Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVII, Number 27, 6 July 1878 — Page 3
| This text was transcribed by: | Scott Derrickson |
| This work is dedicated to: | H.K. Bruss Keppeler |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
EIA HOU NO,
NA WAIWAI HOU LOA!
Ma kela a me keia ku ana mai nei o na Moku mai na Aina E mai, a ina
aku no a hoea mai, a kamumu i ke awa o Kou nei!
NA TABU HAO A ME NA BAKEKE HAO!
O na ano he nui loa a lehulehu wale!
Na Pa -palai a me na Ipu-ti aole i kaemai,
Na Aila Pena a me na Pena o na ano he lehulehu wale,
Na Vaniki e hoohinuhinu a hoolilelile ai i na kaa a me na pono hoonani
Hale i hele ai kela a anapa me he aniani kilohi la,
Na Hulu Baraki o na kaina a pau,
KA AILA MAHU AA NANI A MAIKAI LOA O KEIA AU NU HOU! NU HOU!!
No na Ipukukui Mahu mai Bosetona mai nei.
Na Kaula o na Ano a pau,
(me he mea la aole paha ano kaula i koe aku i na aina e.)
Na Kamaa Hao me Kui Kakia,
(no na kapuai Lio.)
NA PALAU! NA PALAU E!!
Eia no hoi ia makou na Palau Kila Kaulana! Wawahi Eka o Parisa, nana e
Eku haulani aku na apaa lepo, o na aina i hele a konea ke lepo.
He nui no ia makou na Palau Moline me na Palau Kila Lio Kaukahi!
Na Palau Hao Mama mai ke $6.00 a hiki i ka $22.50 o ka mea hookahi!
Na Halo, na mea waele nahelehele. Na Ho Lio, maikai a paa loa.
Na Kaa Huila Barela, ikaika a hemohemo ole;
Na Kua Bipi, na Lei Miula a me Lio,
Na Kaulahao Bipi, na kaulahao huki mua a peki hope,
Na Laau Kaa kaukahi a kau lua.
Na Ho Mahiai o Beritania a me ko Amerika!
O NA ANO HE LEHULEHU WALE!!
Na Koi Kipikua, na Kipikua a me na OO,
Na Kopala o kela me keia ano,
Na O-Manamana, he huina lehulehu,
Na Kope Opala Kila, Hao, a me Laau, paa loa.
NA PAHI OI WINI OKI KO A ME OKI LAIKI,
NA MEA PAAHANA A KA POE KUKULU HALE HE NUI WALE,
Na iho Kaa a me na Hao e Holuholu ai a na ano kaa a pau. Na lako hale he nui
loa, a me kekahi mau waiwai e helu aku a e manaka!
O keia mau waiwai a pau i hoike ia ae la, eia ke ahu lala kukui mai nei, ua hele ia la a ku ka paila.
a e hoopaki aku ana makou i ke kuai ana ma na kumukuai e waiolu like ai mawaena
o makou a me ka poe mea dala. Nolaila, e na makamaka, mai kikaha
loa ma ke alanui, aka he pono ke kipa hale a ninau, i ike
na mea o hooko ia ai ko oukou makemake.
Ke manaolana nei no hoi makou e ku mai ana ka moku “MYSTIC BELL,” me na waiwai hou, a
hui mai me keia e ku nei ka paila, hewa i ka wai.
DILLINGHAM & CO.,
(856 tf) (DILINAHAMA MA.)
KE HOOLAHAIA AKU NEI mai keia la aku
ua weheia ka pili o Mr. H.J. Agnew me ka Hui o Dilinahama ma, aole hoi he mana lala no ke kakau ana i
ka inoa o ka Hui, a me ka lawelawe ana i kekahi hana e @@ o
ua Hui nei.
Honolulu, Maraki 20, 1878
B.F. DILLINGHAM,
S.N. CASTLE,
na Kahu Waiwai no C.N. Castle a me kona mau keiki no ole
elua, Ma o W.R. Castle kona loio. 831 tf
S.B. DOLE,
HE LOIO A HE KOKUA no na KANAKA
ma ke Kanawai. E hiki no iaia ke lawe i na hihia o kela
a me keia ano imua o na Ahahookolokolo a pau o keia Aupuni.
Keena hana ma Alanui Papu, maluna ae o ka Halekuai o
Likikini.
Honolulu, Oahu, Januari 19, 1878. 3 ly
MOKUAHIHOU NO KOOLAU,
OAHU !
