Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 47, 22 November 1879 — Page 3
| This text was transcribed by: | Maile Keliinoi |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
E HOOMAUIA ANA
KA WEHE KAMAHO ANA!
O KA
CALIFORNIA ONE PRICE BAZAAR,
Mellia a me Fishel na On a, me na
LAKO LOLEHOU, LAKO LOLE HOU!
MA KO LAUA HALE KUAI HOU,
I KEIA LA,
I KEIA LA,
I KEIA LA,
ME KE
KIHI O ALANUI PAPU ME HOTELE!
PAPA! PAPA!
NO
ALLEN & ROBINSON
UA WEHE AE NEI MAUA I
PA KUAI PAPA
MA
KA UWAPO O PAKAKA
Na Papa Ulaula o na ano a pau.
Na Papa Paina o na ano a pau.
Na Pili Hale Ulaula.
Na Pili Hale Keokeo.
Na Pepa Hoonani Hale,
Na Pepa Molina.
NA PENA A ME NA AILA PENA
NA KUI O NA ANO A PAU.
NA PANI PUKA a me
NA PANI PUKA ANIANI.
NA PANI PUKA a me
NA OLEPELEPE
NA LAKO KUKULU HALE
O NA ANO A PAU!
E KUAHA MA KE
KE KUMUKUAI HAAHAA LOA
O keia Makeke
ALLEN & ROBINSON
Honolulu @@@ 1, 1878 862 tf
LOLE MAKEPONO
Ke kuike.
E LOAA NO IA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE!
--- E LAA NA ---
Ahinahina, Kalakoa,
Keokeo, Leponalo,
Pena, Aila, Aniani,
HA MEA PIULA!
KOPA, AILA HONUA,
AILA HOOMALOO
Kui kakia, Pakeke,
Tabu, Kaula, Noho Lio,
Hulu Palaki, na Pulumi.
--- A HE ---
AGENA NO HOI NO NA MOKUPUNI O HAWAII NEI NO NA
Lainakini-nao,
Lainakini Maoli,
Palule Kalakoa,
Alapia, Kelepa, Kilika,
Na lollen kupono i ka wawae,
Palule Huluhulu,
Na Lole Huluhulu,
Na Lole no ka hoohehelo ana
Lipini, Lihilihi, &c.
LIPINK, LIHILIHI. &c.
--- A ME NA ---
Mikini humuhumu MakeponoLoa!
--- A HE ---
MAU MEA AI KAHI
Ka Palaoa, Kopaa.
Raiki, Pia, Hoohu,
Paakai, Huaala,
Pia Kilina, &c.
A he Laau Lapaau Kaulana Loa
A DR. JAYNES.
Laau kunu.
Laau Hoomaemae Koko,
Laau Hoopau Naio,
Penikila, Huaale.
A ME NA LAAU HAMO, A PELA'KUI
840 tf
UA HIKI MAI NEI
NA WAIWAI HOU LOA!
--- Ma ---
KAHIKINA NUI!
Helu 62 Alanui Papu.
I WAI IA E S. MAGNIN.
E KUAI IA ANA ME KE
KUMUKUAI WAIPAHELOA
KAHIKINA NUI, ALANUI PAPU.
Na huluhulu Moe ma ka $13 no ka paa, e kuai aku ana ma ka $9.
Na LOle Keokeo i kupono i ka 18 keneta o ka la, e kuai ia aku ana ma ka 15 keneta.
Na Loel Leponalo i kupono no ka 15 keneta, e kuai ia aku ana ma ka 12 1-2 keneta.
Na Kihei Moe Keokeo, ke kuai ia nei ma ke 35 keneta o ka I-a.
Na Lole Wahine i kupono ma ke 50 kenta, e kuai ia aku no ma ke 30 keneta.
Na Lole Iliwai maikai ma ka 75 keneta a hiki i ke dala hapaha no I-a.
Na Kawele maikai loa i kupono no $9 o ke kakini, e kuai ia aku ma ka $4.
100 Uhi Moe Nani i kupono no $10 pakahi, e kuai ia'ku ana no $4 pakahi.
100 Uhi Bela Nano ma ka $5 pakahi, e kuai ia aku ma ka $2 pakahi.
Na Veleveta Eleele Nani a me ka Kilika o na waihooluu like ole he nui, a he emi loa ke kuai ana.
Na Kakini maikai o na kane a me na wahine.
