Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 48, 27 November 1880 — Hoa ke Ahi o Mauna Loa, Ke ai nei ka Pele ia Hawaii. [ARTICLE]

Hoa ke Ahi o Mauna Loa, Ke ai nei ka Pele ia Hawaii.

Ua mano ia e oi aku ana ka nani a me ka weliweli o keia puka ana o keia pele ma Mauna Loa i ko na puka mua ana i ike ia e ka poe e ola nei; a e kahe ana no paha ka pele no kekahi mau mahina o keia mua aku. Ma Kekahi leta a H. M. Wini i ka nupepa Gazette, ua hai ia mai ua puka mua ae keia pele i ke ahiahi o ka la 5 o keia mahina. Ua manao ia o ka lua kahi i puai mai ai ka pele,aia ma ka akau iki iho o Mokuaweoweo, a he eono paha mile ke kaa wele. He elua haneri kapuai Ue kiekie o ka lele ana o ka pele i kahi wa a poha e helelei ana e like me na lanahu e a ana i ke ahi. He mea kamahao ke nana aku. A ua pani loa ka po me ka malamalama o ke ahi. Ua kahe ae ka pele ma ka noao o Mauna Loa e huli ana i o Maunakea la, a o ka aina papu e waiho ana mawaena o ua mau kuahiwi la, ua piha no umikumamalima mile ke anapuai me he lokoahi nui la e lapalapa ana, a he weliweli launa ole ke nana iho. Mai loko aku o keia loko ahi nui ua puka aku a ke kahe nei he elua maawe a ka pele. Hookahi

e iho ia ma ka aoao o Puna me Kau, a o ka lua ke iho la ma ka aoao hikina. Ma na lono hope mai nei ua olelo ia ua aneane hiki ka pele i ka hale hookipa ma Kilauea, he 10 wale no mile ke kaawale;a o ka maawe e hele la ma ka hikina, ua 15 mile ke kaawale mai Hilo aku. Aka, nole no i manao ia e poino ana o Hilo. Aole no paha e poina ana i ko laila poe kamaaina na kahe ana o ka pele i loko o 1855, 1859 a me 1868, me ka pihoihoi o kanaka no ke ola i manaoia e poino ana. Wahi nae a ka olelo kahiko "aole i haawai ia o Hilo no Pele."

Ua punia ka aina me ka uahi, a ua lohe ia na poha ana o ka pele e like me ke kani ana o ka pu a me he kui ana o ka hekili. Ua hai mai ke Kapena o ke kona Pauahi, ua puni ia kona moku me ka uahi mawaho ae o Honokaa, a ua poha ae ka pele iloko o ka moana mamua o ka moku a mahope no hoi kekahi, a ua aneape lakou e pihkia.

Ua olelo mai kekahi mea makaikai i hele a kokoke i ka pele, ua like ia ma ka nana ana me he muliwai ahi la he kanakolu mile ka loa, he ahi hehee wale no, e kahe ana me he wai la. I loko o ka malamalama o ke ahi e puni ana, i waena konu o ka po, ua hiki ke heluhalu ia na palapala. O keia puka ana o ka pele ma Hawaii kakahi o na mea kuulana loa i loko o keia makahiki ma ka moolelo o ka honua nei.