Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVII, Number 37, 14 September 1878 — Page 1
| This text was transcribed by: | Wendy Munar |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE XVII. HELU 37. POANO, SEPATEMABA 14, 1878. NA HELU A PAU 876.
KA NUPEPA
Kuokoa me ke Au Okoa
I HUHA.
@HOOLALA - O na Olelo Hoolaha @ he Hookahi Dala no @ puka ana. he $1.50
@, he $2.00
@ KANIK@ A MENA MELE: He 4 ke@ no ka lalani hookahi, ua like me @.
@MAU - E hoomanao na maka@ mai i na olelo hoolaha ma@ awakea P@ha, i ole e kaukai ia @ a@
@lehulehu, aole e hoopukaia @H@laha. Kanikau a me ke Mele, @ kaa mua ia mai ka uku.
KA
NANEA EEHIA
O KA HIWAHIWA OPIO
BABELA
KAMAMO MAKAHIAPO O NA
PUHAKA ALII NANI
ABEONA A ME MARIADANE,
KA WIWO LUA OLE NANA I KAILI
H@ MAMO GI’LALELOLELO
mAKAMAE OKAIU O
GOMOHERA:
KA
OPUU ROSELANI OPIO I AHAI MAKAHEHI
@ @ O NA KUAHIWI, MAWAENA
@ @ MALALO O NA LAU
@ @ NA WAOAKUA.
KE KUPUA O KA WAO
ALINOE-LUSIANA:
O KE KUKULU HIKINA LOA
O KA @ NEI
MOKUNA 1----HELU 15.
LUKU iho la keia poe ia lakon iho, a o ko lakou hopena iho la ia. O ka hOpena ia o keia puali kaua nui i hanau Ia e ka lepo honua mai loko mai o ka @ho o ke kupua Deragona.
“E hookuu aku ia lakou e moe iloko o @a m@ hanohano;” wahi a ke kaikamah@ Ahi i pane aku ai ia Babela, me @a m@ aka malu ana iho. “O ka ho@ua @o lakou hoike no ka lakou mau ha@ naaupo, oiai, ua manao lakou o ka lanakila ka mea nana e kau mai i ka lei o ka hanohano maluna o ko lakou mau p@, @muli o ka lakou mau pale kaua popopo. Pehea la e hiki ole ai ia oe e ho h@ Alu ke mino aka iho ho ka naaupo o heia poe:”
“Ua kaumaha loa ia ko’u naau e ke Aluwahine opio. A o ka hai aku i ka oaio oe, ua oi aku ka waiwai nui o ke ao nei no keia poe i luku ia lakou iho mamua o keia Hulu Gula Mamo a’u e @ nei. O ka mea a ko’u mau maka i ike iho nei, he kumu nui ia nana e hookaumaha nei i ko’u naau.”
He oaio ao ia au e pane mai nei aka, he kumu ko na mea a pau. E hoi @aua, a o hai @hu oe i ka Moi mana@ @ ia oe ua hala keia kumu hana ana i haawi @ai nei ia oe; ua lanakila oe, a ua pio hana kumu make i manao ia nou;” wahi a kaikamahine i pane mai ai.
Ua hoolohe o Babela i na ao ana a kaikamahine Alii; a i ke kakuhiaka ana ae, hele ahu la ia me ka haahaa imua o ka poho ah@ o ka Moi. Kunou aka la me ka h@iana aku i ke aloha a pane mai la ke Alii:
“Aloha oe e Babela ua ano kaumaha @ mau maka i keia kakahiaka, me he ia ua hala’e ka po okoa @aluna ou me ka pili ole a koa mau make. Ke lana nei ko’u manao ua noonoo pono oe no keia @ a’u i haawi aku @i oe, @ ua paa kou manao aole oe e hele aku e paio me a’u mau pipi ahi enaena a e hoolilo hoi ia oe iho i lehu imua o laua?”