Na Paa Lole o na kane me na kamalii, e kuai ia aku me ke emi, mai ka $12 a hiki i ka $20 ko na kane, a mai ka S a hiki i ka $12 ko na keiki; a no na keiki liilii mai ka elua a hiki i ka $6.
Na Papale o na ano a pau, no na maku me na keiki.
Na Kamaa o na ano a pau no na wahine me na kamalii, he emi loa ke kumukuai.
Na Kalakoa Farani, ma ka 121/2 keneta ka I-a. Na Kalakoa Amerika ma ka 10 keneta o ka I-a
S. MAGNIN.
He Mae Ole keia mau Kalekoa.
He pono i na Makamaka ke naue mai e ike maka.
E hoea aku ana kekahi o keia mau waiwai ma Wailuku, a e kuai ia aku no malaila me na kumukuai waipahe.
PAPA KUAIKUHI MANAWA HOLO
--- O KA ---
MOKUMAHU HAWAII
"LIKELIKE,"
KAPENA. : : : REYNOLD.
Poalua, Nov 25 hora 5 pm………………………………….Hilo
Poalua, Dek. 2, hora 5 pm……………...……Kaapuni ia Hawaii
Poalua, Dek. 9, hora 5 pm………………………………….Hilo
Poalua, Dek. 16, hora 5 pm………………….Kaapuni ia Hawaii
Poalua, Dek. 23, hora 5 pm………………………………...Hilo
Poalua, Dek. 30, hora 5 pm………………….Kaapuni ia Hawaii
AOLE AIE NO NA UKU OHUA!
Ke hoole ia aku nei ka ale no na uku ohua, a ke hoike ia aku nei i ke akea, in a he mau paiki, ukana a poolo hooili ko lakou he pono e hoailona ia me ka moakaka pono; aohe no e ae ia ka lawe ana i ua ukaua, paiki a me puoko i hoailona ole ia ke ole e kakau ia ka loaa ana mai.
HE KUIKE KA UKU UKANA.
Ma ka ukana a pau a na makamaka, e pono e uku mua ia. A e hookuia no na kauoha no ka lawe a hiki i kahi i makemakeia. A e malama ia no me ka makaala oa ukana, paiki a me na puolo, lio, popo, a me ka hoki.
E hoailona ia me ka moakake na ahu Rama a me Waina.
O ka põe no lakou na ukana o keia ano e pono e hoailonaia me ka moakaka, a i ole i kakaaia me ka moakaka ka loaa ana mai o ka poe no lakou keia mau waiwai.
O na kona no na pilikia a me na poho, e pono e hoike koke ia mai iloko o ka malama hookahi.
Aole e ae ia na hookele kaa, na keiki a me na mea like, e pii ilana o ka mokuahi i ka wa e pili mai ai i ka uapo, aia wale no a pau na ohua @pakeke i ka lele.
No ke aku nui e hoopomaikai@ ka lehulehu kaahele, ua hoololi ae nei na on a o Likelike i ka Papa Hoike Manawa o ia Mokuahi e like me maluna.
Ma ka Hale Oihana e loaa'i na Palapala.
Aole keena o hope e lilo, aia wale no a kaa mua mai ka uku moku. Aole e lii ka hewa no na paiki, ukana a paolo paha, ke ole e kakaula ka koa aua mai. @ @ okaaia ka uku ukana ka wa e molia aku ai.
WILDER & CO.
Hunahuna o ko na Aina e.
He mau mea pono ke hoomanao ia.
O na mea malalo iho, he mau hoikeike ana a ko Amerika Huiia i ka nui o ka pomaikai a me ka holomua o ka lahui imua ma ka waiwai. A he mea waiwai no ka poe heluhelu ke ike a hoomaopopo lea i ke ano a me ke kulana holo mua o na aupuni nui; malia he mea ia e loaai na noonoo maikai i ka mea e heluhelu ana.
O ka nui o ka honua nei i uhi ia e ka aina ua aenaen hiki aku i ke 50,000,000 mile kuea; a o ka nui o na kanaka e noho nei maluna o loa ilihonua, me he mea la o ka heluna nui he 1,000,000,000 kanaka.
O ka heluna nui o na mile kuea e uhi nei maluna o Amerika Huiia ua hiki i ka 3 miliona; oia hoi ka hapa 16 o ka ili aina o ka honua holookoa.
O ka heluna nui o na kanaka e noho nei maluna o Amerika Huiia, he 40,000,000; oia no ka akahi hapa 25 o ka heluna o na kanaka a pau o ke ao nei.