Ke hoike aku nei Makou! na Kanaka
maoli o Koolau, Oahu ke kapilila nei ma Kapalakiko he
MOKUAHI HOU
No kakou. A ke manao nei makou, e kaapuni mau ua Mokuahi la ia Koolau i kela a me keia malama, a e kuai aku no makou ma ke Dala Kuike i 1,000 Ahui Mala i kela a me keia holo ana. Ma ka malama ae nei o Iulai e hiki mai ai ua Mokuahi la, a e hooholoia ma ua ala holo moku ia.
WILDER & CO.
8@@ lm (WAILA MA.)
CECIL BROWN.
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI
A HE AGENA no ka Hooiaio ana i na Palapala no ka Mokupuni o Oahu.
Helu 8. Alanui Kaahumanu. Honolulu. H.P.A. 2y
E Kuai ia Ana.
He 1,000 Hipa a me 8,000 Kao o ka Hui Hanai Kao o Kaupulehu ma Kona, Hawaii. E ninau ia H. Cooper (Kupa) o Kailua.
838 tf A.S. CLEGHORN & CO.
KE MAKEMAKE NEI AU I KEIKI MALAma Pa. A.F. JUDD, (Alapaki.)
Honolulu, Iune 14, 1878. 863 tf
Castle a me Hatch
O KEKELA OPIO A ME F.M. HATCH, ua hui laua ma ka lawelawe ana i ka oihana Loio Ua hiki la laua ke ka imua o na Aha a pau, mai ka Aha Hoomalu a hele iluna. A e lawelawe no hoi ma na hana pili i ka hooponopono waiwai, me ka imi ana i na Palapala Sila Aina, ka hana ana i na Palapala Kuai, Hoolimalima, a me ka Hoaie Dala ana.
W.R. Castle, Luna Hooiaio Kope.
Keena Hana, ma Alanui Kalepa, Honolulu, 8 puka manae aku Alanui Papu. 36ms
NA KAUKA
T.P. Tisdale a me C.L. Tisdale.
Homeopathists.
HALE OIHANA A ME KAHI NOHO AIA make alanui Beretania, mawaena o ka Luakini o Kaukeano a me ka pa hale o Kaleleona’ani. E loaa no kekahi kauka o mana ma ke keena oihana i na wa a pau. O na poe a pau e makemake ana ia maua, e mikiala no maua me ke kaulua ole i ke ao a me ka po. T.S. TISDALE.
Honolulu, Mar. 28, 1878. 832 tf
WAI! WAI!
O NA POE A PAU NO KA PI@LA MAI O ka Oihana Wai o Honolulu, ko lakou pomaikai wai hooma u mea kanu a wahi e ae paha, ke hoola haia aku nei na hora e hoomau ai mai keia ia aku a hiki i ka wa e hoolaha hou ia aku ai, oia keia, mai ka hora 6 o kakahiaka a hiki i ka 8 A.M. wale no.
Ua kanohaia na Makai, e hoike mai i na poe kue i keia kauoha; a o ka mea e loaa ana ua kue i keia mau rula, e nele no oia i ka wai. R. LISHMAN,
Luna o ka Oihana Wai.
Aponoia e J. Mott Smith, Kuhina Kalaiaina.
Keena Oihana Wai o Honolulu, Mar 21, 1878. 851 tf
E. STREHZ,
(AILUENE.)
MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E hamama mau ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o alanui Papu a me Hotele, ma Monika@@s@. (845 ly)
NUHOU! NUHOU
UA HOOKOHU pono mai na mea nona na inoa malalo, i mau agena oiaio no ka Hui Hana Kaa Cortland, o Cortland Nu Ioka. Ma ao hoi ma ko makou nei Keena, he papa kuhikuhi maopopo o na kaa ukana, na kaa holoholo @a @a a pela aku, i hiki ke wae a ka makemake, a he haahaa loa no hoi ke kumukuai, a ua mahalo nuiia keia mau ano kaa a pau no ka mikioi, ka nani a me ka paa maoli no o ko hanaia ana. He agena no hoi ko ua Hui nei ma Canada, ma Wale Hema Hou a ma kekahi mau aina e ae no hoi kahi, i lawe neiia aku ai @a mau @@a nei ma ke ano waiwai @a@@@.
E hiki no ia@ak@@ e na makamaka ke hele mai ma ko makou halekuai, e like i na papa kuhikuhi a me ka makou mau kumukuai no ua mau kaa nei, e waiho mai i na kauoha ia makou me ka moomake@@@ pu hoi i ka oukou mau okemi, a iloko o na mahina ekolu wale no mai ka la aku e loaa mai ai o ka oukou mau kauoha, e loaa no @@ mau ano k@@ nani ia ia oukou.
DILINAHAMA Ma.
