Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 50, 13 December 1879 — Page 3
| This text was transcribed by: | L. A. Marchildon |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
E HOOMAUIA ANA
KA WEHE KAMAHAO ANA!
-- O KA –
CALIFORNIA ONE PRICE BAZAAR,
Mellis A me Fishel na Ona, me na
LAKO LOLEHOU, LAKO LOLE HOU!
MA KO LAUA HALE KUAI HOU,
I KEIA LA,
I KEIA LA,
I KEIA LA,
-- MA KE –
KIHI O ALANUI PAPU ME HOTELE!
PAPA! PAPA!
--NO—
ALLEN & ROBINSON
UA WEHE AE NEI MAUA I
PA KUAI PAPA
--MA—
KA UWAPO O PAKAKA
Na Papa Ulaula o na ano a pau.
Na Papa Paina o na ano a pau,
Na Pili Hale Ulaula,
Na Pili Hale Keokeo.
Na Pepa Hoonani Hale,
Na pepa Molina.
Na Pena a me na Aila Pena!
NA KUI O NA ANO A PAU.
NA PANI PUKA a me
NA PANI PUKA ANIANI.
NA PANI PUKA a me
NA OLEPELEPE
NA LAKO KUKULU HALE
O NA ANO A PAU!
E KUAHA MA KE
KE KUMUKUAI HAAHAA LOA
O keia Makeke
ALLEN & ROBINSON
HoNOLULU, @ 1, 1878 @
LOLE MAKEPONO
Ke Kuike.
E LOAA NO IA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE!
---- E LAA NA ----
Ahinahina, Kalakoa,
Keoke, Leponalo,
Pena, Aila, Aniani,
@A MEA PIULA!
KOPA, AILA HONUA,
AILA HOOMALOO
Kui Kakia, Pakeke,
Tabu, Kaula, Noho Lio,
Hulu Palaki, na Pulumi.
----A HE----
AGENA NO HOI NO NA MOKUPUNI O HAWAII NEI NO NA
Lainakini-nao,
Lainakini Maoli,
Palule Kalakoa,
Alapia, Kelepa, Kilika,
Na lole kupono i ka wawae,
Palule Huluhulu,
Na Lole Huluhulu,
Na Lole no ka hooHEhelo ana
Lipini, Lihilihi, &c.
LIPINE, LIHILIHI, &c.
----A MENA----
Mikini Humuhumu MakeponoLoa!
----A HE----
MAU MEA AI KAHI
Ka Palaoa, Kopaa,
Raiki, Pia, Hoohu,
Paakai, Huaala,
Pia Kulina, &c.
A he Laau Lapaau Kaulana Loa
A DR. JAYNES.
Laau Kunu,
Laau Hoomaemae Koko,
Laau Hoopau Naio,
Penikila, Huaale.
A ME NA LAAU HAMO, A PELA'KU @
840 tf
UA HIKI MAI NEI
NA WAIWAI HOU LOA !
----MA----
KAHIKINA NUI!
Helu 62 Alanui Papu.
I WAE IA E S. MAGNIN.
E KUAI IA ANA ME KE
KUMUKUAI WAIPAHE LOA
Kahikina Nui, Alanui Papu.
Na Huluhulu Moe ma ka $12 no ka paa e kuai ia aku ana ma ka $9.
Na Lole Keokeo i kupono i ka 18 keneta o ka la, e kuai ia aku ana ma ka 15 keneta.
Na Lole Leponalo i kupono no ka 15 keneta, e kuai ia aku ana ma ka 12 1-2 keneta.
Na Kihei Moe Keokeo, ke kuai ia nei ma ke 35 keneta o ka l-a.
Na Lole Wahine i kupono ma ke 50 keneta, e kuai ia aku no ma ke 30 keneta.
Na Lole Iliwai maikai mai ka 75 keneta a hiki i ke dala hapaha no ka l-a.
Na Kawele maikai loa i kupono no $9 o ke kakini, e kuai ia aku ma ka $4.
100 Uhi Moe Nani i kupono no $10 pakahi, e kuai ia'ku ana no $4 pakahi.
100 Uhi Bela Nani ma ka $5 pakahi, e kuai ia aku ana ma ka $2.50 pakahi.
100 Uhi Moe Nani ma ka $4 pakahi, e kuai ia aku ma ka $2 pakahi.
Na Veleveta Eleele Nani a me na Kilika a na waihooluu like ole he nui, a he emi loa ke kuai ana.
Na Kakini maikai o na kane a me na wahine.
