Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVII, Number 41, 12 October 1878 — Pehea e Loaa ai i ke Kanaka Hawaii ka Noho ana Kuonoono ma na Pono Kino ? [ARTICLE]

Pehea e Loaa ai i ke Kanaka Hawaii ka Noho ana Kuonoono ma na Pono Kino ?

No ka ninau holookoa.e pono kakou e kamailio malalo o na mahele eha : 1. Oka mikiaia hana. 2. oka hoopono ma na hana. 3. oka hoomana\rauui mau me ke ahonui. 4. okn malama ina ioaa. 1. Oka mikiala hana, oia haawiua maikai loa, e pono e ioaa lioko o keia me keia kanaka Hawaii e manao ana e holomua ma keia oia ana. Ao ka mea mua loa no ho» keia e pono e ioaa mua i ke kaoaka i kona wa opio i eleu ai oia ma na mea a pau. E ioaa mua loa hoi laia ka mikiala ma na hana nmhiai» a me na mea e pooo ai koua ola kino ana, ao ka. me* „ oia ke oiā o ke kanaka ; ina aoie he ai, e wiwi kakoa a e pau ika make. Aole hoi no ia waie no, aka, no ka mea, o ka mahiai oia ka hana mikiala mua ioa a ke Akua i haawi mai ai i ko kakou mau kupuoa mua loa ia Adamu ma, a ke paa nei ia kauoha a hikī i keia ia ; a o ka hana mikiaia mua loa ia a ke kinaka e pono e ike. a mahope na hsna miki&ia e ae. Aka, ke minamina nei ao i ka puana ae, he nui ioa o na k&oaka Hawaū i nele i keia haawioa maikai o ka mikiala haaa : ke kapa wale aku »ei no lakon i ka hoopalakhi, he miki»la han« i i ka hiamoe a awakea ala mai e hann, he mikiaia bana; i ka iaiaa wale īho no a po ka h i ka paniolo pipi. he mikmla haaa ; a ika haoa iki ana no hoi i kahi hai». a hīamoe :ho a po ka la i ka hapanui o lfa «naawa, he mikuaU hana ; a pe« k aku. * pela ako. m

Nid: vra!e ke koh:hewi an» o ke S»sib ! i'i® 4£.0 io c-;s mau heiokio! ' ! fce» inai fa&i kak&ewa hti, a me ieia '• ; bōcbcwabcar» aei o o'ikou i ks kakoa elelo , makuahme i tc-ai mio a ka!2£sa faoi ? Ac;« meei sa loko mai o ka paUaile'o a moiowa maoli oo me ka makaa fcaoa maoli ken ka- i hiheara aiu ? Aawe e ke kaoaka i makaa i ka ha&i. ka mea hoi i o'eloia, *« Ao'e . e poao e aī i ka 21! ' # Ke liwe nei ke kinaka mo'ean 1 ka bia« : moe i waliine maaoah», i ka palaualelo hoi,. i haka nona ' Aawe hoi oe e ka pai*oale!o ■ •> Ka makaa o oa hewa he dqī rr —Auwe : feoi oe e ka fc?amoe, M Ka makaa o ka ili- • hune V _ \ Ea ! Auhea oakoa e lawe hoaōo e oei ■ i ke aeo io naaoli o ka eiīkial* haoa. O | kona ano maoii, oia ka makaaia aoa o ke j kanaka i na hana me ka paa mao o ka ma-j niwa.—Ala mao ke kanaka mikiala haoa i | ki a h«ie aku e hooko pono i kana \ \ «tsa hana, ;na e paa e ana ua maa hana 'la j : i ka hanaia, a he nuī ka mmawa o ka la i j koe, alaiii, e hele hou ana no osa i kahi ha- i ni e ae ana i īke ai he pooo ke hana e ia hana, aqie hoi e hoomaunauna wale aku ia | hakma manawa ma ke kuauhau ana ma na ] mea ano ole me na lofa. j Eia hoi kekahi, aoie aia wale no he hana : pii o ka uku hana, aiaila hana, aole no hoi, : aia he haoa maemae alaila hana ; o na ba- ? na a paa e loaa ana ia oe, uwi waiu,eli laa, ; paiau, kahu pipi, mahiai, u pela aku. No i ka mea, aeie no he pii o ka uku hana i na | : wa a pau, a aole r.o hoi he mea loaa mau j na hana mama ; aole hoi no ia waie, aka, | no ka mea, «« Me ke kahe o kou boa oe e ai ; ai i ka ai. " | ina no ua nele i ka hana oie i kahi roa- ! nawa, aka nae, he wahi hana uuku ke wai- | ho ana no ka hapawalu paha o ka ia, a ī ole | no ka hapaha paha o ka ]a, e hana no, no ka mea, iloko o 360 1» hana olee iike me ia, e loaa ana he 360 hapawalu, !ike me $45; a i o'e