Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 41, 11 October 1879 — Page 5

Page PDF (2.05 MB)

This text was transcribed by:  Czyz Silva
This work is dedicated to:  Dr.Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

            Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

PANAI NO KA NUPEPA KUOKOA, OKATOBA 11, 1998

 

KA NUPEPA

Kuokoa me ke Au Okoa

I HUIIA.

@ @ Makahiki $2. Eono Mahina, $1,

Dala Kuike ka Rula.

I'OAONO, OKATOBA, 11, 1879

HOIKE O KA

HUAKAI EONO

MALUNA O KA

MOKOU "HOKU AO !"

I NA PAEMOKU O

Noelokos, Pinilap a me Mokil.

 

Moku Hoku Ao, Nov. 5, 1878.

 

Moku Hoku Ao, Nov. 5, 1878.

 

            Rev. N.G. Clark, D.D.

            He moeuhane anei, a he oiaio paha, eia

@ mawaena o keia paemoku nani o

@ ae mea kupanaha i ke ahiahi o

@ Puaha i hala, ua hekiu ia ko makou

@ ma Ponape, a ia hora hookahi no o

@ ia ua hoihoi hou ia aku la no kana

@ hoopea ma na mekai o Lukanoe, kahi

@ @ me ne mea la eia no au ma Ponape

@ a @ ma ka huakai moana, a me

@ me ne mea la eia no au ma Ponape.

 

HOOKIPA PUMEHANA

@ loa o ke huu la ana o ka hele

@ @ akoakoa mai la na kanaka ma ka

@ @ no ka hookipa ana aku, a lohe

@ @ makou @ e hookomo aku ana ma

@ @  @. Ua @ i ke Kapena

@ ana i kekahi waapa, a lawe aku la

@  @ @ wahine a me kahu @

@ iuka, a haawi ma la na

@  i na hookipa hauoli i maa mau ia

@ na ku @ a pau o Hoku Ao,

Mahope iho o ke kipa ana'ku ma ka hale

noho o ke Kahuna a halawai me ka oluolu

maikai o Sarah, ua akoakoa ae la na kana

ua maloko o ka hale halawai, a ua hoo-

maka ka makou hana. O ka makou hala-

wai iaulaha mua keia, a ua holopono na hana. I ka napoo ana o ka la, ua hoi aku

au iluoa o ka moku no ka paina ahiahi, a

hoi hou aku la no @ no na halawai po,

no ka halepule a me ka papakema ana i kekahi poe. Ua hai ia mai la ia makou,

 ua make hookah, i loko o ka makahiki i

hale a ua haule ekolu iloko o ka lua a

@, a ua puhi hou i ko lakou ipu  paka;

@ mini hou nae lakou a pau i ko lakou

mau hewa ua hohoi hou ia, Hoomaka

@ ia makou i ka hana hauoli o ka ninau

ana a me ka noonoo ana i ka poe

@ @. he 36 ko lakou nui i neieniele ia,

@ kono ia a ae ia e lilo i mau lala no ka

@  papakema ia ana lakou i ka la @.

 

            @ hala ana oia po me kona nani, ia

@ maluna o ka mkou, ua haalele

@ nui iho la makou no Uoniop,

@ makou i hoonoho ai he mau kumu

@ i keel makahiki. E like me ko keia

@ no malaila, ka akoakoa ana mai

a kanaka ma kahakai a mele mai la me

@ i na leo hookipa; a ike aku la au

@ @ keokeo mawaena o na lau uliuli,

@ @ e hele akou ana ilaila, ua lulu lima

@ @ iima he lehulehu wale, a hoea

@ au i ka hale a halawai me Susan a

@ au hoi i kamaaaina pu ai mai

@ kanalii mai o laua. He nani a mai

@ hale, aohe mea hemahema no ka,

@ @, ua makaukau me na noho

@ @ pakaukau  âme na pono e ae.

@ o ka hoomaha ana, ua akoakoa pu

@ makoa me ka lehulehu maloko o ka

@ no ka wehe ana i ka makou hala-

@ @ a pau ia o ka hoike Kula Sabati

@ @ ia e kekahi o lakou ma ke

@ @ @. o @ kona inoa. He

@ @ loa ua hoopomaikai nui ia na

@ @ kumu no ka makahiki mua.

