Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVII, Number 16, 20 ʻApelila 1878 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XVII. HELU 16.}      POAONO, APERILA 20, 1878        {NA HELU A PAU 855.

 

KA NUPEPA

Kuokoa me ke Au Okoa

I HUIIA.

 

NA OLELO HOOLAHA: - O na Olelo Hoolaha he 10 laina kakau lima, he hookahi Dala no ka puka mua ana; elua puka ana, he $1.50; no hookahi mahina, he $2.00.

NA KANIKAU A ME NA MELE: - He 4 Keneta ka uku no ka lalani hookahi, ua like me $1.00 no 25 lalani.

            HOOLAHA MAU: - E hoomanao na makamaka a e hookomo mai i na olelo hoolaha mamua ae o ke awakea Poaha, i ole e kaukai ia aku a kekahi pule ae.

            E hoomanao e na lehulehu, aole e hoopukaia kekahi Olelo Hoolaha, Kanikau a me ke Mele, ke ole e hookaa mua ia mai ka uku.

 

Ka Haiolelo a W. M. Kipikona,

i haawiia ma Lahaina, Maui, Jan. 18, 1878, no na mea e pili ana i ke Kulaia

Hauoli no ke Ceneteniela o ka loaa mua ana o ka Pae Aina Hawaii ia Kapena Kuke, ma ka 1778.

 

(Koena mai kela pule mai.)

            A o na aui ana a me na pomaikai nui hou no keia Paeaina, e mau aku no ka noho hoomalu ana o ka poe o ko Kamehameha koko a lahui hoi, maluna o Hawaii nei iloko o ka maluhia.

            Aia hoi a hala aku la ua koa Hawaii Kaulana la i ka make, ua hooko koke ia mai kona makemake me ka hakalia ole, mamuli o ka hiki ana mai o na Misionari Amerika, ka poe nana i lawe mai i ka Palapala Hemolele, a i hele mai hoi e hookahua i na kapu o ka noho ana hemolele ma ka makalua o na kapu o na hana ino. Ua komo koke mai la iloko o ko oukou mau makuakane na iini a me na manao eleu ano hou. Aia hoi he huli nui ana mai o a o, e like la me ka hiki ana mai o ke Aupuni o ka maluhia a me ka hoopomaikai i manao muaia, a pahola ae la maluna o keia mau Paeaina.

            O Hoapili hoi a me kekahi mau kanaka koa pegana ano hooweliweli o Kamehameha, ua oluolu loa lakou a pau me he mau keiki hipa la. O Kaahumanu kukaena hoi keia a kohu liona, ua hoohaahaa ia oia me na waimaka e hiolo ana, a o Kapiolani hoi ke koa wahine o Hawaii, ua iho aku la oia ilalo o ka lua weliweli o Kilauea, i piha i ka luaipele, a hoaano aku la imua o Pele, ke akua wahine mana a weliweli o na olai a me ka poino, a hoike akea ae la oia no ka hilinai o kona manao ma o Iehova la, ka mea nana e paa nei na luapele a me ke ao nei, ma ka poho o kona mau lima. A o ka Palapala Hemolele mawaena o ke kanaka ili ulaula a me ka ili keokeo, me he mea la, ua iho mai la maluna o Hawaii nei, ka noho mana oiaio ana o ka maluhia a me ke aloha.

            Auwe! aole no pela wale. Aia he pumehana me na manaolana maikai o na iini kiekie, a pahola iho la hoi iloko nei o ka aina ka iini o na hooikaika hanohano, aka aole nae he aupuni i kukuluia a i hookahua paa ia hoi - a he mea no hoi ia i ake nui ia, i hiki ai ke malamaia ka maluhia, mawaena o na ouli hookuee no ke ola o ka hoakanaka, ka hana hoi a na ili keokeo i hoomaka ai e kau mai maluna o Hawaii nei.