“Ua hooko ia ia mea. Ua hoolaka i@ ne pipi, ua hoopaa ia iaua i ka pulau, ua palau ia ka aina, ua kanuia ka niho o ke kukpua Deragona, ua ulu mai ke puali kaua nui, ua luku lakou ia lakou iho a koe hookahi ole; a ano, ke noi aku nei au i ka oluolu o ka Moie e ae @ ia’u e hele aku a e paio i ke kupua Deragona ponoi, i loaa ai ia’u ka Hulu Mamo a huli hoi aku au me kuu mau ukali he kanaha kumamaiwa;” wahi a Babela i pane aku @i me ka leo koa a me na hiona wiwo ole.
Nana kee mai la ka Moi me ka piha i ka inaina, no ka mea, ua ike no ia, o ka manawa keia ana e ae aku ai i ka Babela noi, oiai, ua pio kana mau kupua i manao ai e lanakila ana maluna o Babela, aka, manao iho la ka Moi iloko ona, iua wau e ne aku i keia, alaila, oiai ua lanakila ia maluna o kuu mau pipi, me he la e lanakila ana no ia maluna o ke kupua Deragona, a pane hou mai la ia.
“Ua ike no au i lanakila oe mamuli o na kuhikuhi ana a kuu kaikamahine aloha ole ia’@; a nolaila, ke kau aku nei au ano i ke kanawai paa. Ina oa e kamailio hou i hookahi huaolelo i kuu kaikamahine mai keia manawa aku, a ina oe e hoao hou e paio i kekahi o kuu mau kupua, alila, o kou make koke ana no ia.”F
Nui ke kaumaha o Babela no keia mea, a luuluu kona naau no ka huhu o ke ’lii i kona pane i ke kaikamahine alii, oiai, ua komo ke aloha iloko ona no keia pua roselani nani. Aka, ua paa kona manao e lanakiila a e huli hoi aku me ka waiwai ana i halia nui ai. Aole i pau.
Ma ke Kanoha.
HE KANAWAI
E HOOPAU ALI KA PAUKU 2 O KA MOKUNA
53 O KE KANAWAI HOOPAI KARAIMA
E Hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni:
PAUKU 1. E hoopau ia a ma keia ke hoopau loa in nei ka Pauku 2 o ka Mokuna 53 o ke Kanawai Hoopai Karaima.
PAUKU 2. E lilo keia i Kanawai mai ka la aku o kona hooholoia ana.
Hoapono ia i keia la 30 o lulai, M. H. 1878.
KALAKAUA R.
HE KANAWAI
E HOOLOLI AI I KA MOKUNA 32 O KE KANAWAI KIVILA E PILI ANA I KA ILI ANA AKU O KA WAIWAI PAA A ME KA WAIWAI LEWA I NA HOOILINA.
E Hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kauawai o ke Aupuni:
E hoololi ia, a ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 1,455 o ke Kanawai Kivila, a penei e heluhelu ia ai:
Ina he waiwai paa kekahi waiwai a ka mea make me ke kauoha ole, a’e puunaue ia ana ua’ waiwai paa la iwaena o kekahi mau keiki, a, ina ua manao ka Aha Hookolokolo hooilina he mea pono ole ka mahele ana oia waiwai paa, a o kekahi apana paha, alaila e hiki no i ke keikikane hiapo, a me kona mau kaikaina e like me ko lakou hanau ana, a ina e ha@lele oia, a o lakou paha i keia pomaikai, alaila ua hiki i na kaikamahine, e like me kio lakou hanau ana, mahope o ka helu ia ana oia waiwai e ka Ahahokolokolo wawai hooilina, ke koho e uku aku i na keiki e ae, ma ke dala no ko lakou kuleana iloko o ua waiwai paa nei, i ole ia e mahele ia, a pela no hoi ka rula, ina he mau keiki ponoi kekahi a he mau moopuna hoi kekahi o ka mea make me ke kauoha ole.
Aponoia i keia la 30 o lulai, M. H. 1878.
KALAKAUA R.
HE KANAWAI
E HOAKAKA ANA NO KA HOOKO ANA I NA PALAPALA O NA AHA MALUNA O NA HUI I HOOHUI IA MA NA AINA E.
