Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 18, 3 Mei 1879 — Page 3
E NA
Lede a me na Keonimana !
o ka
MAKANI APAAPAA O KOHALA.
E Kipa, E Naue, E Komo, A e ike i na Nani o kela a me keia ano o na Waiwai Hou Loa i hiki mai nei ma ko maua HALEKUAI MA KAIOPIHI ! Malaila no e loaa ai ia oukou keia mau Waiwai Maikai malalo iho nei : NA PAPALE WAHINE HULU NANI HOU LOA E PULELO AI I KA MAKANI, Ina no hoi e kau mai i ko poo, aohe i kana mai ua mea o ka Pulelo o na Lipine a me ka luhe maewa o ka Hulu i ke oho makani, nana aku no hoi. hele kela a "Kau ka Iwa he la makani,"' i ka ua mea o ka Nani Lua Ole, oia no oe la o ka HULU MAMO GULA LELOLELO O KA IU O GOMOHERA. NA KIHEI KUWELU. O keia mau Kihei, aohe i laha ma na Halekuai e ae. ma ko maua Halekuai wale no ; ua lawe mai maua no ka Pomaikai o na Lede papalina nohenohea o ua aina nei a ke aloha i anoi ai ; ina no hoi oe e Hoani ae ana i ka Aluna Ahiahi. Nolaila, ke kau leo aku nei maua ia oukou, ano wale no ka wa Kupono e loaa ai keia mau Kihei Nani ia oukou NA LEI A-I HIPUU KIKEPA O NA KEONIMANA E LINOHAU AI. Ke hoohiolo nei iloko o ko maua Halekuai na Lei A-i Silika o na ano waihooluu like ole he nui, o kau mai ai i ka A-i, aohe i kana mai ke kinikohu. Na Kamaa Hila Aulii a Mikioi o na Kane, Wahine a me na Kamalii. O keia na Kamaa Hila Aulii Helu Ekahi a maua i lawe mai ai no oukou e na Lede a me na Keonimana o ua Aina Haaheo nei. He mau Kamaa keia e uwe hone ai i ka Papa Lohi o Maukele, oia no oe la, o ka Leo o ke Kolohala i ka po Lai. NA WAIALA MOANI ALA LOA. Eia pu no hoi ia maua na Waiala Iliahi Moani Ala Loa no na Hainaka, e unuhi ae ai oe aohe i kana mai ka puia i ke ala me ke onaona, NA KALAKOA. Eia no hoi na Lole Kalakoa ke ahu mokaki mai nei o na ano he. nui wale. Na Pahu. A pela no hoi me na Pahu Pake, i hele kela a panio lua o waho i ka waniki. Na Moena. Eia no hoi ia maua na Moena Pake, oia no oe la o ka Pawehe o Niihau ka panio Na Pa, Bola, &c.. A eia no hoi ma ko maua Halekuai nei na Pa, Bola, Ipukukui, o ke nui a me ka liiii, a me na waiwai e ae he nui wale, he hiki ole ke hue pau aku i ka nui launa ole. O keia mau waiwai i hoakakaia maluna, e loaa no ia oukou ma ke kumukuai makepono loa.
AKINA & ASEU,
Kaiopihi, Kohala, Hawaii, No v. 9, 1878. 885 tf
$5.00 MAKANA.
UA lilo a nalowale mai ka pa aku ma Lepekaholo, Alanui Maunakea, ma ka Poalima oia ka la 4 o Aperila, kuu lio keokeo i kuni ia me ka hao kuni KC ma kekahi wahi o kona kino. E haawiia no ka makana i hoikeia maluna i ka mea a mau mea paha nana e hoihoi ae ma ka halekuai o T. Asee ma ka huina o na alanui Moi me Nuuanu ma Polelewa, Honolulu.
AKAI Pake. Ewa, Oahu. Apr. 9. 1879. 908 4t
Kahikina Nui !
Helu 62 Alanui Papu.
Ua loaa mai nei ma na mokuahi a me na moku pea na waiwai he nui. Na Lole Kane Aulii maikai, Na Lole Keiki Aulii maikai, Na Lole Wahine a me na mea he nui wale. Na Kamaa Butl a me na Kamaa Haahaa. Eia malalo iho ke Kumukuai o no Waiwai pau. Na Kalakoa Farani, 15 keneta o ka I a Na Kalakoa Enelani, 12 keneta o ka I-a Na Kalakoa Amerika, 8 keneta o ka I-a Na Keokeo aeae, 10 keneta o ka I-a Na Keokeo laula mai ke 30 & hiki i ke 37 1/2 keneta o ka I-a Na Tawele Lilina holoi lima, 75 keneta o ke kakini Na Uhi Bela Lilina, 100 iniha ka laula, $1 no ka I-a Na Uhi Bela Lilina, 90 iniha ka laula, 90 keneta no ka I-a Na Silika o na waihooluu like ole, ua oi ae ke emi mamua o na kumukuai kahiko Na Alapia maikai $4 no ka holoku, he eono dala ke kuai mamua A he nui wale na waiwai i hiki ole ke helu papa aku, e kuai ia ana ma ke kumukuai oluolu loa. Hele nui mai ? Hele pau loa mai a e ike no oukou iho E kuai ia aku ana keia mau waiwai me ka hakalia ole no ko'u kaawale ana aku no Europa i keia Kupulau ae nei 907 tf
S. MAGNIN.
Honolulu, Apr 17, 1879
Na Wa t a me na Nani Hoohiluhilu.