Na Paa Lole o na kane me na kamalii, e ku @i ia aku me ke emi, mai ka $12 a hiki i ka $20 ko na kane, a mai ka 8 a hiki i ka $12 ko na keiki; a no na keiki liilii mai ka elua a hiki i ka $6.
Na Papale o na ano a pau, no na makua me na keiki.
Na Kamaa o na ano a pau no na wahine me na kamalu, he emi loa ke kumukuai.
Na Kalakoa Farani ma ka 12½ keneta ka l-a. Na Kalakoa Amerika ma ka 10 keneta o ka l-a.
931 3M S. MAGIN
He Mae Ole keia mau Kalekoa.
He pono i na Makamaka ke naue mai e ike maka.
E hoea aku ana kekahi o keia mau waiwai ma Wailuku, a e kuai ia aku no malaila me na kumukuai waipahe.
PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO
----O KA----
MOKUMAHU HAWAII
"LIKELIKE,"
KAPENA, : : : REYNOLD.
Poalua Dec. 16, hora 5 pm Kaapuni ia Hawaii
Poalua Dec. 23, hora @ pm Hilo
Poalua Dec. 30, hora 5 pm Kaapuni ia Hawaii
AOLE AIE NO NA UKU OHUA?
Ke hoole ia aku nei ka aie na na uku ohua, a ke hoike ia aku nei i ke akea, ina he mau paiki, ukana a paolo hooili ko lakou e pono e hoailona ia me ka moakaka pono; aohe ne e ne ia ka lawe ana i na ukana, paiki a me paolo i hoailona ole ia ke ole e kakau ia ka loaa ana mai.
HE KUIKE KA UKU UKANA.
Ma na ukana a pau a na makamaka, e pono e uku mua la. A e hookoia no na kauoha no ka lawe a hiki i kahi i makemakeia. A e malama ia no me ka makaala na ukana, paiki a me na puolo, @, pipi a me ka hoki.
E honilona ia me ku moukaka na Pahu
Rama a me Waina.
O ka poe no lakou na akana o keia ano e pono e hoailonaia me ka moakaka, a i ole e kakania me ka moakaka ka loaa ana mai o ka poe no lakou keia mau waiwai.
O na koana no na pilikia a me na poho, e pono a hoike koke la mai iloko a ka malama hookahi.
Aole e @ la na hook@ kaa, na keiki a me na mea like, e p@ iluna o ka mokuahi i ka wa e pili mai ai i ka napo, aia wale no a pau na ohua @pak@ke i ka lele.
No ke ake nui e hoopo@aikaiia ka lehulehu kaahele, na hoololi ae nai na ona o Likelike i ka Papa Hoike Manawa o ia Mokuahi e like me maluna.
Ma ka Hale Oihana e loaa'i na Palapala.
Aole ke@ o hope e lila, aia wale no a kaa mua mai ka uku m@ka. Aole e ili ka hewa no na paiki, @kana a paolo paha, ke ole e kakania @ kea ana mai. I @ oka@ia ka uke ukana ka wa e aolia ake ai.
WILDER & CO.
He manao aloha ia Kona Akau.
I HALAWAI PUK*HANA @ KA LEHULEHU
ALOHA PU KAKOU.—No ko'u kauiua iki iho nei no Honolulu nei, a ua manaolana au e loaa ia kakou keia lululima ana mamua ae o ko kakou hui kino ana.
E kuu mau Haku o ua aina pohu la, eia ka leo e maliu mai. Ke noho mau nei au me ka maiaukau no oukou i na wa a pau, a no ko kakou aina aloha hoi.
Ke waiho aku nei au ia'u iho na oukou no ke koho ia mai no ke kau o 1880 e kokoke mai nei. A e lawe hoi i ka hana na oukau me ka pauaho ole.
No na kau i hala ae nei, ua noho au i ko oukou noho me ka hoopaumaele ole me na lepo o ka hoopili mea ai, aole hoi i lawe i ka waiwai ekaeka o ke kipe, aole no hoi i anoi no na oihana aupuni.
Nou e Kona Akau, ua hookiekie ae au i kou moa i mahalo ia, a kaulana hoi no ia mau kau. Ua hakoko aku au me ka wiwo ole ma ka aoao o ko kakou aina, e pale aku ana i na manao alakai a ko kakou mau poo aupuni i kanalua ia ka pono a me ka pololei.
O na kumuhana a oukou i luhe mua ai mai a'u aku, e pili ana i kekahi mea i hoopaapaa nu@a ia mau kau, he mau mea oiaio wale no ia. O ko'u mau enemi oia mau kau, he hoike lakou no ko oiaio o ka'u mau olelo, a pela no oukou a me na mea a pau i kipa maloko o ko kakou Hale Eehia.