E Hooholo ia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akeakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni:
PAUKU 1. Na keia Hui keia Hui i hoohui ia mamua, malalo o na Kanawai o kekahi Aupuni e, a o hana ana i ka lakou hana maloko o keia Aupuni, iloko o na mahine eh@, a o na Hui e hoohui ia aku ana ma keia hope aku, a e haoa ana i ka lakou hana maloko o keia Aupuni, iloko o na la he iwakulea, e koho i kekahi kanaka e noho ana ma ke kulanakauhale kahi e hana ia ai ka lakou hana ma keia Aupuni, a maluna oia kanaka e hooko ia ai na palapala e hoopuka ia mamuli o ka mana a malolo paha o kekahi Kanawai o keia Aupuni, a iloko o ka manawa i olelo ia maluna e waiho aku i ka inoa oia kanaka ma ke Keena Kailaiaina a ua ku no i ke Kanawai ka hooko ana o na palapala i hoakaka ia maluna, maluna o ia kanaka a e manao ia ua ku ia hooko ana i ke Kanawai.
PAUKU 2. O na Hui a pau i hoohui ia mamuli o na Kanawai o kekahi aina e, e hana ana i ka lakou hana maloko o keia Aupuni, e hana ole ana e like me na mea i hookaka ia ma ka pauku mua, aole e loaa ia Hui na pono malalo o na Kanawai o keia Aupuni, a me na Kanawai e hoakaka ana i ka manawa e lawe ia mai ai na hihia Kivila.
Aponoia i keia la 30 o lulai, M. H. 1878.
KALAKAUA R.
HE KANAWAI
E HOOPONOPONO AI I EA HOOPAE ANA O NA
OHUA E HIKI ANA MA NA AWA KUMOKU O KEIA AUPUNI.
No ka mea, he nui na eemoku e holo nei i keia manawa mai Asia a hiki i na kapakai o Amerika Hema, a e ku ana paha na moku e lawe ana ia lakou ma na awa o keia Aupuni, a no ka mea, he mea kupono ole e ae ia na ohua o ia ano e lele nui mai, me ka nana a hoomaopopo ole ia o ko lakou ano. Nolaila;
E Hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ko Ahaolelo kau Kanawai o ke Aupuni.
Pauku 2. Aole e ae ia kekahi moku e holo ana mai Kina, a mai kekahi awa kumoku e ae o Asia, e kipa ana ma na awa o keia Aupuni, e hoolele mai i na ohua ma kekahi awa kumoku o keia Aupuni, me ka loaa mua ole o ka ae ana i kakau ia e ke Kiaaina o ka Mokupuni, a i ole ia, ka ae ana o ka Luna Date o ke awa a ua moku la i kipa ai.
Pauku 2. E hooholo hou ia. Mamua o ka ae ana o ke Kiaaina a Luna Date paha o ke awa i olelo ia e hoolelel mai i na ohua e like me ia i hoakaka ia ma ka Pauku mamua iho, na ke Kapena o ka moku e haawi aku i elua papa inoa o na ohua ana i manao ai e lele i uka, a o k ae ana o ke Kiaaina a Luna Date paua, ina e ae ia, e kakau ia ma kekahi o na kope, a e hoihoi ia aku ia kope i ke Kapena o ka moku i’olelo ia.
Pauku 3. A e hooholo hou ia. Ina e hoolele a ae paha ke Kapena a kekahi moku e holo ana mai kina a awa kumoku e ae paha o Asia, i kekahi o kona mau ohua e lele iuka me ka loaa mua ole o ka ae ana i olelo ia, e hoopai ia ia Kapena he $20 no ke la a me keia ohua i hoolele ia, a i ae paha e lele i uka, ma ka hoopii ana imua o kekahi Lunakanwai Hoomalu a Apana paha
Pauku 4. E lilo keia i Kanawai mai a mahope aku o ka la i apono ia ai
Apnoia i keia la lo Augate, M. H. 1878.
KALAKAUA R.
OLELO HOOHOLO.
