Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 24, 12 June 1880 — Hoike a ka Papa Hoonaauao Imua o ka Ahaolelo o 1880. [ARTICLE]

Hoike a ka Papa Hoonaauao Imua o ka Ahaolelo o 1880.

[Koena mai kela pule.) Eia kekahi pilikiu e pili ana i oa kuia la kuokoa, aole 1 nana pono la ko Inkou makt>ukau a makaukau oie paha; nka ua haalele wale ia no, ma na nianao o ka iehulehu no ke kupono a me ba oie; a he mea maa oie ku manao o ka iehuiehu i ka hoomaopopo lea ana i oa mea piii hoonaauao. Ma kekahi | mau mea, ua waiho ke kanawai i ka hookumu ia ana a me ka hooponopono ia ana o na kula kuokoa, inalalo o ka mana o ka Papa Hoonaauao. Aka, mamuli o ka makemake nui ia o ka olelo Beritania, a no ka hikiole i ka Papa ke hooiawa koke i keia makemake ma kela a me keia apana o ka aina, ua ae īa keia mau kula kuokoi e hoala iaa e hoomau i ia me ka nana oie i ke kanawai. i ka roa- | huuhua ana aku onakula Bernania Aupuni, I e kau akahele ana ka Papa i na loina e hoo- | malu ai ke kauawai 1 na kuia kuokoa o ka ! aina; 1 hoolawa ponu (akou i naano aoa ano makaukau i oi ae no ka ka ama. iVa Kula < A'okuaia.—O keia malalo iho na Kula Kuokon i kokua īa e ke Aupum: Na Kuia Hanai.—Kulahanai Kaikamahioe o Kawaiahao; Kulahanai Kaikamahine o Waiaiua; Kuiahanai KaikamahiiW o Maui Hikioa; Kuiahanai o St. Cros», Lahaina; Kulahanai Kaikamahine o Kohala; Kulahanai o Hilo; ke Kuianui o ka Eihepa, Honoj lulu; a me ke Kolanui o Punahou. Ni Kuia La.—Ke Kula Pake o Poleiewaj ; ke kuia Haoie o Hilo; ke kuia oStlosepa, ; Hilo; a me ke Kuia Misiona i&laiika o ! Lahaioa. Ma ka hope o keia Hoike e loaa no he | mau hoakaka piha pakahi o na Kaia Hauai Kuokoa. a he Papa Heia oo hoi o v» Kala La Kuokoa a pau o ka aina. fAPA KCHIICHI MASAWA o SA KOLA. Ma ka hoopooopooo hou ia ant, oa hoo* j halike ia na mana«ra koia. aue &i manawa | hoomaha o oa kuia Aupuni a paa, nse | ke Kuianui o Lahainaluaa. £ lioomaln *na tn makahiki kuia iloko o ka pole ekolo o Sepatemabi; a mttma&o ait o o» hoomaha ana, ht k*oaha-lmt£amaiaji pule paa pono i ke kala k. m*helf | īa keia mtoawa iloko o na kao knU eko?a. ! ha omiknmamaha puie pakahi. m hoo» t maha pakahi «oa he hookahi, « me

| ehiko pole maw»ena o oa k&o kub. Iloko 0 &a kau kuj«. e noho an* likoo he e!im« h ■ iioko o ks pa!e; s 0 m hcrs kal» mau. mai ' ka hon 9 kakah'iak* a i kn bors 2 aoiaa !a. me elua hoomaha aoa. \ 50 SA SAAL£L£ tVLA. O ka manso nai o!e a me ka hoopalaiehi ; 0 oa maku me na kshu ma!ama kekihi o \ oa kumo 0 k.i haule a me ka paa mao ole o : ka heie aoa 0 na Weiki i ke kuia. O ki !oaa o ka oi£o ia no ka hana 0 na keiki, ma i ' na apana kanu ko ka nai, kekahi o oa kuma j haale a hoopalakha 1 oa komo hooniauao. M« kekahi 0 na apana noi, oa hoonoho ia he mau Makai Kuia, me ka hooliio ana 1 ko lakou manawa a pau no na haalele kula i hoike ia aku ia iakoo e oa kumu, a me ka imi aka i ka poe maa ī ka haaleie mau. Ua maīkai ka hooko ia aoa 0 keia ma na w»bi 1 makaokau a pololei na Lona Makai; a ina ia mau apana, ua ike ia ka emi mai o ka poe haalele