Ua hoomaopopo ia ka nui launa ole o na pomaikai i loaa maluna o ka aina o Amerika Huiia; maluna o na mea paahana mekini, a maluna no hoi o ka lepo momona o ka aina nui akea. O kona mau loaa makahiki, aole no ia e emi iho malalo o ka 8,000,000,000 dala, a e hiki no ke hoomahuahua hou aku i keia heluna a puha ka $9,000,000,000 ma na waiwai e ae i loaa mai me ka hana ole ia.
A penei, na hoonohonoho ana: No ke aupuni, lahui, na moku aina, na apana aina a me na taona, aole e emi malalo o ka $1,000,000,000.
No na buke, nupepa, na halepule, na kula, na keaka, na haiolelo, a me na hana lealea, $1,000,000,000.
No na mea pili mea ai, na lole, na mea makame, na wai hooluu, na laau lapaau me na Kauka $1,000,000,000.
No na uku hoolumaluma, na lanahu, kukui, na pono hale a me na hale noho $1,000,000,000.
Ua pono ke hui aku i $2,000,000,000 no na mea e pili ana i na mea ai.
No na kumuhana, a kumuwaiwai o ka poe kalepa e hoopiha i na biliona dala i koe; hookahi biliona no ka waiwai mahuahua mau, a hookahi biliona no na waiwai hou. Aka, ke pii mau nei ka mhuahua ana o na pomaikai o ke aupuni me ka lahui imua e mau ole ai keia huahelu pela, aka e hoololi mau ia ana i kela a me keia makahiki.
Ma na huahelu i hoike ia ae la maluna, he hoike ana mai ia i ka holomua o ke aupuni a me ka lahui ma ka waiwai a me ka nohoʻna kuonoono.
NO EUROPA.
Ua pahola ia ae kekahi nuhou no na mea e pili ana i ka wi o Moroco mahope iho o ka hala ana ae nei o kekahi mau makahiki i hoopiha ia me ka momona, a ke maalo hou ae nei ua moroco la iloko o na poai o ka wi. Mamuli o ka puka pono ole o na mea ulu i hooulu ia maluna o ka aina, nana i hoonele mai kekahi hapa o ka lahui kanaka e noho ana malaila i ka ai ole. A o na pipi i hoolaha nui ia maloko o ua aina la a ma na wahi e ae e pili mai ana, a he kumuwaiwai nui hoi no kekahi poe, ua loohia ia iho la me ke ahulau nui o ka make ma ka mai i pahola ae maluna o na holoholona a me ka nele i ka mauu ole; a na keia poino ana o na pipi i hoomahuahua i ka pilikia maluna o na kanakal a ma ka nana ana maluna o na hiona o ka aina, ua ike ia, ua komo kukonukonu aku iloko o ka hahana o ka wi. Ma ka hoomaopopo ia ana o na popo o make ua hiki aku ma kahi o ka heluna kiekie, a o ke poho ke helu ia ma ke dala no na Hipa a me na Kao i make, ma kahi o ka ekolu a eha miliona dala. He poino nui keia. Aole i helu ia na poho e ae.
Ua hoouna mai nei ke aupuni o Sepauia i 4,000 mau kanaka i Cuba e hoopuipui aku i ka poe e noho nei malaila, a e hoouna hou ia mai ana he 4,500 i keia mahina. A ua lawe ia mai mai na Banako o Sepania a me Havana he 5 miliona dala no ka hoolako ana aku i na lilo o na mea pili kaua ao ua poe la ma Cuba.
Ua hoike ae ka nupepa Golos o Rusia, o ka nui o na poe hoopaahao ia ma ka kulanakauhale o Moscow ma Rusia he 11,854 kanaka iloko o ke kau i hala iho nei, mai loko mai o keia poe he 10,477 poe i hoahewa ia, a ua hookuke ia aku i Siberia.
Ua hoike ia, o ka nui o na poe Mahomeda e hahai nei malalo oia hoomana ua hiki aku ko lakou heluna i ka 150,000,000; a o ka nui o na keiki kane e ae nei i ka buke korona ma na kula kiekie iloko o ka aina o Saria, he 10,000.
O ke kaumaha o kekahi pu kuniahi e waiho nei ma Greenwich he 100 tona, nona ke ana he 25 kupuai.