o ka 360 hapaha paha, iike me $#0. No kamea no hoi, ua oi aku ka la helu, mamua o ka la helu oie—" 0 ka huina o na mea liiiii, ea iilo ia i mau mea nui." | | Aole wale hoi no ia, akn, i mau ka mikiala ! | hana me oe. j E nana oukou i na haoie, ke ala iiei la- { j kou i ka wanaao, a hele aku e hooko i ka ! ) iakou mau hana, me ke kaii oie ma ke ala j e hoolohe i na wanana ano ole—" He dala ; ka manawa, " wahi a lakou, a ua oiaio ioa kela olelo ke laweia kona ano io a hoekoia. E nana hou aku i na pukiki. ke aia nei j iakou i ka wa kakahiaka nui loa e uwi i na pipi waiu i na kakahiaka a pau me ka haule ole o ka manawa hnna, a ua ano like lai kou me ka wati, no ke kali ole i kekahi mea, ī I aka, oili mau aku no i ke taona ī ka wanaao me na kini waiu no ka ohi mai i na kenikeni; oiai, ua ike iakou, 14 He dala ka manawa. " E nana hou aku i na paue, ala no iakou i ka wa kakahiaka nui a hele aku e hana, me ke kali ole i kekahi mea. lna iakou e hana a pau e ka hana, a ua pau la okoa, olaij la, e hoi no iakou a ka hale, a e paeli hou j mawaho iho o ka hale, a e kanu kapiki, pi-1 | neki, papapa, uala, n pela aku ; me ka hooi maunauna ole i ka manawa no ka hooiohe ; ! ana i na kuauhau ano ole, oiai, ua ike la- i ! kou, " He daia ka manawa ; " e ioaa ana !| ! he mau kenikeni ma keia mau pineki, uala,! j a pela Bku. i Ano hoi, e pono kakou e ike, o na ma-1 I nawa a pau i hooliloia ma ka hana, e ohi ; j ana kakou i daia no ia manawa, a o na j I manawa hoi a pau, i hooliloia no ka hoolohe j j ana i na kunuhau me na oleio ano ole, e ohi 1 | ana kakou no ia mau hakina manawa i ka | ! ole o Ladana. ! 1 Kolaila, ina he mikiala hana kai ioko o ! i kekahi, alaiia e hoomanaoia auanei, ke hele ; | aku la oia uWuna o na meheu e hiki aku j ; ai i kahi e loaa mai ai o ke kahua e loaa | I mai ai ka noho ana kuonoono ma na pono \ , kino.. j 2. O ka hoopono ma na hana, oia keka- j ' hi mea nani loa e loaa ai i ke kanaka. He ! ! oi kitakila kona nani imua o ke dala me ke | gula. Ua like no kona nani ke loaa pono i \ | kekahi kanoka me ka nani o ke kaei gula ] | nani-keia o na anela i kaeiia ma ka puhaka ] ! o ua kanaka la. A he mea pono loa no hoi! ; e loaa keia haawina nani i ka wa opio o ke ! !jkanaka,_i oia ai hoi kona lunaikehala a ika- i ' ika i kona wa e oo ai. No ka mea no hoi, ua oi pakela aku ka ; mana o ka hoike ana a ke kanaka hoopono ; imua o ka hoike ana a na miliona kanaka ' hapi hoopono ; aole oia wale, aka, ua like , ka hihnaiia o k& oiaio o ka olelo a ke kanaka hoopono me ka hilinaiea o na olelo o ka Baibala; a o kona inoa hoi, ua lilo i momi ns ko keia ao. • Aka, ke mioamina nei au i ka hoopa-a ae maanei, he kakaikahi loa na kanaka Ha- (! waii i iawe pono i ke ano io o ka hoopono a ; hooko aku. Ke iawe kapakahi nei ka ha--1 panui ma ke ano hoopalaimaka.—-Oia keka- • ; hi poe o lakou iluna o lia awai Ua o ke -; Akua Mana Loa kahi i hookiekie ai, a eole t j no e emo a ua haule mai U no ke kolohe i j ke daia a ka Ekalesia. A ke iaweiawe nei I hoi kahi o lakou ma na oihana o ke aupuni 1 | aole no i iiuiiu aku t ua haule mai la no, no ■ | ka apuka i ke dala o ke aopuni, a pela wale i j aku no a he nui ioa. t { Ea I Nohea mai keia apuku ana ? A , 1 nohea mai keia maoao kolohe iloko o ke ka- ! naka ? Aole anei un nele i ka hoopooo ? • Aoie anei ua make mda loa no ka lunaikei | hala i kona wa no e noho kamalii ana ? i j E ! O ka hoopono oiaio maoii, oia koa t