kula. O ka ike ia he iuna kupono e kaahele mau ana i ka apana no na haalele kula. kekahi mea ia e makau ai na keiki, a heie mau i ke koia. KA HANA LI3IA. Ke mao nei no ka hana lima ma na hoo- | ponopono ana i ko kakou ma kula Aupuni. | Ma na wahi i ioaa ka hana kupono me ka | uka īa, he elua o na elima hora kula o ka la i hooiiio la no ia mea e ke kumu me na haumana. He mahiai ke ano nui 0 ka hana. lloko o na kuia he 60 e hooinaamaa nei i ka hana lima, he 15 e heopiha nei i ka ! manawa ma ka mahi ana ma na wahi e hoopuni ana i na hale kula, a me ka hoomaikai ana i ke kahua kula ; a he 45 mau kula ua hoolimalima ie na haumana e hana ma- j loko o na kihapui ko, a me na mahina &i a j kahi poe aku 0 ka apana. Ma na wahi 11 hooko pololei ia ka hana lima me ka pono e na kumu, ua lilo ia i mea kokua i ka noonoo a me ka ike 0 na haumana, & he kumu hookiekie ae i ke kulana 0 ko lakou noho ana. NA HALE KOLA HOU. 0 ka mahuahua ana 0 ka poe hele kuia mamuli 0 ke kukulu ia ana 0 na kuia Beritania, a me ka ulu mau 0 ka makemake 0 ka iahui i ka hoonaauao, ka mea nana i ho. eu i kekukulu ana a me ka hoakea ana i na hale kula ne nui. Iloko 0 na makahiki elua i hula ae nei, he $24,000 a oi i hoolilo ia aku no keia mea ; 0 ka hnpa nui, mai na waihona dila mai 0 na apana kula, ka haawina no k& kokua i na kula Hawaii me na kula jBeritania, a me ka haawina Ukupanee a me Hoolimalima. He keena hou kai kukuiu ia no luna iho 0 ka hale kula knhiko 0 Kahehuna, i kumu e hoolawa ponoai i ka heluna nui 0 na haumana. Oia mau haie kula a i elua i keia manawa, ka oi 0 ka maikai a me ke akea 0 na hale kuia aupuni 0 kakou, a he hiki ke hoolawa ia no 450 mau haumana. No ka uiu hikiwawe 0 ke Kuia Alanui Papu, ua pakui ia mni i keena hou ina ka j aoao. He hiki ia haie ke hoonoho 1 200 a | oi na haumana. | O ka Hale Hoole Waiona mua ma Waij luku, ua kuai ia iho nei. a ua hoomikaukau la me ka nui o ka lilo, no ke Kuia Hui o Wailuku. He h »le akea a oluolu, a he hiki ke hoonoho 1 300 u ni na haumuna. Ua kukuiu ia he mau haie kuia nui a kupono ma Uiupaiakua, Kohaia, a me Wuihee; no na kuia Aupuni Beritania ma ia mau wihi. He umikumamalimn hoi mau hale hou i kukuiu ia ma kela a me keia wahi 0 ka aina. no na kul» kumumua okakou. No ka pau una i ke ahi 0 ka hale kuia ma Lahainaluna. ke kukulu ia nei 1 haie hou malaila. No ke ano iewa 0 ka lahui a no ka «nakemake nui ia o na hale kupono no ko kakou mau kula wae, e kukulu ia ana na hale kula hou iloko 0 na makahiki eiua e hiki mai ana, a ke noi aku nei ka Papa 1 haawina mahuahua ae no keia men. NA HOOPONOPONO APANA KULA. O ka hoopono niaik;-. 