NO KA MEA. ua hooholoia e ka Ahaolelo a ka M. H. 1876, kekahi Kanawai i kapaia, “He Kanawai e hooponopono ai i ka hana a me ka lawelawe ana ma na hihia Karaima,” oia ho ka Mokuna 40 o na Kanawai o ka M. H. 1876.
A no ka mea, ma ke pai ia ana ma ka olelo Hawaii, ua haule na Pauku 60 a me 61, a o na pauku mai ka Pauka 59 a hiki i ka pauku hope ua hewa ka helu ana.
Nolaila, ke kauoha ia nei ke Kakauolelo o keia Hale e hoomakaukau oia ma ka olelo Hawaii, i ua mau pauku la, oia hoi, o na Pauku 60 a me 61. a e pai ia me na Kanawai o ka M. H. 1878, a e pai pu no hoi keia olelo Hooholo.
Pauku 60. Malalo o ka palapala hoopii hoahewa no ka pepehi kanaka, a i ole no ka lawe ola, ua pono no i ke Jure ke’hoopuka i ka lakou olelo hooholo ma keia a ma keia degere no ka lawe ola, a i ole no ka hakaka a me ka pepehi, e lilke la me na mea e hooiaio ia mai ana, imua o lakou
Pauku 61. Ina ma ka hookolokolo ia ana o kekahi mea i hoopii ia no ka hewa o ka moekolohe o na mea i mare ia, a aole nae i hooiaio kupono ia mai ka mare ia ana o ua mea nei, aole no ia he mea e hookuu loa ia ai oia, aka, e hiki no i ka Aha Hookolokolo a i ole o ka Jure nana e hookolokolo ana ka hihia, ina ua lawa na mea i hooiaio ia mai ke hoahewa aku i ua mea la no ka moekolohe o na mea i mare ole ia, a o ua mea la i ahewa ia, pela e hoop@i ia aku oia e like me ia hewa i hoakaka i@.
Aha Hookolokolo Keikie o ko Hawaii Pae Aina. Ka@o July, 1878
Maka hoopii a Kalakaua me kakah@ poe e ne e hoona i ke kulea@ iloko o na aina o Chas. Kanaina i make.
Harris Lunakanawai Kiekie me Judd a me McCully mau Lunakanawai.
Ma ka hoopii hoa mai ka olelo hooholo a ka Lunakanawai McCully.
Olelo hooholo i haku ia e ka Lunakanawai Judd.
Ua make kauoha ole o Chas. Kanaina ma ka la 13 o Maraki 1877 me ka waiho ole i kekahi wahine mare, keiki a moopuna pe@a, makua, kaikuaana a kaikaina a kaikuahine paha. Ua hooponopono ia kona waiwai e W. C. Parke Esq. Ilamuku, a ua noi n@ mea hoopii i ka Lunakanawai McCully malolo o ke kanawai o 1874 oia ke “Kanawai e hoona ai i na kuleana iloko o na ai@a i koiia mamuli o ka pili i kekahi mea i make,” e hoopuka ia ka olelo hooholo e hoomaopopo ana o lakou na mea i kuleana i ka waiwai ma ke ano o lakou na mea pili loa i ka mea i make.
Mamuli o na hoolaha i kauoha ia e hoopuka ia, he eiwa poe koi i hele mai e hoike ia lakou, a ua lawe nui ia na olelo hoike e pili ana i ko lakou mau koi ana.
Ua hoomaopopo mua ia ke koi a W.S. Pahukula e olelo ana he keiki oia na ke kaikuahine o C. Kanaina, a nolaila ua nele na mea e ae a pau e ka Aha malalo, a ma ka hoopii hou ana ae, a hoomau ia ka olelo hooholo e kapae ana i kona koi.
Ua hooholo ka Lunakanawai McCully ma ka mahine o Iune i hala iho nei e hoopau ana i ke koi o na mea a pau, a o keia poe mahope iho nei wale no kai hoopii hou ae imua o ka Aha piha.
1 Na mea noi ma o Mr. Brown.
2 Haalilio Haalelea a me Kahuakaiola ma o Mr. Dole.
3 Pahau ma o Mr. Preston.
4 Kaaua ma o Mr. Mahelona.
5 Kekukahiko a me kekahi poe e ae ma o Mr. Holokahiki, a me 6, Kilinahe i hoopii hou ae mai ka olelo hooholo e hoole ana aole hiki iaia ke komo mai no ka hala mahope o ka manawa.