f maiama pono ioa ana i na waiwai a paa o hai i haawi mai a: ia oe e malama, a e hoo- * I; pukapuka paha. I kou malaeaa ana. mai | ? iawe iki i kahi huna o ke keneta, aole no i 5 hoi no koa ike ua puka mau kaa hoepukat puka ana t a aole t ike kou haku, he mea ia L naa e lawe «ī, no ka nie», " U na waiwai a paa i loaa hewa mai, aole ia he met noo e waiwai ai. M Aole no ia wale, aka, »' e kapaia oe he Innaka aīhue. a e eieele aai i ino ioa kon »noa ma keta 00. Aia no a ioaa pono keia mea i ke kantfka Hawaii, he hoopooo raa na bana, aiaiia, oa * manaoia ua kokoke ioa no oia i ke kahua e 1 hiki aku ai i kahi o ku n#ko <m<s Hnon&mo i ma ?»ii p&no kino, Oiai, aole e eele ka loaa ► o na hana iaia ma na wahi a paa ana e hele ai, a o na iuna kapono no hoi a pau i kupono i e loaa ana iaia me ka hakaiu ole. 3. O ka hoomanawanai maa bm ke ahonui } oīa kekahi mau mta maikai loa e pono 1

e isa3 poEo » k? kumki Hivaii e ake ana e toiomaa ssa haea ē ke* ; a eoho aea. ka. mea. tu eo a 'īaia pono keia eiau hiawiea i kekahu alula. hiki poūō ha&a a pau s&a e ai e kiwelaw? ; s m hoi a leaa poso keia maa haawina i kekahi, alaiU, ua rsacaoia T a:i ke dib me ke giak me ra kihi i ukali maa Akm nae, o koea 103, kora hthona. hs paakik: iea ia zsa ka hsoko ana. ia, 0 keaa aso jbi na hana a ma ea mea no hoi a paa. Aka ho:> ei manaoia eo. o ka W3L opK> wase no ka wa kupono e kana ia ai keia anoaeo s u'u iloko o ke kaaaka, a i kona wa e oo ai, e eo pa keia ro«a Uoko oaa. Aka, me ka mioimina no au e olelo maa aku nei, ui oeie ioa ka hapaoai I&a o &a ki* naka Hawaii o keia wa i &ei miu hiawina maikai ?oa.—Ke kapa aku r.ei Ukoa i ka hoopaialeha, ka lomaloma, a p«la aku, he hoomanawanai maa me ke ahonai. . A ke iohea ia aku nei no hoi ia mau leo ma &a wahi a pau o ka aiaa ; a ua pii ioa aku iiuna o na awai iaa o ke Akua Alana Loa, ua | mau ko ohoma a!a, u paupaoaho waie. No keaha keia kaniahu ana a paupauaho ; wale ? A no keaha hoi ka ohumu ana ? Ao- f ! Ie anei no ka oele maoli no i keia mau haa- j wina maikai ioa, ka heomanawaoui enau me | 1 ke ahonui? Kei ka nele ana, ke hele nei a ; i hiki ba iluna ioa o ka o:hana pookela toa o ; | ke ao nes, ke kahunapule. E ! Ata no a | ! ioheīa ia mau ko kaniuhu, ohumu, a pau-1 ; pauaho waie i kekahi, alaila, e hooma&aoia | aaanei, ua nele ioa oia i ka hoomanawanui maa me ke ahonai. A o na kanaka a pau { ; i neie ia haawioa maikai, aohe o lakou wai-1 wai ma keia ola ana ; a aole loa no hoi e : ioaa ana la lakou he noho ana kuonoono ma j ; na pono kino ma keia ao. J Ea, e na makamaka, eia ke ano o'ka hoomanawanui mau, oia ka hooikaika ana me I ka hoomau ana o kekahi ma na mea a pau, me ka paupauaho ole, aka, hoomau no a ianakiia maiuna o na mea a piu e keakea mai ana. A ahonui hoi, oia no ke kaniuhu ole ona o kekahi.a ohumu ole i na pilikia aialai, a paupauaho ole no hoi i na inea a me na pilikia a pau i ili waie mai i kona hooikaika ana. Nolaiia, i manao kekahi e hoiomua oia ma keia ao, e pono e ioaa mua iaia ka hoomanawanui mau me ke ahonui; no ka mea, " Lanakila ka hoomanawanui maluna o na mea a pau. " —»0 ke ahonui, hoonee ia i na kuahiwi. " A ua oleio ia no hoi, " O ka hoomanawanui mau, he pohaku i īa nana e hooliio i na mea a pau i puupuu |guia." j Ano, e ike kakotr, o na kanaka hoomanaj wanui mau me ke ahoaui a pau, ua hiki ia : iakou ke hooiiio t na mea a pau i puupuu gula, ke kahua nui hoi e leaa ai ka noho ar.a kuonoono ma na