            He mea kaumaha no’u ke noonoo ae, no kekahi kuee mawaena o na kumuao o kela a me keia aoao hoomana o ka Haku; no ka mea, ua maopopo loa ia’u o ko oukou mau Misionari Perotesetane Amerika, Katolika, Hoomana Enelani a me kekahi mau hoomana e ae, hookahi wale no iini nui o lakou a pau, o ka loaa ia oukou o ka noho ana lanakila a me ke ola no ka wa e hiki mai ana.

            Nolaila ua ake nui ia ka noho ana aupuni i kukulu paa ia me na kanawai a i ikeia mai hoi e ko waho, i mea e hoopakele ia ai ko oukou poe kupuna i hooneleia i na noonoo loea, mai na hana hoopilikia wale, maalea, akamai a kuihe ole mai a ko na aina e, e imi mai ana e lawe aku i ka pomaikai o na kamaaina i loaa ole ka naauao, a maluna hoi o na kumu oiaio ole he nui wale, i manao mai ai lakou e hoonui i ka lakou mau koina kue i na lii a me na kanaka no ko lakou mau poino, a hoopii aku la no hoi i ko lakou mau aupuni ponoi, e hana ino i keia lahui kanaka i hookahua ole ia.

            Iloko o na la o Kamehameha, ua nui wale keia mau koi ana; aka me kona lima ikaika ua kaomi aku la oia i keia mau koi ana ma kahi mamao, iloko o kekahi manawa. A hala aku la ua alii pookela la i ka make, a kaa ae la ka malu o ke aupuni, malalo o kekahi keiki opio (Liholiho) a me kekahi wahine (Kaahumanu), alaila hoea mai la na koi ana a ko na aina e, a ma ka waha o ka pukuniahi, ua ohi aku la o Kapena Ap. Catesby Jones he alii moku Amerika, he $500,000 ka nui o ka waiwai ma ka laau ala iliahi mai Hawaii nei aku; aole no hoi i liuliu mahope mai, hukiia iho la ko oukou hae ilalo e Lo Keoki Paulete, he alii moku Beritania no ka moku kaua Carysfort, a e pakaha wale hoi i ka nohoalii o ko Kamehameha hope; o Lapalake hoi ke alii moku Farani oia no ka moku kaua L’Artemise, nana i hopu a hana ino i ko oukou papu, a kailiia hoi ko oukou moku a me kekahi waiwai o oukou; o keia mau ino nae a pau, ua hana ia mamuli o na hooia imihala wale a na kanaka o na aina e, e noho ana ma Hawaii nei, a i manao nui hoi e loaa ia lakou ka pomaikai mamuli o ko oukou nele i ka noho ana aupuni i kukuluia a i ike ia mai hoi e waho.

            Ia wa no i ala mai ai na makamaka ili keokeo o ko Hawaii nei noho ana kuokoa; oia no o Rikeke, Ricoda, Lee, Wyllie, Kauka a me kekahi poe e ae, i hele mai e hoopaa a hookahua paa hoi i ka hale hooponopono aupuni o Kamehameha. Na Lee i kuhikuhi a hoolala i ka hooponopono Kumukanawai ana; na Rikeke hoi i hele aku e kukakuka no ko Hawaii nei noho ana kuokoa me ka ike ia mai; na Kauka i pahola mai i na hooponopono maikai a me ka eleu, a o Wyllie hoi kai hooikaika nui me ka pauaho ole a me ka iini o ke kanaka aloha aina i lilo ai ka inoa a me ke aupuni o Hawaii nei i mea hookaulanaia iwaena o na lahui naauao, a mai ia wa mai hoi, o na ino i hana ia e ko na aina e, ua uku nui ia mai ko Hawaii nei, mamuli o ke alakai a me na lawelawe maikai ana a kekahi poe e no keia lahui, no ka mea, iloko o keia wa, aole loa e hiki i ke alii o kekahi moku kaua e aa mai ma kona makemake ponoi iho, e hana ino i ka Moi, e hehiku maluna o ko oukou hae, a e pakaha wale hoi i ko oukou aina.