Hale 95 & 97, Alanui @@@, Honolulu, Oahu. @@@tf
Ka Ahaolelo.
Ma ke Poalima, la 21, ua hoopuka mai o Kipikona o Lahaina he olelo hooholo e hoopanee ia ka noonoo ana o ka bila haawina, no ka mea, aole hilanai ia i na Kuhina. Olelo oia, he aloha lahui kona, a na makemake nui oia e holo imua keia aupuni, aka no ka pono ole o na Kuhina aole hiki ke hilinai ia, a ua akaka, aole no e pono ana na hana aupuni, oiai e noho ana lakou ma kahi alakai i ka lehulehu, o na kumu hoopii, aia no ma ka hoike a ke Komite Waiwai, wahi ana, me keia kumu hou, ka waiho ana o ka palapala o ke’lii ka Moi, imua o ka Hale, oia ka palapala e pili ana no ko H.A. P. Carter holo huakai i na aupuni o Europa. Ma kona manao he akaka lea, he hemahe. ma nui na hana o keia Aha Kuhina. He nui kana mau olelo e pili ana i kona noho ana ia nei i na makahiki he umikumamahiku, me ka manao kokua i ka lahui.
Olelo ka mea hanohano o Kona Akau, ua kokua oia, i ka olelo hooholo, aole hiki ke hilinai ia keia Aha Kuhina: ua ike pono oia, aia mawaena o kakou, kekahi poe e hooikaika ana e hoohui aupuni, o na Kuhina paha kekahi, a aole no he pono ke noho lakou i na oihana aupuni o lilo koke ka ke Kuokoa o kakou; (a no ka ikaika loa o kona manao, ua kui oia i kona pakaukau!) a nahaha.
Kue o Mr. Aholo, i ka olelo hooholo, no ka mea, aole oia ike he kumu kupono i olelo ia, hoopanee ai ka noonoo ana o ka bila haawina no ka hilinai ole i na Kuhina. Olelo ka luna o Kohala, (Kakela opio). “Ua hoomanao oia i kekahi olelo kahiko, no ka nui launa ole o kekahi leo iloko o ka mauna, he olai a naueue ka mauna; olelo kanaka e puka mai ana paha he mea nui, kupaianaha, akoakoa nui ae la na lahui, e nana i ka mauna, alaila, puka mai la he wahi iole! Pela no keia olelo hooholo mahope aku o ka hoomakaukau nui, puka keia mea oopa, kapakahi! He nui no na olelo Kipikona no kona moolelo, no kona noho ana ia nei, me kona aloha lahui ua ike na mea a pau i kona moolelo. Ua hilinai no ka hapa nui o ka lehulehu i na Kuhina. He me e naueue ai ke kulana o ka kakou aupuni ke loli pinepine ia ke aupuni. Ina e hana mau ia pela alaila e lilo ana keia aupuni e like me na aupuni o Amerika Hema; aole hilinai ia, e na aupuni mawaho. Ina e ike ana na aupuni nui o keia honua, ua pau ka maluhia a me ka noho maikai ma Hawaii, no ka hoopau pinepine ia o ke aupuni, alaila e komo mai ana lakou a e lawe i ko kakou Kuokoa i mea e malu ai na kino me na waiwai o ko lakou mau kanaka maanei. Ina ua ike ia, he kumu io no alaila e kokua ana oia i ka elelo hooholo, aka aia ma kela hoike a ke Komite Waiwai, ka hoopii, a ua ike na mea a pau he nui na hemahema, na mea i ku ole i ka oiaio iloko o kela aka ma ka nana aku ua makaukau ka Hale e ae i kela hoopii hemahema. Ua hoike mai oia i kekahi mau hemahema hou iloko o kela hoike. Ua lana kona manao aole no e puka ana ka hewa maanei, e holo ana o Hawaii imua. E mau ana ke aupuni o Hawaii, mamuli o ka lanakila ana o ka pono maanei. Ina e pono o Hawaii alaila holo imua, ina hewa e haule ana.”
Wehewehe mai ka Loio Kuhiua e hooakaka ana i kekahi mau mea pili ana i kana oihana.
Hoopuka hou mai ke’lii Kaai i na huaolelo “Hawaii oiaio,” ma kana olelo, ina e kokua ia ka olelo hooholo, alaila he Hawaii oiaio, ina e kue, aole no he Hawaii oiaio, (ke ninau hoi nei makou, nawai i hooholo ke ano io o kela mau huaolelo?) Ma kona manao, he kumu kupono no e hilinai ole ia ai na Kuhina, no ko lakou malma pono ole i na dala o ka lehulehu ma na mea uuku. Pela i hoopaapaa ai ka Hale a hiki i ka hora umikumamakahi o ka po, alaila hoopanee ia ka Hale me ke koho ole.
