Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 30, 26 Iulai 1879 — HE HAIOLELO NA Rev. H.H. PALEKA MA KAWAIAHAO, IULAI 13, 1879. E Pale i na Hoowalewale. [ARTICLE]

HE HAIOLELO NA Rev. H.H. PALEKA MA KAWAIAHAO, IULAI 13, 1879.

E Pale i na Hoowalewale.

; " E luu Kal~i, r' : .? e Uīeale mzi ka Pee H'ī~ ■'■: a. aai ee — iYa Seiemm-, /; 10. He olelo keh m ka Moi o ka lsaraela; he e'eio ao n.i ka makua aīoha i kaoa keiki. 0 So'omona, ka mea i hoao i na lealea a ms na hewa he nai wa!e, s i :ke ; no hoi i La lapawale o ia mau raea, ke haa- < wi mai nei oia i eieio aUkai, ine he enakua la e hooikaika ana i ke keiki i nlohi ?a no ' ke pale ana aku i ni hana hewa. ; He mea pono ke lawe mai kakoa a e noornoo no kekahi mau heowalewale e hele nei \ maluna o ka aina i keia wa, a he mau mea no hoi e hoopoino ana i kanaka. Ke hoao ! ia nei ka lahuikanaka i keia wa me na hoG« ; walewale ikaika loa, i ike ole ia iloko o na : kau i hala. Me ka mahuahua ana inai o na pomaikai mawaho mai, ka waiwai, ka i ; naauao, a me na kanaka o na ama e mai, i I peia no hoi i mahuahua pu ai na mea keai kea i ka pono me ka maluhia iwaena o ka ; | lahui. A me ka ulu ana mai o keia mau ! j hoowalewale, pela no hoi i emi aku ai na j koo a me na kokua o ka pono iwaena o kaj kou. He oia mau no ke aloha o ke Akua, a me na kokua ana o Kristo a me ka Uhane Hemolele, ke kokua mau nei no me ka poe i hookipa laia. Aka, o na kokua o ka pono i ike maka ia a i hilinai nui ia iloko o na kau i haia, aole kekahi mau mea o lakou ua nalowale. Oia kekahi kumu o ka nawaliwali o kekahi poe ma ke pale ana ina hoowalewale a me ka hapai ana i na hana pono. O na i alii pono o na kau i hala ae mahope, e ala- | kai ana i na makaainana ma ka hana pono, I a e hapai pu ana me lakou iloko o na hana ! maikai, aole lakou i keia waj ua lawe ia j lakou mai o kakou nku, a ua nele ka aoao o ■ ka pono ia inau kokua. O na kumu kahiko i o kakou, na makua misionari, e noho ana i ! na wa i hala iwaena o ka lahui mai Hawaii j |ahiki aku i Kauai, he kokua ikaika loa | lakou no ka lahui ma ke pale ana ī na hana j īno, a me ka hooikaika ana no na hana 1 pono. Aka, aole ka hapa nui o ia poe i makua i keia wa. Ua lawe ke Akua ia | iakou i kahi e maha ai. Ua hele pu lakou i me na alii pono a me na makaainana pono, j a ua nele ka pono i kela mau koo. Ina e ! nana kakou i keia ekalesia o Kawaiahao, ua maopopo he b hulehu no na koa ikaika o ka pono iloko o na makahiki pokole i aui hope ae nei, a ua haule aku lakou mai waena aku o ko kakou heluna o k*a honua nei. He pou hoa'loha a he poe hoa lawe j hana pu ine kakou iloko o ke kihapai a ka j Haku; aka, i keia wa ua hoonele m kakou,) oole ko iakou mau kokua pu ai»a me kakou.! Aia kela wahine haipule o Kapalama, o' Kekai, ua hala. O Umolele ko Waikiki; | Koa. Kaweloheaiii a me Kanui o Moiliili; Ehu, Lima, Pine a n.e Kalaiia o Manoa, Aliko, Oaniela, Kauhi, a me Kiia o Makiki; a iloko nei o ke kaona o Kapule, Kaihumua, I Pahau, Kekuanaoa, loane I:, a me kekahi ] j poe e ae. He poe hoahana lakou īloko o ka j pono a ka Haku, a he mau makua hikou no | l kekahi poe e noho ola nei. Aka, aolekol | lakou inau helehelena me kakou i keia wa.! : Ua hana lakou oi kau ka la, a ua napoo ka | ; la, ua pau ka w.i hana. A ke manao nei \ ; au e like me ko kakou ike iwnena o kakou ! iho, pela no īloko o na ekalesia e ae a pau; | ua lawe ia na hoa hana kahiko iloko o ka pono, na koo o ka pono iwaena o ka lehu-! lehu, aole hoi i paa pono l:o lakou mau ; makalUi».. A no ia kumu, i ka hiki ana j mai o na hoowalewale iwaena o kanaka, I ao!e kakou i lawe pono me na kokua i ike i maka ia no ke p 'e ana i na hana ino a me | ka hookupaa ana maluna o ka pono. 5 Heaha kekahi mau hoowalewale e hoo- \ halawai nei me kanaka i keia wa ? \ 1. O ka puni lealea, oia kekahi mea e j alakai hewa nei i ka manao o ka lahui i keia wa. 0 keia ake lealea, ua hele maluna o ka lahui holookoa me he kai mimiki la, a ua hoopuni ia ko kakou poe opio a me na poe oo me na hana e pili ana no na mea leaiea wale no. Me he mea la, ua poina i ka lehulehu ka lawe kopono ana i na hana lealea, me ka malama ana i na rula kupono o ia mau mea, a ua holomoko ka maneo o kanaka iloko o na lealea kino me ka ike ole j aku i ka palena. O ka heihei lio ma Wai-i kiki, a ma na wahi e ae no hoi, ua lawe pu > kanaka me ka pili dala, ka oni a me na ; hana e ae i kupono o!e i ka noonoo pooo o | ke kanaka. O na keaka e lawe ia mai nei | a e kukulu ia nei ma keia kulanakauhaie, a j raa kekahi mau apana e ae o kakou, ua | kauo ia mau haoa i ko kakou po- opio iloko < o ka inu ana i na waiona, ka hakaka ana, | ka auwani wale ani i ka po, a me na hana ; pono ole e ae he nui wale. O ka pepa pili- j waiwai e hana mau ia nei ma kekahi mau [ kauhale, he mea ia e ino ai ka lihui, he) makua no oa palauale'o, a he mea hooka-; huli i na manao maikai o ke kanaka; e hoo-1 lapuwale ana i ka lahui a e hoo-1 hilahiia ana ī ka inoi maikai o ka poe lawe*! . lawe iloko oia m: u hana. [' 2. O ka puni ona, oia kekahi o na hoo- | ' waiewaie ikai*«a o keia wa. Ke Uha rtei' 1 keia hana raawae;;j o ko kakou mau moku-!, puoi e hke me ka iaha ole aoa mamua. He j mea loaa wale no na waiona i kapeeei makemake ana. O ka poe i iou ole mamua | ke inu nei lakou i keia wa; a ua komo keia j hana iloko o na &%Ush. O keia !a hosnc,' ■