Ua ne ka aha piha ia Kilinahe e komo mai i mea koi, ua ike ia ua kupono na palapala hoike i hoohikiia (@ffidavits) a ua hoolohe ia na hoike e pili ana i kona koi a me na hoike hou i la we ia mai e na mea hoopii.
Ua ae ia e ‘na mea a pau o Eia k, ka makuakane a o Kauwa w, ka makuahine o C. Kanaina a o Moana w ka makuahine a o Nohomualani k, ka makuakane o Kauwa w.
O na mea noi, oia ka Moi a me kona mau kaikuahine elua, he mau keiki lakou no ke Alii Kiekie A. Keohokalole i make, ke koi nei lakou he kaikamahine oia na Kamai w, a oia ke kaikamahine a Kahele k, a oia ke kaikunane o Kauwa w, ka makuahine o Kanaina.
Aole i waiho mai na mea noi i mau hoike hou e hoopuipui ai i ko lakou koi imua o keia Aha, a ua manao makou, mahope iho o ke kaupaona kupono ana a me ka noonoo ana i na olelo hoike i waiho ia imua o ka Aha malalo, aole lakou i hooiaio i ko lakou koi.
Olelo o Kukahiko me kekahi poe e ae he kaikaina ko Kauwa o Kanekolia w, a ua kapaia o Kauwamakapaa w, kekahi inoa ona, a ua noho oia me Kawaahoeale k, a loaa o Nakoolaniohaka w, a noho oia me Lonoaea k, a loaa o Kaupae w, Keakamahu w, Kahonu k, Kukahiko k, a me Kamakamohaha k. Olelo o Mrs. Pamahoa Napoleon, nona na makahiki he 45 paha, ke kaikamahine o Kaupae w, i make, ua lohe oia i keia mookuauhau mai kona kupunawahine mai. O keia olelo a me ka olelo ike a kekahi hoike hookahi i lawe ia mai, oia wale no na mea hou i waiho ia mai imua o keia Aha, a ua ike makou ma ka nana ana i na olelo o na hoike i lawe ia e ka aha malalo, aole i hooiaio ia keia mea nui, oia keia o ko Kanekolia lilo ana i kaikaikaina no Kauwa ka makuahine o Kanaina, aka, he mea maopopo, he Kauwa no kekahi malaila, a he hoahanau kona nona ia inoa, a nolaila ua hoopau makou i keia koi.
Olelo o I. Haalelea k, Kahuoakaiola k, a me A. W. Haalilio, o Moana e kupunawahine o Kanaina, a ua kapa ko lakou hoike o Hoki kona inoa, ua noho oia me Keaweopala k, a ua loaa o Keholo k, a ua noho oia me Piipii w, a ua loaa o Kanuha ka hope kiaaina o Hawaii malalo o Kuakini. Ua hooiaio ia keia mau mea e na buke mookuauhau o ka ohana o ka mea i make i waiho ia mai ma keia hihia.
Ua koi ia no hoi a ua hooiaio moapopoia mai, na noho keia Keholo me kekahi wahine hou oia o Kamakaiwa a na kana wahine o Piipii i haawi i keia wahine iaia, a oia no kona moopuna.
Ua mau keia noho ana o Keholo me Kamakaiwa i kona wa e hele ai ma Puna i ka ohi auhau iloko o ka manawa e ola ana o Piipii, a ua loaa me keia wahine o Namuo w, a me Kahuakaiola k, a ua ike ia laua e Keholo he mau keiki nana, a o Kanuha he kaikuahine a he kaikaina nona.
Ua loaa i keia Namuo w, a Kanakaole, he ekolu mau keiki oia keia poe e koi nei, Haalelea, Kahuakaiola 2 a me Haalilio.