KE hoike aku nei o CHUNG FOY imua o ka lehulehu, aia oia ke paa nei ma kona lima i na mea hoohiehie i kupono no na Keonimana a me na Lede, oia hoi na WATI WALTHAM, Na KAULA GULA, Na KAULA DALA. Me na Wati Nui Amerika i kupono no ke kauhale, a me na mea makamae e ae he nui wale, a e kuai makepono aku ana oia ma ke kumukuai haahaa loa. Mea Hana Wati a me na Mea Gula. He Maliu no oia i na kauoha. He 25 keneta wale no ke aniani poi o ka wati. Aia kona halekuai ma ke alanui Nuuanu, ma o mai o kahi o Hollister & Co. 893 6ma.
KO
G. WEST
MAU HALE HANA KAA HOLO LEALEA!
Kaa Lawe Ukana, Kapili Kapuai Hao, ME KA Hana Hou ana i na Kaa Nahaha. E LOAA no i ka poe e makemake ana i na mea i hoikeia maluna ke hele ae ma Polelewa ma ewa iho o ka halekuai o Kakela me Kuke, a makai o Ainahou, mauka mai o ka Hale Dute. E hana ia na hana a pau me ka maikai wale no. E hooko ia no hoi na kauoha me ka eleu, a me ka hikiwawe. (876 3m)
WAHIE ! WAHIE !!
Auhea ka poe
KAHU AI, a me ka poe PUHI PALAOA !
He mau PAILA WAHIE no ke kumukuai makepono ! E ninau ia S. E. Timoteo ma ka pa o ke Kula Kahunapule, ma Kawaiahao. 902 tf
PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO
O KA
MOKUMAHU HAWAII
"LIKELIKE,"
KAPENA. REYNOLD.
Poalua Mei 6. ho ra 5 pm.................Kaapuni ia HAWAII
Poalua Mei 13, hora 5 pm..............................Hilo
Poalua Mei 30, hora 5 pm................Kaapuni ia Hawaii
Poalua Mei 27, ho ra 6 pm..............................Hilo
Poalua Iune 3, ho ra 5 pm................Kaapuni ia Hawaii
Poalua Iune 10, ho ra 5 pm.............................Hilo
Poalua Iune 17, hora 5 pm..............Kaapuni ia Hawaii
Poalua Iune 24, ho ra 5 pm.............................Hilo
AOLE AIE NO NA UKU OHUA !
Ke hoole ia aku nei ka aie no na uku ohua. a ke hoike ia aku nei i ke akea, ina he mau paiki, ukana a puolo hooili ko lakou e pono e hoailona ia me ka moakaka pono; aohe no e ae ia ka lawe ana i na ukana, paiki a me puolo i hoailona ole ia ke ole e kakau ia ka loaa ana mai
HE KUIKE KA UKU UKANA.
Ma na ukana a pau a na makamaka, e pono e uku mua ia. A e hookoia no na kauoha no ka lawe a hiki i kahi i makemakeia. A e malama ia no me ka makaala na ukana, paiki a me na puolo, lio, pipi a me ka hoki.
E hoailona ia me ka moakaka na Pahu Rama a me Waina.
O ka poe no lakou na ukana o keia ano e pono e hoailonaia me ka moakaka, a i ole e kakauia me ka moakaka ka loaa ana mai o ka poe no lakou keia mau waiwai.
O na koina no na pilikia a me na poho, e pono e hoike koke ia mai iloko o ka malama hookahi.
Aole e ae ia na hookele kaa, na keiki a me na mea like, e pii iluna o ka mokuahi i ka wa e pili mai ai ika uapo, aia wale no a pau na ohua eepakeke i ka lele.
No ke ake nui e hoopomaikaiia ka lehulehu kaahele, ua hoololi ae nei na ona o Likelike i ka Papa Hoike Manawa o ia Mokuahi e like me maluna.
Ma ka Hale Oihana e loaa'i aa Palapala.
Aole keena o hope e lilo, aia wake no a kaa mua mai ka uku moku. Aole e ili ka hewa no na paiki, ukana puolo paha, ke ole e kakauia ka loaa ana mai. E hookaaia ka uku ukana ka wa e noiia aku ai.
WIL DER & Co.
OLELO HOOLAHA.
Castle a me Hatch.
O KAKELA OPIO A ME F. M. HATCH, ua hoi laua ma ka lawelawe ana i ka oihana Loio Ua hiki ia laua ke ku imua o na Aka a pau, mai ka Aha Hoomalu a hele iluna. A e lawelawe no hoi ma na hana pili i ka hooponopono waiwai, me ka imi ana i na Palapala Sila Aina, ka hana ana i na Palapala Kuai, Hoolimalima, a me ka Hoaie Dala ana.
W. R. CASTLE, Luna Hooiaio Kope
Keena Hana, maluna ae o ka Halekuai o Dillingham & Co.
Helu 37, Alanui Papu. 3 6ma
AL FRED S. HARTWELL,
[HAKAWELA.]
LOIO a he KOKUA ma ke KANAWAI !
Aia kona Keena Oihana maluna ae o ka Hale Baneko Hou o Bihopa ma. 867 tf
CECIL BROWN.