he ia ina mes no kek*hi r*e. kekahi maa s.pnu. *rai ** en» a hoopa. a hin* hooniīna i «e Akus. He mea uaunnh' ke;a ke hai aku. a'v<2 oki e:»o ke'?.. A !Ha e ike kakaa skaik + ina zme ka maoli no e keia heowalewale. He hiUhna no ki poe ka heie lamkiia ana o poe ona iw'ena o kekahi hapa o kikou. He : oiiio, eo'e i ra*i fo.i kiiei iloko o keia hana !apawj<d, ke kupan r.ei kekihi pee.; Aka, ke heokeke ikaika r.?i keia eei i ka poe pou?. t T s heepuni ia m pee op o rr.e ea hoewa^®ka mu sna i na eea ona. 3. O ka hehi sua i ka maluhia oka «a Sabati. He oiaio aoie i ir.o «oa kakeu elike me kekahi nnu kulaaakauhale ma na-aina e. Aka, oka mj!uh : a okaia o ka Haku i keia wa, aole i Ike me na makihiki i htU ; he miln \ oi iloko oia Giau la ; he la hoomaha x ; ia. ah j la heano, e like me ka oleia ake Akua. Ke hookahuii m nei kela ano :r.mkai oka la Sabati, i la leaiea wa'.e no ; i U ahaaina me ka hooholo lio a me na hana kue i ka maluhia oka lehulehu. Ma Heno- ? lulu nei, ua halawai ko kakou poe opio, a j me na makua kekahi, rae na hoowalewale j ' i kela a me keia pule. ekauo ana i ko kakou mau u»iinao e haalele i ka hale o ke Akua, \ : a e heie aku mamuii o na laelea kino me ' | ka hoopoina ī na hana kupono no keia la. ! Oia iho la kekahi mau heowaiewale īka-1 j ika a'u i ike ai, a ua ike pu no kakou a pau, | a he n;ea pono ia kakou ke noonoo akahele i no keia mau mea. Ka puni leaiea, ka puni | ona a me ka hoowahawaha īka la Sabati,; he muu hoowalewale keia ekolu e hoao nei j e kulai i ka pono o ka aina, a e wawahi i ka j maluhia o na kanawai o ka aina a me na j kanawai oke Akun. Ina e lanakila keia j mau mea ino maluna o ka lahui kanaka, he-; aha ka hopena ? He mea hiki o!e ia kakou I ke helu i na poino e ukali ana mahope o ka j lanakiia o keia tnau hewa maluna o kekahi | i ! lahui kanaka. He ino ka mea maopopo, he he ino uo ka iahui. Ua maopopo keia ma na moolelo i ike \<\ ma na aina e, q ma ka j olelo ake Akua, a ma na mea no hoi a ka- | kou e ike maka nei ma keia nina kulaiwi o j kakou. Oka hopena oka haawi holookoa | ana oke kanaka ia ia iho mamuli oka leaI lea, a me ka ona, me ka hana ino ika la hoano o ka Haku, he hopena lapuwale ia. Pehea kakou e hoopale ai i keia mau hoowalewale ? He mea maopopo loa no ka haina o keia mau ninau. Ke i mai nei ke Alii naauao, 44 ina e hoowalewale mai ka poe hewa, mai ae aku." Oka haina au a ka hoahanau e pane aku ai ka mea hoowalewale mai ia oe e hana hewa, oia no ka hoole aku, aole. Ai ka wa e hoowalewale ai ka mea hewa ia oe e ke keiki opio a me ke kaikamahine, e pane aku oe, aoīe. M&i ku a paio aku me ka mea alakai hewa; mai nana aku ī kana; mai hoolohe; mai hele pu me ia; mai hoolauna aku. E hoole ika ha- ; na hewn, a e kupna ma ka hoole ma ka mana o ku Uhane o ke Akua, nole ma ke | akamai oke kanaka. He kokua no kou e ! pono ai, oia o Ivristo ka Haku. Ua haawi ; inai Oia i kona inoa maluna ou, a ua kahea ! Oia ia oe i keiki nana. E lawe inai ee i i keia olelo a kou Makua ma ka lani, i hoike j ia mai ma o So!omona la, ī lei no kou ai, a j i kokua no ka la oka heowalewale : "E ! kuu keiki, ina e hoowalewale mai ka poe ! hewa ia oe. mai ae aku. I