Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 26, 26 June 1880 — NO NA KILIBATI. [ARTICLE]

NO NA KILIBATI.

1 ka Ahahui Euanelio o ko Hawiii Paeimi. Me ka mahalo. He hoike keia e pili ana i kekahi «pana hana kuwaho ok«kou, i komo iloko oko kakou mau kihapai ma keia paeaina. Ma* moii oke komo ani mai o oa kanaka oht paeaioa Kilibati, kahi hoi o kekahi mau paahana o keia Ahahui e hooaa* nei, e hoolaha aku i ka Euanelio a ko kakou Haku iesa Kristo. Aole oo hoi paha kakou i moeuhane moa a 000000 tnaa hoi, e komo mai ana k«kmhi apana hana kuw&ho a kikoo e hui pu me ko kakou mau hana kuloko ma ko k«kou paeaina neī, k& hana hoi a kakou i mamao i aku mawaho o oa tausani mile e!oa mai o | kakou aku nei. | Hookahi mahina mahope iho o kuu hiki I aoa mai ia nei, holo pu ako k uaaa me H. | Bingham no ka mokupuol o bo ka ! hoolauna ain me na kaoaka o k« pmiea o j Kiiibati malaila, hookahi wale oo wahi i . noho ia ena K»iibatt malaiU, aim oa ka | mahiko o S P Adtms ma Kiieuea. Qa laona makou me iakou, oo Ber» ka ; hapanui o lakoo, he poe haomaaa no ka poo | komo mat Samoa mai, he poe hoahaaao k*> ; kahi iwaooo o iakoo, he 12 ko iakoo nai. f Haooii mai lakoo io maaa, he inao kaoaka ;e kamailioaoa m* fca lakoo ©Jel»ponos. \ \ pcte pa matoQ mo iakoo me ka hoooh i ka II Haku» ma ka lakoo olele poooi. Aoa ma» 11 kuam iaoohoiho wahi popaaum o ka Hako . I iwaeno o oa hoahaooo o kakoo. Ahoi iI aal la oo ka mokopani o Oaho mi.

&U Kooiaopoko ka (wpanai o oa KiliiNiU e Q«ho oei 6» o«ha ac, i waen» o oa »«• tiiko, m*hi mki, « mahi kmlo oo hoi. A mal&iia oo hoi ka h»pa aoi o kau maa {a e ooho oei. Ke noho nei iakoa ma ka ai«hi* ko ma Waimaoab, a me KeeUi. Kahtiaa> a ;me K«ataea. Ama ka mahi raiki o Kila a .me Keooi Blokioi ma Wauhole. a me ka | mahi kalo a Harieta Kaeho ma Hakipuu, a la oo hor ma Makao. KooUoloa me Lane ' fiaq; a i kei* wa, aa ooho ma Waiaoae. ma ka mahiko o Wiliama kekahi poe, a ma Honolaia nei no hoi. Oka haina nai o la> koa a paa, he eiaa haoeh a kea aka. Ka noho ana me na Haka hana o lakou. He maa hako maikai kekahi o lakoa, oa malama pooo ia ke kanaka, oa hanii maikai ia, maikai oo hoi oa hale moe, oa oko pono aka e like me ka olelo aeiike, oa hoohana ume ka olaola ame ke aloha. Ua ka keia ika haoa o Haka Kristiano. E piha aoaoei kakoa i ka mahaio i na haka o keia ano. Ona haka oolea o lakou, ua hookikina ia ma ka hana, aole i manao la ka mai oke kanaka, ua hoonele ia i ka ai ke heie ole i ka haoa, u hele hanahana, aole hanahaoa, aole loaa ka ai, " wahi a ka haole lu na. Aole no hoi i haawi ia ka ai kupooo 1 ko iakoo opu, o ka poi kalo ka lakou e makemake loa nei. O ka raiki nae ko iakou ai mau e hanai ia nei ena haku. Oko la« kou haawina raiki, oa kuai aku iakou oo ka poi. Ka hana Eoanelio iwaeoa o lakou. Mj» na ia Sabati ko'u iauna nui ana me lakou, oo ka raea, ua piha ko iakoa mau ia eaei ka hana wale no. Ekolu wahi e halawai ai lakou i na Ia Sabati ma Waimanalo, Heeia. a me Kaalaea. Ua makaaia lakou i ko iakou mau anaina puie, ua hui pu mai no me na kamaaina kokoke mai, e hoomana pu i ke Akua, he 50 a 01 aku ma ke anaina hookahi o lakou. O ke kuia Sabati kekahi mea a makou e maia* ma nei mamua o ka halawai puie anaina, ma na ui oke Akua i paiia ma ka iakou olelo, a ma na kanawai umi o ke Akua no hoi. No-na hoahanau. He 15 o keia poe i hoahanau mai ko iakou mau home mai. He eha i hookomo la i ka ekalesia o Waimanalo, he eiima oo ka ekaiesia o Waikane, he umi no ka ekaiesia Kaneohe, he 34 ka huina a pau ioa. Ua hui pu aku keia poe me keia mau ekaiesia e kokua i ke aupuni o ka Haku, e like me kahi loaa uuka ia lakou, elima nae dala i waiho ia i ka waihooa o ka Papa Hawaii. He eiua dala i hoolilo ia no ka he» mahema e piii ona i ka ahaaina a ka Haku. He 15 o keia poe ua make, no ka mai fiva t aole hiki i keia poe ke malama i ko lakou ola kino, aoie hoomaemae ia na hale a me na aahu o lakou. No ka mokupuni o Maui. Ma ka malama o Sepetemaba, o ka makahiki i hala ae nei, ua haalele iho la au ika mokupum o Oahu nei, no Maui, ma Lahaina, ma ka mahiko o Hale Turton, e noho ana na Kiiibati he 65, ua make he 7 iloko o ka maiama hookahi, a inahope o na pule eiua o kuu noho anu me iakou, ua hiki aku ka huina ika 12« a he nui oo ka poe mai e waiho ana ma na keena moe o lakou, aole hoomaeinne pono keia poe i ko lakou noho ana. Na Rev A Pali i alakai aku ia'u ma kahi oka poe Kilibati. A ma ke ahiahi o kekahi ia. mahope iho o ka pau ana o ka hana, iauna aku la makou me lakou, no ke kuka ana ma na mea e piii ana i ko lakou noho

