Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 34, 23 August 1879 — Page 2
| This text was transcribed by: | Michael Bonnice |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ma ke Kauoha.
Kuai o ka Aina Aupuni.
MA ka Posiua Sept. 16, 1879, ma ka hora 12 o ke awakea e kuai ia ana ma ke kudala akea ma ke alo o Aliiolani Hale, kekahi Apana Aina Aupuni e waiho la ma Kaniahiku, Puna, Hawaii. nona na Eka 7 6@-1@@. O ka uku, he $10 ma ka eka a maluna aku. Dala kuike. SMA'L G. WILDER,
925 3@ Kuhina Kalaiaina.
Kuai o ka Aina Aupuni.
MA ka Posiua Sept. 16, 1879, ma ka hora 12 o ke awakea e kuai ia ana ma ke kudala akea ma ke alo o Aliiolani Hale, kekahi Apana Aina Aupuni e waiho la ma Kaniahiku, Puna, Hawaii. nona na Eka 55 73-100. O ka uku, hookahi dala ma ka eka a maluna aku. Dala kuike. SAM'L G. WILDER,
92@ 3@ Kuhina Kalaiaina.
E AE ia ana na noi ma ke Keena Kalaiaina no na apana aina Aupuni ma Kulaokahua. O ka poe makemake e kuai, e hai mai i ka helu o ka apana i makemake ia, a me ke kumukuai a lakou i manao ai. E hoike pu mai no hoi ka poe kuai ina he makemake ko lakou e kuai no ka hoomaemae a hoowaiwai hou aka; aole ae ke aupuni e kuai aku no ka hoopaa wale ia me ke ano hoopukapuka.
Ina e kupono ke kumukuai i manaoia, e waiho ia na apana me ke kudala mahope o ka hoolaha kupono ana.
Penei ke kuai ana: Hookahi hapaha dala kuike, hookai hapaha iloko o na makahiki elua, hookahi hapaha iloko o na makahiki ekolu me ka ekepanee 9 kene@a no ke dala no ka makahiki, me ka hooka@ mua mai i kela a me keia hapalua makahiki a me ka moraki o ka aina.
E ike ia no na kii o na apana aina ma ke Keena Kalaiaina.
SAM'L G. WILDER,
924 3@ Kuhina Kalaiaina.
KA NUPEPA
Kuokoa me ke Au Okoa
I HUIIA.
No ka Makahiki, $2. Eono Mahina, $1.
Dala Kuike ka Rula.
POAONO, AUGATE 23, 1879.
UA huli hoi mai ke Alii ka Moi maluna o ka mokuahi "Lehua" i ke kakahiaka Poaono o ka pule i hala mai kana huakai pokole aku nei i Kapaa Kauai.
UA halawai pu me makou ma ke keena o ke KUOKOA ka Hon. F. F. Low Kiaaina mua o Kaleponi a me ka Hon. F. McCoppin. No na minute pokole wale no ko makou halawai ana me keia mau makamaka oluolu mai Kaleponi mai, mawaena nae o na ninau i haawi ia mai o keia kekahi: no ke aha i hele nui ole ai kanaka Hawaii i ka pule? Ke waiho aku nei makou na ko makou poe heluhelu e imi i ka haina o ka ninau.
KA HAWAII a me ka Pake, na wai la o laua e mahi a e hoowaiwai ka aina? Oia ka ninau o keia mau la; a ma ka nana ana, e hooko hakala ole ana ka Pake i ka haina o keia ninau ma kona aoao. Aole paha i haule malalo o ka ewalu tausani ka nui o na Pake e noho nei ma na mokupuni o kakou, a ke pii mau nei no.
O keia ninau e pili ana i ka lahui Pake, aole no kakou wale no; aka ua hiki mua ae i Kaleponi a ua hoonioni na ninau no ka Pake ia Amerika holookoa.
O ka lahui o Kina, oia no Pake, he lahui i hookapu loa ia ko lakou hui ana me na lahui e ae no na Keneturia i hala ae Ua ulu ae lakou a mahuahua loa, he mau haneri miliona ka heluna.
A iloko iho nei no o keia mau makahiki, ua wehe ia na kapu o kekahi o ko Kina mau awa kumoku, a ua ae ia na lahui e ae e hui aku me kolaila lahui no ke kalepa ana maloko oia mau awa wale no; he umikumamaha paha ka nui oia mau awa i wehe ia. Iloko no hoi o keia mau makahiki pokole i hala ae nei, akahi no a ike ia ka hele nui ana oia lahui mawaho aku o ko lakou aina a i na aina e, e imi ai i pomaikai no lakou iho. O keia hele nui ana oia lahui, oia kekahi o na ouli kupanaha loa o ka honua nei iloko o keia Keneturia. He mea kamahao, a he hiki ole i ka poe naauao a me ka poe noonoo ke hoomaopopo iho mamua i ka hua a me ka hope o keia e hoea mai ana no na lahui o ka honua ma keia hope aku.
