Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 7, 14 Pepeluali 1880 — Na Kilibati i Hoehaeha ia ka Naau. [ARTICLE]

Na Kilibati i Hoehaeha ia ka Naau.

£ Ka Lcsahoo?onopono. Aloha oe:— E oluoiu oe e nana aē i kēla roau hua e kau ae ia maīuna, a e hookipa aku ma kekahi o kou i!.au kolamu, a e hoaiai ae, i ike • ka lahaikanak* mai o a o, a e noonoo īho. : £ nmau iuat paha auanei ka iahui. Owai na Ktl»bsti i hoehaeha ia ka naau ? £ia ka hain;>. O na kanaka o .Maikonīsia Hikina> i na k»naka oko Kiifbati Paeaina; i laweia maj nei e na moku kii kanaka. A e ninau hou | )ho aoanei ka lahui: Heaha ka mea i ho- ! ehaeha la ai ka naau o na Kiliba(i ? Me ka haina walohia au e pane nei. O ke kaih ta ana o na keiki a na kanaka Kilibjti mai ia iakou aku i ko lakou wa i hiki maiihini mai ai ma ke Kaona o Honoluiu. Ua kepa ia pa mskua e na luna o na mahiko o Hawaii nei, a o na keiki e haaiele ia ana, a ua kaili la e ko Honolulu, ua hopuhopu ia mm la na kamaiii Kilibati, mai na mea omo waiu a i na keiki nui ae, aole nae i kupono i ke kepa ia, ua hao aku la na lima menemene ole o ko Honoluiu i na keiki Kilibati. a o na makua, e hele ana ehana no ka pomaikai o ka poe kaiepa huliwaiwai 0 Hawaiinei. Oa nui ka ehaeha o ka naau o na kiubati, a ua hookii kekahi mau makuahine i ka ai, no ke aloha 1 na keiki, aoie ai i ka ai, aoie ikaika ka manao i ka hana, a ano e mai na makua no ka hoomanao 1 na keiki i nalowale aKU mui ko lakou alo aku; a ua mai no kekahi mau keiki i kaili ia, a ua make no kekahi, no ka hoomanao i na makua o lakou; oiai e noho ana na keiki me Ua poe i maa ole ia lakou, me he poe pio la, aole akaka ka pono i ka manao o na keiki. He mea ehoeha io no no ka naau i ka nana al;u a me ka lohe ana i keia hana ano powa, i ulu ae nei iwaena o Hawaii nei; ma o kona kuionakauhale aiii la, a kulanakauhale poo aupuni la, kahi o na oihana laahia, kahi kaukanawai o ka Paeaina Hawali, nana i hana na kanawai kaulike; na pono piii paa o ke kanaka kamaaina; a me na niahhini, ka hale hokele o ka moana Pakipika. Pehea la keia hana hoehaeha naau ma ke awa o Kou ? He nui ke kaumaha o na kanaka Kilibati no keia mea, a ua ohumu mai lakou i ko kakou lahui kanaka, a me keaupuni,ame ka poe nnna iakou i lawe mai; no kamea, ua hoopunipuni ia aku lakou, me na hana maalea a na moku, me ka lakou kumuhinu, ka lawe hele ana i ka inoa maikai o ka Moi o Hawaii nei, i mea e hele nui mai ai na kanaka me ka ike ole i na mea e hana ia aku ana ia lakou. O ka hookaawale ana i na makuu me ka lakou mau keiki, oia ka hana ino \ pili loa i ko lukou io. Ke olelo mai nei lakou, (, kai no he aina naauao keia, a he pono la hoi, aole hana hewa, eia ku he* hana ino no. Ua minamina loa makou i ka makou mau keiki i kaili ia aku i Onoruru, (Honolulu.)" Ae, ua minamina no hoi ka poe i ike i ke uno o keia hana lokoino. Eia paha kekahi ninau e hoomaopupo ana i keia meu, Pehea la ko kakou manao, ina e hele ana kekahi mau kanaka naauao o ke aupuni Hawaii nei me na ohana keiki a lakou, a noho ma kekahi mokupuni i kapaia o Hou goru ma ke komohana akau aku o Ponape, no kekahi haoa a lakou i manao ai e hnna malaila, a ī ko lakou hiki malihini ana, aole nae lakou i ike i ka olelo o ka aina, a ala mai na kamaaina ponoi o ka aina, a hopuhopu mai i k« lakou mau wuhino, a me na ohana keiki a pau i ke kaiii u\ mai ko (akou alo aku; pehea ia ko kakou manao ke lohe. ua hana m ko lakou mau ohana pela ? Olelo like mai paha ka lahui Hawaii, he mea kaumaha keia i ka lohe ana. A pehea hoī ka manao o ua mau kanaka ia i ike pono i ka hana ewaewa a na kamaaina ia lakou, i ka hao la ana o ko iakou mau ohana aloha'/ Aole anei he walania o ko lakou naau, a me ka ena nui, ke kaumaha, a me ka uwe waimaka, me ka pono ole o ka manao ? Ae, e trooia mai nuanei kakou i ka ninau, a e kaumaha ka lahui Hawaii ke hana ia pela ko kakou mau kanaka i heie i na aina e, aole paha oiuolu kakou, a ulu mai paha ka manao e hoouna i mea kokua e hoopakeie ia' lakou mai kela poino mai? Ae, a pehea hoi keia poe Kiltbati i Uwe la mai nei i Hawau nei he poe maiihim, me ke ak&ka ole o na mea e hana la aku ana la lakou e Hawau nei ? A i ka hiki ana mai, akahi a ike raaka lakou, he mau hana maewaewa kai hana * la aku ia lakou e na Hawaii, a hana hoo-1 mokumokuahua naau, a hoeha i ko iakou lunaikehaU. A ina e lohe ana keia paeaina Kiiibati i ka Hawan nei hana i ko lakou poe kanaka. Pehea la ko lakou uianao? £ hoino mai! auanei iakou i ka inoa maikai o ka Moi a me ke aupuoi a me ka lahui kanaka o Hawaii nei. A e hoiao mai ao hoi i na hana misiunari a kakou, no ka mea, o ka Paeaioa Kilibati, oia »o ke kahoa hana o ko kakou Misioua Hawaii e noho mai la iwaena o kela lahui kaoaka. Oa mahalo paha kakou i ka hele nui ana mai o na Kilibati ma ka Paeaioa Hawaii nei, e ao ia i oa haaa, a e imi i pomaikoi no | lakou, a e kokua i na hana nui o ko kakou j aina nei, a e hoolaupai ī ka aina, ma ka | hoolaukanaka. ana i ko iakou hele pu ant I mai me na wahine, a me na keiki a lakou» a he (nea ia e kokua mai ai i ka iahui i ka