ana, a me ko lakou ike i ka Haku ia lesu, a haipule pu makou, me ka' paipai ia iakou ma na mea e pooo ai ko iakou mau uhane. He mau hoahanau ehs mawaena o lakou, a mahope, ua hookomo hou ia eha. Ma na la Sabati iloko o Wainee, ua ku i iuna he kanaka no Kiiibati, haiolelo iwaena 0 oa kamaaina, me ka wiwo ole, e hoike ana 1 ko lakou moolelo ponoi ma ko lakuu aina, ame ka hiki ana aku o ka Euaoeiio a ka Haku ma ko lakou aina, olioh mai ia na kamaaina o Lahaioa, a pumehana iho la ko makou man>o no ka Haku. No Betu, Nonouti, Tepiteuea, a me Tamwa keia poe. 0 kekahi hoahanao iwaena o lakou, nana no ī malama oa halawai haipole iwaena o lakou, he kaoaka maikai a hoopono o Terawata he Hoahanau no ka ekalesia o Bero. Haaleie ao i» Lahaina, oo Waikapo, Wailuku, Waihee, Haiko ame Makawao, ma Waikapu. ma ka mahiko o Koouweia, oa Kiiibati he omikomam«waiu. maikai ka maloma ana o ko lakoo hako io iokou,. oio* olu ko makou mao oooioa haipole me iakoa a olioii mai la iakou, oo ko maua kamailio | me lakou, o olioii mai ia iakoo, oo ko maua 1 kamailio me Ukou ma ka lakou oielo, eloa ; mau hoahaoao maikai iwaeoa o lakou, no ka ekaleaia o Tarawa iaaa. Ua hookikina ako ko Waikapu poe pooi loalea ia lakoo e huia, aka kopaa oo laoo me ko hoolo i ka makemaka o oa komaaioo. Uo oo 'ko m komaaina puni ieaieo o Waikapo, i oio iakoa e paipai hoo ako i na malihinl moi oo aina pegaoa mai e hooa hoo aku oio oa haoa o ka pooli, aka. o hoooaao* oo oko ia iakoo, oio ko kakoo waiwai nui e hoowi oko oi io iakoo. aoie oo hooo diaboio. sa oo mot lakoo. No km haoa o ke komo Kololiko j mo Lahoioa. | ia mooo i hoaieie oi ika Maio Oio o (Lek. oo hooholi oko la ko komo Koloiiko [i oo K»iiboti ioo ko iakoo aooo. (ma o kooo j mahoie oieio, ho koooko Ki|thati i ooho ko< | hiko ma Lohoioo, mo ko aooo Kalolika.) »• ka oleio oko ia iokao: -1 oa o hoii mai ī ookoo ma ko eookoo aooo. aiaiU, oo mokoo | o haowi io ookoo mo no ta*o komo," ao oka k lokoo oei e hoii molaiio, koo wale lao ko poo ihoohoooo moi ko iokoo moo aieomoi.