He lahui keia i ike ia kona ikaika maoli ma ka hana. O ka nui o na waiwai kalepa o hookomo ia iloko o na awa o Kina i ae ia e kalepa me na aupuni e ae, ua hiki aku ka nui i ka $126,000,000 i kela a me keia makahiki; o na waiwai a lakou i hookuu aku ai i ko na aina e mai loko ae o ia mau awa he umikumamaha, no ka makahiki 1877 ua hiki aku ka nui i ka $112,000,000. O ka Hui Kalepa mokuahi o Kina, he poe Pake wale no na hoa oia hui, a o ka waiwai o ia hui he $8,500,000; a he kanakolu a oi no mokuahi o IA hui. Ma keia mau mea e hiki ai ia kakou ke hoomaopopo iho he poe ikaika a he mikiala ma ka hana, e like no me ko kakou ike maka mawaena o kakou.
E pilikia ana anei ko Hawaii ke hele mai na Pake o hoopiha iho i na wahi hakahaka o ka aina e waiho wale ana i keia wa me ka mea ole nana e kanu? E kaili ana anei na Pake i ka waiwai o keia lahui? Ina e kipaku ia na Pake, he mea anei ia e waiwai hou aku ai ka aina? Ua pilikia anei, a e pilikia ana anei kanaka o Hawaii ke noho mai na Pake a mahuahua loa ma keia mau kaiaulu? Aole i pau ko makou manao no keia ninau.
ILOKO iho nei o keia mau la ua hoea ae imua o ka Aha-hookolokolo Hoomalu o keia kulanakauhale kekahi hihia ano e. O kekahi poe naaupo e noho nei ma Kapuukolo, ua hoopii ia lakou no ke kue ana i ka maluhia o ka po. Ma ke kukulu ana i na hoike ua ike ia ua maa keia poe i ka pule leo nui iwaena o ka po, me ka himeni a me ka uwa ana, a hooho ana paha me ke leo nui; a ma ia mea ua kue ia ka maluhia o ka poe noho pono a noho malie e pili ana ma ia wahi. Ua hoike keia poe no lakou iho he poe hoomana, a ua piha loa i na manao ilihia a oia ka ke kumu o ko lakou leo nui ana i ka po; aka o ka oiaio, he poe hoohaunaele a he poe ano pono ole o ka noho ana. Ua hai mai ko lakou loio ua ao ia ka ua poe nei e na Misionari e makau i ke ahi o ka lua po, a o na lawelawe ana a lakou me ka leo nui ua like ia me ke ao ana a na kumu; a no ia kumu aohe pono ke hoopii ia. A he nui no na olelo hewa e ae ana i hoopuka ai e pili ana no na kumu Misionari. Ua pane aku ka Hope @am@ku aole na na Misionari i ao i keia poe no keia hana a lakou i lawelawe ai, ua kue keia poe, wani ana, i ke kanawai, a he pono ke hoopai ia a hiki i ka palena kiekie o ke kanawai- Ua hilinai ka Lunakanawai ma ka aoao i hoopii ia, wahi a na lono i hai ia mai ia makou, me kona hoike pu aku, oia no ka kekahi i keakea ia ma ka maluhia o kona moe ana ma ka leo nui ana o na poe hoomana, a nolaila e hoopai oluolu ana oia ia lakou; a ua hoopai ia he eleu dala pakahi no na mea elua, a he elima dala no kekahi.
O ka mea a makou e minamina nei, oia kona hoike ole mai i kahi i kue ia'i kona maluhia e ka poe leo nui ma ka hoomana ana. O kona pahale me Kawaiahao aole no i pili kokoke loa me kekahi mau hale e ae, a o na mea e ae no hoi e noho la ma keia aoao o ke kulanakauhale, aole makou i ike he poe hoomana leo nui lakou.
O NA malihini kaulana e noho ne me kakou no keia mau la mai Kaleponi mai, ua naue ae i ka luakini o Kawaiahao i ke kakahiaka la Sabati i hala ae. Aole paha e poina i na makamaka na helehelena o keia poe malihini e noho mai ana ma na noho mahope; a ua ninau iho no paha, owai la kela a me keia? Ma ka noho mauka, e pili koke ana ma ka aoao hema o ka Hooilina Alii, o Kiaaina Low ia, he kiaaina mua no Kaleponi a he Peresidena no kekahi o na banako o Kaleponi; a o ka haole poohina mauka iho, o Hon. McCoppin ia, o kona kulana he ano Kiaaina, he poo no na oihana aupuni o ke Kulanakauhale o Kapalakiko mamua iho nei. Oia na mea elua e noho pu ana me Liliuokalani ma ka noho mauka. Ma ka noho makai iho, ma kahi a ke Alii Pauahi e noho mau ai, o Hon. W. M. Gwinn ia; he hoa ia no ka Hale Senate ma Wasinetona mam ua. Makai iho ona o Mr Beck, he hoa no kekahi hui kalepa waiwai o Kaleponi. Makai iho o Mr Beck ke kaikamahine a Gwinn; a a makai iho ona o Mrs Money a e pili pu ana kana kane ka Hon. W. Money, hoa o ka Hale Ahaolelo o Amerika Hui, e noho pu ana laua me ka Puuku o ma Moi. Ua lawe ia aku nei keia poe a pau e ke Kuhina Kalaiaina e hoomakaikai ma Maui me Hawaii; a ua kono pu ia no hoi o Kakela opio e holo me ia huakai no ke kokua pu ana ma na hookipa ana; a e huli hoi mai ana no ma keia pule ae.
KE KII MAKANA.