            Aole loa e hiki i na kanaka o na aina e, ke lawe aku i na koi kue ia oukou imua o kona aupuni iho, a maluna paha o ka papahele o kekahi moku kaua, e like me ke kue e hanaia i ko Samoa a hiki i keia la, a pela hoi me kekahi mau lahui i nele i ka noho ana lanakila ma na Paeaina e ae o ka Pakifika nei, no ka mea, o ka haawina i loaa ia oukou, ua nele o Samoa a me kela mau Paeaina e ae i ia mea - ka hoopomaikai ana mai o ke aupuni i ikeia - nolaila, ina e hoopii imi hala wale aku ana kekahi kanaka o ka aina e, e olelo mai auanei kona aupuni a me ke alii o ka moku kaua o kona aina iaia, "E lawe aku oe i kau kumu hoopii imua o na aha hookolokolo o ka pono ma Hawaii? a malaila oe e hooponopono pu ai me na kanaka Hawaii, a e hooiaio aku hoi i ka pololei o kau kumu hoopii."

            O keia mau hooponopono ana i kukulu paaia iloko o ka aina, a me ke kulana hoi iwaena o na lahui naauao, he mau mea nui ia e hauoli piha ai, a i kupono loa hoi ke hoomanaoia me na hauoli kiekie i keia la. Aole au e hiki ke olelo ae no na mea e pili ana i ka ulu a me ka holomua o ka lahui iloko o ka haneri makahiki e hala nei. Aole no hoi au e hoao aku ana e hoaiai i ka moolelo holookoa, a i ke ano nui paha o ka moolelo no na mea i hala, aka, e hoaiai wale aku no au ma na kumu e ulu nui ai o ka pomaikai, no ke kaana like ana i ko kakou manaolana me ka hooikaika pu.

            O ko oukou aina he uuku loa iwaena o na lahui naauao, aka, ua hoohanohano like ia nae me na aupuni nui. Ua loaa hoi i na Elele o ko oukou Moi ka ikeia mai, imua o na aloalii kiekie o ke ao nei, a i ka wa hoi a na papu (Manuwa) lana o na aupuni mana nui e kaalo mai ai ma ko kakou nei mau kai, a hekau iho ma na awa kumoku o Hawaii nei, e haawi mai no lakou i na kipu aloha ana no ka nohoalii o ke aupuni Hawaii, a me kona mau makaainana he 50,000, e like me na aupuni Emepera o ke ao nei, me ko lakou mau kanaka he kanalima miliona a oi aku paha.

            E hoomaopopo iho hoi oukou aole au i hauoli iki oiai he 50,000 wale no kakou - Aole loa. Ua kaumaha au no keia poino ma ka emi ana o ko kakou heluna, aka, ke kono aku nei au e hoomanao oukou, a ke aa nei au i ka olelo ae, o oukou e na Hawaii i hoonaauaoia, ua ike oukou, aia ke kulanakauhale o Atenai, kela Atenai kupaianaha, me kona mau kanaka kuokoa he 50,000 wale no, iloko o kona mau la maikai loa; aole no hoi e loaa ia oukou na mahalo kiekie ia mao ko oukou heluna la, aka ma ko oukou pono a me ko oukou mau hoomaopopo ana. Ina e kukulu paa oukou i ka manaolana o ke ao malamalama, e pakela loa aku ana ko oukou hoopomaikai nui ia, mamua o na heluna lehulehu o kekahi mau lahui kanaka e ae.

            Aia no hoi he mau mokupuni e ae iloko o ka moana nui, me ko lakou mau kanaka i oi aku ka lehulehu mamua o keia mau Paeaina, aka oia mau lahui me ko lakou heluna nui, aole loa i manao nuiia iloko o ke ao naauao, e like me oukou e na kanaka Hawaii. Aia ka mokupuni o Papua, me na kanaka he hookahi miliona paha ka nui, aka, ke manaoio nei au a wiwo ole hoi ke olelo ae, ma ka noonoo ana o na kanaka o na lahui i hoomalamalama ia, e aho no ka hooliloia o ka miliona kanaka o Papua i mea ole, mamua o ka hooneoneo loa ia ana aku o na kanaka Hawaii he 50,000. A no ke aha hoi?