I loko iho nei o ka malama o Oct. ua hiki mai la kekahi kanaka Pelekane opiopio kino maikaima ke kulanakauhale o Eria ma Penikelevania, mai Beritania mai malalo o ka inoa Herbert Martin; a oiai oia e noho ana ma ua kulanakauhale la me ka ano e hele aku ana i kahi o ka pilikia ma na pono kino, nolaila noonoo nui iho la oia i wahi e kaawale aku ai ia mau poluluhi poino; ma ia noonoo ana, loaa ino la ia ia ka manao e hele aku a hoopunipuni aku i na poe maka hanohano o ka aina me ke olelo aku he Visikauna oia no Beritania, me ke noi pu aku ia lakou e aie aku i mau haneri dala; a ma ko lakou hilinai i kana mau olelo kuoo, nolaila ua hakalia ole lakou la i ka panee ana mai i ua puu dala nei. Aka, mahope iho o ka lohe ia ana i ka oiaio ole o ka mea ana i hoike ai, ua hoolaha koke ia ae puhala hui aku la kela me kaiala mau ala. "Pokeokeo ka pelehu." Loaa iho la ka alamihihi i ka poe nana ke dala.
NU HOU KULOKO.
A keia pule ae e pai ia aku ai ka leta helu eha a W. D. Alekanedero.
UA hai ia mai ia makou he aneane 40 a oi poe e manao nei e holo balota no keia apana.
HE 16 poe i hopu ia i ka Poakaki nei e na lima eleu o ke aupuni no ka on a a me ka holonui.
UA kuai kudala ia iho nei he mau bipi hoolaha no Amerika mai, ekolu ka nui, no na kumukuai he @110 he !16, a he $50.
O KO kakou makamaka i hoomalihini mai ia kakou ma ka uwai ana ku iaia iho i Kapaa, Kauai, oia o D. Keaweamahi eia ia nei.
KE maumaua nei no ke ano lihi o ka mai ulahi me ka fiva mawaena o kahi poe o ke kaona nei i keia mau la.
I KE ahiahi Poaha iho nei a me ia po ana iho, ua wehe ia ka Fea a na wahine o ka Ekalesia o Kaukeano, a ua nani a holomua na mea a pau.
AIA ma ka puka aniani o Wini me Robikana, he mea nani i hana akamai ia e kamalii hele kula i na la hoomaha iho nei o lakou.
ILOKO o ke kuaua nui i ka Poakahi iho nei, ua hele uluulu mai la ka waikahe nui o na kahawai. Ma Waiaha, ua olelo ia, ua hopohopo kahi poe i ka hookokoke aku.
LOIA O KA IA HAMAU LEO.--Ua ae hou ia o H. U. Mahi o Waiawa, e lawelawe ma ka oihana loia, a e loaa no i kona poe makamaka ma kona hale ma Ewa.
UA hai ia mai ia makou e malama ia ana he anaioa hauoli maloko o ka pa o Kawaiahao, ma ka la Karisimasa ae nei, Dekemaba 25, e ko laila Ahahui Kula Sabati.
MA kela huakai aku nei a ka Likelike, ua kau aku he poino i kekahi kanaka ma Kawaihae i umii ia ka wawae a pepe mawaena o ka moku me ka waapaa, no ka nui o ka ino.
E nana ae e na makamaka i ka olelo hoolaha ma ke kauoha, a e ike ia no, e kuai kudala ia aku ana, ma ka la 20 o Dekemaba ae nei, he 42, o na mahele helu apana aina e waiho la ma Kulaokahua.
UA noi ia mai makou e hai aku i na poe e makemake ana ia Kauka Maina (Dr. Miner) ua holo aku oia i Molokai no elua pule a huli mai, a e waiho i ko lakou mau manao no ka manawa ma kahi mau.
UA pau ne nei ka noho Kapena ana o W. Bates a me ka noho Kupakako ana o C. Dudoit no ka mokuahi Lehua, a o Capt. E. DCrane ke Kapena a o kona malamamoku iho la no ke Kupakako ma keia hope aku.
MA ka holo ana aku nei o ka LIkelike no na awa ma ka hikina, ua kau akau maluna on a ka puali keaka o Luproil no ka huakai kaapuni hou i na mokupuni o Hawaii a me Maui ma ka lakou hana mau.
I KA po Poakolu iho nei, ua malama ia he halawai mawaena o kahi poe ma ka Hotele no ka hoala ana i hale luana no ka lehulehu, (public hall) a koho ia na mluna a me na kahu malama. Ua kokua ia he $1100 ia po no ia hana.