pono Kino. E nana kakou i ka oiaio o keia i na kanaka i loaa keia kuiana o na aina e mai, e hei ie mai nei e hookahua i home nani no lakou 10 kakou nei. He poe īlihune no lakou i ka ! hiki ana mai, aka, paeii no kahi i ka honua, | kaiewa mea ono kahi, a hoomau no i ka ; j hoomanawanui ana, a hala he mau makahi-1 ki, ioaa iki no ka ianakila j aka nae, hoomau no lakou a lanakila loa. A i keia mau la, ua iilo kahi i ona inahiko a i ona halekuai, a o kahi ua iilo koke no i ona miliona no ka malu ulu o Lele ma Lahaina. Na hua ia a ka hoomanawanui mau me ke ahonui a pauaho ole. A no ka ike no hoi o ka poe hoomanawanui, he momona ka lepo o kakou nei, a he j gula maiaila, noiaila kanu lakou i ke ko, i | puka mai ke guia oia wahi; kanu hoi kahi | i uala kahiki, a loaa ke gu!a oia wahi; hai nai hoioholona hoi kahi, a loaa mai no ke i guia oia wahi o Hawaii nei; a pela aku. | Nolaila, e ike kakou a pau, a;a a ulu keia mau mea iloko o ke kanaka Hawaii a 00, i ka hoomanawanui mau me ke ahonui, alai- ; la, ua maopopo loa no, aia oia maluna pono j iho o ke kiko waena o ke kahua e loaa ai I iaia ka noho ana huonoono ma na pono kino. 1 4. 0 ka malama i na loaa, oia ka mea ! nui ioa ke loaa i ke kanaka Hawaii. 0 ke- ! kahi no boi keia o na mea mua ioa e pono ; e loaa ī ke kanaka i kona hoomaka ana e j hele ma ke alanui e holomua ai ma na mea | e pomaikai ai. E pono no hoi e loaa i ke j k#naka i kona wa opio, i oo ai iloko ona, a ! minamina oia i kana mau ioaa no ka hoolilo ; ana aku i na mea waiwai ole. A no ka j mea no hoi uaolelo ia, u E malama oe i kau ! mau loaa oiai oe e opio ana, a e hoolilo aku 1 i kou wa e elemakule ai. " Ao!e oia wale, j aka, tne ka luhi no oe e imi ai a ioaa mai j ke daia ; e pono no oe e aloha ia oe iho, a e j maiama i nui kau mau loaa, a kuonoono po- | no oe ma ia mea. . j No ka mea, ina aole ou aloha ia oe iho, ! pehea ia e hiki ai ia oe ke aloha aku i kou | mau hoakanaka ? A ina ua nele ioa no oe i ' ke aloha, alaiia, aoie anei ua iike oe me ke ; kumehala kanikani ? Ea ! Ehia la kanaka Hawaii i iawe po- > no loa i ke ano io o ka malama i na ioaa? I Ka ! He uuku ioa, o ka hapanui o lakoo | he poe uhauha me ka hoomanao ole. Ke ; hooiei waie nei kahi i na da!a i na pepee I haka muiea me na kika hohono ; o kahi boi | i na pupu awa maka piheka, ili mahuna e | hoolei nei i ka iuhi; o kahi hoi, i na oaK>le I waiona pepehi kanaka ; a o kahi hoi, iioko I o na haie pahupahu a me na hale pili dki- | wai malu | a o kahi hoi, ke lawe nei i ka | haaheo, a hoolilo aku i kana wahi ioaa uuku f maiaila, no na paa lole hanohano loa o na ■ Moi, a i ka nana aku, me he ona miiiona la | i ka hele a hulali na pilaii guia. a o ka paJ keke nae he neo. I No keaha keia hoolei waie i ke daia a , hoomaunauna wale ? Aole anei ou hilahiia i i kou maa i ka īiihune me kou kino ikaika, ; a i ke kapa ia mai hoi i ka pohikole? Ei: ; Ao'.e anei o ke kumu nui o keia hooiei waie 11 na loai, ua iilo na hana iapuwaie i wahine ! maaaahi nau na ke kanaka ? A ua iiio lioi ! ka noonoo i kaawa na ka iapuwaie ? Oia | maoh no, aohe mea nana e hooie. Ea ! Ke iiio nei oe i ka haka me ke ki- ; ka he 75 kenela o ka pule, like me $39 i ka ; makahiki; a ke iiio nei hoi i ka awa he $1 1 i ka puie, iike <ne $53 i ki makahiki; a ke ; lilo oei boi i ka omole waiona he S2 i ka |pa!e, iike me $104 i ka makahik;; a ke lilo | nei hoi iloL'o o na. h«!e pakapaho he $3 i ka • paie, like me |156 i ka makahik); a ke iilo 1 nei hoi ) ka opioma he $5 i ka pu'e, iike ' ma $260 i ka makahiki. Mi ke koho haa- ! haa ana kei* i na hlo no na mea lapuwaie, ; ina nae be hooiiio pakiko ta, ak« me, o ka mea maa mau e tke ia nei, hookah? no hele i ana. aia ka pono ® ka pao, a neo waie iho ; ka pakeke pono. • Ma ka ana aku i na d*l& \ hoolei wale ia n * keia mau mea hoopoioo kino, he mea e ka nui hewahewi i ka ptani j ana o ka makahiki; a ma o ke»a maa ino a mv kai nohoilii iho maluna o ka noonoo ; o ke kanaka, a i oie o ka hapaiua paha oia ' mau mea lapuw»le t alaila, he mea miop^po

fe? pahikole mau h kinika..» me« hou ko-na p<?o i ka hanoa ao ki make n-.su Uki. A'ohi wak oia i kona puhikok »na no ma keia Pomaikai wak a oaei ie!e wale hoi ke kaeak» Hawu;: opio ī neie i ke komo ana iīoko o keia maa hma Upawuī*. a s boojsi me hoi. ' A \ ka hoomiepepo ar.a, ua hke oo ka pakeke o ke ksbaka ahaaha, ae ke awa moks. aia a hoea i na wa kan'a moka» oa . kela awj j ka vra pl;ois a a«o aka ; ■ p*ia no ke kanabt chsuh«. ara a heea i na w,* e kepa ia ai, ua piha kona pakeke X\ ke 4*i-a, aoie ro eae e iiuito, oa neo koke. E», no keahi ka mea i hiki o!e ai i ke kinaka Hawaii ke ma'ama i kana mau wahi loaa uuka? No kona manao anei. aia a he pii k?r.a nko maiama. aliiia. makma ? No kona manao anei he mea bmi waie no na hapawala. hapaha paha, ana e hoolei wile nei i ke'a me keia ia, kela me keia hebedoma ? Ota no. Ea! E hoomanao oukoa, u 0 ka hama 0 na Hilii, oa loaa i maa m*a nui. " O J ka huina o na hapawala mewP hapahaa; ; oakoo ; hooiei waie ai i na kika. t m ieū ī I na hula, a peia aku, i kela me keia la. i ke- : j la me keia bebetio£na, he puu dalt nui ia ke f helu ia a pu&i ka makahiki. j E hoomanao no hoi oukou, o ka hapawa- j \ lu ke kumo waiwai o n* pake e hoomaka | ; nei e imi ioaa, a ua !wa hoi ia lakou ke ku-; j onoono ana ma keia noho ana. No ka mea, j | be m=»l«raa iakoo i na hap&walu, oiai ua ike I lakou i keia olelo" E malama i na ha-: | pawalu, a na na daia no e malama ia iakou" : | a no ka mea no hoi, ua ike iakou he ; I keneia i ka hapawalu, a he mea nui no ke | keneta ke maiama ia. E maiama i na mea | liilii, a e pu-a nui mai auanei ko lakou na- i i ni mahope. Nolaiia, ī makemake kekahi e hoiomua oia, a e kuonoono hoi ma na pono kino, e malama pono oia i kana mau ieaa a pau, a e hoopau ae hoi i na hana lapuwaie, a i oie | e hookaawale loa iaia mai ia mau hana ino [ mai, o e maiama i na hapawalu. A i ka | hooliio ana i ka ai, e ai pakiko oe, aole ka piikoi i na mea ai pii a me na aahu hanohano, aka, e uumi ia mau manao, aia a hiki pono iiaila, No ka mea, e iike auanei oe i me ke kanaka iofa i komo i ka aahu o na ! ona miiiona, aobe nae he pakeke, aka, he | neo waie no. A no ka mea no hoi, he aikane maikai ke daia no ka wa pilikia o ke ! kanaka. I Ano ke ike nei kakou, eha mau mea nui: e pono e ioaa i ke kanaka Haw&ii, no ka \ hele ana aku ma ke aia e loaa ai ka noho ; ana kuonoono ma na pono kino. Maanei e ; pono au e olelo aku, ina ua loaa pono loa i I kekahi kanaka Hawaii, ka mikiala hana, ka hoopono, ka hoomanawanui mau me ke ahonui, a me ka inaiama i na loaa, aole loa oia e neie ana ma keia īlihonua i ka ioaa ana he noho nnakuonoono ma napono kino. i ka loaa ana o ka mikiala hana, e loaa pu ka hoopono e pono ai, i hiki ai hoi ke hi- j iinaiia mai na hana, a piuiele ia mai ; a e ; ioaa pu no hoi ka hoomanawanui mnu me | ke ahonui, i