1 la o na apana kula ; kekahi mea kokua ikaika 1 ka heiomua 0 ka ike a me ka naauao. He nui a iehulehu na hana; oia hoi, ka malama ana, a me ka hooiilo pakiko ana i na kula 0 ka apana; ka hoolako ana, ka hoomakaukau ana. n me ka malame ana 1 na haie kula; ka waeana a me ka ninaninau ana i na kumu; ka hooiako ona i na buke kula, ka nana ana a me. ka hoike ana i na kula i keia a me keia manawa; a me ka imi ana no na kuia i na ano ao i oi aku o ka maikai. Ua hilinai nui ka Papa no keia malama opona ana ma o ke Kahu Kuia Nui, a me na Luna Kuia Apana. Ua hiki i ke Kahu Kuia Nui ke kipa aku ina keia a me keia kula 0 ka aina i hookahi manawa o k» makahiki, a ma kekahi mau kuia he hiki no ke komo pioepine ia. Ma ke kipa ana ma na kuia kumumua, oa hoo« hala ia k»hi mao hora ma ke kuU hookahi ma ka hoike i na h«umana ma na iaia 0 ka naauao, a Rie ke kuhikuhi ana 1 na kumu kola ī ni ano maika» loa o ke ao ana. a me ka hooponopono ana i na kola. Ua hana ia kem imua o na makua, a me na kahu maiama, ma oa wahi i hiki ke hoakoakoa ia lakou He kakaikahi no kooa hele aoa me ka awiwi ma keia mao hoakai hele kola. I kekahi mana<ra no, ua hiki ako i kahi 0 ua koia 1 na wa kupono oie no ka hoike ana. a • me ka hoaia ana i na maoao 0 ka lehoieho;! aka hoi, ua maoao ia, ua okali ta keia mao j J hoakai e na pomaikai mahoahoa. Eia ke« (kahi o na hani a ke Kahu Kula Nui i ma- [ nao ai, ota no ka hoakoakoa aoa. ma na wa- | hi 1 hiki« i na kula kamumoa, imua o ka {leholeho, aie oa hoike hookuka aoa; a me [ | ke kukalu ana ma aa apana 1 na Kofa Ao-1 komu» me ka manao e ao ia i na aoo i ot o I | ka maikai no ke aiakes ana, & hoomaia aei* | a me ke ao ana 1 na kula aupuni; a i kumu I

• aoi ho> e hoepae ai i ka hoopai*leha 0 ba| {lahoi ma 0* me» piii i b hoonamao. a he | ! hooolu hoa ia ai ka hoihoi no ke koVut aaa j i oa koia komumua. : Ua wae ia na Lana Kula Aopuni e ka Papa. aie ka oana nui ?a i ka maiama poao a a e hooiilo pono ia o na da!a o ka waihoea <> ni Apana Kuia. Kekahi pee o lakoo, m-»wa- , ho ae o na haoa mau o ia kuiana, imt no» 1 na n»ea piii hooaaauao; a ua hook*- | l ika nui no ka hoiomua. a me ka pu o ke ku- j ; iana o na kaia ma ko lakoa mau apan» iho. O kekahi mau Looa, aaie 001 malama i ao na mea i waiho ia ako ma ko lakoa maI io. Ke hoike ako nei ka Papa me ke kau- | maha no ka naiowaie ana, ma ka aihue | a ano e ae paha, o $1,700 a oi o ka waihona ; | dala kula o Kau. Ua haawi ia he makaoa j i ka mea e ioaa ai. a oa niemeie ia hoi 0 ka ■ Hope Makai Nui; aoie loa nae 1 it>aa ik» ! { hi 1000 no ka mea i manao la uana 1 ai- | hue ; a aole no hoi i ioaa mai 1 ka Papa na | hoakaka kupono no ke ano o ka aihue | ia ana o keia daia. Ua nae ka ma« j iama pono oie ana o Mr. Martin, ka Lui nakuia, i ua waihona daia la ; a nol-ula oa j | hoole aku ka Fapa i ka hookuu ana iaia, a j me kona mau hope ku-bona mai ke kau ana j o keia mea inaiuna o iakou. Na Kula Hanai Keikikane Aupum. { KULA XVI O LAHAINALUNA. H K* Hitchcock Kumu Nui. Ker. T. B. H»scaii Kokua Komo Noi. A. C. Bloomer... ..Kokna. Mrs. H. K. Hitchcock ** Huina 0 na Haumana he 65. | O keiu kula ka iawa piha 0 ko kakou 01j han'd hoonaauao. ma kona haawi ana \ oa | haumana 0 na kuia kumumua, a me na kuia wae 1 ka pomaikai 0 ka hoonaauao ia ana ma na mahele kiekie ae 0 ka ike. O ke poo keia o ko kakou mau kula aupuni; aohe uku 0 na haumana; a eia hoi malaio 0 ke alakai a na kumu ao i iawa i ka ike a me ka makaukau. He eha