            No ka mea, ua hoolaaia o Hawaii nei ma ka hoomana ana i ke Akua Mana Loa, Hookahi a Hemolele.

            No ka mea, ua hoomaluia na kanaka Hawaii e ko lakou mau kanawai ponoi.

            No ka mea, he mau kula hoonaauao ko oukou, a me na haumana e lawa ai no ka hele ana e ao aku ma na aina moana a pau.

            No ka mea, ua ike oukou i ke kakaulima, pai palapala, a heluhelu hoi me ka hoihoi i ko oukou mau nupepa ponoi.

            No ka mea, ke kokua nei oukou mamuli o ke aupuni naauao, a i kukulu ponoia; nana i hookahua paa i na launa aloha lahui ana me na mana kiekie o ka honua nei.

            No ka mea, ke hoopulapula mai nei oukou i na kanaka i hoonaauao ia, me ka hoouna waiwai ana aku i ko na aina e; me ke kokua nui aku ma kela a me keia mea, no na makemake o ko ke ao nei; aole o oukou hana i ka ino, kipikipi, aole hoi he mau hana ano hupo.

            A o ka hope loa hoi, no ka mea, o na malihini naauao i hele mai ai maluna o na kai, loaa mai la oukou ua hoouhi maikai ia i na aahu, me ke ano oluolu, a me na hoonohonoho ponoia ana, e loaa ai na manaolana uila kiekie o na aina ma ka mehana no ka hoonaauao ana.

            Ano, ma ka nana ana i keia mau mea a pau, a me ko oukou oi pakela ana aku maluna o kekahi mau lahui kanaka ili ulaula e ae, ma ka loaa ana ia oukou o ka naauao mahuahua, alaila e hoomanao iho oukou i keia, "he mana ka naauao;" a e imi hou aku hoi i ka malamalama a me ka naauao, i laweia mai ianei e na kanaka maikai a he mau makamaka oiaio hoi no Hawaii nei. E hoomau oukou ma ka hooia ana imua o ko ke ao nei, oiai ua emi oukou ma ka heluna, ua mahuahua nae ko oukou waiwai io, a me ka mana ma ke ano he lahui kanaka naauao a ua hiki ia oukou ke hana a pakela wale aku, no ka pomaikai nui o ko oukou mau hoa kanaka, mamua ae o ka hapaha miliona kanaka o Hawaii nei, i ka hoomaka ana mai o ko kakou Keneturia.

            Ano hoi, ia kakou e aui ae ai a nana aku ihope no ka haneri makahiki i hoopiha ponoia a e puni nei i keia la, he pono no hoi kakou ke hoomaka aku e nana imua, no ka haneri makahiki e hoea hou mai ana. E noonoo kakou a e kamailio hoi me ka lana o ka manao a me ka ikaika no na ulia o ka wa e kau mai nei mamua, e hookuikahi pu ia ai kakou na kanaka Hawaii, ka ili ulaula a me ka ili keokeo e hana ana me ka lokahi like a e hoohua mai hoi mailoko mai o ka waihona o ko kakou au hou aku o ka wa e hiki mai ana, e like me ka Kamehameha @ui ai ia kakou e hana. E hoomau kakou i ke kukulu paa ana i ko kakou noho ana kuokoa me ka hoonawaliwali ole, @i o kakou ka uuku loa iwaena o na lahui naauao, a o ko kakou aupuni hoi he @a wale iho no a me kona mau Elele ma na aloalii o ko na aina e, aole hoi he mau puali kaua ikaika a mau mea e ae, nana e hoala mai i na manao haakei iloko o kakou a e inaina ia mai ai hoi e hai, aka na ko kakou uuku no e hoomalu nei ia kakou, a e hoomau aku kakou pela ma ko kakou mau hana ano nui hoopomaikai.