He mau kau keia a'u i manao ole ai e hoomaha no Hawaii, a no ka lahui hoi, no ka mea, eia ke one@e ke uhi mai nei i ka aina, a ke hooneoneo mai nei i kou mau wahi mahi e Hawaii. A owai kau e Kona Akau e noonoo iho ai, a e koho nou iho? Eia no au, ke uhola aku nei i ko'u lima aloha no kou Hanohano; a ma ka aoao hoi o ko Hawaii noho Kuokoa mau ana.
Mai puni ina manao alapahi a ka mea hookai@ani, a mai haawi i ke eo ma ka ae ana i ka mea hololua.
E o'u Haku makaainana, e paa i ko oukou mau pono koho balota, no ka mea, o kou ola ia, a me kou waiwai, o kou lanakila ia a me kou nani. Aka i puni oe; oia kou mea nana e kumakaia, a nana no e hoaahu ia oe me ka hilahila nui. E paa a paa! Mai puni i ka mali leo!!
Ke nonoi ae nei au i ka Makua Nui. E hoomau ia ka Inoa maikai o ka apana o Kona Akau. A e hoomau loa ia ko Hawaii aupuni Kuokoa ana. Ko oukou oiaio.
G. W. PILIPO.
Honolulu Dekemaba 2, 1879.
KA BUKE KUHIKUHI
NO KA PAPA HELU
A ME
NA MEA PILI KALEPA
O KE
AUPUNI HAWAII
A HE
ALAKAI NO NA HUAKAI KAAHELE.
E loaa no maloko o keia BUKE KUHIKUH@ e hoolaha ia aku ana na wehewehe ana i kahi, ka oihana a me kahi noho o na kanaka mea oihana e noho ana ma keia mau mokupuni i oa he kanaka Hawaii, o kanaka o na aina e mai paha.
E hoike pu ia aku ana no hoi maloko o keia Buke ka papa moa piha o na mahiko, na mahina ai me na aina hanai holoholona, ko lakou kahua, na agena, @a mea lawelawe, na Hale leta, a me ke kaawale mai ke Kulanakauhale Alii mai.
Ka papa moa o na moku malalo o ka Hae Hawaii a me kekahi mau mea waiwai e ae.
O keia BUKE KUHIKUHI e hoowaiwai mai ana ia i ke kanaka mea oihana e like me na hoike ana iloko o ua Buke la ma na mea pili i ko keia aupuni.
Eia maloko o keia BUKE KUHIKUHI na hoakaka waiwai ana i ke kulana o na kanaka Kalepa, na kanaka paahana hana ike, na kanaka lawelawe waiwai paa, na kanaka lawelawe mahi, na loio, na mea malama Hotele, na poe kaahele, a me he mea la, e pau loa ana i ka hoike ia na kanaka mea oihana ma ko lakou mau kulana pakahi.
A e komo ana no hoi iloko oia Buke na kanaka mea oihana a pau loa o na mokupuai a pau i hoonohonoho papa ia ma kela taona keia taona, a kauhale paha, a e hoike ana i ka inoa o na malihini i hoonohonoho pololei ia.
E hoike aku ana i na hoakaka piha ana no na mahiko, na mahi @aiki, na mahina ai me na aina hanai holoholona, ka inoa o na ona, na mea lawelawe a agena paha, ke kaawale o na mahiko mai ke Kulanakauhale Alii aku (Honolulu) a mai na kulanakauhale e ae paha, ka inoa o na alanui, a pela aku.
Kahi kupono i ka noho ia ma kela me keia mok@puni a me na lilo o ke kamehele, a e hoowaiwai nui ana keia Buke i ka malihini kaahele.
I ka wa e pau pono ai na hemahema o keia Buke, e komo aku ana ma na lima o na p@e lawelawe oihana mahi ma na mokupuni a me ka poe i ake nui ia e loaa na hoolaha ana iwaena o lakou.
He mea hou loa keia Buke, a o na mea i hoakaka ia maloko, he hiki ke hilinai ia.
He Buke keia no Hawaii nei, a he pono ke lawe nui ia.
E hookomo pu ana me kekahi mau olelo hoolaha. Uku no na Olelo Hoolaha:--no
ka aoao hookahi, $20.00
Hapalua aoao, $13.00
Hapaha aoao, $7.50
Kumu juai o ka Buke ke paa, $3.00.
GEORGE BOWSER,
MEA HOOLAHA.
941 6m 867
HOOLAHA I NA LUNA O KE KUOKOA.