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI
A HE AGENA no ka Hooiaio ana i na Palapala no ka Mokupuni o Oahu. Helu 8, Alanui Kaahumanu. Honolulu. H P A. 2y
RICHARD F. BICKERTON,
[PEKE TONA.]
LOIO a he KOKUA ma ke KANAWAI !
E HELE ANA OIA IMUA O NA AHA HOOKOLOKOLO a pau o keia Aupuni ma na ano hihia a pau, ina paha ma Oahu nei, a ma na Mokupuni e ae. Ua makaukau mau oia i ka hana ana i ka Palapala pili kanawai o kela a me keia ano. Ua hiki no hoi iaia ke hoaie dala aku ma ka moraki ana ina aina, ma ka ukupanee haahaa loa. E hanaia na hana me ka hikiwawe a ma ka uku haahaa. Keena hana, Helu 23 Alanui Kalepa, elua puka ma o aku o ka hele kauka o Kauka Minuteole. 840 ly
S. W. MAHELONA
HE LOIO ! HE KOKUA A HE PALE
ma ke Kanawai.
UA makaukau au e lawelawe me ka mikioi & me ka eleu lua ole i na hihia a pau o kela a me keia ano imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia aupuni. Ua hiki no hoi ke kakau i na palapala a pau e pili ana i ka Oihana Loio. E loaa no au ma ko'u hale noho mauka iho o Kawaiahao, a i ole ma ke keena hookolokolo o ka Aha Hoomalu a me ka Aha Kiekie ma Honolulu nei. O ka poe makemake e aie dala, he oluolu ka ukupanee. 876 3m
JNO. LOTA KAULUKOU.
LOIO A HE KOKUA.
UA makaukau au e lawelawe i na hihia a pau o kela a me keia ano iloko o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni. Ua hiki no hoi ke hana i na palapala a pau e pili ana i ka Oihana Loio me ka eleu. E loaa no au ma Heeia Koolaupoko, a ma Honolulu no hoi i kekahi manawa. 877 3m
DAVID K. MALEKA.
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
UA makaukau au e lawelawe i na hana a pau ma keia Oihana imua o na Aha a pau o ka mokupuni o Hawaii. E loaa no au ma ka; hale hookolokolo ma Hilo, a e hooko ia no na kauoha mai na wahi a pau o ka mokupuni me ka hikiwawe loa. 882 ly oe26
EDWARD KEKOA.
HE Loio no na Aha Kakau ole ma Hawaii. Aia kona Keena Oihana ma alanui Waianuenue, ma o mai o ka hale hookolokolo o Hilo, o Nani Kaauea ka inoa. E loaa no make Keena mawaena o ka hora 8 am a me ka hora 4 pm., ke ole he pilikia e ae. 882 ly oe26
J. KAPOHAKIMOHEWA.
He Loio a he Kokua.
NO na Aha Hoomalu a mo Apana o ka mokupuni o Maui. E loaa no au ma Makena, a e hooko ia na kauoha mai na wahi e ae o ka mokupuni me ka eleu a me ka hikiwawe loa 883 6m no2
S. M. P. KALEO
He Loio, he Kokua, a he Pale ma ke Kanawai.
NO ka Aha Apana a me ka Aha Hoomalu o ka Apana o Wailuku, Maui. E loaa no au ma Waiehu, Waihee, a i ole ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku. 884 ly no9
P. NUI.
LOIO ! LOIO!!
O ka Ua Ukiukiu o Makawao, Maui.
UA makaukau oia e kokua i na mea a pau e hele aku ana i ona la, ma na mea pili kanawai imua o ka Aha Apana a me ka Aha Hoomalu, me ka Aha Keena a ka Lunakanawai; Kaapuni o Maui. E loaa no au maka Hale Hookolokolo o Makawao, a i ole ma Haiku. 885 ly no 16
HEN RY N. KAHULU
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
UA makaukau no au e lawelawe i na hana a pau ma ka Oihana Loio imua o na Aha a pau o ka mokupuni o Oahu. E loaa no au ma ko makou Keena Oihana ma alanui Papu, Helu 31. E hookoia na kauoha mai na wahi a pau o ka mokupuni me ka eleu a me ka hakalia ole. 885 ly no16
ASA KAULIA.
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
UA makaukau au e lawelawe i na hana a pau ma keia Oihana imua o na Aha a pau o ka mokupuni o Oahu. E loaa no au ma ke Keena Oihana ma alanui Papu, Helu 31 ; a e hooko ia na kauoha mai na wahi a pau o ka mokupuni me ka eleu a me ka hikiwawe. 885 l y nol6
L. A. THURSTON.
LOIO !
WAILUKU, MAUI.
889 6m dec 14
TIMOTHY KALAEONE.
He Loio a he Pale ma ke Kanawai.
IMUA o ka Aha Hookolokolo Apana o Kawai hau, Mokupuni o Kauai. A he Agena hoi no ka hooiaio ana i na Palapala Kepa no ia Apa na. E loaa no au ma Anahola, a i ole ma Waiakalua, Koolau, Kauai. E makaala no au i na kauoha me ka eleu loa. 895 ly Jan. 25.
