Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 42, 16 October 1880 — KA MOOLELO O BERIANA KA WIWO OLE A ME MAHONE KE KOA: [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

KA MOOLELO O BERIANA KA WIWO OLE A ME MAHONE KE KOA:

j MOKUNA XXVI. āOHO pn iho la ke koa opie me ke 'Lii Mukniin iloko o ka hnle lole me ka Moi Beriana a hiki i ka wehewehe anft mai o kaiao. I ke numoe noe o i« po, o na hoomakaukau ana no ka hooili kaua a ine na hoolaia aua no ke kulana o na puali kaua e kukulu aku ai imua o ka enemi ma na kulanu ikaika, oia ka hr.na nui o ia po a na alakai ; a i ka wehe ana mai o ka pawa o ke ao, a halii mai la ka eheu kakahiaka i kona kapa hau iiuna o ke kula, o ka 'wa ia o na mahele ekolu o ka puali kaua o ka Moi i )ke ia aku ai e nee ona ma na kuiana iike ole o ke kula o Clontarf, a o ke kahua mokomoko hoi 0 na aono a elua o ko kakou nanea. Alaila, haawi aku la ka Moi Beriana i knna hnioielo imua o na 'Lii a me na kaukaualii ona me na kauoha paa ia lakou, e kupaa n inai noho a koemi hope no ka wa hoouka o ke kuua, a penei kana haiolelo : " £ ka poe kauUna a wiwo ole o lrelani, 1 keia la e haUwai pu ai kakou me ka enemi o ka akau, nolaila, e manao iho kakou. o ko kakou wa hope loa keia e kupaa ai no ko kakou aina kuluiwi;noka mea, ma ka po nei, ua halawai mai la imua o'u ke kino wailnn o kuu lahui uloha nei, a hoike mai la oia. e lanakila ona kakou i keia la, a e kipaku aku nna kukou i na Deuemaka iloko o ka opu o kn inoana hohonu. Aka, aole o ka loaa ana o ka lanakila ia kakou, he mea ia e nele ai ke kau ana iho o fca pilihua kaumaha a ine kn nui o na ola i mohai ia maluna o ko kakou aoao; e make aku ana he lehulehu o ko kakou inau kanaka koa a akamai ioa maluna o ke kahua kiua, no ka men, ua papalua aku ka nui o ka enemi imua o kakou, a o ko lakou mau naita i h«- | aahuia me na kapa kila, o lakou ka poe i ai- | iolo ma na kahim kaua o Eoropa. | " Noiaila, e nn haku aln o Irelani, ke ; hele nei oukou e kaua aku r,o ko lre)am po|maikai; noiaiia, e hiku paa ia ko oukou | mau puuwai kekahi me kekahi. i ikaika ai | ko oukou mau lima e opa pu aku ai i ka manao haakei o ka poe pakaha waie. I na j la i hala aku ia, ua hehi ku kikou i ko ia- j kou hae kipi, aka, ano i keia wa, ua heie mai lakou iloko o ko lakou mana me ka i ikaika, e hookau mai i ka auamo hoomainoI ino maluoa o ko kakou lahuiwanaka. J " £ alakai kino aku no au ia oukou no | ka manawa hope loa imua o ua Oenemaka. | , a ioa i haulehia au iloko o ke kaua, mai < 1 hoolīio i ko'u make ana i mea no oukou e kuemi hope ai, no ka mea. e kiai mai no auanei ko'u uhane maluna o oukou." K kuu inakua, wah- a ke 'Lu Mukada, e Kala mai ia'u no ke noī ana aku la oe mai ī komo pu iloko o ka hooili kaua o keia la.' j He mea nui ia makou kau mau olelo hoo- ; lana a me na kuhikuhi aoa. E haawi ae i | . I ka hanohano o ke alakai aoa i kou puaii; | kaua unua o ka enemi la Maiaki, a i ole