazareta a me kona poe e ka nui o ka lahui o Iseraela, elike no me kanaka i keia wa e hoowahawaha nei i kekahi mau wahi o ko lakou mau aina ponoi. I kekah* la hele aku la ka Haku ma Galilaia, a hoohalawai mai la me ia kekahi kanaka, o Pilipo kona inoa. Pane aku la ka Haku ia Pilipo : " E hahai mai oe ia'u." 0 ko Pilipo huli koke no ia a lilo i haumana no le?u Kristo. Mahope iho loaa ia Pilipo o Natanaela, a olelo aku la o Pilipo, " e, auhea oe e Natanaela, ua loaa hoi paha ia makou ka inea a Mose a ine na kaula i wanana mua ai, oia o lesu, no Nazareta, ke keiki o loaepa." Kanalua loa iho la o Natanaela, a pane aku la mo ke ano hookae i ko Nlizareta, «• E hiki mai anei kekahi mea maikai no Nazareta mai ?" Oia ka pane a Nalanaela, a aole i kali o Pilipo no ka hoopaapaa ana me ia; aka, koi aku la oia iaia e he!e pu mai a e ike maka nona iho. A ia laua e hele pu ana, ike e mai la ka Haku a puana ae la oia i keia mau hua olelo e pili ana no Natanaela, " E nana i ka Iseraela oiaio, aole he hoopunipuni iloko ona." , Ina paha e ku mai ana ua Haku nei o kakou i keia la, owai la iwaena o keia anaina kana e kuhikuhi ai me ka olelo iho, " E nana i ka Hawaii oiaio?" Owai la na Hawaii oiaio iwaena o keia kulanakauhale o Honolulu ? Mawaena o ka lahui mai o a o, owai kai hiki ke kapa ia he Hawaii oiaio ? E ae mai oukou i a'u e hoike aku kekahi mau hoailona e maopopo ai ka Hawaii oiaio, a malia o lilo ia i mea paipai ia kakou no ka imi ana a loaa ī« nuu. Ile kukua maikai ia. Hanohano ko kakou nei aina hanau ke piha ia me na Hawaii oiaio. HOAĪLONA AKAHI. O ka Hawaii oiaio. he kanaka ia e hana ana a e oleio ana i na wa a pau me ka oiaio. Aole hoopunipuni iloko ona. Ua like oia me Natanaela, ka hookamani ole. O kana mea e olelo ana, e hooko ana no oia pela. 0 kona ae, he ae io; a o kona hoole, he hoole io maoli no. Aole hana ano lua, i mea e alakai hewa ai i ka noonoo o kona hoa kanaka. O kekahi o na poino nui i haule mni maluna o ko kakou lahui iloko o na makahiki i kaahope anei, oia ka laha nui ana o ka hoopunipuni iwaena o na kanaka. Ua hoopunipuni wale kanaka iwaena o lakou iho, a iia aneane haalele loa ka hilinai ana o kanaka i ko lakou hoa kanaka. Me he mea la, o ka hoopunipuni ka rula iwaena o kekahi poe, a o ka olelo ma ka oiaio, he mea okoa ia. Ua ikea nui ka hoopunipuni ma na kau koho balota iwaena o ka lehulehu. Ua hoolaha aku kekahi poe holo balota ma ke akea no na pomaikai a lakou e hana ai no na makaainana, ke koho ia mai lakou, me ka ike maopopo no o keia poe holo balota, aole e hiki ana na mea a lakou e wahahee wale aku ana imua o kanaka. Eia nae, ua puni kekahi poe, a ua hoohoka ia ko lakou manaolana, a he ino aku ka hopena. Aia iwaena o na poe kiekie kekahi o keia mau hoopunipuni ana, a aia iwaena o ka poe waiwai. Aia iwaena o na haku, a aia no iwaena o na kauwa. Mawaena o ka makua me na keiki; ke kumu me na haumana; kekahi poe kahu me na hoahanau. O Hoopunipuni, oia kekahi o na enemi ino ]oa o ka noho pono ana o kanaka. He keiki o Hoopunipuni no ka po; ma ka poeleele