J. W. M. POOHEA.
He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
No na kanaka a pau imua o ka Aha Apana a hiki imua o ka Aha Kaapuni ma ke keena no ka Mokupuni o Molokai; a he Agena Hooiaio Palapala Kepa no hoi no ia Apana. E hookoia na koi-i a ka makemake me ka eleu loa. E loaa no au ma ko'u home ponoi oia o "Kalauonaona" ma Wawaia, a i ole ia, ma ka Halehookolokolo ma Pukoo. 895 ly Jan 25
D R. F. LESLIE MINER.
HE Kauka Lapaau a me ke kokua ana i na wahine hanau keiki. Aia kona keena hana ma ka Hale Kuai Laau Lapaau o Sereha, ma ke kihi o na Alanui Papu me Hotele. 881 ly
OLELO HOOLAHA.
AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o Wm. H. Wright o Koloa, Kauai i make. Ma ke keena imua o ka Lunakanawai Kiekie Harris. Kauoha e hoolaha i ke noi e apono i na papa hoike, hookuu anan, a e mahele i ka waiwai. Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a me ka papa hoike a John N. Wright no Koloa, Kauai i make, e noi ana e apono ia ma na hoolllo he $21,278.32, a e hoike ana o na mea i loaa mai ia la he $16, 637.00, a e noi ana e nana a apono ia keia mau mea, a e kauoha ia e mahele i na waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana iaia a me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano. Ua kauoha ia, o ka Poakahi ka la 19 o Mei, 1879, ma ka hora umi o kakahiaka imua o ka Lunakanawai la ma ke keena, ma ka hale hookolokolo ma Honolulu, oia kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na papa hoike i olelo ia, a o ka poe a pau i pili malaila e hele mai a e hoike i ke kumu ina he kumu io ko lakou e ae ole ia ai ua noi la, malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i olelo ia. A o keia kauoha ma ka olelo Beritania a me Hawaii, e paiia maloko o ka P. O .Advertiser a me ke Kuokoa he mau nupepa i pai a hoolahaia ma Honolulu i ekolu pule mamua ae o ka manawa i olelo ia no ka hoolohe ana.
Kakauia ma Honolulu ko Hawaii Pae Aina i keila la 12 o Aperila 1879.
CHAS HARRIS, Ikea: Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.
907 3t A. Rosa, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai o A. Kalama k o Manoa, Oahu, i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai Hon. A. F. Judd. Olelo kauoha e hoolaha aku no ke nui ana mai e koho i lunahooponopono waiwai. Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a David Malo ke keiki ponoi, no Manoa, Oahu, e hoike mai ana o A. Kalama k. no Manoa, Oahu, ua make kauoha ole ma Manoa, Oahu, ma ka la 12 o Feberuari 1879, a e noi ana e haawi ia ka palapala hookohu lunahooponopono waiwai ia David Malo. Ua kauoha ia o ka Poalua ka la 27 o Aperila, 1879, oia ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i na noi la, imua o na Lunakanawai la ma ke keena hookolokolo o keia Aha ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou e ae ole ia ai ua noi la. A o keia olelo kauoha e hoolaha ia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ka Nupepa Kuokoa he nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Apr. 8, 1879.
A. FRANCIS JUDD, Ikea: Lunakanawai o ka Aha Kiekie.
A. Rosa, Hope Kakauolelo. 906 3t
Kakela a me Haki, no David Malo.
MA ke keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina, ma ka waiwai o Umiumi k no Opea, Hilo, Hawaii i make. Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka palapala noi a Kaia k ka lunahooponopono o ka waiwai o Umiumi k no Opea, Hilo, Hawaii i make, e noi ana e hoapono ia kona moowaiwai a e hookuu iaia mai ka oihana, a e hooholo ia ka waiwai i na hooilina. Nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poaono oia ka la 17 o Mei, 1879 ma ka hora umi o kakahiaka, ma ka hale hookolokolo ma Hilo oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i na noi la a me na mea kue ke hoike ia.
F. S. LYM AN, Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu H P A.
Hilo, Hawaii, April 8, 1879. 907 3t
MA ke keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina, ma ka waiwai o Honolulu w no Laupahoehoe, Hilo, Hawaii i make. Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Puniawa, ka lunahooponopono o ka waiwai o Honolulu w no Laupahoehoe, Hilo, Hawaii i make, e noi ana e hoapono ia kona moowaiwai a e hookuu iaia mai ka oihana, a e hooholo ia ka waiwai i na hooilina. Nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poaono oia ka la 17 o Mei, 1879, ma ka ho ra umi o kakahiaka, ma ka hale hookolokolo ma Hilo, oia ka la a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoike ia.
F. S. LYMAN,. Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu H P A.
Hilo, Hawaii, April 8, 1879. 907 3t
MA ke keena o ka Lunakanwai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina, ma ka waiwai o I (pake), no Puueo, Hilo, Hawaii i make. Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a G. W. Akao Hapai, ka lunahooponopono o ka waiwai o I (pake), no Puueo, Hilo, Hawaii i make, e noi ana e hoapono ia kona moowaiwai a e hookuu iaia mai ka oihana, a e hooholoia ka waiwai i na hooilina. Nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poaono oia ka la 17 o Mei, 1879, ma ka hora umi o kakahiaka, ma ka hale hookolokolo ma Hilo, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoike ia.