hoomahuahoa ana ae, a I»io i poe pono. naauao ma ka oono we kino a roa ka ehane hoi. A he mea e waiwai naj ai ke aapuni, ke malama pooo ia ka ma!uhis o na maiibin>, e komo tnai ana lioko oka Pae aioa Hawaii. Aole anei he pooo e hooponopono ia keia mau hana hevrahewa t i uia ae la ma Honolulu ? Mawaena paha ona poe kepa kaoaka keia pil:kia, no k* mea. ua kepa ia na makoa a haaleie ia na keiki, no ke kaieana ole o na keiki iloko ona palapaia kepa, a aole i ku i ke kaoawai ke kepa ana ako i na keiki; a ua makaa paha na haku hana o pau waie ka ai i ka aiia e na keiki Kilibati. Aka, ina e manao ana na haku hana be poho ia, ao!e anei e loaa ka ai a na keiki ma ka uku mahina o na makua ? No ka mea, oa olelo ia ma ka paiapala kepa he $4 paha o Jta wahine a S5 paha o ke kane, oia ka uku mahina ona makua, (ua like me S9 ka nui no ka mahina.) ao{e anei ) e loaa ana he mea ai na na keiki noloko o | keia mau dala uku mahina o na makua '? Ke : manao nei au ua ioaa no. a oia no o£ keiki ke heie a noho pu me na makua. me ka j oluoiu o na manao i ka noho pu ana o na | keiki. Ahe pono keia oke kanaka e hiki | oie oi ke keakea ia, a he pono kuol?o3' hoi. | Nolaila, e ke Kookoa e! E 1 | ke aupuni ma o na poo aupuni la, r hana koke ia keia mea 1 keia wa. £ huil ina keiki a e ia iakou na keikt|a ka poe Ki!ibati. o e imi i mea ike i ka o!efo Kiiibati, a nana e ninau pono i ka inoa o na makua o kela keiki keia keiki e noho nei ma na wahi mahiko, alaila, e hoihoi ia kela poe keiki me kolakou poe makua, a o ka pau no ia o ka noho u a uwe ana no ka iakou inau keiki i noho kaawale, a ioaa hou ia iakou he pono noho ohananna,a kuokoa hoi me ke keakea oie ia mai; a e like ia me na ohana Hawaii, ohana haole, ohana pukiki, a pela wale aku. Aole au i ike. a i lohe, ua hana ia na ohana eae i hiki maiihini mai ma Hawai» nei i kekahi hana maewaewa e iike me ia e ha- j na ia nei īna ohana Kilibati. Ano ka manao paha o na Hawaii, na haole a me na mea e ae, he naaupo kela poe, noiaiia, hopuhopu wale ia aku ia ka {akou mau keiki, me he mau hoiohoiona komohewa ia. me ka lohe ae no i ka uwe ae i na makua, eia nae "ua hanlele koa waa ia koa kanaUa, a ahu iho ia ka hoka i kapakai." Aloha ino ! Ke manao nei au, ina e holo pono ana \eia mea, aluila, e pau ku ekaeka o keia iahui kanaka, a e maemae ke aupuni, a e mahalo ! mau ia aku ke Kaiaunu, a e hoomaikai mai na Lani, a e mau ka olelo ia o Hawaii he aina aioha, heahea, heokipa malihini, a he kia hoomanao mau ia na na kanaka Hawaii. Owau iho no, J. H. M. Maulili. |