holomua ai kau mau hana ana, ! a e ioaa pu no hoi ka malama i na ioaa, ī ! koe ai kau mau luhi, a loaa hoi ia oe he puu dala. No ka mea, o ke dala wale no ka mea e hiki ai ke loaa na mea a pau i ka wa pokole; o ka dala no ka mea e loaa ai ka aina, ka hale, me na lako pono kino a pau e loaa ai ke kuonoono ana. Aka, pehea ia e loaa ai keia mau haawina maikai i ke'kanaka ?,Oiai, he mea ole wale no keia mau kuhikuhi ana ke hooko ole ia. Aole no e hooko ia ana, ke oie ka- i kou e hoano hou ae i ke aiakai ana i na i opio Hawaii o keia mau la iloko o na hale- j ao. No ka mea, e hoomanao kakou, o ke ; ola o ke kanaka he kukulu ana ia. O ka j wa opio ka wa e hoomoe iho ai i ke kahua i o ka ike, na maa, na mikiaia hana, a pela , waie aku. j No ka mea no hoi, i ka makaikai mau : ana i na keiki Hawaii, iwaena o ko lakou : noho ana ohana, ua ike ia, ua nele loa na : | makua i na ruia o ke aiakai maikai ana me j j ka noho ana maemae ana. Ke hookuu wa-! j ie nei lakou i na keiki e auwana' wale aku j 1 no e hke me kona makemake ; ke heie au-1 wana wale nei i o a ianei, a po ka ia me ke! keakea gle ia o kona mau manao lalau. A ' o kahi mau keiki, ua hele mau no i ke kula,; aka, ua nele no na makua i ke ao ana ia la-; kou i ka mikiala hana. Aij} a aneane aku i ; ke keiki e hiki aku i na makahiki e oo ai,; 1 aiaila, komo aku la i na kula kiekie ae, a ; j ua hooikaika no, a ua loaa no ka ike, a i ka : hoi ana mai i ka home o na makua, he hia-! ! j mee ku hana nui me ka hooio i kahi ike j | uuku, a e ike mau ia ana ma na ahiahi a | pau ma na huina alanui me na ai-kala ku,' i a me na buke ma na pakeke ; i ka nana aku ' i ua kohu loio o Pilidelepia. No keaha keia? | No ka maa ole i ka hana i ka wa kamaiii; ; oiai, ua makau iakou i ka hana lima, a waj hi no hoi a lakou, " I imi i ka naauao i inea | aha ? " Auwe ke keiki naaupo ! I imi oe i 1 ; ka naauvo i mea kokua ia oe ma kau mau ; [ hana, a i mea no hoi e mohala pono ai kou j ! noonoo ana, a ī ike no hoi i na mea pohihi- | hi, a i iona no hoi kou kokua roa ka holo-; i ; mua ana ma na mea e pomaikai ai. E na* II na oe e keia wahi keiki Hawaii wale iho no ; 1 i i ka moolelo o Daoiel Webster, kela loio i >; kaulana o Amerika Huipaia, i kana haoa i puka mai ai, he mahiai no ia. Eia kana . ! olelo i kona mau hoakuia iaia i puka «ku ai mai ke Kuianui aku o Djrtmouth College ;! | " O ko'u hooikaika hana, ka mea nana e ; j hooiilo ia'u i kanaka kaolina, aole o keia ' ; palapaia hoomaikai; " a haehae ae ia oia a ; ! hoio aku ia no ka mahinaai o Elema, (Eims; | Farm.) E ike e ni opto Hawaii, he mahi-! ; ai ka hana mua a keia kanaka kauiana a 5 ,! mahope kona iiio ana i loi'o. Ua iawa kakou no na hoakaka ana, aka, 0 ka mea nui waie no i koe, o kahi e ao po- ! no ia ai na opio Hawaii i na mea i hoakaka i ia ae nei, oiai, ua ne!e lakoa ma ia m&a la* } . la o ka ike ma ka home o ko bkou mau , i makaa. Oiai no hoi, o ka hapanu: o na; i hoonaauao ana o ko kakou nei wuhi aupuni, ? ! ua lilo ioa ma na buke waie no, a ua neia ; ; ke ao ana ia ma ka mikiaia hana. A mai! ; pooo no paha la maa hoonaauao ana, ina j he iike ke alikai ana a na makua Hawaii' me ka na haoie ke ao i ka Ukou mau keiki 1 k» hana. r Aia ma ka RepobaUke oiai o Amenka i Huipuīe, ke bele nei na keiki i ka ha&a i i ka wa kau mahana o ka makahiki, a i ka j wa kiu anu o ka hooilo, aiaUa hoi mai na 1 keiki i ke kula—hookahi hapa o ka makahiki i ka hana, a hookahi hapa i ke kuia ana.— Aka, ma Hawaii nei, he kala wak no i na wa a pau. Aole aoei oa Ifiki mai kakoa i ka wa ku» pooo e hooponopono bou ia ai na kuU hanai o na leeikikane o kakou a ke aopuni e kokaa nei a e laalami nei no ho: ? Maa- ; nei hoomanao au i ke Kula Hanai Keikika- ; ne o Haleakala, aia iloko o ka makahiki iS- < 74, aa hnokomo ka Papa Hoonaaaao he hoo- :