UA hopu ia mai nei kekahi wahine ma Sidane, no kona komo i ka nahu kane. He iwakalua ae nei on a makahiki o ka noho ana me he kana ala, a he ekolu ana wahine i mare ai iloko oia manawa. Kupanaha ka nalo o ka hana apiki a keia wahine iloko o keia mau makahiki loihi.
UA hoea mai nei kakou i na la hope o ka makahiki, a me ia mau la i hoea pu mai ai ka Hoilo, ke Kau nona ka puana ia--" he opi iniki hoolu kehau huihui na ka ili; he ana lia maeele ka hoinaʻu a ka Hooilo; i lilo ai hoi au i hoa kuwili kaunu nona; a pukukui ke kaunu kuwili ana a koauka."
O KEIA po Poaono, ka po hope loa o na haole hana akamai oThorn a me Darvin, e hoi aku ana laua i Kaleponi ma keia mokuahi iho. E hoike mai ana laua i ke ano o ka hana ia ana o ka laua ma hana akamai imua o ke anaina, i ike iaʻi e ka lehulehu aole he mana iloko o ke kanaka, aka mamuli maoli e ke akamai. Ua olelo kahi poe lehulehu he mana, a he mau akua ano e, nolaula, i keia po hope loa laua e hoike akea mai ai i pau kuhihewa o na mea a pau, a ike io iho i ka naaupo ka manao ana he mana a he mau akua.
Maluna o ke Kaa Mahu,
E KA NUPEPA KUOKOA E ; Aloha oe:--
No ka puho oluolu o kou hookele, nolaila ke kakau nei au i keia wahi mea hou no kou kino, a penei: Ua lohe wale no i ke kaa mahu o Kapena Hobron o Wailuku, akahi no hoi e hehi maluna o kona mau papahele. O ke ala hao, aia no ia ke moe la ma kai iho o ka halepule kakolika o hiki i Kahului i ke awa kumoku o "Kilauea Hou." Ua kau aku la au ma ke kaa i ka hora 3 1-2 o ka auina la o Poalima Nov. 7, a o na ohua maka hanohono ma ia holo ana oia o Hon. J. Cummings, Hon. Moanauli, a me Charles Mahoe. He mea kahaha no i ka nana aku; ua hoopaa ia na kaa ukana a pau, a na ke kaa mahu mahope e pahu aku imua i na koa ukana. Ua hoonoho ia kekahi kanaka ma ke kaa mamua loa, nana e nana na poino o ke alanui a me na ohua pu, a ma ke ani ana o kona lima e hooomaopopo ai ka Enegina mahope loa i ka mea i hoomaopopo ia e laua, i ka hoopaa mai, a i ka hoojolo aku paha. He manawa pokole noho ana i kai o Kahului. Me ka mahalo.
ULEHUAKEPAU.
HE UI HE NINAU.--I hea la ka ma ama ia ana o ka halawai makaainana a i ka la @ea hoi, a o@@@ la lakou nana i hooholo a koho i koinite e noi aku ia E K Lilika@ni, B W Kawainui me R Hoapili Baker i mauLunamakaai@ana no ka apana o Kena Oahu, e like me ia i hoike ia ma Ko Hawaii Pae Aina i keia mau la aku nei? Kupanaha keia. He halawai auanei i ka lewa: ike ole iaʻi? A iloko paha o ka naau wale no! He oiaio, he honua ano e keia a kakou e noho nei, a he mau ouli pihaohao kona i kahi manawa.
Owau no. KUPANAHA.
Honlulu, Nov. 18, 1879.
NA LONO MAI NA MAKAMAKA.--Mai honokowai mai, he leta e kamaiho mai ana no ko lakou nele ana i ke kahunapule ole, a e koi nui mai ana e hoouna aku i kahu no lakou. E haawi mai ana i ka mahalo nui me ka minamina o lakou ia S. Kahea.
-- Mai ia S D W Kawaiulalu o Ulupalika, a ua mano makou e kali iki kana.
-- O ka Solomona Kaluhi ua loaa mai, e hai mai ana no ka hanau mahou on a o ke kahi mau keiki malaila. He waiwai nui ia no kakou.