Ke kao leo ia "ku nei na Luna o ka NUPAPA KUOKOA, e hoike mua mai i ka heluna o na pepa a makou e hoo@li aku ai @o ka makahiki hou, i hiki ai ia makou ke hoopololei i ko makou mau kouohi i ka Hale Pai.
NU HOU KULOKO.
E KU mai ana ka moku kana Adimarala Pensacola i keia mau la aku.
HE LONO.—Ua lohe mai makou ua kuai ia ka hale kuai o Ake ma Waihee, Maui, a a ua lilo ia N. O. Murphy.
NA HOOILINA O KANAINA.—E alawa'e ma kekahi kolamu a e ike ia no ka olelo hoolaha o ke noi a ka Lunahooponopono a me ke kauoha a ka aha, e pili ana ia waiwai.
UA hauoli iho nei makou i ka halawai pu ana me ke kino oluolu maikai o ka hoaluhi S. K. Mahoe, ka mea i lia nui ia e na kupa o ka "Paia ala," i koa kalai manao no lakou imua o ka aha kau kanawai a hoea mai.
UA haawi ae o Prof. R. G. Wells i kana mau hoikeike e like me ka mea i hoolaha ia, malalo o ka hoohanohano ana a ke Alii ka Hooilina Moi a me kekahi mau Kuhina o ke aupuni, imua o kekahi anaina lehulehu, i ka po Poaono iho nei maloko o Kawaiaho.
I KA Poaha iho nei, ua ku mai ka moku kaua Amerika Lackawanna, Kapena Ralph Chandler, mai Samoa mai. He 2,200 tona. 11 Pu, he 22 alii a he 170 na kanaka o keia moku kaua o Amerika nui. E noho ana paha oia he mahina hookahi maanei a holo aku no ka home. E lohe ia ana ka lono mai ona mai no na mea e pili ana i na hema uku nei o kakou.
E ALAWA'E e na makamaka i na olelo hoolaha ma ke kauoha, me ko ka Buke hou, a e awili iho i ka Kahikina Kelekona mau wahi puana, a me ka Aha Mele Hanohano Nui ma Kaumakapili, ke hiki aku i ka la 20 ae nei.
BUKE LAWE LIMA.—Ke noonoo ia nei e hoomakaukau i Buke Lawelima hou. Ina ike na kahunapule a poe e ae paha, i kekahi mau hoololi, a mau pakui ana paha, i kupono ke hookomo ia iloko o ka buke hou e hana ia ana, he pono e palapala mai ia Rev. H. Binamu, kakauolelo o ka Papa Hawaii. Pela no hoi ina ua ike ia kekahi mau pai hewa ana iloko o ka Baibala, no ka mea, e kauoha ia ana na Baibala hou ma Nu loka.
NA OLELO PELO.—Mai ka palapala ae o kekahi makamaka i loaa mai ia makou i lawe iho ai i mau olelo, i ike ai ka lehulehu i na olelo hoopunipuni o kekahi poe holo balota e waiho aku nei imua o kanaka, penei: "Ina koho mai oukou a puka au, alaila, holo au i ka hale ahaolelo a kau kanawai e hopii i ka uku o na kanaka paahana i hookahi dala o ka la. He hoopunipuni kiekie keia, aka, e puni ana no paha kekahi poe.
HALAWAI MAKAAINANA.—O na Lunamakaainana e holo balota ana no ka apana o Waialua, ke kauoha ia aku nei lakou, e akoakoa pu ae ma ka la 19 o Ianuari, 1880 ma ka hale hookolokolo mamua ae o ka hora 1 pm, me ka lako i na kumuhana o ke kau ahaolelo 1880. A ke nonoi pu ia aku nei hoi na kanaka "Kupono i ke koho balota," e hele nui ae ma ia la, i ike i ke au nui a me ke au iki, a e hakilo me ka oiaio i kauwa na oukou. A ma ia la pu no hoi, e noho ana ka Papa Nana no ka poe kupono i koho.
SIMON K. KANOA.
KAU KA WELI O NEIA MAU LA.—Ke noho alii nei maluna o na hiona o ke kulanakauhale o Honolulu i keia mau la, ka mai fiva, i a waiho ia he lehuleha maluna o na moe, a he lehulehu hoi i hala aku i ka make. Ua noonoo nui na kauka i ke kumu, a ua manao ia, no ka wai ma na paipu hou nei no ka nui o na mea ea ino, a me ka omamalu loa i na laau kekahi o na kumu. Ua hoomaemae ia iho nei na paipu, a ke oki mai nei kahi poe i na laau.