Aole halawai ma ka Poaono. Ma ka Poakahi, hapai hou ia ka olelo hooholo. Pane o Kipikona i ka haiolelo o ke Kuhina Kalaiania, i ka po Poalima.
Wehewehe hou ke’lii Kaai, alaila koho ka Hale ma ke noi e hoopanee loa ia ka olelo hooholo. Ua ae ka Peresidena e koho na Kuhina, ua hooholo ia ka hoopanee loa, 26 ae 19 hoole.
Ma ka Poalua, ua pepehi ia ka bila kanawai e hoemi ana i ka auhau ilio i hapalua. Ma keia bila, ua manao o Mr. Keau O Honolulu, he pono ka hoemi, no ka mea, ia ae haule ka auhau, alaila e nui ana ka poe hanai ilio, a e papalua ana na loaa o ke aupuni ma ka auhau. (Aole paha oia i noonoo, he mea waiwai ole ka ilio, he mea ai nui i ka ai me ka hana ole a me ka loaa ole.)
Ma ka Poakolu o hoopuka o Kakela opio i kanawai hou e hoololi ana i ke kanawai oki mare, i mea e mama ai na lilo a me na pilikia o ka kanawai e waiho nei. Ua heluhelu mai ke’lii Kaai i kanawai e kau ana i laikini maluna o ka poe kalewa opiuma, alaila noonoo ka Hale i ka bila haawina. Ua noi na Kuhina i umi tausani no ko lakou uku, aka ua hoemi ia i ewalu. Ma ka haawina no ka uku o ko kakou Kuhina ma Wahinekona, ua mahalo nui ia ka haiolelo naauau o ke’lii Kaai, e pili ana i na hana o Alani, e pili ana ana i ke Kuikahi Panailike. Ua hoike oia i ka nui o ka pomaikai o keia aupuni no ia Kuikahi.
Ma ka Poaha ua hooholo ia kekahi olelo hooholo penei, ka la 8 o Iulai, alaila aole e lawe hou ia mai kekahi bila kanawai, o ka hoomaka ana paha keia e pau.
Ma ka Poalima, Iune 28, hapai hou ia ka noonoo ana i ka bila kanawai a Matina no ka aie miliona, a hoole ia. Ua hoike mai ke komite wae no ka malama ola i ko lakou hoike hope, anei ana e hooponopono hou ia ka Papa Ola, a e hoonoho mau ia kekahi kauka ma ka Halemai Moiwahine
Ua waiho ia he noi e haawi ia Berger i $500 no kona haku ana i ka le mele “Kamehameha.” Ua noonoo ka hale no ka haawina oihana o ko na aina e. Ma ka Poaono ua waiho ia mai kekahi bila heluhelualua ia kekahi, a hoopanee ka Hale. Ma ka Poakahi ua waiho mai o W. R. Kakela he bila kanawai e hoemi ana i na kuina ma na aha, ma ke kapae ana i kekahi mau mea iloko o ke kanawai no ka hoailona pai. Ua noonoo ia na haawina e pili ana i na paahao, a me na haawina no na hana hou ana i na hale aupuni. a ua haawi ia i na komite wae. Hooholo ia he $21.000 no ka oihana ana aina.
Ma ka Poalua nei waiho ia mai e Kakela opio he bila e hoemi ana i na uku leta a me ka hooponopono hou ana i ka oihana halihali leta ma keia aupuni. Waiho mai o Ake he bila no ka imi ana i wai hou no keia kulanakauhale.
Waiho mai o Malo he bila e laikini ia ka, ka inu @am@ o kanaka Hawaii. He mea kupanaha keia mau bila, a he mea kahaha loa ia ka hana a keia hoa.
Ma ka Poakolu ua halawai ka Hale a hoopanee a hiki i ka Poalima i hiki i na Kuhina hou ke hoonohonoho i ka lakou mau hana.
NU HOU KULOKO.
Ua nele manao paha, ke haku kole hou mai nei.” “Owai?” “ O ua Pae Aina nei no hoi.” “Pela no hoi paha.”
AOAO EHA. – E huli ae e na makamaka a e nana i na “Leta a na makamaka” ma ka aoao eha; aia malaila kekahi mau mea hou, a me ka leo walohia o W.P. Kaawa no na mai lepera.