@ waho keia malalo o

 

            @Ke Kumu Ma Lukanoe

@ kana põe no hoi e hoouna aku ai no

@ malama ana i na halawai, I ka pau

ana  keia mau mea ua hiki i

 

            Ua nihi mai

@ @ hou ia mai oia. He 18 poe hou

@ @ elua ihoonoho ia a keia makamae.

@ A ua hoomakaukau na mea a pau

@  @ a ke Haku. Ua kahea au i

@ mao noa pakahi

 

 

 

 

 

            Mai keai wahi makou i holo aku ai a ku i Nama, a ua hauoli nui na makamaka e like me na wahi e ae. I ka lele ana'ku o na kumu a me a'u pu, ua holo mai la lakou a hapai aku la ia makou maluna o ko lakou mau poohiwi, a lawe aku la i kauhale mawaena o na leo huro a me na mele hauoli ana. Ua lilo lakou i mau kauwa hana me ka hauoli no ka lakou i mau kauwa hana me ka hauoli no ka lakou mau kumu. Ua olioli nui au i ka ike ana, ua oiaio ka, ua hanauia ka makemake ma ko lakou mau naau i ka olelo a ke Akua, oiai, ua akoakoa koke no na laau, a ua makaukau no ke kukulu ana i ko lakou.

 

Luakini Hou!

            Ua hele mai la kekahi alii opio mai Ruk mai, e hai mai, ua makaukau lakou oia wahi e apo mai i mau kumu. Ua olelo aku au, e hoi aku a lu aku i ko'u aloha pumehana mawaena o lakou, a e hai aku aole lakou e nele. Mai keia wahi aku makou a i Namaluk, a ua malama ia he halawai nui, a ua hoohoio ia e hoonoho i mau kumu malaila i keia mua aku.

            Dēkemaba 21. Eia hou au i ko'u home, a he keu o ka nani o na mea a pau o keia huakai eono a'u mawaena o neia paemoku ku moana o ka Moetoloks. Ua ku makou i Kenan i ka la 17 o Dek. mahope o ka ike ana i na Ekalesia mai ka hikina a ke komohana. Ua noho au he mau la ma Pinilap a ma Mokil. Ua lilo loa keia poe i poe naauao a kristiano, a ua waiho ia malaila o Moses, kekahi o lakou i noho ma Moetoloks i na makahiki elua i hala ae nei. He kahunapule oia i poni ia; ua make kana wahine a ke noho nei oia e malama i ka kihapai ma Mokil; aia kona kaikaina o Pol ma Ponape, ao ana no hookahi makahiki me kana wahine a hoi aku e ao i ko Moetoloks poe. He lehulehu o na kanaka opio i holo pu mai e komo i ka makou kula.

            Ma Ping a lap he hauoli nui kai haawi ia mai ia makou. Aole a'u wahi i ike ai i ka ulu nui o na keiki e like me keia, a he

 

Hooulu Lahui Nui;

e hoolaulaha ana i na kanaka mai ka ae one a hiki i na paliku kuahiwi. Heaha la ka mea pono no keia poe in a e mau ka pii nui ana o ka heluna o na keiki e like me keia. Lehulehu a paapu ka aina i ka poe opio ma Pingalap e hele mau ana i ke kula. Ua lawa like kela a me keia i na aina a me ka hale noho no lakou ponoi iho, a na lakou pakahi no e imi i ko lakou ola ponoi, me ke kaukai ole na ka makua. He maikai e paa pono ke kulana o ka halepule, a he nui a mahuahua na kokua ana no ka Papa Amerika ma ka aila a me ke aho puka niu. Piha mau au i ka hauoli no ko lakou paamau i ka hana a me ka hooikaika mau.

            He mea hauoli no hoi no ka naau koʻu hooiaiōaku ma na wahi a pau o ka aina,

            Aole Hookahi Mea Puhi Paka!

a aole hookahi o lakou i kokua ole i na hana o ka Misiona me ka hoihoi.

            O neia mau hiona hauoli nae a pau, ua hookaumaha ia, ma ka lawe ia ana o ka lakou mau kumu ma kahi wahi e aku. Ua kaumaha nui koʻu naau no ke kahi mea, oia hoi.

 

Ua Haule o Manasa,

iloko o ka hewa, a o kana wahine ua hookaawale ia ia iho me ka naau kaumaha mai kona home aloha mai, a mai ke kahua hana nani hoi. Auwe! ke kanikau kumakena ana o na wahine o ka aina no ka hele o keia hoa'loha oiaio a maikai o lakou. Ua akoakoa nui mai lakou i ka makaukau ana e holo aku, a ua nui ke kaumaha o ka naau i ka ike aku i ko lakou uwe pu ana. Ua kamailio nui au me lakou, a ua hoike maopopo aku i ka ino a me ka make o ka hewa, a ua hoolohe maikai lakou me na manaolana.