i keknhi mau 'lii e ae me a'u oei. £ hooma- j nao ua kanikoo kou uiau la, a ua aui hope i I aku la f he mau U ioihi i hoalu inau ai ma* | iuoa ou na hanohaoo kilakila o kou aoho 1 1 j (anakiia ana. ; | A ke hoi pu aku nei au me kau keiki ma j ke noi ana, wahi a Malaki. E noho mai ot | i Kuhikuhi Puuone no makou iloko o k« «ra j hoouka kaua, e kukulu ana hoi i« makou ma ! j na kulana ikaika e auhee ai ka enemi ; oo \ ka mea, ina ce e haulehia ana e ka Moi Be~ | riana Uoko o ke kaua, alaila, e kaoliiin koka ! ana ma%ou. ! Komo pu mai la ka lehuiehu a me oa 'lii | malalo o ka leo kauloaa hookahī o ko iakoa i mau ai&kai, a oolaila, ua hookuemi hope ia

ko Beri&na maoao oit ke komo po tna iloko 0 km hoooka kiua, aka, wahi aoa īaia iho, ua ikaika oo ko'a mao laia e onia i ka pahikaaa imaa o ke DeDemaka oi keia loa. Ak», ioa e kaoliilii aoa ka poaii kaoa. •laila, e komo kioo ako oo au a hoakoakoa a? i oa koa i paeho iiilii a alakai aku ia la- ; kou i ka lanakila ; nolaila, o. ka wa pooo keia e hoomaamaa ai i ka puali kaua ma ko , lakou mau kalana i kukalu ia ai. llokonae o in manawa, komo ana kekahi koa kiai iloko o kahi a Beriaoa e luakaha ana, a pane mai la : E ke 'lii ka Moi. ua i henio hou aku ka paahao. | oke 'lii Powa anei oka waokele, ka mea 1 lawe ia aku e na koa ? i ninau aku ai o t Beriana. | Ae, oia no eke 'Lii, wahi ake koa. * E : like aie kau kaaoha, ua waiho aku makou . iaia iloko o ka hale lole me ke kiai ia e na | koa he iwakalua, aka, i kona kii ia ana aku mahope iho oka hala ana ae he wa pokole, e hookau aku ika hoopai maluna ona, aia nae, ua naiowale iho la oia. Ua komohia pu oia me na lapu o ka lua po, wahi a Beriana, iaia i haliu aku ai imua o kona mau aiii e hoopuni ana iaia. He inea ehaeha no'u ke hoomanao ae, aole au i lumai aku ī ka'u pahi īloko o kona kino, wahi a Donala iaia iho, oiai oia e ku ana ma ka aoao o kona houhanau. E kuu makua, wahi a ke 'lii Mukadu, ke | hoike e mai nei na kahoaka imua ou, e kiai! makaala loa oe ia oe īho i keia la, no ka mea, ua hoohiki paa inai keia moo eleele e lawe ī kou ola, a he mea hiki ole ia oe ke ike ma ke aao hea la oia e hoea mai ai imua ou. < Ao!e ioa au i wiwo nona, wahi a ka Moi aoo, ini maua e halawai bou, e make no oia ma ka poho o kuu lima. | He 'lii wiwo ole loa keia, wahi a ke koa Malaki, nolaila, e mnliu mai ia'u, e ikea ia no o' n| nitt kM makamua oka hooili kaua o keia la, ina ua palemo nku oia mai ia nei j aku. Nnni wale kona halawai pu ana me a'u, i wahi a Mahone, alaila, e hoaahu aku no au maluna ona i ka hopena maewaewa o ka make ana o kuu luaui. Mai poina i kou mau enemi kahiko, ola na 'lii Denemaka opio, wahi a Mukada. E holo pu ana oe me a'u i keia !a, a i haulehia au iloko o ke kaua. e makaala i ka lei gula mai ka lilo ana »ku i ka lima o k<* enemi. Me kuu ola a pau, • pale no au i ka enemi e hoao mai ana e kaili aku i ka lei gula. Ke hohola mai nei na kukuna oka la, wahi a Beriana, iaia i halo aku ai mawaho oka hule lole. E k«u uku maluna oko ou> kou mau lioe o'u mau 'lii, a hui aku iloko o ko oukou mau mahele. E komo pu aku au me na laiaa koa a me Mukada ame ke koa opio. Ia wa kakahiaka, ua ike ia aku la ka Moi Beriana a me kana mau keiki elua iwaena o na papa koa, e haawi ana i na olelo hooiaoa 1 k? puali kaua holookoa mai o a o, me ka paipai ana ia lakou e kopaa a hiki i ka hopena. 