E KALI IKI. – E kala mai na makamaka no ka hookaulua iki ia o ka moolelo o Aheona, ua piha e makou i na hana o ka Ahaolelo; a keia pule ae nana ia mai ka puai a oukou. He mau mea e ae kekahi i hoopanee ia.
LILO. – Ka hale kuai o Ake ma, ma Puehuehu, Kohala Akau; ua lilo iho nei ma ke kuai ia James Richardson. (Likikini) e hoi ana o Likikini i Kohala e lawelawe ai iloko o kona hale kuai. E ukali ia ana oia e na manao maikai o kona poe makamaka lehulehu.
NA LETA. – D. Kapule, ua loaa kau ua pono, e ko ana ko makemake, D. Kalauokalani, Kamalo, Molokai, ua pono no, e nana ana makou i kau e olelo nei no na la hope o Iulai. D. Holi, Kona Hawaii, ua loaa mai kau, a ua hooili ia kau pepa i haule.
ULU LAHUI. – Ma ka Paono iho nei ua hanau ia mai na ka wahine o ko makou makamaka, H. K. Pahau, he keiki kane. I ke kaupaona ana iho o ka malihini hou, ua lele ka paono me ka helu 12! Nawai la e hoike mai i ka oi mamua o keia? O ka ehiku keia o ka laua mau keiki.
AUAMO IA. – Ma keia mau la iho nei ua ike makou e manele ia ana kekahi kanaka me he puaa ‘la. A i ka ninau ia ‘na o ke kumu o keia hana kupanaha, hai ia mai la, no ka haalele ka i ka wai hau a inu ka wai wela i malia paha he hiki mua ia no ka “bila laikini inu rama.”
NA MOI NO KOOLAU. – Ma ka Poalua iho nei i hala aku ai ka Moiwahine no Koolau, a i Kailua kahi i luana ai. Ma ka Poaha mai ua holo aku ka Moi kane me kona kaikuahine alii Likelike, i ukahia e kekahi poe Hanohano o ka Ahaolelo a hui aku la i Maunawili, a i ke kakahiaka o nehinei ka hoi ana mai.
E HAAWI hou ana ko kakou poe hoolealea paele i ka lakou hana ma keia po; nolaila, e makaala oukou i keia, oiai, e hoike mai ana lakou i na mea e piha hauoli ai, e hu ai ka aka a mamae ka iwi aoao, a e hiolo ai na omaka wai a ke aloha, me ka anoi hoi o ka naau i ka nah@a me ka uhene o na leo mele.
E MAHIAI. – O ko makou manao ia “K. Akau;” a o ka manao hookahi no ia o ka lehulehu e noonoo pono, e haalele oia i ka peni a e huli ae i ka mahiai. E lalau na lima i ka Oopalau a mai nana i hope. E komo aku i kekahi o na mahi Ko, ae kanu raiki paha, aka, ke puana e ae nei o ukali “e aho ia ke kanu Kope.”
KA LA 4 O IULA. – Maikai na hana o keia la kulaia Amerika ma Honolulu, aohe no hoi he nui ka ona a makou i ike ai. Ma Pauoa he Ahaaina nui no na haole; malaila no hoi i lohe ia ‘i na haiolelo a me na leo mele mahope o ka paina ana. He mau Ahaaina liilii e ae kekahi ma ke Kaona nei, a ma Waikiki, a he nui na hooholo lio i ke ahiahi.
E ALA! E ALA! – I na Kula Sabati o Hawaii Akau, Aloha no. Oiai ua noho hou aenei au, ma kahi a’u i noho mua iho nei, malalo o ka Lokomaikai o ka Ahahui Kula Sabati o ko Hawaii Pae aina, nolaila ke poloai ia aku nei oukou e na kahu Kula Sabati, a o ko oukou elele paha, e hui ne ma Waipio i i ka la 31 o Iulai M. H. 1878, e hooponopono i na mea e holo pono ai ka kakou hana, me me ka mahalo.
W. A. Mio.
MAMULI o ke kauoha ana mai o na lala o ka Ahahui Euanelio o Hawaii Kona-Hema ia’u e hoike aku i ka manawa e halawai ai ia Aha. E halawai ana ia Aha i ka Poakolu eha Sept. hora 10 o ke kakahiaka ma Helani Kona-Akau. Aole i ka Poakolu elua, e like me ka moolelo i hoopuka ia’i a, ke kauoha pu ia ku nei no hoi e hele ae na lala oia aha i Kona-Akau, i ka Poakolu mua o Sept. hora 10, o ke kakahiaka. Owau no
S.W. Papaula. Kakauolelo
Honolulu Oahu, Iune 27, 1878.