            He mea pono hoi e lilo ko kakou mana lahui ma ke kanawai, a me na lawelawe ana ma ka pono o ke ano aupuni, i mea e hiki ai ia kakou ke kupaa mau, me ka makaukau mau e hoopale aku i na mana kaua o ke ao malamalama, a e lilo ka mana hooponopono aupuni o Hawaii nei, i mea e ikeia mai ai a kukulu paa ia e na lahui naauao, a hiki aku i ka la hope loa o ka haneri makahiki e hoea hou mai ana. Iloko hoi o ka manawa, mai kunana wale kakou no ko kakou uuku loa ana. He mea hilahila loa iloko o ko kakou hoonaauao ia ana, ina kakou e kuemi hou aku ana ihope a ku mau paha i kahi hookahi, a ina e mau ko kakou emi hope ana, e holoi loa ia auanei kakou mailoko aku o ka buke o na lahui naauao.

            Ke ku nei ka inoa o Kalakaua me ka moakaka, ma ka papa hoike inoa o na Moi aiaupuni o ke ao nei; aole loa pela ke kulana o na lii o kekahi mau lahui e ae i oi aku ka nui i ko na kanaka Hawaii; aka aole nae e ike hou ia na inoa o ko kakou mau alii ma kela papa hoike, ke ole kakou e hooikaika ma ke kulana he lahui naauao mao na kanawai naauao la e hoomauia ai ke ola a me ka hoopae ana mai i ko waho, i mea e hoomahuahua ia ai ka lahui. E pono hoi ia kakou e hookaawale aku i keia ino nui, a he mea hoi na’u i kue mau @ oia no ka like ole o na kama, a he oi aku hoi ka maikai e loaa i kela a me keia kanaka Hawaii ke kokoolua (wahine) kupono nona, a ma ka nana ana i na kanawai hoopomaikai o ke ola kino, a ma ka hookipa ana mai hoi i na malihini kupono a noho lokahi, e loaa mai ai ia kakou ka manaolana, e hiki ana paha ka kakou poe mamo i ka heluna hapaha miliona a oi aku, ke hiki aku i ko lakou la Keneturia.

            E like me ka pahola ana mai o ka malamalama o ka naauao imua o kakou, a hoomahuahua hoi i ko kakou noonoo, pela kakou e hooikaika aku ai no hai, e like me ko kakou hooikaika ana no kakou iho. Aia no kekahi mau mokupuni e ae a me na kanaka iloko o ka moana Pakifica, e ake mai nei e loaa ka naauao ma ka hoomaa ana, me na hooikaika pu ana o na Hawaii nei. Ua hiki no ia kakou ke haawi aku i ke kokua ana, me ka hoapono pu mai o ko ke ao nei. Ua hoouna kakou mamua aku nei i kekahi Komisina Hawaii i ka lahui kanaka o Samoa, a ina i maliu mai lakou i kana mau kuhikuhi a me na wehewehe ana ia wa, ina aole lakou e lilo i luahi na na malihini lima nui o waho mai, a hooweliweli waleia aku no me ka haakei e kekahi moku kaua e kaalo ae ana ma ko lakou alahele.

            E hoomaopopoia nae hoi he mea hilahila loa no na mana nui, ka hookahuli wale ana i na Paeaina liilii iloko o ka moana Pakifika, i mau wahi hoahu no ko lakou mau pono; aka he mea hanohano no lakou ke kokua aku ma ka hoala ana ae a me ka hooiaio pu aku hoi i ka noho ana kuokoa o keia mau Paeaina maloko o keia mau kai. A oiai o Hawaii nei aia ma ke kulana holomua loa, he mea pono iaia ka hoomoali ana aku ma ke ala o ka naauao me na hoapono pookela, i lilo ai oia i makua nana e kipulu a alakai i ko ka Polunesia ma na hooponopono aupuni naauao. E noho hoomalu auanei ko kakou mau mokupuni hanohano ma ka hooikaika ana i ka hana a puni na wai o ka moana Pakifika nei, a e hoakea aku hoi i ka ili o ko kakou aina mahi ma kela a me keia o na aina puni ole.