MALUNA o ka mokuahi hope mai nei i hiki mai ai na koena o na KII MAKANA a makou i haawi ai i ka poe kawe NUPEPA KOUKOA no keia makahiki, me ka hookaa mua mai i na dala uku o ka pepa elua; a ua hooili ia na koena kii i ko makou poe luna, a na lakou e haawi ae me ke kupono i ka poe i kuleana iloko o keia makana maikai. He makana kiekie loa no keia i haawiia e ke KUOKOA, a he mea i hiki ke paa ia e ka poe i loaa me na haaheo maikai ana, a kau iho i mea hoonani no ka hale. Ua hoohauoli ia no hoi ko makou puuwai i ka ike maka ana ma kekahi mau hale o ko makou poe lawe pepa o Oahu nei, ua hookomoia ua kii nei iloko o ke aniani, a ua kau ia ma ka rumi hookipa mawaena o na kii me na mea hoonani e ae. He hoike keia no ka helu ia ana o ua poe heluhelu nei o makou iwaena o ka poe e hoopii aku ana iluna ma ke kulana o ka naauao. Aie ka makemake no na kii hoonani hale, ma na mea oia ano, iwaena o ka poe naauao ma na aina e. O na lahui naaupo, he manao nui lakou i na mea ai wale no a me na mea e lawa ai na kuko o ka aoao lalo o ke kanaka. Aka, e like me ka pii ana o ke kanaka iluna ma ke kahua naauao, pela e pakui mai ai oia i na pono e ae, a ulu hou ae kona mau iini no na mea pili naauao, a pili noonoo; a loaa ke kulana aole o ka maona kino wale no, aka, maona pu me ka noonoo; aole hoi o ka lealea kino wale no, aka o ka lealea pu me ka noonoo. Ma ka wa kahiko loa, o na mea ai wale no a me na lealea o ko ke kanaka aoao lalo, oia wale no na mea ano nui i makemake ia e ko kakou lahui kanaka; no ka mea, ua naaupo kakou ia wa. Aole hoonani ia o na kino me na aahu maikai, he mea ano nui ole ka hale a me na lako hale. Aka, i ko kakou wa i hoomaka ai e pii ma ka naauao e like me na lahui naauao o ka honua nei, alaila, ike ia ka pono o kakahi mau mea e ae pau ai ka hemahema o ka noho ana. O ka hemahema o ke kino kai ike mua ia, nolaila imi ia na aahu kupono, a pau ia ike ia ua hemahema ma na hale, a imi ia na hale kupono; a pau ia na lako hale noho, pakaukau, moena a pela aku; a pau ia mau lako, pii hou ae la kekahi poe iluna a ke imi ia nei na ike kiekie oi ae iloko o na kula kiekie, a me na mea hoonani i na hale me na pa hale a hooluolu hoi i na maka a me na noonoo ana.
Nolaila makou i puana mua ae nei, ua hoohauoli ia ko makou puuwai no ka loaa ana mai i ko makou poe heluhelu he lako hale hou ma o ke KII MAKANA a makou haawi ai i keia makahiki. He hiki ia oe e ka Hawaii ponoi ke kau pu i keia kii me na kii e ae iloko o kou hale, me ka hai pu aku i kou poe makamaka, o ke kii oiaio keia o ka Moi wahine o Beritania, e ola nei i keia wa, a ua olelo ia e ka poe i ike maka, ua like no na helehelena me keia. Nolaila ua olioli makou i ka lilo ana o keia kii, aole i mea nana no ka namawa a hoopoina wale ia, aka i mea mau, a kauoha aku i na keiki. O kekahi keia o na pomaikai nui a ke KUOKOA i hoopomaikai aku ai maluna o kona poe heluhelu no keia makahiki.
No ka pomaikai o ko makou poe luna, ua hooholo iho makou, aia a pau pono mai na dala a ko lakou poe lawe pepa no keia makahiki e MAKANA ana makou ia lakou p@kahi me kekahi o keia mau kii maikai.
Eia no hoi kekahi ke kau leo aku nei makou i na makamaka a pau e liuliu koke mai me ka awiwi no na dala i koe o keia hapa hope o ka makahiki, i pau pono i ka hookaa ia iloko o keia mau pule pokole; i kaawale hoi makou iloko o na mahina hope loa o ka makahiki no ka noonoo ana i makana hoopomaikai hou no ko makou poe heluhelu o ka makahiki hou e hiki mai ana.
Kue i ka Maluhia Sabati.
E KA NUPEPA KOUKOA E; Aloha oe:
Ua koi ia mai ko'u pulima e kela mau hua e kau ae la maluna oia hoi keia: Kue i ka Maluhi Sabati.
Aia ma Kalua i Wailuku, ma ka la 27 o Iulai i aui ae nei he Sabati ia, ike aku la ka mea e kakou nei elua wahine e hana lauhala ana, e koe ana i ke kokala, o kekahi na ka haole, a o kakahi na ke kanaka, i iho la ka mea e kakau nei, kainoa ua pau ke ano pegana, eia no ka ke koe nei no. Kai no paha e hoomanao i ke Sabati a hoano iho, aole ka! kai no paha ua lawa la hoi i na la eono. Ke hooki nei au maanei. Me ka Lunahooponopono ke aloha a me na keiki ulele hua metala ko'u welina.