NA KUMUMANAO KOI MAKANA. – He eono keia mau kumumanao i loaa mai ia makou mahope mai o ka puka ana o ka hoolaha no na makana elua. Ma ka ia 15 iho nei o Iune i pau ai ka wa e lawe mai ai makou ia mau kumumanao; a oia na mea i loaa mai iloko o ka lima o na hoa o ke komite nana; aia a pau ka lakou hana alaila e hoolaha aku makou i ka mea i hooholo ia.
MAHOPE o ka hookua ia ana o ka Ahaolelo ma ka Poakolu July 3. Ua haawi ae na hoa o ka Ahaolelo, he lulu lima aloha me na Kuhina Hou o Ke’Lii ka Moi maloko o ke keena Ahaolelo, no lakou na inoa malalo nei. Hon. S.G. Wilder Kuhina Kalaiaina, His Ex. J.M. Kapena, Kuhina o ko na Aina e, Hon. S.K. Kaai Kuhina Waiwai, E.D. Preston Esq. Loio Kuhina.
UA u@ like oukou e ka poe kukini i ua hanu, no ka na-i ana i ka pahu holo o ka lanakila, a ano ua hiki mai nei kakou i ka hapalua o ka pahu holo kukini, ka pahu eo no kekahi poe, a ke holo loa nei kekahi poe no ka hapa i koe, oia na helu he 52; nolaila, umi hou ia iho na hanu o oukou e ka poe i eo ai na helu he 26, a na-i ia aku ka mama o Kaohele i loaa, i hoolai like kakou i ka puni ana a ka makahiki.
LUANA. – Ua haawi ae ke poo ka P.C. Advertiser, he anaina luana hauoli no na hoa kukulu hua kepau ma ke awakea Poaha nei, a ua konoia na lala o ka Oihana Pai a pau o na Hale a elua e akoakoa ae ma ke keena e hoonohonoho ia nei ko kakou KILOHANA, no ka nanea ana iho maluna o ka wehiwehi a me ka kuhinia o na momona o ka papaaina i hoomakaukau ia. Ua hauoli piha na hoa pa@ a pau. o ka makou e puana ae nei, e hooholomua ia ia Oihana imua.
MINAMINA. – Ua minamina makou no na lono i hiki mai no na mea i hana ia ma ka Luakini o Kaneohe, i ka la Sabati iho nei. Ua lawe ia mai kekahi kino kupapau i hala aku i ka make, no na mahina elua ma mua aku nei, a i loko o ka Luakini, me na pahu kani a me na ohe, a me na hae e welo ana. Nui ka walaau a me ka lealea, a haunaele ka hana o ia la, a haalele ke kahu kula Sabati i kona kulana. Me he mea ‘la ua manao na makamaka e hoopili i ko lakou mau lawelawe ana elike me kekahi mau hoolewa ana o no ‘lii me ka poe hanohano ma Honolulu nei. Aka, aole no i like loa, o na leo Kanikau he eehia ke hookani ia e ka bana ma na hoolewa ana o ka poe hanohano, he okoa ia, a he mea okoa loa na haokani lealea, me ka hui pu ia me na walaau ana. He pono e hookaawale loa ia na hana o ia ano mai ka Luakini aku. Me ka makua o ka mea i make ko makou aloha pau ole, a me ka minamina no ka lawe ia ‘ku o ke keiki.
AHA MELE NUI. – E haawi ia’na he Aha Mele maloko o ka Luakini o Kaumakapili ke hiki aku i ka hora e hiku me hapa o ka po Poaono Iulai 13, e ka Ahahui i kapaia “Ka Puuwai Aloha Aina.” No ka pono a me ka pomaikai o ka poe pilikia ma Kalawao, Molokai, e mele ia aku ana na Himeni maikai loa e na kileo nahenahe o na puukani kaulana o ka ua Kanilehua, me na manu leo lea o ka ua Paupili, ka leo kupinai o ka Iiwi maka polena o ka ua Nahua, na leo o na kahuli leo lea o ka ua kuahine o Manoa, a e kuupau ia aku ana ka nunulu me ke oeoe e na iwa kiani o ka ua Kukalahale, a me ka leo kapalili o ka Ulili holo kahakai o ka ua lokuloku o Hanalei. Nolaila, ke nonoi ia’ku nei na lima kokua o na puuwai aloha lahui o na keonimana, na lede, a me na opio e haiamu ana ma ke alo alii o Honolulu nei, e pahola mai i ko lakou aloha, a me ko lakou lokamaikai no ko kakou mau hoa kanaka e noho mai la iloko o ka pilikia, a me na ehaeha a ka mai lepera. E naue mai? E hele nui !! E hele pau loa mai oukou !!! o makou no, “Ka Puuwai Aloha Aina.”