ta!i īloko o ke kuU. a ao 'i n.i r.* ».t nukii!» fcaoa i kekah; ōap.i o .1 n-a,> >< o na m-t k&i mi ke ano e i' ;*i n-< \ : ,\r\ 1 n, keili ht>3;cno, a 1 kekahi h.ipi ki .5 •: j ■ » ro>i na '-ke me k« »m; *?;.» r > ?i - i :;i haawina :1 1 kei« hira ?ini ; j f* ; a. u \ ho« Sob«» co na ks<kt. a aa m ia. ua loaa he eiwa keiki hoop-on n. bana ao 'oko ae 0 k?lt u.e ke a u«;i ke:k.\ A ke iks ia nei 1 k?ia ;.i k* h:x t.\s o !teU hookoino sna »ki I'apa 1 r-.j'a rr.3 ! - kn —Aia k»hi p«« i ka iiam, kamin. i $ACfoe&t&, aia kihj i kA raah ke. a;t kah'. ma na hana mikUi* e ae. * ua .j.\> k*hi s kap*?m moku iieko 0 ket& enm eMieaniki pokole. Pehea ko eukōa mamo 4e » Gt3U ke:ki Havv*sj. iru ao> j hocke~c tni; ka Papa i ka mikiaia hsn» Hs oikn'.a ? Aeie anei he eiwa 0 ikoa e pska ae ro .;- ko ae 0 keia n.e kei» ao>t, 1 foe ,cf» r.ie na pakeke i pih» Ina buke hoeio rr s » k* *no !o;o apaki Pj|;i«lepta ? Ae-ie »::e« * » fe«ia ps?e keiki Hatv*ii « keia hana ro*;k"«; * ka Papa Moonaauao. a ow?.a h->; ksh; e ku:- , !iraa pu aku ia aie «na ? He st.c4 oiaio. be uuku 'ea ka poe : i ka wam~ai nui oia hooiah «r.a a k* Pipa, no ka roea, iloko 0 ka makah;k; U a hui kakau ioea kekahi poe niau peuh ; ki ■ h* hupo o Makarv*o i kekahi paiapaU hcK~- ! pii e hoopau i ke kula no kei.i ano i k* aha- | olelo inalalo oke aiakai hewa i.ui iah; i mea t korta mau hoi kanaka n.t.\upo Aka nae. ao!e no i ko la mia nuno naae-po. eo ; ka mea. na ka pouli 1 hana. i\o!atia, o ka wa pono keīa 0 i* ai ka inikiala hana iloko 0 na ku'a ha::ii ! keikikane 0 ke aopuni. a e wae u no hot na haomaoa mai na keiki aku he 10 na maka* ; hiki a h:ki aku i ka 15; no ka mea. 0 ra ! keiki 1 00 me ka maa ole i ka hana. he paakiki Soa lekou no ke ao aua i ka mikiaīa hana, a \ia maa toa hoi i ka paiauaielo. " E hoemaa aku i kahi keiki ma ke s!a e { ponoai oia e hele, a i kona wa e c-> »i. aoiie loa ota e haalele la a!a." ! E pono au e kuhikuhi aka i kekahi tnaa kanaka Hawaii ponoi, i ioaa ka noho ana kuonoono raa na pono kino no !oko mai 0 ka hoomanawanui mau me ke ahonui. kt | mikiiia hana boi, ka heopono ise ka mali- ! ma pono i na loaa. j E nana aku ena makamaki sa L>av.J ! Crowningburg oka ua l T kiu 0 Makawao. he | ilihune no oia mamua, a ua io:ie au. he p<i--1 lau kana hana mua loa no ka uku. he walu i hapaha no ka la. Ho - kan&ka eia 1 hoo- | naauao inaikai la, a ua kupouo ioa no kaln ; mau hana mama, aka. ao!e ou piikoi e Uke : me ko hapanui ona kanaka opiop:o o ke;a i mnu Ia ; aka hoomauawanui no o;a nu t.i hana, a hala kek&hi mau manawa, :kt;a .».» no ka mikiala loa me ka hoopooo , ua spo koke ia oku oia e kekahi haole 1 luna, no ka uku he $25,00 o ka malama, a ua heomanawanui oia me ka hoomau, a iu pu mau ae no kona kulnna, a hiki loa i kona Mo I ana i luna nui maluna oia mahiko hoieokoa, !a ua loaa iaia ka uku he §100.0;> no ka I malama. He wa loihi loa no keia hooma--1 nawanui nna a pii ai kona uku no !oko ma: ; o ka mikiala me ka hoopono. A no kona molama loa i kana unu kaa, me ka puui haaheo ole hoi 0 kana wahine. ua kupaila ke ba!a