CHAS. N. P. KAHAULE.
Wailuku, Aug. 5, 1879.
Mai Maui mai.
IA H. H. PALEKA; Aloha oe:
Eia ka mea hou o Wailuku nei. O ke Kaa mahu a T. H. Hobron, ke holo mau nei i kela la i keia la, ke nana aku oe i na kanaka, a me na keiki, a me na wahine aia ma kahi o ka elima haneri ka nui a emi. Ke pau ne ko Wailuku, a me ko Waihee, ko Honuaula, Hamakua, e kau ana maluna o kela kaa mahu, aole no he uku o ke kau ana. Eia kekahi mea hoe, ua palahe pu ke poo o kekahi keiki i ka huila o ke kaa mahu, i haule ua keiki la ilalo a loaa i ka huila o ke kaa, e ole e ike ia, pakele iki ai, aka, aole i maopopo ke ola. Eia keia, ua puka ka Ipuhao mahu o ke kaa mahu o ua o T. H. Hobron, no ka popopo no paha, ma-u wahi mea hou ia. Kou hoaaloha.
J. HAOLE.
Wailuku, Augate 16, 1879.
Mai ke Ehukai mai o Lalo.
HALEIWA, WAIALUA. AUGATE 18, 1879.
ALOHA OE E KUOKOA.
Ua kokoke mai ka wa e hoomaka hou ai na hana o keia kula. E komo ana ke kula iloko o ka eiwa o na makahiki malalo o ka malama ana o keia poo: nolaila, ke hoike nei makou ia oe i ka moolelo o keia hoomaha o makou, ka poe e noho nei ma Haleiwa iloko o keia mau pule eono. He olioli ko makou ma ka hoike ana; no ka mea, ua piha keia mau pule me na mea e olioli ai makou; ua maha maoli makou, aole nae me ka noho wale i na wa a pau, aka, ua hiamoe, ua paani, ua holoholo, ua holo lio no makou e like me ko makou makemake. Ua ai nui makou i na hua ono o ka aina. Hele nui makou i kahakai, a malaila ua loaa ia makou na mea ono, no loko mai o ke one, a me ka moana, papai, wana, ina, limu, a me na ia. I kela la, a i keai la ua leala makou iloko o ko makou muliwai; ua lele, ua au, ua luu, a ua hoi mai i ka hale me na kino oluolu maoli. Nani ka pomaikai o kamalii o Haleiwa! Ua haawi mai ke Akua i keia mau makana a elua, ka muliwai, a me ke kai; eia kokoke mai i ko makou home. He mau waihona makamae keia ma ke kokua ana i ke ola o na kino, a me ka lealea pu.
Ke nana nei makou, a ua ike ia Waialua nei, he nui na loi ui e ulu ana no makou. Ke nana nei makou i na kula, kahi i holo ai na holoholona, a ke ai nei makou i ko lakou io palupalu, momona, aole makou nele ma ia mau mea.
Ke ike maka nei makou, i kela la a i keia la, i ka @ee ana imua o ka hooponopono ana o na kamana i na hale o keia kula. Ma ka lokomaikai o ka Papa Hoonaauao o Hawaii nei keia nuhou, a ke haawi aku nei makou i ko makou mahalo ia lakou ma ia lokomaikai. Ua pau kekahi hapa o na hemahema a makou i halawai ai i na makahiki i hala.
No ia mea ua nui ka manaolana o makou, a he piha ko makou puuwai me ka olioli, a ke kahea nei makou i na kamalii mai o a o e komo nui mai, a e hui me makou iloko o ka imi naauao, a me na lealea hoohoihoi, e hoeleu ai, a e hooikaika ai i na kino, a me na uhane o makou. No ia mea, ke hoopau nei makou i keia hoike me keia.
Now Haleiwa, go ahead! Never give up, Haleiwa. KAMAAINA.
Huakai Hookalakupua.
KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:
Ma ka Poalua la 4 o Augate nei, ua ike ka lehulehu a me ka mea e kakau nei i keia huakai e naue hele ana ma na lio me na Aahu keokeo, a me na laau, mai Koolau, o Kauai mai keia huakai o ka helena ana mai aole no hoi i maopopo ke ano o ka lakou hana.
Aka, me kekahi la o kekahi pule mai, huli hoi mai ana ua huakai nei me na Hae Keokeo ekolu, e welo ana i ka makaoi; penei ka hoonohonoho ana o ha Hae, hookahi hae mamua loa, hookahi mawaena, a hookahi mahope loa. A aia iloko @ ua mau hae nei, ua ike ka mea kakau, a me kekahi o ko'u mau hou he nui na ano, oia keia, mawaenakonu o ka hae ua hana poepoe ia, a maloko oia poepoe, ua kau ia keia mau hua. "Moa," a mawaho ae o ua poepoe nei, ua kaka ia "Kumukahi, a he nui aku na inoa i kakau ia, no ke kapalili o na hae i ka makani, pau ole na ino ia'u i ka loaa; a aia hoi ma ke welelau o ka hae he mau mea manamana ulaula, eleele, omaomao; a maluna ae hoi o ka hae nui he wahi hae uuku ololi, he like me ka hae huipa o na moku manuwa.•
Ninau aku ninau mai makou heaha ke ano o keai huakai, a holo mai hoi kekahi haole a ninau mai ia'u, heaha ke ano o keia mea? pane aku au aole maopopo ia'u: A mahope hai mai kekahi mea: o ke ano o keia huakai, he huakai mai, a o ke kanaka mahope loa nei la, e l@loa'la ka umiumi oia ke kahuna, o kona inoa o Keaumiki, a oia ke kanaka i kapa iho i kona inoa o Palamoa; a pela iho la i maopopo ai ia makou. O ka nui o keia huakai 14 poe makua, a 5 mau keiki.