F. S. LYMAN. Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu H P A.
Hilo, Hawaii, April 8, 1879. 907 3t
E IKE auanei na kanaka a pau ke nana iho, o makou ka Poe Hui ma Kailua, Koolaupoko, Oahu, ua lilo ia makou na apana kula e pili ana ma na aoao a pau o ka loko o Kaelepulu a me ka apana okoa o Makawao mauka o Kailua, ua kapu na mea a pau maluna o ua mau aina la no makou. Aole e kii wale ka poe kuluena ole, i na mea a pau o luna o ua mau aina la, aole no hoi e hele wale na holoholona o ka poe mea aina ole ma ua mau kula la. Ina e loaa kekahi kanaka a mau kanaka paha, a me na holoholona i ko makou luna ia Samu a i kona hope paha, e uku no e like me ke kanawai o ka aina 905 4t
Na PUHI me ka POE HUI o Kailua.
E IKE auanei na kanaka a pau ke nana mai i keia, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hooki a hoopau loa aku nei au i ke kuai ana a Kalawaianui me Kimo Pelekane i ka apana aina o Luana, oia o Kaluamoo ili o Niukee, a me ke kahua hale o Kamaipipipi. nona ka Palapala Sila Nui Helu 4162, Kuleana Helu 907, me ke kau ole aku o ko'u pulima ma keia kuai ana. Nolaila, o ua apana aina la i haiia ae la maluna, ke lawe nei au ma ka poho o ko'u lima, e like me ka mana i loaa mai ia'u ma keia Sila mai ke aupuni mai, ke hoole a hoopau aku nei au i ka mana o ke Sila mua a me ke kuai ana, e lilo keia i olelo paa a oiaio mai keia la aku.
Owau no D. H. KEKUKAHIKO,
Honouliuli, Ewa, Oahu, Mar. 25. 1879. 904 4t
OLELO HOOLAHA.
O NA poe a pau ke ike ia ua komohewa ma ka aina o HONOULIULI, ma ka Apana o Ewa, mokupuni o Oahu, no ka lawe ana mailuna aku o ka aina i na Bipi, Lio, Puaa, Pelehu, a me na hua o na ano a pau, a me ke ki manu ana, e hoopii ia ana lakou ma ke kanawai. O na bipi, lio, hoki a me na holoholona e ae ke ike ia ua komohewa ma ia aina, e kaki ia lakou he hapalua dala no ke poo hookahi no ka pule no ka ai ana i ka mauu, a e hookomo ia no hoi iloko o ka Pa Aupuni. A e pepehi ia na ilio a pau loa.
Kakauia i keia la 28 o Mar. 1879.
JAMES CAMPBELL, Konohiki.
Na kona Loio E. T. O'Halloran. 905 4t
Hoolaha a na Hope Hooponopono Waiwai.
O NA mea no laua na inoa malalo iho, ua kohoia i mau Hope Hooponopono Waiwai no ka waiwai o C. Ai o Wailuku, he mea i Banekerupa. Ma keia ke hoolaha ia aku nei i na kanaka a pau i aie ia C. Ai i oleloia, e hookaa koke mai lakou ia M. Green ma ke keena hana o M. Phillips & Co., ma Honolulu, a i ole ia ia T. W. Everett ma Wailuku, Maui.
M.GREEN, T. C. ACHONG.
Na Hope Hooponopono Waiwai o ka waiwai o C. Ai he Banekerupa. 895 tf
MA ke keena oka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina, ma ka waiwai o Makahuhu w, no Kihalani, Hilo, Hawaii i make. Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Kaloa k, ka lunahooponopono o ka waiwai i Makahuhu w, no Kihalani, Hilo, Hawaii i make, e noi ana e hoapono ia kona moowaiwai a e hookuu iaia mai ka oihana, a e hooholo ia ka waiwai i na hooilina. Nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poaono oia ka la 17 o Mei, 1879, ma ka hora umi o kakahiaka, ma ka hale hookolokolo ma Hilo, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoike ia.
F. S. LYMAN, Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu H P A.
Hilo, Hawaii, April 8, 1879. 907 3t
MA ke keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina, ma ka waiwai o Apiipii k, no Honomu, Hilo, Hawaii i make. Ua heluheluia a ua waiho ia ka palapala noi a M. Kirchhoff, e noi ana e hooholo ia na hooilina o ka waiwai o Apiipii k no Honomu, Hilo, Hawaii i make, a e hoonoho ia kekahi mea kupono i lunahooponopono no ia waiwai. Nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poaono oia ka la 17 o Mei, 1879, ma ka hora umi o kakahiaka, ma ka hale hookolokolo ma Hilo, oia ka la a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoike ia.
F. S. LYMAN, Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu H P A.
Hilo, Hawaii, April 8, 1879. 907 3t
Hoolaha a ke Kahu Malama Waiwai.
UA hookohu pono ia mai ka mea nona ka inoa malalo i kahu malama no na waiwai a pau o Mr. Kahananui he mea pupule, no Hana, Maui, a ua loaa pu mai ia'u he mana hoolimalima aku i na aina, mai ka mea hanohano Abr. Fornander ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Nolaila, ke hoike ia aku nei ka lohe i ka poe a pau i aie i ka mea pupule e hookaa koke mai, a o ka poe a pau a ka mea pupule i aie aku ai, e waiho mai me ka bila ana i kakaa inoa ai, iloko o na malama eono mai keia la aku, o nele auanei lakou; a o na waiwai hoi a pau o ka mea pupule e paa nei ma ka poho lima o kekahi poe e ae. e hoihoi koke ia mai i ka mea nona ka inoa malalo.