NA hiona o keia kakahiaka nui—I ka waenakonu o ka po nei, ua mawehe ae ke poi o ka lewa, a hanini mai la na omaka wai koikoi a kaheawai na alahele. Pohu lai ko keia kakahiaka a kaumaha ka lewa i na ao hakumakuma poluluhi o ka helehelena o ke kama Kau Hooilo.
--Ua a auleule o John D. Brewer, (Burua Opio), malao o na kipona ikaika o ka mai fiva i ka po nei, a ua loaa kahi moe i ka hora 6 o keia kakahiaka.
--Ua nai ia mai nei makou, he mau heihei au, luu, waapa, waa, a ano e ae, me na makana nui, ko na la hauoli K@risimasa, a e hai piha ia aku ana ia mau mea ma keia mau la iho, ke holo pono.
--He halawai kuikawa ko ke Kaawai Helu 2, i keia ahiahi Poakolu ae, no ka loaa ana mai o ke kauoha i ka po nei mai ka Aha Luna Nui ae e puka na Kaa'hi i ka la e hoomoe ia'i ka pohaku k@hi o ka Hale Ahi hou.
--Nui loa na Olelo Hoolaha i komo ole i keia pule no ka hiki hope loa ana mai.
AIHUE NA KAMALII.—Me ka malaina pono loa ia, a iloko o ke kiai makaala loa a ke kumu kula o ke kula hoopololei ma Keoneula, a nalo ana no nae na @ans maalea loa, a e ko ana hoi na kolohe a na keiki o laila i kahi manawa. Ke huli ae no na maka, o ke kolohe aku la no ia. I ka po Sabati iho nei, me ka nui o ka maalea a me ka hele nihi malie ano like me na popoki, ua lele malu mai la eha mau haumana, ma ka puka aniani ka lele ana, ma ka hookuikui ana i na kihei o na moe o lakou a hookuukuu aku la ilalo. Hele aku la lakou a komo ma ka puka aniani o ka halekuai o Awa pake, ma Niuhelewai, a lawe aihue aku la i neia waiwai: 1 1-2 puhu baka; 8 pena ahikoe; 3 kakini pihi; 1 kakini ipubaka; 15 palemai; 5 papale waiokila; 14 wa hi palena; 1 kakini owili ko; 3 kakini hainaka nunui; 1 kakini tini kele; 4 kakini omole aila lauoho; 1 kakini omole waiala; 6 omoomo palaoa; kanakolu dala maoli me hapaha; me kahi mau mea e ae. Ua hopu koke ke kumu i keia poe i kona wa i lohe mahui ai i keia mea, a i ka Poalua iho nei, ua hookolokolo ia imua o ka Aha Hoomalu, a ua hoopai ia hookahi o lakou he 18 mahin@ ma Kawa me $10 koina; a o kahi mau keiki iho ekolu, pakahi makahiki me $10 pakahi.
UA lohe mai makou no na hana lapuwale a Ke@, he kanika opio no Pauoa, i ka h@ ana e k@ ka pa i kona kupunakane iloko o kooa ona. E hoolaha ia aka an@ ke@ nana ino ke hoomaopopo i a.
UA koho mai nei ka lahui o Samoa i ke aiu Malietoa i Moi no lakou, ma ko lakou makemake iho, aka ua hoole ka Hale Ahaolelo Ahi a me na Lonamakaainana i kona noho Moi an@, a ua aneane e hoomaka ke k@a kuioko.
I KEKAHI o neia mau po iho nei, ua hoao iho la kekahi mau haole elua e pakaha wale i na waiwai pilikino o kekahi haole e, ma ka paa ana i kona mau luna a me ka paa ana i ka wah@, a noke kahi i ka huli i na pakeke o ka lole. E ole e ike ia a holo aku la laua. Ua hopu ia iho nei na kolohe.
NO KONA HEMA NAI.—Ua loaa mai he leta na J. D. B Kuakaheia, e hai mai ana i na hana a ko laila Papa Hoopii Auhau. E hai mai an@ no hoi i ka nalowale ana o 570 dala a kekahi kanaka. E hoi ana oia mai Honolulu aku nei, a maluna o ke kaa hoolimalima ka iho ana i kai o ka uwapo o Likelike, a kau aku la iluna o ka moku a hole, a poina ke d@la mahope ilun@ o ke kaa. I ka hiki ana i Kona, kakao mai nei kela i ka mea kaa, aole nae he pane ia aku. Eia la i hea? Oaoi paha i nalowale no ia@a, ua luuluu ka i ka wai hoanoe noonoo.