iaia i ke'a manawa a u.i kii aku na kanaka e aie iaia, a ua jau ko lakou mau aina i ka moraki ia e keia knnaka opio. Ai ka make ana 0 kona makua* k&ne, ua hooili ia mai iaia hfc nuu apana aina. Ano kona ike no he gu!a ko ioko o ka lepo 0 kela apana aina, no!aiU, ua kuai j oia he mau bipi waīu a hoohola aku malana i o kela aina, nole no nae i liuliu, ua kanau | mai !a, a hala hoil tio he mrxkahiUi hanuu ; no, pela no i hanau mau nni r»i a h k- 1 k;i j nui loa ana 0 na bipi, a ua nui loa kana | mau bipi kupono i krt iuna i manawa, i a ua lawe mai eia n hookomo aku U 1 ka j hana oka mnhiko, aua lo..:» !.«•; he heiu | malaiia, a ua lona hoi iaia k \ uku m;iiuma i i kela manawa he §60.00 me Ua hi lu .«.<> 1 i kona mau loaa mawaho. j A i keia la, he home tnni lt>n kom iok«) | 0 ka uluwehi n na laau ma Makaw;io. a 1 i ka hooniaopopo aku 1 ka waiwai u» <• kona | home Pu iso, aole la'e eim malalo oka | $10000.00, a »o!e no pnha oia e ae ana e | kuai i ua home ala ona no ka S 4 JSO(H) 00 ka ; waiwai io. ; L T a aie hoi ki hapanui ona kanaka kui onoono apuni 0 Maui nei iaia, a ua niu ku iakou mau nma i ka moraki ia e keia kanaka ; opio. A 0 kona ioaa makalnki i keia wj | ao!e no i emi iho malalo n U 56000.00 a ; ua hai ia mai au e kekahi mea e hiki ke | hilinai ia akn, ao!e e emi iho maialo o ke na da!a maoli iloko 0 koo» waiho- . na da!a me ka helu oie i kona mau wa wai | mawaho he nui. Ea ! e na makamaka, ke ike nei kakou he home noho ana kuonoono hanohano loaa 3 keia kanaka Hawaii no !oko mai o kona i mikiala hana, hoopono, hoomanwanui mau |me ke ahonui 1 kona mau op o, ame ka. | malama i na ioaa, a ua īkeia ka hua nut i ana. He nui no na kanaka Hawau 1 !oaa ka j noho ana kuonoono ma na pono kino ma , keia ano, a i na au e hoikeike ia oukou •• . piha ana kekahi buke nui i ko lakou mau I moolelo. Aka e lawe mui au l hookahi kanaka i koe a'u i īke maka &i i kona pii ana. | 0 Kaaua kona :noa. no Makawao no. | He kanaka kumakahiki mau oia mamua. . Aka, i ko'u wa he umikumamakolu maka- | hiki, ua ike au iaia e hoepukapuka ana i ; kana wahi loaa uuku ina ke ka!ewa i-a ana ■ mao maanei o ka aina, ua hoomanawanui ; oia |K?la me ka maUma !ca ani : kana mau ; wahi. loaa, a ma hope msi, ua kuai kela ka- < naka he mau bipi keiki, oiai, ua ike no paha i oia e pua mai ana no he momona mahope. Hoomau no oae oia pela ; a hala he 5 na ; makahiki mahope mai, ua loaa kona apana i aina, a ua ku koke no kona hale laau snai- [ kai. A 0 kela mau bpi keiki, ua nunui 1 , kela manawa, a ua !oaa kaoa mau bipi kiue, ; a ua hele oia i ka oihana palau, a oa ioaa | 00 iaia kona uku la hana mawaena o ka ; 83.00 nw ka $5.00 a oia no kekahi kanaka i kuooooao ma na poao kino o Makawao i ke- | ia La. £ lawe eni kanaka komakahiki ». ka ra|a o keia kaoaka ma na mea i hoike ia aku oei ia oakoa. a e loaa ki nobo sna kaoeoono ma na poao kino, aole hoi ku 1 ke kummkahiki mau. E naaa oukou tata a e neonoo pono, no ka mea. he 10 wale no na ma- \ kahihi i hila ae nei. a o kena !oaa makahiki i ktta wa he $560. £ ike ena kanaka Hawau a pau, 0 ka mikiala hana. ka hoomanawanui mau me ke ahonui, ka hoopono hoi, rae ka maUma po* 00 i na loia, oia wale po ke »Unot e hiki ai ke hele a loaa ka noho ana kuoneono raa na pono ktoo. Ao ke ala no keia ana hao>e ' hahai oei. a oa ona mihona kaht poe 0 laloo.—E aloha auanei, aka e kamailio aku ana no au no na mea e pono a; na opio ' Hawaii Rob*t. K.ilanill*apo.