maknhiki ka piha 0 ka manawa kula; a ua hoomakaukau ia na haawina 0 keia manawa me ka manao e akamai na haumana ma ka olelo Beritania. Ua ao ia no hoi ma na mea a pnue piii ana 1 ka Matematika 0 ke kuiina kiekie, ma ke Akeakainai,ka WehewehehaU, ka Moolelo Kahiko, ke Kalaiama, a ine ki hooinaamaa ana ma ke ao kumu kuia. Ua hooiaio ia nu hana 0 kela a me keia makahiki ina na hoike kakau lima ; a aia no ma ka avenka hui 0 na hnawina 0 kela a me keia la, a ine keia mau hoike kakau lima, ka nee ana aku 0 na haumana i na papa kiekie ae. Ua ao ia no hoi ma na mea pili i ka 01 • hana koa, i mea hooikaika ai 1 n» kmo,a me ke kuiana 0 na haumana. Ua hana iima no hoi na haumana ma kahi apana aina kanu kaio 0 ke kula; a mailaila mai ki ai a na haumana. Ua hoike mai keia kula i na hiohiona maikai 0 ka holomua, ka hooko no keia 1 na iini 0 ka ama. Ua inaik.u a lawa pono kona kui in» no ka hoonaauao ana; a ke ho-; olilo pau nei kona mau alakai i ko Inkou ' ikaika no kn hoiomua, a ine ka mohala pono! 0 kona m;;u pomnikai. | Ke lana nei kn manao 0 ka Papa. e loaa | ana noloko mai o keia kula nui na kumu ao i kupono no ko kakou mau kula kumumua a kula wae. A ke nana aku nei lakou imua i ka manawa e hiki ai ma 0 ka hookiekie ia ana ae 0 ke ano 0 ka hoonaauao ana ma ni kula kumumua a me na kula wne. e hiki ai 1 na haumnna e komo ana ma keia kuia nui ke hooi aku 1 ko iakou kuiana mamua o ko ka wa i hala ae. KULA HOOPOLOLEI ME K'A HANALIMA. .Walter Hill Kumu Nui. j G. Kaluakini Kokua. | Ka huina 0 na Keikikane he 51. | lloko 0 na makahiki eiua i hala ae nei, ua hookomo ia mai he 19 mau keiki, a he elua' i hoihoi hou la aku; he 12 i hookuu ia, he ; 9 i hoopan ia ma ke ao oihana, a eiua i ma- ! ke aku. Ua hookeie ia keia kula, aole mn ke ano hoopaahao, aka, ma ke ano hoopololei; a maiaio 0 ke alakai akamai ana a ke kumu nui, ua mohaia maikai mai la na ano home, I a me na hiona mikiaia hana o keia kula. Ua hookaawale like ia na hora hana 0 ka la mawaeoa 0 k« manawa o ke keena kuia, a me ka mahinaai, a ano hana e ae paha; a pela hoi i ioaa ai i na keiki na haawina 0 ka ike 1 hui pu »1 me ka makauknu a mikiaia hana, mi na oihana malama hale, ma ka i humuhumu lole, a me ka mahiai ana. Aoie no 1 hoolimalima ia e ba Papa ka wahine a ke kumo nui; aka, ua kokua wale mai oia 1 kona makaokao a akamai. ma na pono koloko 0 ke kula, ma ka hooponopono ana i ka hana a me ka malama ana i na lole i 0 oa keiki, a me ka maiama ana i na haumana mai o ke kuia. Ke noho pono nei ka hapa nui o na keiki. 1 hookuu la ako; a ke hoike mai nei kekahi' o lakou i na hoaiiona 0 ka haaleie loa i ke ; ano moa 0 ka ooho aoa. Na KILA La B&BtTA.V!A AOPUNL i j KOLA O XABSatTKa. ; } Bev. A. Mackintosh ........Kumu Nui. j I H. M. 00w.... Kokoa. J I Mrss Louisa B. Brickwood «« ! 1 Mias C. K. Foroander... « ! Miss Floreoce E. Loee.. « l Miss Jaoe B. Brickwov>d.. l Miss Adah M Taner... ** i Miss 11. Aiiee Sd»īthtea *« Ka heluna o oa Ketktkase be 331. Ua hoike mai ka papa helo o keU kula » 0 ! na makahiki eioa i hala ae i ka mahuahoa ; a me ka uiu mau 0 ka pomaikai O ka helu-! »a oi loa keia o kooa mau haomana i ike ia maioko o kona moolelo. iloko no hoi 0 ia '