HE HANA KU I KE KANAWAI.—Ma ka Poakahi iho nei, ua iho aku la o Kahoohanohano, he kanaka ua kanikoo, a o ka makuakane hoi ia o Kapena Mano i make, a hiki ilulna o ke kuna Haleak@la e pili ana ma ka uwapo. @ hoo malu iho la he apana welu i paumaele me ke koko iloko o ka pahu waleinu. Ua ike ia kana hana a ua ao aku ke Kapena Puaahiwa o ka moku iaia. He ano anaana keia no ka anaana ia ana ka o kana keiki. Auwe, ka elemakule hupo, e imi ana i kona pilikia.
NO KA UA HAAO.—Ua hiki hou mai io makou nei he leta mai Kau mai, e hoahewa loa ana i kekahi mau mea i hana ia e ka lunakanawai a me ka lunamakai o ia wahi. Ua olelo ia ma ia leta na laua e alakai nei i kolaila poe iloko o kekahi mau hana pono ole. Wahi a ia leta: "Me he mea la, i ka nana aku, e ulu nui hou mai ana paha ka ona ma keia wahi." O ka makou e kau leo aku nei i ko laila poe, eia wale no, ina he @ia io keia mau lono e olelo @a nei, e waiho aku i na hoike kupono imua o na poo aupuni na lakou ka nana ana oia wahi, a na lakou e hoopau i ka poe hana ino. He mea pono ole io no ka poe kolohe i mau luna aupuni. A iua e piha kekahi mea me na hana lapuwale aohe pono ke ae ia oia e noho hou aku ma ka oihana.
KA NINAU OPIUMA.
Mr. Lunahooponopono:--O @a hoao maalea ana iho nei a ka poe hooopae malu i ka opiuma a ua pomaikai he lehulehu o lakou i loaa aku i na Luna Aupuni—ua hapai ae i ke kumu hana o ka haawi ana i laikini kuai o, @iuma @a o ka lehulehu, a ua nui wale ka poe i manao e ka hana pono loa ia a ke Aupuni, o ka haawi ana i laikini no ke kuai ana i keia mea, a i loaa mai ai he puu dala nui, mamua o ka hoolilo nui ana i ka waihona aupuni ma ka malama ana i mau heluna kanaka nana e kiai ka hoopae inalu ia ana mai iloko nei o ka aina. Ua lono wale ia me ke ano oiaio, @a kokua kahi o na Kuhina o ka Moi i ka laikini ana, a e hapai ana ia kumu hana imua o keia Ahaolelo @e. Ua lono ia no hoi, ke hoomakaukau nei ke Kuhina Waiwai he mau papa hoike e hooia ana ke ai mau ia nei no ka opiuma ma na wahi a puni o keia aina.
O ke ano o keia leta, oia no ka hoike ana'ku i ko'u kue paa i ka haawi ana i laikini opiuma, ina no e loaa mai ana he $100,000 iloko o ka waihona o ke aupuni i kela me keia makahiki.
E ae holookoaia mai ana o ka ai ana i keia me hoopoino i ke ola kino he kumu ino nui mai kahiko mai maluna o ka poe a pau i maa i ka ai ana, a no ia kumu hookahi au i manao ai he pono e mau ke ku ana o ka mana o ke kanawai e p@a nei, aka, he mau kumu e ae no nae kahi e loaa ai ke koikoi nana e hoomau aku ia mea.
He oiaio, na ke kapu o ke kuai ana i ka opiuma i hookumu i ka ho@paa ana a aneane pau loa ka ai ia ana o ka poiuma mawaena o na Hawaii, ka poe hoi i hoomaka e ai nui i ka manawa malalo o ka laikini. O ke kanawai e ku nei i keia manawa, ua ikaika, a nol@ila o ka poe i pakele ma ka hoopae malu ana i ka opiuma, ua makau lakou i ke kuai ana aku i na Hawaii, a ua kuai ia'ku i na Pake wale no i @aa i ka ai ana no ka wa loihi; a he oiaio no hoi, aole no i like ka nui o ka ai o ka P@ke i ka opiuma i keia wa me ko ka manawa e laikini ia ana ke kuai ana. He nui loa na Pake opio e noho mai nei i keia manawa aole i hoopa a aole no hoi i m@a i ka ai opiuma, aka, ina malalo o ka laikini ke kuai ana, aole no e liuliu a e maa no auanei lakou i na ano o ka opiuma.