-- Ua loaa mai ka Meakakou, o ke ehu kai, e hai mai ana no ka liuliu o kahi poe e holo balota, oia o J P Kauwalu, H N Kahilu, J Kaiaikawaha; a me kahi haole o Davies. E hai mai ana no ke ano kapakahi o ka auhaau malaila.
-- O ka Charles Pulaa, o Honomakau. Kohala, Hawaii, ua loaa mai, he mau mea hou kana, e hai mai ana no hoi i na inoa holo balota mailaila, o A P Kalaukoa, J Poepoe, K Kamauoha a me ka On a Miliona. Aole paha e ae ana ka unoa hope loa, oiai aole oia he kupa Hawaii a aole hoi i noho ma Hawaii nei, aia no nae i ka oukou hokae ana mai. Ke loaa ka manawa e pai ia aku no.
-- Ka D Napela ua loaa. E hai mai ana i ka make o Lilio Kanohomauna, he 11 malama kona ola ana ma Kainalu, Molokai.
-- O kau leta e Puuekiliilii o Hana, Mau, ua loaa mai. E hai mai ana mawaena o ka poe e holo balota ana malaila, o Auwae ka kekahi, i malama iho nei i ka hale ilina o ka Moi Lunalilo. Ho ia mai he nui loa kahi kaawale no na opala. A owai hou ae?
-- O ka C N P K o Wailuku ua loaa mai, e pai ia aku ana mahope. A hai mai ana i ka nani o na ano papale olaila, a me kahi mau mea hou e ae.
-- Eia ka O S Kanuha, o Wailuku, e hai mai ana no hoi no na mea hou o Wailuku, a loaa ka manawa e puka aku ana.
--O ka D Kuaiokele, o Waimea, Kauai, eie a e pu@@ aku ana no paha.
--O ka J P Kanuikino, o Hanapepe, e hai mai ana no ka hoala ia ana o na pu hula lapuwale malila. E hoopuka ia aku ana no.
--He leta ka maku na Joespa Liwai o Lahainaluna, e hoi mai ana i ka maikai o ko lakou ola kino, a he 59 ka nui o na haumana i neia mau la ma ia kula.
--Eia iho ka Frank Kalama, o Puehuehu, Kohala Akau. Nov. 6, 1879 ma Niulii, ua pau iho i ke ahi ke ko a Mr. Hart, o ke kumu o ke ahi mai kekahi apana ko mai a Piulu i hoomakaukau e oki ia, ua puhippuhi ia malaila me ka manao e pau ka la ko maloo, alaila oki aku.
Eia ke liakaha nei o Juiana Walanika me kona mau hoa, a ua himeni iho nei i keia mau la iho nei.
MA niulii no ia la hookahi, ua loaa aku ke kino o Keliikipi k, ua kaa i ka pali malalo mai o Neue a haule ilalo o Huelo. I ike ia e kekahi poe lawaia a loaaʻi. Na P. Kamakala i kokua e a hoihoi iaʻe kona kino. He ano pupule ko keia kanaka, a mai Honopueo kona hele lalau ana mai.
MA ka lokomaikai o W. E. Pii o Koolaupoko i loaa mai ai keia mau hunahuna mea hou. Ma ka Poaono iho nei Nov S ma ka auina la, ua haule kukai mai la na paka ua maluna o na apan@ aina o Kohala, a ua ike ia aku ke kuakea ana mai o na pali me na kula i ke kahe a ka wai nui, a ia pulumi aku la i na mea kanu a me na puka a o ke kuahiwi i ka moana. Ua hoike mai @@ i ka nui launa ole o ka wai i ike ole ia @@a@ua. Ua hoike pu mai no hoi oia i ka ikaika launa ole mai o ka makani ke hele la ia o ka moana a kuakea i ka puahiohio a hiki ole i ka Likelike ke hoomau aku imua no ka ikaikloa o ka makani; a ua poholo iho la kekahi o kona mau waapa alaolo ukana me ka ukana no a pau oluna a ua pakele mahunehune mai kekahi mau kanaka oluna.
E mahalo nui ia na makamaka no na lono i hiki mai.
E Makaala i ke koho ana i na Lunamakaaluana.