Ea! Iloko o ke awakea o kou holomua e Hawaii i ka pono, a me ka naauao, a me na oihana kalepa, a me na oihana hoonaauao. eia ka e ike ia ana ka huakai o ke Au Pouli e naue ana i ka loa a me ka laula o Kauai nei.
E na hoa e hooipo nei i na hana pegana, o ke au pouliuli haalele loa, e waiho aku i na hana o keia ano. O iho mai auanei ke lii o na lii me kona puali koa, a huki ae i ka hae o ka pouli, "a ahu iho ka hoka i kapakai."
Aia ka Haku me kona aloha palena ole ke kali mai la i ka mea mai, a me ka poe kaumaha e holo aku i ona la, a nana no e hoomama mai a e hoopau i ka pilikia, aole ia Palamoa, a me Kumukahi.
D. K. MAILEHUNA.
Laula o Kapaa, Augate 15 1879.
Ke poloai ia 'ku nei na lala a pau o Hui Opio Puuwai Lokahi e akoakoa ae ma ko lakou keena halawai mau i keia ahi-Poaono Aug. 23, me na kahiko piha o ka Hui. Oiai e hiki kino ae ana ka Puuku Alii no kekahi hana ano nui o ka Hui. Ma ke Kauoha a ka Peresidena.
MAKE WALOHIA.-- Ma ka la 19 o keia malama ma Honokaupu, ua haalele mai o Miss Kaae Kapa i ka noho pu ana me ka ohana, a me kona noho haumana Kula Sabati ana no Kawaiahao, a o kona mau makahiki o ke ola kino ana he 14 a hoi aku la i ka mea nana i hana oia. "nana i haawi mai a nana no i lawe aku e hoonani ia kona inoa."
S. AUKAI.
HANA IO KA PAKE.-- Ma ko makou makaikai ana i kekahi o na alanui o ke kaona nei iloko o keia mau la, me he mea la ke hoike mai nei na hiona i ka eleu a me ka mikiala o na pake. Ke naue aku ma ka welau komohana loa o ke alanui Hotele e hui pu la me alanui Maunakea, huli mai iluna nei, malaila e ike ia ai na hale nui kiekie o na pake e ku ana mauka a makai o ke alanui, nolaila, aohe hana hoomaauea a ka pake, aka, he hana io wale no.
LIO KEA.-- O ka poe a pau e makemake ana e loaa ia lakou na welo lio holo a maikai hoi, he mea pono ia lakou ke lawe aku i ko lakou mau lio wahine maikai i hoohalawai pu ia ai me ka Lio Kea Kaulana o H. J. Agnew e ku la ma Kulaokahua, oiai, o ua lio la no loko mai o kekahi welo lio holo loa i kaulana i ko na lio holo e ae a pau. E nana ae i ka Olelo Hoolaha e pili ana no keia lio e puka aku nei ma ka pepa o keia la.
KE KII HOOMANA O NA PAKE.-- Ma ka Poakolu iho nei o keia pule, ua hele kino aku makou e ike i ke Kii Hoomana o na pake ma ka pa o Kaaione ma Alanui Maunakea. Aia maloko o kekahi rumi o ka hale ke kuahu, a maloko oia kuahu e noho ana kekahi Kii pake me na umiumi loloa ehiku e kuuwelu ana ilalo mamua pono o ke alo, a mamua mai he pakaukau i piha me na mea o kela a me keia ano e like me ke ano mau o na pake. Ma kekahi aoao ae o ka rumi he wahi kii uuku iho ia. Ua hai ia mai ia makou o ke kumu ka i malama ia'i keia mau kii, he mau mea ka ia e hoomahuahua ai i ka waiwai, ina pela ka makemake, a i na hoi e hele i ka piliwaiwai ma ka pepa, alaila, na keia mau akua kii ka e hoike mai i ka laki a me ka ole. He nui loa ka na pake e hele nei malaila; iwaho no ka hemo ka papale, alaila, hoomaka aku la ke poo e kunou pinepine. He lohe olelo hoi a akahi hoi a ike kumaka.
AHA Kiekie o ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai. Mokupuni o Oahu Hawaii Pae Aina. ss. Ma ka waiwai o Kaihumua w, i make. Ole o kauoha e koho ana i la e hooiaio ai ka palapala kauoha. a no ka hoolaha ana. No ka mea, ma ka la 21 o Augate 1879, ua waihoia mai imua o ka Aha kekahi palapala. i olelo ia. oia no ke kauoha hope loa o Kaihumua w, i make aku la; a me ka palapala hoopii e noi ana e hooiaioia kela palapala kauoha a e hoopuka hoi ka palapala luna hooko ia Kia Holt ua waihoia mai e Kia Holt. Nolaila, ua kauoha ia o ka Poakahi oia ka la 8 o Sepatemaba 1879, ma ke hora umi am. ma ke Rumi Hookolokolo o ia Aha, me Aliiolani Hale ma Honolulu oia ke le me ka hora, e hooiaio ia'i ia palapala kauoha, a e hoolohe @ no ia @oi ana mai, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia palapala kauoha, a me ke hoopuka ana i ka palapala lana hooko. A ua kauoha hou ia, e hoolaha no ia mea no na pule ekolu iloko o ka "Nupepa Kuokoa" he nupepa i pai ia a i hoolaha ia ma Honolulu.