j mao&wa hook*bi, 011 ala pa ka pomaiki | tna ka nnkaukaa, a me ka hoonohn r! ,- n ! ana okf Wuia. Ua hooponopono \\ k» ; : .. 1 a* 0 n.i h*>umana t!oko o na rnah»ie e ■ mamuli o iehulehu ioa ons hau:ru f ; * ka mihele h**tn* loa, u-» piku; a n ; maa mahe'e h-p*. He o : -\cwi no ke a ; ■ • keli * mc « mc *-a h.. p«. U» hooponopoae ta na haaw;rvi k , % keia n>»hele papa enai na > k* ike « hikī > m kulioa kiekie ae o ni. auao E hoomoikaka !•« la ana nu hope aka keia ano o ke ao aoa ma m rnia~:. fe papa, ma keia kuU, a <dc na Kq!) Li Bcritaota eae o ke Aopuni. KOLA SAIIAXAHINE O fOHUIAI.Na Mia S. F. Corney Kumu N Miss W. P. Luee Kokui Miss J Dudott.... r . Huma o oa kaikamihme he SS Ua tke»a ma keta kula na hoailona oki hooikaika o na kumu a me ka mikial* o r > haumana. Ua hoike mai na kaikannhw ko lakou m>k« nui no ka iakou rasu h wma, aoU poe nuoui ae o lakou ua ho > mai i ka makaukau hoiopooo ma kekih mau haawma o ka n*au»o. Ua hnonuopopo ia m haomana o kea Wula. miwnho aeo ka pa kuU, ma ki> uk. i ano maemae a maikai; a be h*awioa ku ho: la t ka mahaio nui ia o keia kuta. KULA O KK ALANUI PAPI*. Aiatau T. Atki •son Kumu Nu; Miss Laum R«u Kokua. Miss Kale Mossman Misa Lottie Carter Mre. S M. Needham Huina ona haumana, 165: 101 Keikikane. 64 Kaikamahine. Ua hoike mai keia pii m&u ana o ka helu na o na haumaoa i ke kuiana ulu keie kuia. £ like rae ka pii mau aea o w.» heluna o na haumana, peia no ua heoi i« k, maikai oke ao ana, a ua hoomahuahiu » na kumu, a ua tawa piha me ka makaukiu kona kuiana. O na kumumua o ka ike ka mea i ao nus ia iloko o keia kuia; aka hoi, ina na papa kulana kiekte. ua ao la ma kekahi mau uiea kiekie e ae o ka i ke. Ua hoike inii na papa u pau o keia kuia t na hiona o ka makuukau. ka noonoo pono, a me ka moakaka lea; he hoaiiona nohoi keta o ke ao pono ia. a me ka ike poioiei. KULA HUI 0 HILO. Miss L. F. lngraham KumuNui Miss C. A. Arms Kokua. Miss M. Conway •» i\lr. a me Mrs. B. Brown t\a kumu o ka Maheie Hawaii. Maheie Bentania, 68 haumana; 35 keikikane. 33 kaikamahine. Mahele Haw<tii. 85 haumana, 45keikikane, 40 kaikamahine. Ke p a pono nei keia kuia i ke kuiaiu maikai o ka maemae a me ka makau^au. Ua hoomnikai la na haie kuia iioko o ka makahiki i h<»la iho nei. | He nno emi iki mai ka huina ona hauma'na ma ka maheie Beritania. Ke lnna nei | ka manno aoie keia he hoike o ka nnkemn» |ke oie ona inakua me iw kahu mnhima o | Hilo i ka pomaikM o ka olelo Bentamn. KULA HUI 0 LAHAINA. Her»ry Dickenson Kumu Nui. Miss E. Makalua Kokui. S. Aholo Kumu o ka inahele Hawaii. Maheie I3entania, 69 haumana; 39 keikikane, 30 kaikamnhine. Mahele Hawaii, 19 haumana; 13 keikikane. 5 kaikamahine. Ua emi hope keia kula mamuii o ka hooloiiioii pinepine ia una ona kumo ao Aka. j ke hooikaika nui nei ke kumu e noho nei no Ika holomua oke kula, a ke houinaka ae ī i na hoailona o ka pomaikii io. ; Ao/e i j*iH.