Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 41, 9 ʻOkakopa 1880 — Halawai Makaainana ma Kaumakapili, Sept. 27. 1880. [ARTICLE]

Halawai Makaainana ma Kaumakapili, Sept. 27. 1880.

He haiawai makaaioaoa ka i malama ia ma KaamakapiU, Sept. 27, ao ka nooo«o aoa, «ahi a ka hooiaha, ** i na eoea o ke aapani, mai ke ēolaoa alni eni Hawaii oiaw oka Moi." Aoie loi ato ika 300 ka poe 1 • koakea ae. Koho la oJ. L. Kaalakoa i ianahoomala. a o B. W. Kawaioui. kakaaoielo. Hoike mai o Kahikioa Kelekooa i ke kttjaa oka haiawai. Ua koho ka Moi he aiia Kahioa hoa, he poe kaoaka flikfokoo waie 00. Mai ki wi mai aoa ī ooho alii ai, he poe maoh ka i loko o kooa Aha Kahioa. Ano ua p«o kei«. Noi ae la ta e hooholo ia kekahi palapala hoopii» a heiahela mai U i aa palapala hoopii oei, O ke ano nui o ka hoepii, e ooi aoa i ka Moi me na hoaoielo haahaa kopooo, e hooiohe mai oia i ka leo o kooa lahui. a e hookomo i hookahi, a ī ole ī elua kanaka maoli iloko o ka Aha Kuhina. Kamaiiio mai ka Hon. S. K. Kaai, m»i ka wa ma» i noho ai ka Moi maluna o ka noho aiii a hiki i keia wa. he eono Aha Kuhina. Ina e heolohe ia keia noi me ka hookomo ia he mau kanaka maoli, hookahi a elua paba, iloko o ka Aha Kuhioa, oka waiho hou ana'ku no la o keia poe Kuhina i ko lakou mau palapala hookohu. a hana hou la he Aha Kuhina hou, o ka ehika no ia. (Ja ao mun ia mai kakou. aohe e kala, be mea e nawaliwali ai ke aupuni ka hooloh pinepine ana o na Kuhina, a ano ke ike nei kakou ika oiaio o keia. Ua komo ke Auponi iloko o na pilikia ano eehia. He kanaka i kamailio nui ia, i noho ia nei he eono a ewalu wale no paha mahina, ua hoouna ia i na aina e ma ke ano he elele, me ka mana nui. He hiki iaia ke hana ina kuikahi me na aelike, ine ka hoopau ana i na kuikahi, me ka hoapono ole ia mahope. Maanei ua keakea mai o Kapena no na mahele olelo ana a S B Dole, e olelo aoa aole i hoopuka ia na o'elo hope e ka mea e kamailio ana ma ka olelo Hawaii. Hoi mai o A F Judd ma kona lohe, ua hoopuka mai o Kaai i na huaolelo, " me ka apono oie ia mahope," a oia no ka Dole i mahele ai mai ka olelo Hawaii. Pane mai 0 Kaai oia no kana olelo. Kamailio hou mai o Kaai. Eia hou no, ua hoouna ia na palapala i Beritania Nui, i Faram a me Amerika Hui, e noi ana e hoihoi aku lakou i ka lakou mau wahaolelo e noho nei. Ua ike au i keia maloko o kekahi nupepa i hoopukaia i keia ia. Eia no ia. Me he mea la ina o keia hana o ko kakou Aup ni aia iwaena o na uina e, he hoala kaua ana ia iwaena o lakou. Ua ike au i keia ma kahi >ke heluhelu uuku i loaa ia'u no na kanawai iwaena o na nupuni, a ma ke kamailio ana mai o na haole ia'u. Ua pono e loaa ia kakou i keia wa ona mau kaoaka ikaika u naauao nuna e hookele ke Aupuni a puka mawaho o keia ano kupilikii. Ua loau keia poe iloko o ka Aha Kuhina e noho nei. Ua ike oukou i keia poe a p&u, | he poe aloha alii ahe akamai. He paa o Mr. Grcen ahe mnkaukau. Ei« kona waiwai a pau mnanei. 0 Mr. VValker, he Kuhina Waiwui kupono oio. Nana ī hooponopono na rula o ka helu ana i na auhau. Ua ike pono m o Mr. Carter. Ua hana oia Ina kuikahi maikai no Hawaii. Ua hanau ia oia maanei, a eia no īa nei ka ilina o kona poe. Aohe kanaka maoli iloko o na Kuhina o na Kamehameha, aka ua malu no ka aina, a ua holomua. He poe Hawaii na Kuhina mua malalo o ko kakou Moi aloha. Aohe no he mea hewa iloko o ka hoopii. aka aohe o keia ka wa kupono. Ua luhi ka Moi, he mau uounoo kaumaha maiuna ona no na pule eono i hala ae. E hoomaha oia i keia wa. E haawi aku i mnnawa no keia poe Kuhina hou. t e nana kakou, malia he poe kanaka kupono keia no Hawaii. He mea kulanuiana na hoololi ana. Ke oielo nei ke kanaka keokeo. " Aohe paa ka iimu oka pohaku huli waie." Ua pili no keia i ka Aha Kuhina. Ua noho makou no eiua inakahiki, a u > hoonohonohoia na hana a makou i manao ni he mea e pono ai ka aina ; | aka ua huli ka pohaku, a ua helelei ka hmu. | E hoopanee keia paiapala hoopii. e lokahi ! kakou ma keia mea.