wale no kana mau hana. He poino wale no kona hopena. Ua hiolo na aupuni i kahi wa ia Hoopunipuni. Ua mokuahana na hoa'loha; ua haunaele ka aina, a ua hoolapuwale ia na home maikai mamuli o keia kumu hooleahi. Nolaila, o ka Hawaii oiaio, aole he lioepimipuni iloko ona. He oiaio wale no oit £oai 3oko a i waho; mai luna a i Ialo; na olelo a i na hana. HOAIUONA ELUA. O k* Hawaiī oiaio, oia ke kanaka e hoike tn ī koot aioha i ka aina hanau, i kona lahai a nae kema mau alii, aole ma ka lehelehe mle 00, ma kana mau hana, a ma ke aoo o bsa noho ana kekahi. O ke kanaka e oWo ana, " he aloha au ia Hawaii, he «Mt i kaa lahai a me kuu mau alii." alaila hcJe mku a hana i na mea e hilahila ai ka ībm mihi o kona lahui, ma ka noho hewa m,« hoopaumaala ana iaia iho a mt kona

mau hoa noho, he hiki anei ke kapa pono fa oia he Hawaii oiaio? Aole paha, no ka mea, aole e hana ana ka Hawaii oiaio ma na mea e poino ai kona lahui aloha. E nana i ke i kanaka e nialama pono ana iaia iho; e hoo|lphe pono ana i ke kanawai o ka Lani a me ke kanawai o ka honua; e imi ana i kana ai ma ka hana; e hoomaemae pono ana i kona home;' e noho pono ana me kana wahine, aohe aea wale, aohe lalau i ka hai, aole hoopunipuni ma ka a ma ka hana, oia ka Hawaii oiaio; no ka mea, ua hooko mai kana mau hana ika oiaio o kana olelo. He Hawaii ia e hanohano ai ka inoa o kona lahui. 0 ka hana ka hoike oiaio no ke aloha lahui a me ke aloha aina hanau, aole ma ka olelo wale no. 0 na lahui maikai loa o keia honua, ua ikea lakou ma o kekahi mau hiohiona maopopo loa. He paahana; he hoolohe kanawai, ahe makee ike. oke ake ike, he mea ia i maopopo i ko kakou lahui Hawaii i keia wa. Ke imi nei kanaka i ka ike no lakouiho. He lahui heluhelu keia. He ikaika ka imi ana o na makua i keia wa i loaa ka naauao no ka lakou mau leeiki. 0 ka paa mau i ka hana, oia ka mea i koe, a ua loaa hapa no nae i ka | lahui. oka hana mau ka mea e makaukau !ai ka home, a e lako ai na keiki me na mea e naauao ai. oka lanakila mau oke kanawai o ka aina, oia ka mea a waiwai ai ka hana. O Hana, o Kanawai a me Ike, he mau hoahele pu keia; he mau kokua ikaika loa lakou i ka hooulu lahui. 0 ka Hawaii e kuikahi pu ana kona mau iini a me kona noho ana me keia mau maawe ekolu, he Hawaii oiaio ia; he kumu hoohalike kupono no kona lahui. 1 ka wa e ulu ai a pua mai na laau hua o kakou, ka Ulu, ka Alani, na Manako, ka Ohia, aole ikea ka waiwai io o ka laau ma na pua me na lau. Oka hua ka mea makemakeia. O ka laau Alani e ulu wale ana i kela a me keia kau me ka haawi ole mai i kona hua, ua hoowahawaha ia; ua kapa ia he laau waiwai ole. Pela ke kanaka e hoohua ole ana ina hana maikai. He lau wale no ka kekahi poe kanaka'; r ahe lau hoi me ka pua wale no ka kekahi poe. Aohe opuu iho o ka hua, aohe oo pono iho o ka hua. O ka Hawaii hoohua ole i na hana maikai, aohe ia he Hawaii oiaio. Ina e i mai kekahi, •'he Hawaii oiaio oia," e nana pono i ka hua 0 ka laau, pela e maopopo ai ke ano. | Hoailona ekolu. 0 ka aa i ka hana pono, oia kekahi hoailona oka Hawaii oiaio. 