            Ua hauoli au no ka lano ana on a mau kumu maikai e hoihoi mai ai ilaila;o Thomas kekahi o na kumu ma Pingalap, no ka hoomaka i na i ka hana i ka 1873, mahope iho o ka hala ana o na makahiki o kona noho ana ma ko makou kula, a ke hoi hou aku nei ia me ka makaukau e hoopomaikai i kona one hanau. I keia makahiki ae e hoouna aku ana makou i kekahi o na kumu makaukau loa. He kuhopai maikai nona na lala Ekalesia he 250, a he tausani a oi na kanaka i makaukau e hooliho ia na ka Haku; owai la ka mea e kanalua ana e lilo i alakai no lakou?

E na kanaka Opio!

            I makemake i na kulana nani a maikai, auhea oukou? Aole anei oukou e hele ae imua o ke kahua kaua a e hana a e hoopiha i ka honua nei me na Ekalesia Kristiano? Aole anei i oi aku ka pomaikai oia mamua o ka noho ana ma ka aina i lawa loa me na kahunapule he hookahi no kela a me keia 700? E hauoli nui auanei makou e hookipa mai ia oukou ma ke kahua o ka hana heinolele a kaulana kiekie hoi malalo iho o ka la. Ua makemake ka Haku na oukou keia hana. E ku! e hele mai!!

He Mo! Makemake Kumu!

            I ko makou hiki ana i kahi i manao ia, hele mai la o Nama, he alii mai Ruk mai, a hai mai la i ke kauoha a kona Moi e hele aku au me na kumu na lakou. Ua hauoli nui au i ka ae aku i ka makaukau ana no ia mea.

            Ua kau mai maluna oʻu ka hana hauoli o ka papakema ana iloko o ewalu ekalesia, he 140 poe hou i huli. Mai ka mua mai o 1873, hookahi wale no mea i kapae ia. He eiwa mau hale halawai maikai a paa, a he lehulehu na hale kula me na hale noho o na kumu. ua kokua nui ia na kumu ma ka ai a me na hemahema e ae e na kanaka, a ua noho lokahi lakou a pau iloko o ke aloha. Ua kokua kekahi mau ekalesia i kela makahiki he $140 i na leho a me na mea e ae i ka ahahui o na kaikamahine ma Honolulu, a me na mea e ae i ka Papa Amerika. O na lilo no neia mau kumu he $55 no keia makahiki, me na makana lole mai Hawaii a me Amerika mai. He kuai nui ia na Papa pohaku me na buke a me na pono kakau me ke kumukuai makepono.

                                                                                                A. A. Sturges.

 

Kuloko.

            Dek.28. Ua kamailio nui ae nei au no ko makou mau hana kuwaho, a ke ano hopohopo nei au i ka hai aku no na hana kuloko. He makahiki luhi nui iho nei keia. Ua kaumaha no ke kula ma Oua maluna oʻu, no ka mea, ua hele aku na haumana makakau ma waho no ke ao ana ia mau kula, a ua kaahele mau au mawaena o lakou iloko o ka makahiki. He mau komohou kekahi ma naia mau kula; aka, no ka nui o na make a me na kapaeia, ua ano emi mai ka huina.

            Ua malama makou i ka po Poakolu iho nei, he

Kumu Laau Karisimaka,

            a aole e poina ia ka hauoli a me ka lealea o kela a me keia o makou, na hoa'loha o ke Kula Sabati a me na haumana i akoakoa pu mai. He nui ka mahalo i na makamaka o Amerika no ko lakou hoomanao ana a hoouna mai i neia makana. He mea nui keia i na kamalii o keia mau aina pouli o ka waena moana.

            Aole au e poina iki i koʻu lele ana iuka o Namaluk. Ua kali ka Moi a no kuu hiki ole aku, ua lele maluna o ka waapa, a i ko'u hiki ana i ka hale halawai, ike aku la au i ka Moi maluna o ka noho, a e nonoho ana na kanaka a puni ia. Ua kamailio mai la ka Moi ia'u e koi ikaika ana e haawi aku i mau kumu na lakou. Ua pane aku au, ua aloha ke Akua iaia, a e makana ia mai ana kana noi a e loaa iaia ka.