            Mai manao iho kakou ua lawa kakou me na wahi eka aina o loko nei iho, aka e imi hou aku i mau aina mahuahua ae maluna o na kai akea; pela hoi e hiki ai ia Hawaii ke hooia nona iho i ke kupono o kona kulana i hoopomaikai ia ma ka poli o ka moana nui akea. I ka wa hoi e hui pu ia ai na hana ma ka aina, me na hooikaika ana hoi maluna o na kai; i ka wa hoi a ko kakou mau puu, na hanahanai, na kaiaulu a me na oawa e halihali ia aku ai iloko o na hoohua ai piha ana mai, a pela hoi me na awawa lepo momona o ko kakou mau mokupuni nei, ma na hoohana dala a me ka hooikaika kino ana, alaila e lilo auanei ko kakou aina piha momona i mea hoopahaohao i ko ke ao nei me ka hoopomaikai pu aku, a e hoouna aku hoi ka kakou poe mamo no ko na aina e, i ka waiwai he mau miliona dala a oi aku, mamua o ka waiwai e houna ia nei i keia wa ma kahi o na heluna tausani wale no.

            A i mea hoi e hooko ia ai ko kakou manaolana no ka holomua, nolaila he pono e loaa ia kakou ka mahuahua o ka lahui, mamua ae o na mea a pau. O ka hoomahuahua i ka lahui ko kakou iini nui, a he pono hoi ke haawi ia aku na alakai naauao ana a pau, i mea a hele mai a noho iho me kakou ka poe maikai e hoohua nui mai ana i ka lahui. Aole he mau hookapu ana e kau ia aku maluna o ka poe holo moana e komo mai ana a e hele aku ana iwaho aole hoi i mau palapala ae holo a me kekahi auhau (dute) o kela a me keia ano, aole i mau kanawai kue i ka noho ana o kekahi kanaka, a i koho hoi e hookamaaina iaia iho maanei, a haalele loa aku i na hooikaika ana no ko na aina e.

            E lilo hoi ko kakou mau awa ku moku, i mau awa i hookuu akea ia (aole dute,) a o na moku a pau o kela a me keia kulana e holo ana maluna o ka moana akea e loaa no ia lakou kahi kupono loa no ka hoomaemae hou ana, maloko o ko kakou awa kumoku kaulana, a pela hoi e lilo ai o Honolulu i wahi hoolulu no na aumoku o na lahui a pau; aka he mea pono hoi e hana ia a maikai ko kakou mau alanui aupuni a puni ka aina, e hoohui ana i na wahi ano nui a pau, no ka hoohua ana mai i ka pomaikai, a no ka hele hoolana ana no ke ola kino. A ke hooko piha ia keia hana a hoala ia mai auanei na leo kupinai o ko kakou mau awawa a me na haalu, e ka leo kani oeoe o ka liohao (kaahi) me ka halihali pu aku hoi i na hoohua ai ana a ko kakou mau apana aina momona, oia o Hamakua, Kohala, me Kau ma Hawaii, me ka holo pu mai hoi ma na hanahanai a me na kapakai o Maui Hikina a me Maui Komohana nei, a loaa aku ka palena o ke kapa kahakai Oahu, a holo aku hoi maluna o na kula o ka mokupuni o Kauai; o ka mea oi aku, e halawai aku ai me na hoapono a ka poe hele makaikai pahaohao o ke ao nei, o ka uluaoa pu ae o ke puhi ana a ko kakou liohao i kona mahu, iwaena o na puka mahu a me ka luaipele o ko kakou luapele kaulana.

            E hiki io mai ke kaahi e pono ai, a i ole alaila e aho paha o ka waea olelo mamua, ka mea nana e lawe emoole aku i ka uwila ma kona alahele. A ma ko kakou aoao hoi, e hana kakou i ke telegarapa ahai olelo, i hiki ai i kekahi mokupuni ke kamailio koke aku i kekahi mokupuni, me ke kakali ole aku no na hua olelo uwila a ko na aina e hooikaika ai, e elelo mai ana ma ko kakou nei mau kai, e kamailio hoi mai kekahi aina puni ole a i kekahi.