0 na huaoleio a ka Moi Beriana imua o kona puali kaua la kakahiaka, he keu aku o ka walohia a me ka ilihia; aka, aa minami* na ka mea kakau no ka paa ole ana maloko 0 keia nanea, aka, aia iloko o kekahi buke moolelo hou aku e loaa ai; peia ka hoakaka a ka mea nana i kakau keia moolelo ina ka olelo Beritania. Ua aloha la ka Moi Beriana e kooa mao Delakaisaoa a pau, a o kana mau huaolelo hoaiohaloha. oia ka mea nana i kukuni paa Iko lakou aioha iaia. A iaia e nee aku ai mai kekahi wahi a i kekahi o ka puali kaua, e 010 mau ana na leo mahaio me ka hoomaikai, e hooho ana, E ola mau ioa ka Moi Beriana ! E make oa Denemaka pakaha waie! A e haiii ka aaaiohia a me ka Unakiia malaoa o irelam ma ke kahua kaaa o Cloot*rf. 1 ka haawi ia aoa o ke kauoha oo ke ka* ua, ua emi aku la o Beriana i kekahi wahi puu e ku koke raai ana i ke kahoa hakaka o oa aoao elua, a ilaila oia i hakilo mai ai i ka hopena i wanaoa īa no irelaiii. £ iike me ka oua i hoike moa ia ae aei be ekolu ma« mahele o ko Beriaoa paaii kaua, a peta pa no hoi me ko oa Deoemaira. Oka mahele mua o ko Beiiaaa puali ka* ua, oia kona a>au Ddekaisaoa i wae ia, i hui pu ia tne oa kaoaka o Mia. naiaio o ke aiakai aoa ake koa Maiaki. O keia aa«heie holookoa, maiaio no ia o ka hoomalo ana ake lii Mukada. Iloko o keia mahele • kaaa at ka kakou ko* opio a me kooa. akali. Ooa kaaaka Eopana, ka poe i kaoiaaa, km lahai oaoa e hoomalu. o lakoa ko ka ma* hele elaa maialo o ke alakai aoa a Kiaoa, ka moopaaa a ka Mqī BermiMi. Oke kolo •oa maheie o ka peali kaw, oi» aa kanaka o Caoaata, • aalalo ao oln akkāi aoa a ke 'iii oia okaoa allM.

5 * lllllll ' IIIIIIB ' lllllll "'' l,!lll * , '" l * ai^ O ka mahele mua oko ka eaemi puaii , kaua, oia na Deoemaka mai Dobeiīna maū , a me kekahi heluoa oai o ko iakou mau hoa : mai na aina • mai, i haawi ia lakou iho oo ke kue ana mai la Beriana. Iwaena naa ; o keia poe. ros kahi o ke tausaoi a 01 aku , ka nui o na kanaka, i aahu ui mai ka piko o iko lakou poo t ika maoea a ko iakoa mau : kapuai me na aahu kiia, e kau aaa hoi iiona ;o na iio kaua ikaika. O keia koiamu, malalo no ia oka hoomalu ana ana 'lii Detwmaka opio, oia o Kaie a me Anadarea. 