Kakauia ma Honolulu ko Hawaii Pae Aina, Augate 21 1879.
CHAS C. HARRIS.
Ikea: Lunakawai Nui o ka Aha Kiekie.
A. Rosa, Hope Kakauolelo. au23 925 3t
E IKE auanei na kanaka a pau ma keia Hoolaha, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke papa a ke hookapa loa aku nei au i ka poe a pau e hele ana me na upena lawaia, aole lakou e hele a lawaia ma na kai o Honouliuli, a mawaho o Puuloa a hiki i Kualakai a hala loa aku i Waimanalo. O ka poe makemake e hele ma ia mau kai, he pono ia lakou ke hele mua mai e kamailio pu me a'u, a o ka p@ hele wale me lo'u ae ole, a loaa aku i ko'u mau luna alaila. e hoopii ia no lakou e like me ke kanawai. AKI (pake.)
Waiau, Ewa, Aug. 21, 1879. 925 4@
OLELO HOOLAHA.
KE kahea ia aku nei na lala a pau o ka Hui Kuai Aina o Kahana, e hookaa koke mai i ko lakou auhau a piha pono ka auhau he $50.25 pakahi, e hoomaka ana mai ka la e puka aku ai a hiki i ka la hope o Oct. o keia makahiki, loa e hookaa ole kekahi lala a mau lala paha i ko lakou auhau, a hala ka manawa i haila maluna, ke pani nei makou i ka puka, aole o lakou kuleana i koe iloko o ka aina o Kahana. E lilo keia i olelo paa mai kela la aku.
G. W. KAMAKA NIAU,
Kahana, Koolauloa, Oahu. 923 2@
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na kanaka a pau, owau o Kito o ka Ia Hamauko, ke kahea aku nei au i na kanaka a pau e hele ae ma ko'u hale hana Pahu Kupapau ma Waipio, apana o Ewa, a e loaa no makaila ka wa@hi o na kino lepo e hoi ana i ka aoao mau o ka honua me ke kumukuai haahaa, a na'u no ka lawe ana i kahi o ka mea i pilikea maloko oia apana.
KITO.
Waipio, Ewa, Oahu. Aug. 19, 1879. 9@5 4@
LIO KEA! LIO KEA!
PATCHEN VERNON.
E KU ANA KEIA LIO KEA KAULANA no na Lio Wahine, no ka $20 o ke Ki@@na; $30 no ka hoo@aio loa ana.
He moolelo kaulana loa ko keia lio iwaena o na lio holo o ka honua nei. O k@ makuakane, oia no o GEORGE M. PATCHEN Opio, a o kono makua o CASSIUS M. CLAY; a o kona makua o HENRY CLAY. O ka makuahine o ATCHEN VERNON, oia no ka lio wahine kaulana no ka @ kiao, o kona inoa o LADY VERNON, a o kona makukane o ENGINEER, oia ka moopuna kane o ka lio kaulana MESSENGER mai Europa mai. Ua holo oia he hookahi mike iloko o 2 minute me 291/2 sekona, a holo loa iloko o 2 minute me 30 1/2 sekona, a holo loa no i ke kola e na holo ana. 2 minute me 2@1/2 sekona, a i ka eha o na @ ana, 2 minute me 32 sekona. O PATCHEN VERNON he hoahanau ia @ OAKLANE MAI I lilo i ke kuai ia no ka $20,@@@, a he hoahanau no ho la no SAM PURDY i lilo i ke kuaiia ma ke ku1dala no ka $@1,500.
O PATCHEN VERNON he makuakane ia no na lio malia he nui wale e noho nei ma Kaleponi i keia wa. Ua ku oia noi na lio wahine malaila no ke $30 no ke K@@@. @@ $@5 no ka @ iaio ana, aka ke makemake @ kona @ i keia wa, e hoohaahaa iho i ka uku i loaa ka pomaikai i na mea a pau.
Ma ka nana ana i ka moolelo @ @ a@ lawela @ ana o ka ohana o keia lio, he mea hiki ke @, @ @ mai ana mala@a @ kana po@ keiki i ke @ @ me ka k@ o @ welo. No na mea i koe, e @ i kona @.
@@@ @ @ @ J AGNEW ma Kul@kah@
WATI, WATI, WATI, WATI!
HE EMI A ME KA MAKEPONO LOA!
He Waihona Nui o na Wati Waltham i hiki mai, A e Kuai ia aku ana no ke Kumukuai Haahaa Loa i Emi iho malalo o ke Kumukuai o na Hale e ae a pau o keia Kulankauhale a me na Kulanakauhale e ae a pao o keia Aupuni.