Oiai, he nui ka poe e onou aku anu i ko lakou mau inoa ma ka b lota e koho ia mai e na makaainana i mau woha olelo no keia kau ae e hiki mai ana, nolaila e holoi ae ka mea i ike ia aole kupono, a e kakau iho i ka mea kupono, e malama i ka bilota i loaa aku mai kau lunamakaainana i makemake ai mai kali a ka la e koho ai o hopu hewa i ko mea kupono oie, no ka mea, he pahee ma ka olelo ana, a i ke kau ana aku i ke kulana, ma o ka uwahi he makole koonei, nolaila, ua hoopunipuni mau ia na makaainana i na kau i hala, e kapae ae i ka poe mua i ike ia ka oiaio ole, a e hookomo aku hoi i poe hou, malia aia iloko o kakou ka hooko ana ma ka oiaio.
Nolaila, ke paipai aku nei ka poe i loaa ka palapala auhai kupono i ke koho balota mai haawi i ko oukou pono @ivila i apono ia e ke kanawai ma ke koho ana i ka oukou mea i makemake ai, o oukou no ke kuleana ma ka lawe pu ana i ka la koho.
E makaala i na lunamakaainana i ike ia he inu i ka wai on a, o komohia e ke kulu rama o ano e ko lakou noonoo kanaka, a haalele ia ka pono o ka lehulehu, e like me kekahi keiki i hoopa ai i ka paʻu haka ma ka waha o ka moo kaula e kupaka ana ua pau kona ano akahai ma ka moe malie ana. E makaala i na lunamakaainana e hoomahuahua ana i mau luna kokua ia lakou, a e hoohiu ana i na makaainana e hele ma na papa aina i hoomakaukau ia, a ma na hale inu ki, he mau hani maalea wale no kela e kumukaia ia ai ka pono o ka lehulehu, me ka manao na o e hoihoi mai na lilo.
E makaaa, in a e hele ana kekahi he haawi i kona inoa e holo lunamakaainana ma ka apanaa i noho ai, a he poao like i ka apana malihini ke hilinai ole; o:ia aole ola i kamaaina i na pilikia oia apana. E makaala i na lunamakaainana i houiai ae ma ka olelo no ka pono o ka poe nana ia i hoouna mai, a niinai aku la na haku aia no ma ko lakou aoao aka, i ka hiki ana mai o ka wa o ka b@a haawina, aia ma o ka oku malu a@a i ka lima, e hookahe a wai ana i ke dala no ko hai waihona, me ka manao e loaa mai he wahi oihana, a o ka poe ma ka aoao e hoemi ana i na hoolilo ana, he poe aloha ia i kona mau haku, a me ke Aupuni. Aka, aole nae i hoomau ma ia kulana kekahi poe, pono na hana i kekahi kau, a pono oleno hoi i kekahi kau. O ke kumu "aole i paulele i kekkokua kokoke, i na no i kahi nalo, a nana no e haawi i ka uku kupono e like me kona lalau ana."
He mea pono ke hoouna i ka mea makaukau i ke kanawai i awili pu me ka pono, no ka mea he hale kau kanawai ia, no laila, ke hooki nei au a na oukou e imi aku i na mea i koe. S. AUKAI.
Honolulu, Nov, 18, 1879.
HE WAHI HIHIO KAʻU.
E ke KUOKOA; Penei ua wahi hihio nei aʻu: "A Laie maua a ,--Lumia i ka wai anu e.--Wai o Kaliuwaa i,--luka i kumupali, o--Ke kahua o Kamapuaa, u--Ke kupua o ia iu, h--He puaa eku lepo--k." O kaʻu wahi mele keia i loke ai ma ka hihio, a ike aku la au elua mau manu, he Pueo poonemonemo kino poupou kahi, a he Kiowea maka pipipi kino paloa kahi; e kau ana maluna o kekahi mau pohaku kiekie, ma ke kukulu hikina kahi a me ke kukulu komohana kahi. E waiho ana ilalo o ka ilihonui, he iwi, a e ake ana keia mau manu e lilo keia iwi i kahi o laua, me ka nana kee ano maalea o ko laua mau maka, e lili ana kahi i kahi. Maluna o ua iwi nei ka huaolelo moakaka penei "Hon." a he puu dala nui ke waiho ana ma kahi aoao. Pane ae la ka leo kupua o Kamapuaa i ae la i ua mau manu nei:
"O ka mea o olua e haalele ana i kona mau hulu a holo olohelohe kona kino, a lele iho a luupoo iloko o kuu wahi kiowai a ea mai a hoomaikai ae iaʻu mau kii e ku mai la, alaila nana keia iwi a me keia puu dala pu." Ia manawa me ka hakalia ole, ua olohelohe iho la ua mau manu hiena nei, a loo like aku la laua a komo poo iloko o ke kiowai, a ea like mai la no ko laua mau poo a hoomaikai aku la i na kii a ke kupua, a ike aku ia au i kalama ana mai o ka "auhau" i kaepali, a hoomaopopo aku la ua ua lilo ae la ka laua i mau manu mahoe, a no koʻu piha i ke kahaha, ua puoho ino ae la ae, a ike ole i ka loaa ana o kahi iwi a keia mau manu i ono nui a i makakehi launa ole ai, a me ka puu dala lelolelo. Heaha la ke ano? E hai mai kekahi iaʻu i pau ko'u kahaha a me ke ano makau, ua hee au a pilihua me ke ake e hoopau ka lele ana o keia mau ano manu hana lapuwale ma na kaiaulu nani o ko kakou aina nei. Owau iho no, o HALE A. OLELO.