Aole i makaukau ka Lunakanawai McCully e hooholo, o na keiki i loaa mamuli o ka noho ana e like me ko Keholo me Kamakaiwa w, e lilo laua i mau hooilina no Keholo. Ua hooikaika ia na olelo hoike ma ka hoopii hou ana ma ka lawe ana mai i na hoike no ko Keholo ike ana i na keiki o Kamakaiwa he mau keiki ponoi nana, a me ka olelo ike o kekahi poe Hawaii kahiko e olelo ana i ka wa kahiko he mea mau i na ahi ka lawe i mau wahine hou aku mamua o ka mea hookahi a aole i ano e ka nana ia ana o na keiki o ka wahine mua.
O keia manawa a keia mau hoike e kamailio nei aia ia mamua o ka lawe ia ana mai o ka pono Karistiano iloko o keia aupuni, a mamua ako o ke kukala ana o Kaahumanu (1832) i hookahi no wahine a ke kanaka, a o ka wahine ana e noho mau ana o kana wahine no ia. Ma ia manawa, he mea mau ka noho lehulehu ana me na wahine, a ua lawe na alii i mau wahine na lakou e like me ka makemake me ka makaukau e malama ia lakou. Ua ae ia keia mea mamuli o ke ano o ka noho ana o ke aupuni ola manawa, a ua hooiaio ia keia noho ana ma ia ano, aole pono e hoole ia na keiki i loaa mamuli oia noho ana i ko lakou kuleana i mau hooilina, no ka manao o ka mea i hewa i keia wa ua hewa ma ia manawa.
He mea kanalua ole ia he mau moopuna keia poe koi na Keholo k, ke kaikunane o Kauwa w, (ka makuahine o Chas. Kanaina) a ke hooholo nei makou ua kupono ko lakou pili e lilo ai lakou i mau hooilina no ka mea i make, no ka mea, he poe keiki lakou na kona kaukini (cousin) o Namuo.
No ke koi a Kilinahe, ua manao nui ka aha i kona mau olelo hoike ponoi e pili ana i kona mookuauhau ana i hoike mai ai me ka maikai a me ke ano hanohano i kulike me ke ano o kekahi alii Hawaii. Olelo oia, ua noho o Meana w, me Nohomualani k, a loaa mua he kaikamahine o Kaleimanokahoowaha w, aiilila loaa o Kauwa; ua noho o Kaleimanokahoowaha w, me Kalaipuwaa k, a loaa he kaikamahine o Maunakapu w, a noho oia me Paihewa k, a loaa ka mea koi o Kilinahe. Lawe mai oia i kekahi mau hoike e ae e hooiaio i keia mau mea, aole i kamailio na hoike i ninau ia imua o ka Lunakanawai McCully no keia mea i olelo ia, o Kaleimanokahoowaha he kaikuaana no Kauwa w, e hoomanao ia ma ia manawa aole o Kilinahe kekahi o na mea koi i ae ia e hoike i kona pili, a aole i ninau ia lakou ma keia mea, a o ko Kilinahe liloana i moopuna no ke kaikuaana o Kauwa, a ua aneane like ka nui o kona mau makahiki me ko Kanaina, he mea no ia e ike ole ia ai kona mookuauhau e kekahi poe hoike he nui e ola nei. Ua manao makou he oiaio ka olelo a Kilinahe, i kokua ia ai pela, a nolaila ua hooiaio ia kona pili.
Ua ano kaulana ko Pahau w, koi a ua nui na olelo hoike i lawee ia mai e kokua ana iaia, a e kue ana no hoi iaia, a ua hooholo makou ua oi aku ke kaumaha o na hoike e kokua ana iaia. Penei kona koi, o Eia he kanaka ano alii ole oia, oia ka makuakane o Kanina, oia ke keiki o Kapalaoa w, me Makakaualii k. Ua loaa i keia mau mea na keiki o Kanamano k, l, Kaikailua w, Eia k a me Lihiole w. Noho o Kaikailua w, me Keakaokalani k, a loaa o Kanemano 2 a noho oia me Kapaalani w, a loaa o Pahau w, ka mea e koi nei. Ua hanau ia keia wahine ma Molokai, oia ka mokupuni ia Naea, a malaila i noho ai o Eia kona makuakane iloko o kona mau la hope.