JOSEPH ANAKALEA. Kahu Malama Waiwai o M. Kahananui.
Halehaku, Maui, Aperila 11, 1879. 907 4t
AHA Hookolokolo Kaapuni Apana Eha ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai o Pohakahi k o Wahiawa, Kauai, i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai Kaapuni ma ke keena. Olelo kauoha e hoolaha aku no ke noi ana mai e koho i lunahooponopono waiwai. Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a Nahalemahiki k, e hoike mai ana o Pohakahi no Wahiawa, Kauai, ua make kauoha ole ma Wahiawa, ma ka la 5 o Mar. 1856, a e noi ana e haawi ia ka palapala hookohu lunahooponopono waiwai i ka mea hoopii. Ua kauoha ia o ka Poaono, oia ka la 10 o Mei 1879, i ka hora 10 kakahiaka oia ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i na noi la, imua o na Lunakanawai la, ma ke keena hookolokolo o keia Aha, ma Koloa, Kauai, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu ina he kumu oiaio ko lakou e ae ole ia ai ua noi la. A o keia olelo kauoha e hoolaha ia ma ka olelo Hawaiii ekolu pule ma ke Kuokoa he nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Keloa, Kauai, ko Hawaii Pae Aina. Ape rila 1,. 1879.
JACOB HARDY, 906 5t Lunakanawai Kaapuni Apana Eha H P A
C. C. Coleman.
Ama ra a he Mea Hana Mekini, Kapili Kapuai Hao Lio. A ME KA Hana ana i na Kaa Lio, &c., Hale Hana ma Alanui Alii, e kokoke la i 894 ke Alanui Papu. 3m
E Kuai ia Ana,
HE 1,000 Hipa a me 8,000 Kao o ka Hui Hanai Kao o Kaupulehu ma Kona, Hawaii. E ninau ia H. Cooper (Kupa) o Kailua. 858tf
A. S. CLEGHORN & Co.,
Na Kanawai o ke Ola Kino.
NO KA AUAU ANA.
UA maa ko Hawaii nei i ka auau. He mea maikai ka auau ana i mea e maemae pono ai ke kino. No ka mea, o ka maemae o ka ili o ke kanaka kekahi mea e pale ai i ka mai. Ke puka mau nei ka hoa mai ka ili mai o ke kanaka mai ole. He makalii loa na puka iloko o ka ili o ke kanaka kahi e puka mai ai ka hou. Ke hoike mai nei na Kauka akamai i ko lakou nana ana i ka ili o ke kanaka me ka ohe nana, o ka lehelehu o na puka hou wa kekahi iniha kuea o ka poho lima he 3528. He 1-4 o ka iniha ka loa o ua mau puka la. Nolaila ua like me 882 iniha, oia hoi 734 kapuai ka loa o keia mau hawai liilii ma kekahi iniha kuea o ka poho lima. Ma ke kuekue wawae he emi ka nui o na puka hou. Ina nae i lawe ia he 2800 puka hou ka awarika ma kela kuea iniha keia kuea iniha, a he 2500 iniha kuea ma ka ili holookoa o ke kino o ke kanaka ui, alaila he 7,000000 puka hou ma ka ili okoa o ke kanaka. Oia hoi 1,750,000 iniha ka loa o na hawii, oia hoi 14583 kapuai, oia hoi he 27 mile a oi ?
Nolaila ua maopopo ka waiwai o ka malama pono ana i ka ili a paa keia mau hawai liilii a puka ole ka hou. No ka mea, i na aole puka pono ka hou o ka mai fiva ka hope. Nolaila ka wela o ka ili i ka wa mai. Pela e maopopo ai ke kuhihewa o kekahi poe, aia a loaa ke kunu, ka mai e ae paha. "Mai auau," wahi a lakou. "no ka mea ua mai." Ke pane aku nei au, oia ka wa kupono loa e hoauau ai ke kino, i mea e wehe ia ai na hawai kahi e puka ai ka hou. Me ka naauao nae e auau ai, i ole loaa hou ke anu. I ka hoomaka ana o ka wela e hoauau i ke kino a maemae, a kawele pono. I kekahi manawa oia no ka mea e pau koke ai ka wela, a oluolu maikai mai ke kino. I na ua nawaliwali ke kanaka, a ua kupono ole ka wai anuanu, e hoauau iloko o ka hale me ka wai pumehana ; a kawele pono mahope iho.
Pinepine kuu ike ana i ka waiwai o ka auau ana. Ke hoomanao nei au no kekahi keiki liilii. Ua kii mai ka makua i laau nona. He nui ke kunu ana, aole hiki ke hiamoe. Mai ia po a ao, a po ia la, ke kunu ikaika ana. Hele aku au e ike iaia. Kauoha aku au e hoopumehana i kekahi wai, a e hoauau i ke keiki. Pela no ka hana ana a loaa ka oluolu i ke keiki, hiamoe a ao ka po, ua pau ka pilikia. Oia wale no ka laau i haawi ia ai.
Pela no ka hana a kekahi poe e ae, a oluolu ma ka auau ana. He laau maikai loa ka hoauau ana i ke kino, ke hana me ke akamai.
Hoomanao hou au no kekahi kanaka lima lolo, i noi mai ia'u i laau e ola ai kona lima.