0 kekahi nele oko | kakou nei aina i keia wa, oia ka nele i kanaka koa ika hana pono. Ua wiwo wale kekahi poe he lehulehu wale i ka hana pono, 'aika olelo oiaio. Ua hoopilimeaai kekahi ipoe mamuli o ka waiwai, a me ka hanohano, 1 kumu e loaa mai ai na wahi pomaikai kino i makemake nui ia. Oka Hawaii oiaio, e koho e ana oia i ka hana pono mamua o ka noho ana oluolu me ka wn : -w»i i awili pu ia jme ka hana kolohe. E like me Mose i koho ai ika popilikia me kn poe maikai, mamua 0 ka oluolu a me ka lako iloko o ka hale o Parao, i huipu ia me na hana kolohe, pela ka Hawaii oiaio i keia wa. Ua aa oia e hana i ka pono, a e olelo ma ka oiaio imua o na lii a me na makaainana. 0 ke kanaka pono e hoopuka pololei ana i kona manaoio imua o ke alo o na mea a pau, me na huaolelo kupono, mai loko aku o ka puuwai aloha, aole ia he kipi. He hoaaloha oiaio ia, e kamailio mai ana ma ke alo. O ke kipi oiaio, oia ka mea e hoomalimali ana ma ke alo, a he okoa ka hana ma kahi e. O ka mea e kahea leo nui ana me ke kaena i kona aloha aina, a aloha lahui, alaila hele aku a hana i na mea e poino ai kona lahui, a e hookahuli wale ana i na kanawai o kona aina, aole anei oia kai ku i ke ano kipi ? He kilohana no ke kanaka ke loaa ia ia ke kulana hopo ole, e hiki ai ke hoopuka i kona manaoio maoli, me na hua olelo aloha, ame ke ano hookamani ole. Aole pono kakou ke hilinai i ka poe hoomalimali, a pai wale me na huaolelo pahee. Aohe oiaio iloko o lakou. Keolelo mai nei o Solomona ke keiki a Davida penei : "O ke kanaka malimali aku i kona hoa noho, oia ka i hohpla i ka hei no kona mau wawae." Ua poino o Hawaii ina kau i hala i ka poe hoomalimnli. O ka hoaaloha oiaio, aole oia e hoomalimali; aka, ua aa oia e hoopuka i ka oiaio. Ke hea nei ko'u leo ina Hawaii oiaio a pau, e ku iluna, a e wiwo ole i ka hana pono. E hopo ole i ka hoopuka ana i ka oiaio. 1 Hawaii oiaio oe, e ke keiki a me ka makua. I Hawaii oiaio oe, e ke kanaka ui a me ka wahine opio. I poe Hawaii oiaiokeia lahui, alaila oiaio o Hawaii ame kona aupuni. I hiki i ke Alii ke nana aku iwaena o ka lahui, ma o a maanei, a kuhi aku ka lima, a puana ae ka waha, "aia o mea, a aia kela kanaka, a eia keia wahine, a aia ia makuahine, he oiaio kana mau olelo a kona waha ; he pono a he pololei wale no ka hana a kona mau lima." I hiki hoi ika makaainana ke nana 1 kona Alii, a olelo iho, '-h'e oiaio wale no kana mau olelo, a o kana mau lawelawe ana he pono wale no. aohe hoopunipuni iloko ona." He hanohano ia ioi ae mamua ona hulali ana o na daimana iloko o ke kalaunu maluna oka nohoalii. Aohe kea hoohanohano i oi ae mamua o ka loaa ana i ke kanaka oka inoa kaulana no kona ano oiaio. 0 ka hanohano keia i hoapono ia a i hookohu ia e ka Haku o ka Lani a me ka honua. He hanohano no hoi keia e ko ana i kanaka iloko oke ola ma o Kristo lesu la, ka mea i olelo oiaio nona iho: "Owau no ke Ala a me ka Oiaio ame ke Ola." A o ka'u e ake nei no na Hawaii opioo keia kau a mekeia mua aku, e hiki ke olelo ia he poe Hawaii oiaio, < aole hoopunipuni iloko o lakou. ,