            A o ka panina loa hoi, maluna ae o keia mau holomua ana a pau a kakou e manaolana aku nei he mea pono ia kakou e nonoi (pule) nui i loaa mai ai na noonoo maikai hou ae, i hoopiha ia me ke aloha i ke Akua a me ke kanaka, a e hooikaika kakou e waele ae i ko kakou mau noonoo, ma na hana a pau e pili ana i ka haawina o ka naauao, i alohi like ae ai hoi ka malamalama o ko kakou inoa o "Hawaii nei," me ka malamalama o na kanaka naauao pookela loa, a e hiki io mai no ka hooko ia o keia mau mea, ina e hui pu mai kakou na malihini a me kamaaina, a hoolilo iho i keia aupuni mokupuni i home no kakou.

 

Ka noho ana o Hanapepe.

 

            O ka noho ana o keia aina he awawa nui keia o Hanapepe, mai uka a kai, he piha pono i na loi kalo i ka wa mua, a i keia wa ua neo, ua huli ka pono i ka raiti. "Ke mihi nui nei i ka wi."

            No na kanaka. Mai Eleele a hiki i Mokupapa, oia kahi kanaka ke hui ia me na pake, mai Kamohio a hiki i Kahunaone, ua koe uuku na wahi kanaka, aole pela i ka wa mua, he kanaka o Manuahi a me Koula, mai uka no a kai.

            No ke kulana o na keiki kula. He poe keiki ano mama a ma kahi, a he kaumaha ma kekahi, aka, ke ano holo iki mai nei lakou, o ka hoomanawanui ka mea e hiki ai, aole e oo koke ka ai i ka la hookahi, pela hoi na keiki, ma ka hoonaauao ana aku.

            O na paa mare iloko o ka malama o Okatoba 1877, he 3; na hanau mai ka malama o Okatoba a hiki i ka malama o Maraki 1878 he 6; a he 5 na make iloko oia manawa.

            I. P. KAHOOLEALII.

            Hikiula, Hanapepe, Kauai, Apr. 5; 1878.

 

MAIKAI KA HOI KA PAPA!

A ME

KA LAAU O KOU HALE!

NO HEA LA?

KAI NO HOI NO KAHI O

 

WAILA MA!

 

Nana aku no hoi ia la

Ohi ka Io o ka Laau o Makawao

I ka ua mea hoi o ka nani o

 

Na PAPA! Na PAPA!!

A ME

NA PONO KUKULU HALE

O NA ANO NO A PAU.

 

Aia ma ke kihi o na

ALANUI PAPU me MOIWAHINE!

HONOLULU

MALAILA E LOAA AI

E LIKE me ka MAKEMAKE

NO KE

KUMUKUAI MAKEPONO LOA!

 

PAPA, PAPA, PAPA,

 

Na Papa Huluhulu,

Na Papa Manoanoa,

Na Papa i Kahiia,

Na Papa Kepa,

Papa Hole Keokeo,

Papa Hele Ulaula.

 

NA LAAU, NA LAAU!

 

Na Kua

Na Kaola,

Na Aaho,

Na Molina,

Na Peapea,

Pine Huluhulu,

Pine i kahiia.

 

NA Papa a me na Laau Ulaula!

 

Pili ulaula,

Pili Keokeo,

Pani Puka,

Pani Puka Aniani,

Ipuka Aniani,

Puka Olepelepe.

 

PENA O NA ANO A PAU!

 

Hulu Pena mai ka Liilii a ke Nui,

Aila Pena,

Aila Hoomaloo,

Waniti, Pate.

 

NA LAKO O KELA A ME KEIA ANO!

Na Ami Puka Hale.

Na Ami Puka Pa.

ANIANI!

 

Pepa Hale a me na Lihilihi

E LOAA NO MALAILA.

 

PAAKAI HELU 1 O KAKAAKO me PUULOA

 

            No ke DALA KUIKE, e loaa no na mea a pau i haiia ae la, no ke Kumukuai Emi loa. O na kauoha a pau mai Hawaii a Niihau, e loaa’ku ana ia lakou, e hooko koke ia no ia me ka lawa pono.

 

E Kipa Nui Ilaila, i ike i ka Oiaio

@34 @