Laie, Oahu, Novemaba 10, 1879.
NA KAHUNA LAPAAU HOOPUNIPUNI
E MR LUNAHOOPONOPONO, Aloha oe:---
Makena ua kahuna lapaau hoopunipuni laikini ole e lapaau nei. Aia ma Waikahalulu kekahi o keia ano @@@@ ka inoa. Eia ma Mililani nei ka mai o Mikala.
Eha dala makaoa mua,---He mai kanawai---he awako laaau, e ki@i mau ana i ka awa, he hapaha hapalua i keila a me keia la, a ekolu pule, aohe launa oluolu mai o ka mai. O ke kahuna ke inu i ka awa, oa noho mai no ka @a mai.
Eia na pule kanawai: "Moena hanu ole," oia ke kanawai o waho, "Waha piha i ka pulelehua," ke akua no ke alanua pau a ana kue. Aia po, @aw@ ia aku la ka mai ma ka uwapo o Haaliliamanu---me he mea la ua umi a oi aku piha dala ka lilo o na makua i keia kahuna. Ma ka ike iho no o kekahuna he nawaliwali, lawe hele keia i ka po---kolohe maoli.
Ua olelo aku au e kii aku i kauka haole, aka huhu mai la na makua ia'u. I keia mau la, ua nawaliwali loa ka mai.
Ua kii aku kekahi mau makua ia Kauka Kuluwailiilii ua hoike ae kela he "ake pau" ka ma, "aole hiki i ke kauka ke hana, no ka mea, ua nawaliwali loa oia."
He nui aku no na kahuna o keia ano a'u e ike nei, aia ma Kaakopua kekahi kahuna, makai o Kealialia kekahi wahine i lapaau ia e * * * a make, mamuli o kona haawi ana i na laau kupono ole.
Ua pouolo ia ka paakai, eha pola i piha iloko o na h@in@ka ena--- hookahi ma kekeahi wawae.
Ua hookoe ia kekahi wawae i wahi e puka ai o ka mai, mai ke kino aku,---po ka la a ao ka po aohe ola. Kupanaha ka hoopunipuni o keia kahuna, pela oia i hana ai a make wale no ka mai.
Eia ka mea hilu, lawe ae la no ua kahuna nei i ka uku me ke ola ole o ka mai. Weliweli ole ka mea hoopunipuni.
D. MANUIA.
WAHINE LELE I KA PALI.---Ma ka po o ka Pokahi a ao ae ka Poakahi a ao ae ka Poalua la 4 o Nov. ua loaa aku o Polapola w ua lele i ka pali, ua make loa, ma Kapili i Hanapepe. O keia wahine, he mai, aole hiki ke hele; a ma keia po i make ai oia ua mama loa i ka hele a lele aku la i ka pali ua imi aku la o Kupihea ke kane mare a keia wahine, a loaa aku ke kino e waho ana i ka hale puanuanu a ke aloha wahine. Ua hake na wawae a elua, na iwi loihi e pili la me ka kapu@i wawae o ke poe, ua puka, ua mainoino ke kino. Eia ka mea haohao, nawai la i lawe i keia wahine i kahi loihi. Ke lohe mai nei au na ke akua aumakua, he mea no ua maa ia lakou. Kupanaha! ke mau nei no ke kawelaewele a ka hoopunipuni. Ma ko'u ike, no ka malama kupono ole ia, e ka poe o loko o ka hale, a puka kela a hele i ka po a naauauwa aku la no ka eha i loaa iaia. J.P. KANUIKINO.
Hanapepe School, Nov. 4, 1879