I na i hanai ia me ka laau hoomaemae koko o Kauka Jayne, ua lawa paha he umikumamalua omole a oi aku, a emi mai paha, e ola ai ua mai lolo nei. Eia nae ka laau a'u haawi ai. E auau i kela kakahiaka keia kakahiaka, mahope o ka puka ana o ka la, a na kekahi mea ikaika e kawele pono ia ia a maloo, a anaanai ia me ka lima i pumehana mai ka ili. Eia hoi e hoololi ka ai ana, aole ai poi wale no, e ai uwala. Mahope ike au ua oluolu ua kanaka la, ua pau ka lolo o kona lima.
Eia hou kekahi mea a'o e hoomanao nei. O kekahi kanaka ua hana iloko o ka loi a eha ka opu, nalulu ke poo, anu na wawae. Ua hele a opili loa i ka eha. Ua kii ia mai ka laau nona. Eia ka laau a'u i kauoha ai, oia hoi, he wai anu no ke poo, he wai wela no na wawae a me ka opu. Penei e hoopaa ai ka wai wela i ka opu E hookomo i welu huluhulu iloko o kekahi bola wai wela, e hiki ai ke hoomanawanui ka lima, e uwi aku ka nui o ka wai, a kau aku ka huluhulu ma ka opu ma kahi o ka eha. Eia kekahi mea i hana ia, oia ka halalo ana me ka wai pumehana. Aole laau e ae i haawi ia, o ka oluolu koke no ia.
Eia ke kumu o ka waiwai o ka auau ana, o ka maemae o ka ili. I na i holoi ia a maemae ka ili puka pono ka hou ; aka, i na aole holoi ia a maemae, pili ka lepo i ka ili a ano paa na puka hou, a ma kahi e ae e puka ai ka ino o ke kino. O ka ai a kakou e ai nei ua komo iloko o ka opu hoowali ai. Ua lilo kekahi i koko, a ua hookaawale ia kekahi ma na honowa. O ke koko hoi. ua komo ma ka puuwai a pauma ia iloko o ke ake mama, a mai laila mai hoi hou iloko o ka puuwai, a pauma hou ia iloko o na wahi a pau o ke kino, e waiho ana i na wahi hakina liilii loa ma kela wahi keia wahi e pono ai na iwi, na olona na mea a pau o ke kino. O ka nui o ke koko ua hoi hou i ka puuwai he koko elele; aka, o kekahi hapa, ua puka aku ma na paka hou, i hoike ia maluna. I na paa na puka hou i ole hiki i ka hou ke puka pono aku o ka pilikia ka hope. Ua hoopilikia ia ke ake mama, a ma ka male i ka wa kunu e hoopuka ia kekahi hapa o na mea e kupono ana e puka aku me ka hou. Nolaila ua oi aku ka hana o ke ake mama mamua o ka haawina kupono, a loaa mai ka pilikia.
Nolaila e malama pono i ka ili i maemae, a me na lole e pili ana i ka ili i maemae.
O KA MAEMAE MA NA MEA A PAU KEKAHI MEA NUI E PALE AI I NA MAI HE LEHULEHU WALE.
(Aole i pau.)
MA KE APO O KA MAKE.— Ma ka po o ka Poalua iho nei i hoohui ia ai o F. A. Schaefer me Miss Robertson ma ka berita o ka mare, a ma ka po Poaha iho nei, ko kakou Lunakanawai Kiekie C. C. Harris me Mrs Tiffany malalo oia apo hookahi. E mahalo ia ka mare no na mea a pau. O ka paa mare mua, o ke kaikamahine ia a ka Lunakanawai Robertson ; a o ka paa elua, o ke kaikamahine ia a ka Lunakanawai Allen.
KE KUMU O KE KAUA MA AFERIKA HEMA.
E hoike ana kekahi nupepa i ke kumu o ke ala ana mai o ke kaua mawaena o ka lahui Zulu a me na Beritania ma na palena o Natala. O ka inoa o ka Moi o ka lahui, Zulu o Katshwayo, & malalo ona he 42,000 kanaka, i hoomaa a hoolako pono ia me na mea kaua o ka oihana kaua.
Me keia puali kaua o Haku Kalema foda i paio aku ai mamua iho o ke kaua hope loa mai aei i lohe ia e kakou, a malalo ona he 12,000 kanaka ; aka, maiwaena ae o keia huina, he 4,000 wale no koa Beritania oiaio, a he $8000 poe kamaaina : o keia poe. ua hookuu ia aku lakou e hoomaha, a no keia pilikia ua ohi hou ia aku lakou. Me keia huina he 12,000. malalo o Haku Kalemafoda, he uuku wale iho no ka poe kupono no ke kahua kaua. e pale aku ai i ka enemi, oiai. ua pa umi ia ka nui o ko Katshwayo mau kanaka i ko Haku Kalemafoda mau kanaka kupono, a me keia huina nui o ka poe Zulu, i ikaika ai lakou e pale mai i ka lele kaua ana aku a na koa Beritania. O na kamaaina o ka puali kaua o Haku Kalemafoda. he makau lakou i ka poe Zulu, ua manao lakou ua oi aku ko na Zulu hopo ole i ko na koa Beritania. Ua hoike ia ae. i ka wa i hoouna ia ai kekahi aliikoa iwae o ka poe Basuto e ohi i mau koa, aole i loaa kekahi kanaka hookahi iwaena o lakou, aia wale no a hoopaa pio mua o Haku Kalemafoda ia Katshwayo ka Moi o ka lahui Zulu.