Pau ka K»ai, kamnilio mai o D Malo ma j na oleio honkaaka, ma ka oieio haole a me i ka olelo Hawaii, e paipai ana i na kanaka j maoii e malama keia a me keia i kana haoa ; iha, a e waiho malie keia hana. Kamailio mai o J H BiacW, ua koho ka j Moi he Aha Kuhina maikai, aka o ke kumu | o ko kakou mau pilikia, oia no na Pake. 1 Maanei ua keakea ia kana kamailio ana,' oiai aohe la ke kumu hana imua o ka hala-! wai. Kamaiiio mai o J Kaianuu e kukua aoa i ka paiapala hoepii, a e pai ana ia Hawaii no : ka Hawaii. Kamaiiio maj o J M Kapena, he mea po- | 00 ke hoopii i oa wa a pau. He poao ke j iohe ia ka leo o na makaainana. Ua hai j ipua mai o Lunalilo, he poe Hawaii kooa ; mau Kuhina, aka ua ike kakou he poe U-1 naka keokeo waie no kooa Aha Kuhina. O ; keia Moi, i kona kau aoa 1 ka ooho alii, ua ; koho eia he poe kaaaka maoli ī oiau Kuhina ; oo kakou, a ua haoa oī* pela a hiki i Veia ; wa. Aole anei he mea pono i ka poe noaa 1 ka hale ke loaa kaa wahi e n6ho ai ? Ke ku oei kakou ano mawaho, me na lima i peiuia ma ke kua, aohe wahi oa kakou. 0 ot kue : ana i ike ia oo ka hoopao ia o na Kohioa i k& la 16 o Aogate, oo ka hoopaoia ana o ea Hawaii maoli. «ia owaa a aie Kaai. Aole oo aa i maoao e hoi hou. aka, i keta la oo pa hai mai aa kanaka keokeo ia'u, he mea 1 poao i poe kanaka maoli kekahi ikiko o ka | Aha Kuhio». H.e fooq e lo%a i H« wi i

maoii, ka poe nona ks «ioa. na wahiolelo iloko oka Ah« Kahina. E hoofohe oo ks Moi i ta ko o kooa lahoi. Maaoei oa nioao akti o H Waterhoose, M aole aoei ooe ka mea oana i olelo i kela maa po aka neu na ka Moi oo i haa«n mai. aea ka Moi qo i ia*re aka, e hoooam ia ka inoa o ka Moi? " Piine akt» la o Kapeoa. ae aa olelo aa peii; aka, ma ktsa mau hookoha bope inai oei, aoie i baoa ka Moi • like me kooa cwkemake. Ua oooa fii aku keia pot »». Pane o Kaai maaoei, he pooo i ke Kakauolelo e hoopaa i keia maa olelo. Paoe o Kapen». o ko*o manao no keia, a pel. no hoi i hai n mai ia*u i keia ia. Kamailio m>i o A F Judd. aa maoao ke< kahi poe aohe pooo ke kamaiiio ako ka ianakaoawai ika leholeha. Aka. aohe i hookuu aku ka lanakanawai i kooa kaieana ma ke ano he makaainaoa i kona wa e iawe ai ika oihina. Makemake au e poni aka i ka aiia maiuna o na vr*i «ieaie—i maiino hoa ke kai. Ua malohia keia halawa», a he maikai ia. Ua olu ae kekahi kahihewi maanei. o ka poe ī hanau la e na Hawaii maoii, o lakoa wale no na Hawaii oiaio. O ke kanaka i hanaa ia maanei e na makua keokeo, a e hoolilo ana i kona ikaika a me kona noonoo no ka pono o Hawaii, he Ha* waii oiaio no ia, e like me ke kanalu i nau ia e na makua aiaaia. a e iike no hoi me ke kanaka i haoau ia na ka makua ulaula ame ke keokeo. Oka poe e hoopomaikai ana i keia ama mamuii o ka iakoa maa hana maikai. o iakou na Hawaii oiaio. aoie oka hooluu oka ili ka mea e okoa ai. filat ka wa a Kamehameha I. i lawe ai i na haoie a eiua, Olohana a me Aikake, i mau aikane nana, a hiki i keia wa, ua kokua na kanaka keokeo 1 keia aina.

He poe ino kekahi o lakou. a he poe miikai kahi. Ika wa a Lunaiilo i lawe ai ii'u iloko o kona Aha Kuhina, he kinaka Hawaii kona malaila. Aohe me# ake kanaka maoli e hopo ai no ka lawe ia o kona pono a no ka nana oie la o kona mau pomaikai, i na he poe makaokau a he pono na Kuhina o ka Moi—he mea ole ka hooluu oka ili. Mai hea mai ko oukou lole, na hate, na bu* ke. ke dala, na nupepa, ka pono. nohea mai keia mau mea? He leo, " mai na aina e mai." Ae, mai na aina e enai, he pono i ka Hawaii opio ke heluhelu i ka raoolelo o kona aina. E waiho malie ika Moi ma keia mea. Ua koho pono oia aua luhi.

Mahope iho o ke kamailio hou ana o Kaai. e pane ar,a i na olelo a Kapena, a e hoike ana i ka pono ole o ka hoopau pinepine ana o nn Kuhina. ua noi la e hoopanee loa ka palnpala hoopii. aua haule ke noi. Ninau ia no k* apono ana i ka hoopii a hoo* holo ia, aoie nae he nui loa ka poe i oi ma kela aoao. Koho ia iho ia mahope he komite nana e lawe i ka palapala hoopii imua o ka Moi. a o Kapena no ka lunahoomalu.