Oka poe a pao i hali aku malaīla, o« lo«a p»ioa ia Ukou na loie. Iko makoa lohe ana i keia mea ma Wailuku. ho» hoa mai 1« maua no Lahaina. e ike i U hope ! o keia { ko makou akoakoa *n& ma ke Sabati, ike io iho la makou, aole i htki mai, e lik«.! .me ko lakoa mao, he eoao watt no i heie i mai. A mahope oka pule, ua ninaa ta ka . oiaio o n* mea i lohe ta ma Wailako. aa ae \ mai lakoo, he oiaio no. ; Ua kaaoha koke makoa i« lakou, e koa-' J koakoa ma ka hale haiawai o P«palaaa ma |ke ahiahi Poakahi, ua ae mai lakou. (ko ( makoa hiki aoa ma ka hale halawai o Pa* palaoa, ua akoekoa mai la lakou a paa. aole paha mea o lakou i koe aku. Ku iluoa oa keonimaaa o Lahama. S Makalua, L Aholo, S Hookaoo. A I». | Napaepae, a me kekahi maa keoniman* e : | ae, e hoike aku ana ia iakou t ke ano o Ha-1 waii nei mamua, a me keia ao maiamalama : 1 e noho nei, a me ka hoomana peiolei ana i: ke Akoa, o ka Hoomana P.pe, he hoomana ia i kue i kekahi mau olelo o ka Baibala.: a he noi aku ka lakou mau olelo ao maikai i loa, a na'u i maheie aku ma ka oielo Kili-; bati, a oa nioau ia ko iakou manao, no ka 1 hoi hou mai ma ko lakou aoao kahiko. Ua ku iluna lakou a pau. e hoike mai ana i ko lakou kuhihewa, no ka huli ana ma ka aoao Katoiika, no ka olioii i ka ioaa oka lole. Koe waie no na mea i komo ma ka eka!esia Katoiika ma Tahiti. Ua hapai hou ia kekahi manao, e iilo kekahi poe keonimana o Lahaina ? mau kumu e ao ia iakou ma na buke ao Hawaiī, a me na nieie Baibaia. Ua paa ioa ka manao o Hookano. a me Makalua e alakai ī keia poe ma ka hoonaauao maikaiaoa, a ma na kula Sabati no hoi. Hauoli pu makou me oa kamaaina makee pono o Lahaina, me ka hoonani ana i ke Akua, no ka mea, oa loaa hou mai ko makou mau hoihanau. A pau ka hana ma Lahaina, holo aku no Hawaii. Aia ma Kohala, ma ka wiliko o Hart ma Niulii, he kanakoiu a oi na Kiiibati malaila. Maikai ko makou iauna ana me iakou, ma na haipule a pau, he umi o lakou he poe hoahanau no Tarawa, he eono o iakou i make, hookahi keiki alii no Tanwa, ku iiuna kekahi mau mea o lakou, a hoike 1 ko lakou manao imua o na makamaka Karistiano ma ka h«!e halawai ma Makapala. Ua kokua ko laila poe i keia mau makamaka o kakou, me kekahi mnu mea e pono ai ko lakou mau kino, a peia no ma na wahi e ae. Ma ka ninau ana i keia poe malihini K>libati, no ko Ukou makemake i ke ao ia'ku, e huonaauao aku ia lakou, i liio iakou i poe kumu, ke hoi aku i ko iakou wahi, e hapai ika ka Haku hana ma ko lakou aina. Ua ae mai kekahi o lakou. Ke manao nei au e ioaa no he mau haumana no ke kula kahuna, mai ioko mai o keia poe, ke pau ko lakou noho ana malaio o na haku hana o iakou. | Ma keia inau moku hope mai nei o ke aupuni, e iawe mai ana i na kanaka o ka paeaina o Kilibati, he eha haneri a oi, ua lawe ia mai ka mokupuoi o Makin mai, he 95 kannka, oia ke kihapai a'u I noho ai no kekahi mau makuhiki loihi. Akahi no a hiki ko ioila kanaka iinei. Ua mnau aku au ia lakou. Pehea la oukou iaeai e hele mai ianei? pane mai ia iakou, na ke Kapena, na kona mahpie oielo i hai moi ia makou. E iawe «nai ia makou e hoomakai* kai ia Oahu nei, mamuii o ka makemake 0 ka Moi o Hawaii nei, no ka like loa e ka iii o ko Hawaii nei me iakuu, nolaila, ua makeinake loa na aiii o Hawaii nei, e hele mai ianei, a hiki ia nei. alaila e ioaa kekahi mau makana mai ia nei aku. A he noi aku na kumu p*heie e hoohei aku nei i kela iahui kanaka. Ama ia mau kuma, oa puni hei loa iakou e heie mai lanei. no ka makaikai wale no, a hoi aku no i ko lakou wahi, aka, aoie peia ka oiaio, ke uwe aku nei lakou i ka luhi me ka inea o ka hana malalo o na haka hana, ka mea a lakou i maa ole ai mai ko lakou wa kamaiii mai, aka, ma kekahi mao aina nae iloko oia paemoku, aa ae mai no iakou e heie mai no ka makao Ike kaua, ameka wi kekahi. Ona haoie kamaaina hoi kekahi mea nana • paipai nei. e holo mai ia nei. mamuli o ka hookonokono ana Kapena īmi kanaka. O kekahi hoi o na keiki a makon, ke liio po aku nei ma la oihana hookauwakuapaa. R. Maka.