Ua koi no hoi o Kaaua k, ma ka makuakane o Kanaina. Penei kona mookuauahau i hoike ia mai; o Lihiole w, i oleloia maluna, he kaikuahine no Eia k, noho me Kalanihookoe k, a loaa o Eia k 2, i kapaia ma ka inoa o Eia mua, a noho oia me Kapuonohi w, a loaa o Kaaua k, ka mea koi, i hanau ia ma ko Kanaina wahi ma Honolulu.
Aole no i k@e ikaika loa ia ke koi o keia kanaka imua o ka Lunakanawai McCully.
Ma kona lawe ia ana mai imua o ka Aha, ua hoike mai no oia me ka maikai i kona mookuauhau, he ano nawaliwali nae kona noonoo. Ua hoike maopopo ia mai kona mookuauhau e na hoike e ae, a ua ike makou ua hoomaopopo ia mai a lawa i ko makou manao.
No ka maopopo ana i ka Aha ma ka nana ana i kona ano a me kana olelo, a ma ka olelo o kekahi mau hoike e ae, aole oia i hiki ke malama i kona waiwai, ua koho ka Aha i kahu nooa.
Ma ka hoakaka pokole ana i keia mea ua hooholo ka Aha no ka waiwai o C. Kanaina i make iho nei penei: la L. Haalelea k, Kahuakaiola w, a me A. W. Haalilio k, hookahi hapaha.
Ia Pahau w, hookahi hapaha. Ia Kaaua k, hookahi hapaha, a ia Kilinahe k, hookahi hapaha; aka ua hoike ia mai i ka Aha, ua make o Kilinahe mahope iho o ka hana hope ana o keia hihia, e lilo ana kona mahele i kona mau hooilina ma ke kanawai. E kakau inoa ia ana ka olelo hooholo e like me ka mea maluna, i kulike ai me ke kanawai i lawe ia mai ai keia hana.
Honolulu, Augate 17, 1878.
MAIKAI KA HOI KA PAPA!
A ME
KALAAU O KOU HALE!
NO HEA LA!
KAI NO HOI NO KAHI O
WAILA MA!
Nana aku no hoi ia la
Ohi ka lo o ka Laau o Makawao
I ka ua mea hoi o ka nani o
Na PAPA! Na PAPA!!
A ME
NA PONO KUKULU HALE
O NA ANO NO A PAU.
Aia ma ke kihi o na
ALANUI PAPU me MOIWAHINE!
HONOLULU
MALAILA E LOAA AI
E LIKE me ka MAKEMAKE
NO KE
KUMUKUAI MAKEPONO LOA!
PAPA, PAPA, PAPA,
Na Papa Huluhulu,
Na Papa Manoanoa,
Na Papa i kahiia,
Na Papa Kepa,
Papa Hole Keokeo,
Papa Hole Ulaula.
NA LAAU, NA LAAU
Na Kua,
Na Kaola,
Na Aaho,
Na Molina,
Na Peapea,
Pine Huluhulu,
Pine i kahua.
NA Papa a me na Laau Ulaula!
Pili ulaula,
Pili Keokeo,
Pani Puka,
Pani Puka Aniani,
Ipuka Aniani,
Puka Olepelepe,
PENA O’NA ANO A PAU
Hulu Pena mai ka Liilii a ke Nui,
Aila Pena,
Alia Hoomaloo,
Waniti, Pate.
NA LAKO O KELA A ME KEIA ANO!
Na Ami Puka Hale.
Na Ami Puka P@.
ANIANI!
Pepa Hale a me na Lihilihi
E LOAA NO MALAILA.
PAAKAI HELU I O KAKAAKO me PUULOA
No ke DALA KUIKE @ e loaa no na mea a pau i haiia ae la, no ke Kumukuai Emi loa. O na kauoha a pau mai Hawaii a Niihau, e loaa’ku ana ia lakou, e hooko koke ia no ia me ka lawa pono.
E Kip@ Nui @aila, i ike i ka Oiaio
@