Eia no hoe na Wati Gula me na Wati Dala o na Ano a pau, Na Wati Nui me na Wati Liilii, no na Lede a me na Keonimana a me na Kamalii. Owau wale no ka Agena no keia mau Wati no keia Aupuni. He hiki ia'u ke Kuai no ka Hapalua o na Kumukuai me na Hale e ae.
SILVER
WALTHAM WATCHES.
Mai Hele i na Hale e ae,
KAHI E APUHI IA MAI AI OUKOU ME NA OLELO PAHEE.
E Ninau no na Wati Dala maikai a me na Wati Gula Nani Loa, i loaa ole ko lakou like ma keia mau Pae Moku o Hawaii nei. E nana pono oukou i ka Inoa o ka Hui nana i Hana, a i kuni ia maloko o keia mau Wati.
E Kuai ia aku no ia oukou e na Kanaka Hawaii me ke emi loa i ike ole ia mamua.
E NAUE MAI OUKOU I IKE MAKA.
EIA ME A'U KO OUKOU MAU IINI KAHI I MALAMA AI.
E LOAA NO AU IA OUKOU MA KA HUINA O NA ALANUI PAPU ME KALEPA.
M. McINERNY, AGENA NO KEIA AUPUNI.
919 3m 930
O KA mea nona ka inoa malalo, ka Luna Hooko Kauoha o ka palapala kauoha hope loa o Joshua R. Williams o Halawa, Ewa, mokupuni o Oahu, ka mea i make. Ma keia ke kauoha aku nei i na mea a pau ina he mau koina ko lakou no ka waiwai o ka mea i make, e hoike mai i ko lakou mau koina me na hooiaio pu me na palapala hoakaka ina no paha i hoopaa ia ma ka Moraki maluna o ka waiwai paa, ma kona hale noho a i ole ia ma kona keena hana ma Honolulu, iloko o na mahina eono mai ka la e puka aku ai keia hoolaha, a i ole ia e hoonele mau loa ia aku lakou. A o ka poe a pau i aie i ka waiwai i oleloia, e hookaa koke mai lakou.
W. R. CASTLE.
Luna hooko kauoha o ka palapala kauoha hope o J. R. Williams i make.
Kakauia ma Honolulu, Aug. 1, 1879.
EKE UKANA NALOWALE
Ma ka
Mokuahi 'Likelike.'
UA nalowale he eke ukana no'u maluna o ka mokuahi Likelike ma ka huakai kaapuni o ka la 15 o Iulai iho nei, mawaena o ke awa o Punaluu, Kau, a me Mahukona, Kohala, Hawaii, maloko oia eke eia na ukana: 1 Noho Italia ano kahiko i kuniia na wahi a pau o ka ili, a koe kahi e noho iho ai, aole pihipihi ma na ili k@e@i me ke kaula e paa ai; 2 kaulawaha, ka mua he ka lawaha ku, ka lua he kaula ku amiami, ma na ili poo a me na kaohi he ili eleele, aole poin@; a me elua pale huluhulu, hookahi he mea eleele, a o ka lua he ahinahina. Ua kakau ia owaho o ke eke i ko'u inoa penei: Moses Nakuaau, Punaluu, Kau.
O ka mea i ike i keia eke me na pono a pau, e hoouna mai ma ke awa o Mahukona, Kohala, a e uku ia no e like me ka luhi, a i ole e hoouna leta mai mamua.
MOSES NAKUAAU.
N. Kohala, Hawaii, Aug. 2, 1879. 923 4t@
OLELO HOOLAHA.
MAI keia la aku a mau aku, aole au e hookaa ana i kekahi aie i hoaie ia ma ko'u inoa, ke ole he palapala ae mai ia'u aku.
C. AKANA.
Alanui Nuuanu, Honolulu, Aug. 2, 1879 923 4t@
PAPA! PAPA!
NO
ALLEN & ROBINSON
UA WEHE AE NEI MAUA I
PA KUAI PAPA
MA
KA UWAPO O PAKAKA
Na Papa Ulaula o na ano a pau.
Na Papa Paina o na ano a pau.
Na Pili Hale Ulaula.
Na Pili Hale Keokeo.
Na Pepa Hoonani Hale,
Na Pepa Molina.•
Na Pena a me na Aila Pena!
NA KUI O NA ANO A PAU.
NA PANI PUKA a me
NA PANI PUKA ANIANI.
NA PANI PUKA a me
NA OLEPELEPE
NA LAKO KUKULU HALE
O NA ANO A PAU!
E KUAIIA MA KE
KE KUMUKUAI HAAHAA LOA
O keia Makeke.
ALLEN & ROBINSON
Honolulu, Aug.1 , 1879 @5@ @
AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai, ma ka hana o ka waiwai o D KALANIKAHUA, o Honolulu, Oahu i make kauoha ole. Ma ke keena imua o ka Hon A. F. Judd, Lunakawai o ka Aha Kiekie. Kauoha e hoolaha i ke noi e apono i na papa hoike, hookuu ana a e mahele i ka waiwai. Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a me ka papa hoike a Kahele w ka wahine kanemake a lunahooponopono o ka waiwai o D. KALANIKAHUA no Honolulu i make, e nei ana e apono ia na hoolilo he $594 50, a e hoike ana aohe mea i loaa mai iaia, a e noi ana e nana a apono ia kela mau mea, a e kauoha ia e mahele i na waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana lala a me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano lunahooponopono. Ua kauoha ia o ka Poalua ka la 9 o Sepatamaba, 1879, ma ka hora umi o kakahiaka imua o na Lunakawai la, ma ke keena ma ka hale hookolokolo ma Honolulu, oia kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noe la a me na papa hoike i oleloia, a o ka poe a pau i pili malaila e hele mai a e hoike i ke kumu ina he kumu @o ko lakou e ae ole ia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i oleloia. A o keia kauoha ma ka olelo Hawaii, e pai ia maloko o ka Nupepa KUOKOA he nupepa i pai a hoolaha ia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae o ka manawa i olelo ia no ka hoolohe ana.
