Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 46, 15 November 1879 — He Umikumamalima La a Puni ka Honua. [ARTICLE]

He Umikumamalima La a Puni ka Honua.

1 kela pule i hala aku nei, ua kamailio aku makou no na mea e pili ana i ka balu?ia lele i ka lewa. no kekahi mea akamai 1 hiki mai i Hawaii nei ma ia hana, a no kekahi mau lono mai Amerika mai no ka popilikia ana o kahi poe. I ka Poalua iho nei, ua hauoli makou i ka halawai ana a me ka luana pu ana no ka hora okoa a oi ma ko makou keena me Proffessor K. G. Wells, ka mea lele baiuna kaulana. Ua liuliu iki ko makou luana pu ana me ia, a ua hoike mai oia i kekahi mau mea ano nui ma na mea*b p»li ana i kana oihana. Ua hoike ia maloko o na palapala hnoinio a makou i nan/a i ka hiki ana'ku o ka nui o kana mau manawa 1 lele ai i ka lewa luna maloko o na baluna i na haneri lehulehu ma Aigupita, Asia, Europa, Amenjfa Akau a me Amenka Heina, a hoea ~ion i Auseteraiia. Ua hoike ia kona lele ana aku mai Burmn, kekahi kulanakauhale o lnia, a haule iwaena o ka moana Inia ; mai Genoa aku, ma Italia, a haule inaluna o na ale hauliuli o ke Kaiwaenahonua ; mai Kopenahogena aku a paialewa ia e ka opu huihui o ka Baletika ; mai Buenos Ayres a aunu i ka wai o ka muliwai La Plata ma Amenka Hema ; ka huakai he ehiku hora maluna ae e na mauna kiekiena i uhi ia me ka hau anu maeele o na kuahiwi Apennines mai Roma aku ; ka pahu ana o kekahi baluna o'ai i ka lewa luna lilo h« mau tausani kapuai maluna ae o na pae kuahiwi Alps ; ka haaa ia ana o ka baluna kaua nui he 175 kapuai, a na ka wili mahu e hooholo, no ka lawe ana la Kenela Bazine mailoko aku o Meta, oiai ke kaua hahana n.awaena o Geremania a me Farani e hoonaeuue ana i na paia o ia kulanakauhale kaulana ; ke eo lanakila ana iaia o ka heihei baluna nui a kaulana ma Creedinone Gardens, maloko o ke kalanakauhale nui o ke ao nei, oia o Ladana ; a iele kamahao ai oia me ka lanakila e makaikai ana i ka loa a me ka laula, he mau tausani kapuai maiuna ae o na kaupaku hale miiiona a oi, o ua kulanakauhale kaulana la ; ka palapaia mahalo mai ke alii Maha Kajahs o Travancore a me Cochin, i kakau inoa ia e T. Madarkom, ke Kuhina Kiaaina iNui o Ima Hemn, ma ka la 14 o Novemaba, 1566, a me ka paiapala a ke Kanikeia Amerika ma Beifast, penei : "Keena Kanikela o Amekika, Belfast, Joly 1, 1872. i na mea a pau e nana mai ana i keia : Ke hoike aku nei au la Proffessor Welis,no ka hoiomua o kana huakai lele i ka lewa iuna ma ka baiuna uiai ka pa pua aku maioko o keta kuianakauhaie raa ka Poakahi, la 15 o Augnte, IS7O, mainna o ka baiuna nona ka īnoa o Gen. Grant (Kenela Kalani). Ua ku i ka mahalo nui ia a me ka iini nui ioa ia na mea u pau e ka lehulehu, a ua hoonam iokahi mai ka Papa Pai, Ua niau kilakiia aku ia oia ma ke kukuiu komohana no ka hon» hookahi, a kuu malte iho t« ma na posi o Loeh Nogh. Ua hoomaopopo ia e a'u ma na palapaU booia ana i hoīke mai iloko o na makahiki eha i hala ae he mau haneri iehuiehu manawa o kona ieie ana i km iewa ma ka poai aioa o £urop«. 1 hoike no keia, ke kau nei au i ko'u inoa a ke hoopiii nei i ka sila Kanikela i ka la a me ka makahiki i hai mua īn maluna. James Rea, Kanikela Amerika. Mawaena o keia mau mea a pau. ua loaa ia makou **ra*n&o kahaha no ka »ui o kahi a keia malihini kaahele i kipa aku ai a ene ka iehuiehu o kona mau iele ana me ka aueane i kahi o ka pilikia, aka, no kooa

tUm»i ma sa Ofh*r>a. ua pakee mai or« a ke ;u*na om qjj H*wau nei oie ki min«o e hosWeilie ?a kakou—ke hiki—i o» «ao o kaua b*oa. I k* maoiwi e cn«U©i » an* kt Ho keīke C«oetenieb Nui ma P»lade?e K ia'. Amerika i k* M. H. 1576 »ko oei, o& koolaha ae oia t keīa mau oieio : •Ke net aa e haoi i b*laoa jele ooi i 300 kapaai ka loa, oooa ia nai he 1,000.000 kapaai kohita oo kl hooleie aoa i ka hoikeike nuī roa Piīadeispia. £ hiki aoa ka ikaika o kooa mana hapai i ka wa e piha ai rka ea maha, i ka 70,000tb. me I» hui pa aoa i kom kaumah* iho. Me keia mea oui, me ooa eoegini enahu he*2o iin ka ikaika i mea nana e hoooiniu i kekahi huila oui, ke maoao nei au e le!e hoakai lewa 9 puoi ke ao nei oaai ka hoikeike ooi f me ka hele pu aoa o kekahi kaoaka mauao a tne na boa oka Papa Pai. £ hookomo ia ana ka enegini mahu iioko o kekahi «ahi mokuahi uuku, a e hoomakaukaa ia me na iona, na waapa, a me na aahu oo ka hoolaoa ana i ke kino kaoaka.a ī kumu e makau oie ia ai na kai a me na moaoa. E malama la ana hoi oa pooo no ka houoku ana a me ka hoomahuihua ana i ke ea e iike me ko makou makemake, i hiki ai ke kipa aku iiaio o ka honua ke makemake makou i mea ai hou, aka e lawa ana no nae i oa mea ai no kekabi nau mahina okoa. E kapa ia ana ka inoa o keia haiuna o "eenelenieia," a e hana ia noloko mai o ke kapolena puiupulu a me ka lilina. E vaniki ia no hoi me kekahi wai i hana ia a paa ioa a he hiki ke paa ia ke ea iloko no ka makahiki okoa ina e makemake la ; a aole he wahi kumu hopohopo no ka la-.ve pu ana i ke ahi no ka hoopumehana ana ia makou, L'a heluheiu ana paha ano ka makaikai ana ika po. Aole e hoohana ia ka enegini mahu ina e puhi ka makani o ka lewa ia makou i kahi i manao ia." 0 keia huakai, ua oieio keia haole, he hiki ke hoopuni ia ka honua iloko o na !a he umikumamalima wale no, me ka ioaa ole i kekahi pilikia. Ke manao nei oia e haawi mua i mau hoike hoakaka no kana mau hana imua o ka lehuiehu ke loaa kahi me ka \va kupono. Eia ma ko makou keena nei he mau kii 0 kekahi o kana mau haluna i ieie ai ma Europa oia na haluna lava a me Emeperesa, a e hauoli no makou e hoomakaikai 1 na makamaka me ka hoakaka ana aku ke kipa ae.