He poe no kahi e olelo ana "ke loaa nei no ia lakou ka opiuma e like me na mana wa mamua," aka, aole nae he oiaio o keia l@ko iho nei o na mahina ekolu i hala, ua hele aku au ma na mokupuni o Hawaii a me Kauai, a ua ninau pono aku me ka @ieniele ana i na Haku o na mahiko, a ua hai ia mai au e ka poe a pau a'u i ninau aku ai, ua emi nui loa ka ai ia ana o keia mea he opiuma mai ka hoomana ia ana mai o ke kanawai e ku nei.
Aohe no paha mea e kanalua ana, ke hoopae malu ia nei no ka opiuma me ka lanakila iloko o keia aupuni, a ke ai nui ia nei no ma na mokupuni o kakou, aka, ke oi loa aku nei nae ke akamai a me ka maalea @ ko kakou mau Luna Aupuni ma ka huli ana a loaa ia poe, a ina lakou e hoomau aku i ka lakou mau hana i hooko iho nei me ka hooikaika, aole no e ole ka paa loa ana ma keia hope iho. E ah@ ka hoolilo ana @ $20,000 i ka makahiki @ p@ makai nana e k@a@ na mana o kanawai mamui o ka @oaa ana aku iloko, ka w@hona o ke aupuni @ $100,000 o ka makahiki, a @ na makaa@ o keia aupuni e ai i kekahi mea nana e hana in@ i ke kino a me ka @hane; a o ka'u ia e uwalo aku nei i na kanaka Hawaii a pau, mai Hawaii a Niihau, e koho i mau lunamakaaiaana no keia Ahaoleio ae i poe wale no a hooia paa mai ana ia lakou iho mamua ae o ka manawa koho, e kue ikaika lakou i ka hoopau @ ana a kea kanawai.
O na hoomaikai hanohano a pau i ko kakou Moi no ka hoole ana i ke kau o kona mea i ke kanawai e @ ana i ka laikini ia o ka opiuma i kela kau ahaolelo aku nei i hala ka mea h@ ana i ike moakaka lea ai, o ka puana @ na ano o @ kanawai "ka make o kona mau makaaiaana." Ke l@na nei ko'u manao aole o@ e kahea hou ia mai no ka hoole h@u ana i kon@ kau lima, aka, o ka poe e koho ia aku ana i mau elele imua o ka Ahaolelo o 1880, e kupaa lakou ma ke kue ana i na kanawai a pau e lawe ia mai ana imua o lakou no ka ae ana e l@kini @ ke kuai ana i keia mea ino awahua, a e huliamahi ka lanakila o ko lakou aoao ke koho ma ka ninau ana.
Ua oi aku ka nui o ke dala e waiho nei iloko o ka waihoua aupuni i keia la mamua ae o na wa a pau mai ka hoomaka ana mai o ka noho aupuni ana. Me he la ua haawi mai ke Akua i na holomua pomaikai nui i ka aina nei. Mai ae ka lahui—no ke ake e hoonui i na waiwai o ka waihona—e hooholo i kanawai a ke Ak@a i apono ole ai, no ka mea, e hoike io mai no auanei Oia i kona inaina.
E kokua a e ae mai ke Akua e hoomaopopo iho ka poe a pau e loaa ana ia lakou ka mana koho i ka nui a me ka hohonu o keia mea o ke kue ana aku i kekahi k@nawai ma e hoohelo ia e hala ole ana ka uhi ana mai i ka popilikia a me ka make maluna o ka aina.
P. C. JONES. J@.
Ka Hoouka Kaua Moana Well Nui.