Kakau ia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, i keia la 2 o Augate, 1879. A FRANCIS JUDD,
Lunakawai o ka Aha Kiekie
Ikea: au9 923 3t
A. Rosa, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
OLELO HOOLAHA.
O MAKOU o ka poe hui nona na inoa malao iho nei, ke papa loa aku nei makou i ko makou aina hui hoolima limalima i loaa mai ia makou mai ia James Welo@la mai, oia kela aina e waiho ia me ke ahupuaa o Hanawana hikina, He makualoa, mokupuni o Maui, nona na eka he 170, aole e hookuu wale i na holoholona lio, pipi, hoki, kekake, hipa, kao a me ka puaa, maluna o na aina la, ua kapu loa Ina o ka mea hookuli i keia, e hopu ia no e ko makou mau paniolo oia o Pilali a me Manamana; a e uku ia no na holoholona i oleloia maluna $1.00 no ke poo hookahi. A ua kapu no ke kii wale ana o na ano kanaka a pau i na mea ulu oluna o ka aina, koe wale no makou ka poe hui a me ko makou mau hope; a ina e komo na holoholona i oleloia maluna a hoopoino i na mea kanu, alaila, e uku ia no e like me ka nui o ke poho; nolaila, e hoolohe o pilikea auanei. O makou no,
W. P. KELIIKIPI, JOHN LUAEHU.
L. MANAMANA, KAEHU,
HONOKAUPU, JOS M. HONOKAUPU,
PILALI, SAMUEL KAIEWE.
Hamakualoa, Maui, Iulai, 21, 1879. 922 4@@
Hoolaha Hoopau Moraki.
MA keia ke hoolaha ia aku nei, mamuli o kekahi mana kuai i ike ia iloko o kekahi palapala Moraki, i kakauia Feberuari 13, 1877, i hana ia mawaena o J. Kaai o Honolulu, Oahu, me Allen & Robinson oia wahi no, i kakau kope ia ma ka Buke a ka Luna Kakau Kope ma ka Buke 48, ma na aoao 287, 288 a me 289, a no ka uahi ia ana o na olelo aelike iloko o ka palapala Moraki i oleloia, o na aina a pau, na hale a me na pono e pili ana, iloko o ka palapala Moraki i oleloia mahope iho o ka pau a ua o ka wa i hoakakala e ke kanawai e kuai ia ana ma ke kudala akea no ka uhai ia ana o na olelo aelike i hoike mua ia. O ka waiwai iloko o ka Moraki i olelo ia, aia no ma Koolau, ma ka mokupuni o Kauai, a ma Makapala, Kohala, mokupuni o Hawaii.
ALLEN & ROBINSON.
Cecil Brown, Loio o ka mea nona ka Moraki.
Kakauia ma Honolulu, Aug.2, 1879. 923 3t
OKI MARE.
AUHEA oukou o ko'u mau makamaka mai Kohala a Hamakua, mai Kona Akau a Kau. @ hele ana au ma k@ Kau Jure o Waimea iloko o Novemaba i loio no oukou, a ina ua makemake oukou e loaa ke palapala Oki Mare, e palapala mai ia'u, e ninau ia'u i ka uku me na mea a pau e pi@ pu ana, no ka mea, ua haahaa ka uku i keia manawa.
D. H. HITCHCOCK.
Hilo, Iune 12, 1879. 916 4m 93l•
C. C. Coleman.
Amara a he Mea Hana Mekini,
Kapili Kapuai Hao Lio
A ME KA
Hana ana i na Kaa Lio, &c.,
Hale Hana ma Alanui Alii, e kokoke la i
ke Alanui Papu.
905 3m
OLELO HOOLAHA.
E MANAO ana o MR. CLAUS SPRECKLES o Kaleponi, e hana i auwai nui ma ka mokupuni o Maui; no ka hookahekahe wai maluna o na mea kanu. O ka mea a mau mea paha e makemake ana e eli i elima haneri kapuai a oi aku paha o keia auwai ma ka olelo aelike, a e uku ia aku no hoi no ka hana ma ka holuna o na kapuai kubita, a i ole ia ma ka heluna o na kapuai loa o ka auwai i e @a; ke noi ia 'ka nei lakou e ninau ia H. Schussler ma Haiku, Maui, a i ole ia.
William G. Irwin & Co., ma Honolulu, a e loaa ia lakou na hoakaka kupono. CLAUS SPRECKLES, R. SCHUSSLER.
@88 tf
S. B. DOLE.
LOIO! LOIO!
Huina o na Alanui Kalepa me Papu.
924 ly