O ke kumu i ala ai ka hoopaapaa mawaena o ka poe Zulu a me ke aupuni Panalaau.
oia hoi, i ka wa i hoohui ia ai ka Repu balika o Taranavala, aia he wahi okana aina i noho mana like ia e ka poe olelo e a me ka Moi o ka lahui Zulu.
Ua waiho aku ke aupuni Panalaau i keia hihia i kekahi mea nana e hooponopono, a ua hooholoia, o ka okana aina e hoopaapaa ia nei, no ka Moi Katshwa yo maoli no ia.
O Sir Bartle Frere, ma kona ano Komi sina nui, ua hoouna aku oia i ka Moi i ka lono, e hoike ana, o ke Komisina ka mea nana i hooholo no keia hihia a e uku aku oia no keia mea, me ka hoike pu ana aku ma ka hope o kona manao, he Kiaaina no hoi oia no ka Lae Kauhale. He mea keia i kanalua ai ka manao o ka Moi i ka haawi ana mai i kona ae maluna o keia kumu hoololi no na pono o kona aupuni. E uku o Katshwayo i 600 pipi, i hoopio ia ai kekahi poe kipi, a i kokua ia aku ai na poe mahiai pilikia o Faranavala mamuli o na hoopilikia ia ana e kona mau koa. E hoopau aku hoi oia i kona puali kaua, a e ae aku i kona mau kanaka opiopio a pau e mare i ka wa a lakou e ike ai he kupono; (no ka mea, he kanawai no lakou, aole e mare, aia wale no a hana i kekahi hana ano nui iloko o ka puali kaua. alaila ae ia e mare.) e ae aku i na misionari kipakuia e hoi hou mai e noho ma ka aina, e ae aku i na kupa Beritania e hele mai a noho ma kona aupuni, me ko lakou mana e hooponopono i na kuee mawaena o ka lahui a me ko Europa, me ke kipaku ole aku i kekahi kanaka Europa mai ke aupuni aku me ka loaa ole mai o ka a pono mai na kupa o na aina e e noho ana maluna o ka aina.
Me keia mau auhau, ua hoopokole o Sir Bartle Frere i kona manao ma ka hoike ana aku i ka Moi o ka poe Zulu, e haawi pio mai oia i na mea a pau o kona aupuni a me kona kuokoa, me ka hoohiolo pu ana i kona mau mana kaua a pau. A e haawi pio mai oia i ka hapa o kona puali kaua, i hiki ai ke hooponopono ia ka palena o kona aupuni, me ka haawi lilo ana i ke kaikuono o Lucia no Beritania.
O keia mau koina, he mea ia e hoonele ana i ka Moi Zulu i ka hoolako ana iaia iho me na lako kaua, nolaila, ua hookahaha loa ia oia no keia mau noi, oiai, o ke kuokoa o kona aupuni, he mea ia nana i makahehi nui loa ai aole e haawi pio wale ia no kekahi mau kumu e like me keia. Nolaila, ua kauoha koke aku la ua Moi Zulu nei i na Beritania e hookaawale koke aku i ka pakaua o Lune buga mai kona mau palena aina aku, no ka mea, ua ku ua pakaua nei maluna o kona aupuni, me ka hoomakaukau koke ana i ke kaua ia wa hookahi no. Nolaila, o na pilikia i loohia aku maluna o Haku Kalemafoda, he hana ia e hooikaika nui ai oia e pale aku ma na palena ana e paa nei, no ka mea, he loa keia mau palena ana e hooikaika ai e paio aku, oiai, he ehiku mau kulani like ole o ka enemi ana e pale aku ai, ua kaawale loa kekahi mai kekaki aku.
Nolaila, i ka wa e akoakoa like ai na Zulu ma kekahi o keia mau wahi, e like me lakou i lele kaua aku ai maluna o ka regimana 24 mamua aku nei, a e like hoi me lakou e paio aku nei ia Konela Piasona ma Ekowe i keia mau la, pela auanei ke kauliilii o na wahi koa Beri tania ma kela a me keia mau kulana pakahi o ka enemi, nolaila, e pono e loaa i puali kaua nui nana e hoopio ia lakou a pau loa, a iloko o ka manawa pokole loa, e opa pu ia o Katshwayo a lilo i mea kuewa wale.
MAHALO MAKANA.
E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:—
Ua ike ka Lahui Hawaii i ka makana nani au i haawi iho nei i ka poe hookaa palua i ke dala o kau Nupepa i kinohi. O ia hoi ke kii kaulana o ka Moiwahine o na mokupuni Alebiona me lrelani, a Emepela hoi o Inia. Ua ike ia kona mau helehelena nani a maikai. A hiki i ka la 24 ae nei o Mei o keia makahiki e piha ai kona mau makahiki he kanaono. A eia ka ninau.
O keia kii nani o Victoria, o ka makahiki hea ia o kona ola ana. ?
JOSEPH KAALIHIKOA.
I wilei. Honolulu, Ape rila 30 1879.
[O ka makahiki 1872, oia ka manawa o keia kii i pai ia ai, a o na helehelena oiaio loa kela o ka Moiwahine, pela ka hoike a kekahi mea i ike maka iaia. L. H. ]