Mawaena o na moolelo o na kaua moana o keia au hou, ua olelo ia, o kekahi o na paio hahana wela ikaika loa, i ike ia'i ka wiwo ole o ka puuwai o keia mea he koa, oia no ka hoouka kaua weliweli ana mai nei mawaena o ka moku kaua Peru Huascar a me na moku kaua Kili Blanco Encalada me Cochrane. I ka hoomaopopo mua ana o ka Adimarala Grau i ke kulina, i ka ike ana aku hoi i na moku kohu kuahiwi nunui o ka enemi e naue mai ana me ka hahana maluna o ka ilikai me ka makaukau e luai mai i ka laua mau ukana o ka make, o ka manawa no ia o ua Adimarala nei i hooholo iho ai i kona manao, "e haule pio ana kona moku," aka, e like me ke ano o na kanaka koa a pau, aole loa oia i haupu ae e haawi pio aku i kona kahua, aia wale no ma k@ waha o ka pu, a me ka nele ana o kona houpo i ke aho. Penei na hoike a na mea kakau nupepa:
"I ke kokoke ana o na enemi, ua helelei mai la na ukana luku a ka make mai na kia mai a me na oneki o na moku Kili, a ua lilo i hiona weli a manaonao ka o@eki o ka moku Peru. He hora hookahi me na minute ewalu mahope iho o ka hoomaka ana o ke kaua, ua hoolei aku la na pu oneki o ka moku Peru he iwakalua-kumamalima piha o ko lakou mau opu me na ukana o ka make, a he kanakolu hoi a ko ka moku Kili Cochrane, ia manawa i kok@ke mai ai ka lua o na enemi, a luai mai la ia wa hookahi i kaua mau elele o ka luku. Ia wa i lilo ai ka palekaua o luna o ka moku Peru i mea ole, a ike ia aku la ka hapai ia ana o ke kino o Adimarala Grau @alo, me hookahi o kona mau uha ua lele. Oiai oia i ke keena o lalo, e hana ana hoi na kauka i ka lakou hana, aia hoi, ua kani mai la kekahi o na pukuniahi nui o ka Blanco, a lele mai la me ka ikaika he poka nona ke kaumaha he 300 paona, a komo mai l@ mahope pono, a waiho aku la mahope he puka nui e komo ai kekahi waapa, a k@alo loa aku imua, me ka weliweli nui. Na keia poka i kaili loa'e i ka hanu o ka Adimarala kaulana a k@a wiwo ole, kona ukali a me Lutanela F@re, me k@hi poe @e@ Lilo ae la ia kapena E@s Eguerre ke alakai ana, aole no nae i liuliu, a ukali aku la kona aho i ke aho @ kona haku. Lele aku la o kapena Cav@jal e alakai, a he manaw@ poko@e, haule aku ia ia i ka oneki @ e ka eh@ nui i ke ka ana mai i ka p@ka; ku aku la o Lutanela ekahi Rodrig@r, a ne minute a nalo aku la kona aho; ukali ak@ la o Lutanela Palacios, a oiai ua eha oia aka, oa kupaa nae me ka hina ole a hiki i ka hopena. He e@ma poe ahi i ku alakai, a ekolu o lakou i ah@i ia aku e ka elele a ka @, a hookahi e waiho ehaeha ana, a hookahi e ku hoomanawanui ana me kon@ ma i ui-a poino, a e waihu mokaki ana @e he lau @aa la i lu ia e ka makani n@ ela hoomanawanui maluna o ka oneki i halana ia e ke koko ula menemene. Me keia mau h@ona a pau, aole loa i haiwi pio, aka, e kani ana no ka pu hookahi e koe ana mai kona oneki aku. A i ka holo ana mai o na waapa Kili e lawe p@o, ua halawai mai la lakou me ka make mai na pu poohiwi aku a na wahi kauna i koe iho, a me ka hahana loa o ka huina nui o na enemi i lanakila ai. Iloko o nela manawa a pau, e welo haaheo ana no ka hae o ke aupuni Peru ma na kia o ka home o keia poe koa i make no ko lakou pono."
Penei na olelo a kahi, no ka manawa mahope iho o ke kaua: "He mea hiki ole ke hoike piha ia ka weliweli o na hiona o ka oneki o ka Huascar i ka wa o ka lawe pio ia ana. E waiho mokaki ana na mea a pau, na pahikaua, na apana hao a laau, ua pau i ka nahaha a l@l@. Ma o a maanei na apana o ke kino kanaka, a aohe wahi a na maka e huli ae ai me ka ole e halawai aku me ka ula o ke koko kanaka. O kahi wale no o ka alihikaua kauiana Grau i loaa aku, oia kekahi wawae a he wahi apana o kekahi o kona mau uha. Ua weluwelu liilii ke kino o ke alii alua; ua ku oia ma ka aawae i ka p@ka nui a lele aku la @ luna o ke poo a koe iho la o na iwi auwae wale no olalo. He eha mau ku poka ma ka uha akau, a ua palahe liilii na ao@o. O na sela, ua lawe ia kahi iloko o ke kai mai ka ikaika o na poka pahu aku. Eha kanaka i hoao e pii @ huki i ka hae a eh@ o lakou e ku ana a haule a make loa, a he kanaka eleele ka mea i pakele a nana i p@ a h@ki ka hae. No ka nui o ka weli a me ka hahana o keia kaua, ua hiki ole i ke kanaka ke hoomaopopo iho i ke ano a me ke kulana o na hiona o luna o ka moku Peru Huascar, ka liona hae weliweli nui wale ia o ia mau kai iloko o na la i hala'e nei. Ua haawi ae ke aupuni Peru he mau kokua nui no na ohana o ka Adimarala a me na poe i make ma ke kaua ana no ko lakou hae."