MOOLELO O KE KAU
Ahaolelo o 1878
LA HANA 43 Iune 25, 1878.
Mamua o ka heluhelu ia ana o ka moolelo o ka hale, ua kamailio mai ke’lii Bihopa. I kekahi mau la i hala, ua kamailio aku au imua o ka hale, no ka mai o kekahi keiki ma Keoneula, nolaila, ua pono ole ke hele malaila, aka, i keia wa ua ola ua keiki la, a ina makemake na hoa e hele e nana ua kula la, he wa pono keia.
NA OLELO HOOHOLO ME NA BILA.
Hoolaha mai ke’lii Ake i kona manao, e lawe mai ana oia he Bila Kanawai. E hoololi ai i ka pauk l, o ke kanawai, e haawi ana i ka mana i ke Kuhina Kalaiaina e malama i na ohewai o Honolulu nei, oia ke kanawai i aponia i ka makahiki 1860. Ma ke noi a ke’lii Kipi ua haapaiia na hana o ka la.
NA HANA O KA LA
Heluhelu alua ana o ka Bila Kanawai, e hoololi ai i ka malama ana i na mai lepera ma Kalaupapa, Kalawao, Waikolu, Molokai, a ma na wahi e ae.
Ma ke noi a ke’lii Bihopa, ua haawiia ka bila i ke komite malama ola.
Heluhelu alua ana o ka Bila Kanawai, e hoopau loa ai i ka mokuna 14, o na kanawai o 1874. Ma ke noi a ke’lii Bihopa, ua haawiia ka bila i ke komite hoonaauao.
Heluhelu alua ana o ka Bila Kanawai, e hoololi ai i ka pauku 498, o ke kanawai kivila. Ma ke noi a ka Hon. Pekekona, ua haawiia ka bila no ke kakau poepoe, a e heluhelu akolu ia ma ka Poalima June 28. Ma ke noi, na kapaeia na rula.
Heluhelu mai o Hon. Pekekona no ka manawa mua he Bila Kanawai, e hoomalamalama ai i ke kulanakauhale o Honolulu me ka makani a-a (Gas). Haawaiia i ke komite hooponopono Bila Kanawai, a waihoia aku no ke pai, a puka mai no ka heluhelu alua malalo o na rula; Me ke noi, ua kapae ia na rula.
Heluhelu mai o Hon. Kakela no ka manawa mua, he Bila Kanawa. E hoololi ai, i ka pauku 483, o ke kanawai kivila; E pili ana i na waiwai lewa.
Noi mai ka Hon. Kakela, e kapae na rula a e heluhelu alua i ka bila ma ke poo hooleia.
Noi mai ka Hon. Pilipo, e haawi aku no i ka bila i ke komite hooponopono Bila Kanawai, e like me na rula mau, a waiho aku no ke pai; hooholoia.
Heluhelu alua ana o ka Bila Kanawai; e hoololi ai i ka pauku 5, mokuna 39, o na kanawai o 1870. Ma ke noi a ke’lii Kaai, ua hoopanee loa ia ka Bila.
Heluhelu alua ana o ka Bila Kanawai, e pili ana i ka ili ana’ku o ka waiwai p@a, a me lewa, o na’lii hooilina ole no ka noho alii.
Hora 12 hoomaha ka hale, halawai hou ka hale ma ka hora 1 p.m.
Kamailio mai ke’lii Bihopa ma ka aoao kue i ka bila ; a noi mai e hoopanee loa, hooleia.
Ma ke noi a ka Hon. Mahoe, ua haawiia ka bila i ke komite wae. Eia na komite. Mahoe, Kaai, Palohau, Halstead, Keau.
Heluhelu alua ana o ka Bila Kanawai, e hoololi ai i ka pauku 1, mokuna 27, o na kanawai o 1876.
Ma ke noi a ka Loio Kuhina, ua haawiia ka bila i ke komite hookolokolo.
Heluhelu alua ana i ka Bila Kanawai, e laikini ai i na Hui hoopaa ola, pauahi, moana, e komo mai ana iloko o keia aupuni ; Ma ke noi a ke’lii Ake, ua hoopanee loa ia ka bila.
Heluhelu alua ana o ka Bila Kanawai, e hoololi ai i na pauku 191-193, o ke kanawai kivila. Ma ke noi a ke’lii Ake, ua hoopanee loa ia ka bila.
Heluhelu elua ana o ka Bila Kanawai, e hooponopono hou ai i ka hooiaio ana i na palapala hoopaa hana i hoakaaka ia ma ka pauku 1417, o ke kanawai kivila.