0 keia maheie mua o ka eoemi, e kue aku ana lakou i ke koiamu mua o ka puali , kaua lahui, maiaio o ke 'lii Mukada a me j Maiaki o Mia. | Oka maheie eiua o ka enemi, oia na kfi- | naka Irelani o Leinster, malalo o ko lakou 'iii ; ī lili ia Beriaoa; ua kokua la lakou me ekolu : tausani mau kanaka ona aina e, a e kue j aku ana iakon i ka poe malalo o Kiana, ka | moopuna a Beriana. j Ona kanaka mai ka Heberide, ka poe i Okane a me kekahi poe Pelekane mai Waie. I a me Cornwail, o lakou ko ka niahele ekolu | o ka enemi, u malalo lakou o ke aiakai ana a na Earis Brudor a me Lodar,a e kue aku ana lakou i ka poe o Canaute. ! Nolaila, e ka mea heluheiu, ! ipo oe, o na heluna koa lrelani maialo o ka ! Moi Beriana, e paio aku ana lakou me ko j iakou ikaika a pau imua oka heiuna nui j hewahewa o ka enemi i lako pono me ka j īkaika a me ka makaukau nui. , E kaua ana na Denemaka a me ko lakou poe kokua e hoioi ae i ko Beriana inoa mai ka puuwa« ae o na kanaka, me ka hookau-, wa kuapaa ana 1 ka aina holookoa. Aka hoi, e paio aku ana na kanaka Irelani aioha aina, e hoomau ia ke kaaiana o ka inoa o ka Moi Beriana, ka iani aiii hookahi nann i hoomalu kn aina iloko o ke akahai a me ka maluhia; a oia ka iakou i haawi ai i ko lakou mau oia euakamae no ka maiuhia o ka aiua a me ka inoa o ko lakou Moi. 1 ka Moi Beriuna i emi aku ai i kahi puu, ua kauoha koke ia na koa e nee aku imua a e hoouka aku i ka enemi; noiaila, ua nee aku ia ka puali kaua hoiookoa e halawai pu me ka enemi. ( I keia manawa hookahi, ua ike ia aku ia I ka enemi e nee mai ana e halawm me ko Beriana mau puali kaua. Ika haia*ai pu ana oka makamuao ua | aoao eiua, au ka kakou koa opio imua o ke j aio o na 'iii Denemaka i aahu ia me na ka- I pa kila, e kau aua oia maluna o Fiona, ka { ho kaua oke 'iii Mukada i makana ai laia, j a ua paa oiu i ka hoaahuia ine ke kupa kiia i makana ia nui e ka Moi Beriana, e paa ana oia i kana pahikaua, kaOa iaau ihe a me ke koi kuua. Me ke kuiana haaheo a hoihoi ka nanai* I na u ka opio naita la kakahiaka, oiai ua we- i he ae ia nn paia o ka lewa i ka oani kalae o i ka iele ao nauiu oie no ka la hookuhakaha o ka kakou koa opio. Me ka iei gula e kaiewa ana ma ka A-i o ke 'lii Mukada, aia oia mamua o kona pua-; li koa kahi i aiakai oi, me he la, e ani aku ana i na Denemaku e kii mai i ua iei la a e iawe aku muioko o ka ikaika. j Aole hoi i iiu iho, hoea ana o Malaki me kona mau kanaka a hui pu iho ia me Mukada, me ka huoho ana, e lanakiia na keiki o ke awawa o Gicn Mama. | Me ka hahana a ka iauna oie i haUwai kokeai na aoao eiua, oiai na naita kapa ki- I la o ka Akau e hoouka ana i na 'Ui Irelani me ka hahana oai, a e ahu mokaki ana ka ! poe make a aie ka poe i hoeha ia malalo | iho o ko lakou mau kapuai. Iloko o keia hahana o ke kaua, ua lalau lima aku ia na kanaka Irelaui i na naita o 1 ka enemi, e iuku ana i ko lakou mau iio me i na laau ihe a e hahau ana i ka la • o ka enemi me na laau newa, me ke kiola pu ana ia : lakou mai ko lakou raa i lio iho. j E kuu hoahanau, wahi «i Donaia ia Ma- ; bone, aiwaiwa a ka lauaa ole ke koa a me ' ka hopo ole oko kakou mau koa, oiai e waiho ana ma kona akau a me ka hema oji heana o ka poe make oka enemi, o kehahi i maiuna o kekihi. j AUiipau.