Hoololi mai ka Hon. Pekekona i ka pauku 1, o ka bila, penei ka hoololi. Ina aole e pili ua moku la i ka uwapo, kahi e hiki ai i ka lehulehu, ke hele aku, ua lawe ka mea nana ka bila i ka hoololi.
Ma ke noi a Hon. Nazareta, ua haawiia ka bila no ke kakau poepoe e like me ia ia hoololi ia, a e heluhelu ekoluia ma ka Poaha Iune 27.
Ma ke noi a ke’lii Kaai, ua hoopanee ke halawai a noho hou i ka la apopo hora 10.
LA HANA 44, IUNE, 26, 1878.
NA HOIKE O NA KOMITE
Heluhelu mai ka Hon. Halstead, ka Luna Hoomalu o ke komite o na hana hou i ka lakou hoike no na palapala hoopii lehulehu mai na apana mai. Elua mau palapala hoopii i waihoia mai e Hon. Palohau, mai Hanalei, a me Anehola mai.
1 E hoomahuahua i ka uku o ka mea lawe leta o Kauai.
2 E hana i alanui ma Kalihiwai, a i uapo ma Kilauea, a na kekahi mau haole elua e uku i kekahi hapa o na lilo. Ua manao ke komite, e waiho i keia mau palapala hoopii ma ka papa, a noonoo pu me ka bila haawina.
Elua mau palapala hoopii i waiho ia mai e ka Hon. Kupau mai Koolauloa mai
1 E hookaawale i puu dala i mea pepeh@ i na manu ai raiki. Ua manao ke komite, he mea makehewa keia, a ke nonoi aku nei ke komite, e hoopaanee loa i keia noi.
2 E pa i na lihi alanui me ka pa, ua manao ke komite, he hana pili paha keia i ke Kuhina Kalaiaina, nolaila, e noi aku i ke Kuhina Kalaiaina no ia mea.
E kolu mau palapala hoopii i waihoia mai e Hon. A. Kaukau, mai Waimea Kauai mai.
1 Hookomo ma ka bila haawina o keia Kau Ahaolelo i $2,000, no ka palewai o Waimea.
Ua manao ke komite, e waiho i keia mau noi ma ka papa a noonoo me ka bila haawina.
3 Na na Kiaaina e koho i luna alanui, ua manao ke komite, e lawe mai ka mea nana i heluhelu mai i keia noi ; e hana i Bila Kanawai no ia mea.
Elua mau palapala hoopii i waiho ia mai e Hon. Kanealii, mai Wailuku mai.
1 E hoemiia ka nui o na koa a e hoemi pu ia me ka haawina no ia hana. He mahalo ke komite no keia noi, a ke nonoi aku nei ke komite, e noonoo pu ia me ka bila haawina.
2 E hoonoho i keena leta no Waihee, Waiehu, Maui, ua manao ke komite aole pilikia ke holo aku no na mile pokole i wailuku, a ke noi aku nei ke komite, e hoopanee loa i keia noi.
He palapala noi i waihoia mai e Hon. Kapahu mai Kau mai, no ke pani o na ma@iko i na alanui. Ua manao ke komite, ina he mau alanui aupuni
E noi aku i ke Kuhina Kalaiaina no ia mea, a ina he mau alanui liilii ; e noi aku imua o na komisina e pili ana no ia hana.
He palapala hoopii i waihoia mai e Hon. Kupihea mai Molokai mai, e hookomo ma ka bila haawina i $1,000, no kekahi mau awa ku moku malaila.
Ua manao ke komite, e noonoo pu ia me ka bila haawina.
He palapala noi mai Puna mai, i waihoia mai e Hon. Kealawa@, e hookomo ma ka bila haawina o keia Kau, i $500, no ka heleuma, a me ka Boe ma Pohoiki, Puna. Ua manao ke komite, e noonoo pu ia me ka Bila Haawina, he palapala noi mai Koolaupoko mai, i waihoia mai e Hon. Kaoliko. E hookomo ma ke Bila Haawina o keia Kau i $4000, no ka palekai o Waiahole, a me Onouli, na manao ke komite ; e noonoo pu ia me ka bila haawina.
He palapala noi mai Kaanapali mai i waiho ia mai e Hon. Kaukau, e hookaawale ia Kaanapali i apana hana alanui akoa, ua manao ke komite ; e hoopanee loa i keia noi.
Noi mai ke’lii Bihopa, e lawe mai i ka hoike a ke komite a waiho ma ka papa, hooholoia.
Ma keia pule ae ke k@@na.