Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVII, Number 15, 13 ʻApelila 1878 — Page 3

ʻaoʻao PDF (1.77 MB)

This text was transcribed by:  Kathy Lum
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

OLELO HOOLAHA

 

HENE IKI KA AKA I KA OLU.

OLU O KE AHA?

Olu ke Kumukuai o na Lole Hou o

KA HALEKUAI

-:o:-

GOO KIM.

            MALUNA mai nei o ka mokuahi Hawaii "Likelike" a me ka mokuahi "Kulanakauhale o Nu Ioka."

            E hoomaka ana ke kuai manuahi ma keia Poaono, a pela mau aku ma na Poaono a pau.  Nolaila, e hele nui mai oukou e o'u mau hoa maikai ma keia la, e wae a ka mea a ka iini e lia ai, kiola iho i ka ala a mau ala paha o Kaualeau, a e loaa no na holoku poni a uliuli halila, a me na kalakoa hou loa i ike ole ia mamua ma Hawaii nei, na palu huluhulu a me na iliwai o keia a me keia ano, na kihei huluhulu nani loa akahi a ike ia, na makalena lau liihi, kakau loloa ulaula, hinahina uliuli a me ka poni, na Mamalu liilii, na Lakeke keiki a me na koloka hoopumehana o na kaikamahine liilii, a me na mea nani e ae he lehulehu wale.  E hele mai i ike i ka nani o Aipo

GOO KIM.    

Alanui Nuuanu, ma ka aoao ma Ewa o ka hale Polapola.                   2tf

 

 

OLELO HOOLAHA.

            UA HOOKOHU aku mana ia AKI, no Waina, Ewa, Oahu, i hope no mana no ka manawa o nana e kaawale ai mai keia aina, a hiki i ko mare wa e hoi mai ai.

AMI a me AKIONA, no Waimano, Ewa, Oahu.

 

PALAPALA HOOLAHA.

            UA HOONOHOIA ka mea nona ka inoa malalo nei.  i Lunahooko Kauoha, a Lunahooponopono no ka waiwai o Keamo k. no Kaunoia.  Lanai i make. nolaila, ke kahea ia nei na mea a pou i aie i ka mea i make, e hookaa koke mai. a o ka poe ana i aie aku ai.  e hooona mai ao lakou i na Bila Hoku o na mahina eono.     KALANIWAHINE w.

Lunahooko Kauoha.

Ladaiea Maraki 15. 1878.

 

CECIL BROWN.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

A HE AGENA no ka Hooiaio ana i na Palapala no ka Mokupuni o Oahu.

            Helu 8.  Alanui Kaahumanu.  Honolulu, H. P. A. 2y

 

J.L. HANCHETTE

MEA HANA PIANO.

Ma ka Halekuai Buke o H.M. Wini e waiho ai i na kauoha pili ma ia hana.

Honolulu, Jan. 31, 1878. 844 tf

 

A. McWAYNE,

HALE KUAI LAAU LAPAAU A ME NA WAIALA o na ano a pau, me na SOPA ALA o na ano he nui wale. Ma ke kihi o Alanui Papu me Kalepa.

840 1y

 

Castle a me Hatch

O KAKELA OPIO A ME F.M. HATCH, na hui laua ma ka lawelawe ana i ka oihana Loio. Ua hiki ia laua ke ku imua o na Aha a pau, mai ka Aha Hoomalu a hele iluna. A e lawelawe no hoi ma na hana pili i ka hooponopono waiwai, me ka imi ana i na Palapala Sila Aina, ka hana ana i na Palapala Kuai, Hoolimalima, a me ka Hoaie Dala ana.

W.R. CASTLE, Luna Hooiaio Kope.

Keena Hana, ma Alanui Kalepa, Honolulu. 3 puka manae aku o Alanui Papu. 3 6ms

 

WM. O. SMITH,

LOIO.

WAILUKU, MAUI

Ua waiho oia i na Oihana Aupuni a pau a ua makaukau e lawelawe i ka Oihana Loio me ke kuokoa. [840 6m

 

S.B. DOLE,

HE LOIO A HE KOKUA no na KANAKA ma ke Kanawai. E hiki no iaia ke lawe i na hihia o kela a me keia ano imua o na Ahahookolokolo a pau o keia Aupuni.

            Keena hana ma Alanui Papu, maluna ae o ka Halekuai o Likikini.

Honolulu, Oahu, Januari 19, 1878. 3 1y

 

KE NONOI AKU NEI NA MEA NONA NA inoa malalo iho i ko lakou mau makamaka Hawaii, e naue mai e kuai i na mea kuai hou i loaa mai nei i keia mau pule i hala, a e hiki mai ana ma na moku e ku mai ana, oia na

 

Palau Pipi Hou Palika!

A me ka Pahi Pokaakaa,

 

Ka Palau Molina Nui a Liilii,

Ka Palau Lio Kila,

(no Lio pa kahi a pa lua,)

Ka Palau Lio Aeko,

(no ka Lio pa kahi a palua,)

HE EONO DALA WALE NO!!

 

Ka Palau Pipi Aeko,

(Helu 2 a 20.)

Ka Hapuku,

Maile Pipi,

Kua Pipi,

Ho a me ka Oo,

Oo Kopala

Oo Kope manamana,

Kipikua, a me

Na mea a pau e pili ana i ka waele aina,

Na Kaa Liilii, hao a me laau,

Pahi Oki Ko, Pahi Oki Laiki,

Pahi Kila Nui, Pahi Kila Liilii,

Koi Lipi, Koi Kalai,

Koi Hamare, Koi Kahi,

Au Koi, Ho, Oo, Kipikua, &c.,

Laka Puka, Pahu, Holoau, &c.,

Pahiolo, Hamare, Kila, a me

Na mea a pau e pili ana i ka oihana kamana,

Na Pahi Umiumi a me na

Pahi Maoli o na ano a pau,

Na Ipukukui Aniani,

Me na Aniani makepono loa.

Na Papalai me na Iputi,

Aiana Lole, a me

NA PENA O KELA A ME KEIA ANO!

Aila Vaniki,

Hulu Pena o na ano a pau,

Ahikoe Kaleponi

Ekolu Pena i ka Hapaha!

Pauda, Lu, Kukaepele Pu,

&c., &c., &c.

Nui loa keu aku.

DILLINGHAM & CO.

 Alanui Alii, helu 96 me 97.

 

OLELO HOOLAHA.

 

Auhau o ka Wai!

 

            O NA UKU WAI I HOOKAA OLE IA mai Ianuari 1 a hiki i Iulai 1, 1878 (o ka mea i olekia he uke mua), ina e hookea oie ia mamua o ke la 31 o Maraki (ka hopena o na makahiki elua). e pania no ka hakou wai me ke kaulua ole.     B. LISHMAN.

Luna Oihana Wai.

Honolulu, Mar 23, 1878.

 

OLELO HOOLAHA.

O WAU o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke papa loa aku nei au i na ano kanaka a pau, aole e komohewa maluna o kuu mau apana aina kuleana, e waiho ia ma Honouliuli mokupuni o Oahu, nona na inoa, o Mooiki a me Aihonu. O ka mea kue i keia hoolaha, e hoopiiia no ma ke kanawai. O na holoholona a pau o kela me keia ano, e hooukuia he hookahi dala no ke poo, ke hopuia maluna oia mau aina kuleana.

KA'ULAHEA (w).

Honouliuli, Mar. 22, 1878. 852 4t*

 

 

E ike auanei na kanaka a pao, owau o ka mea nona ka inoa malalo, ke hooiaha aka nei ae ma ke akea i like mai ai na kanaka a pau, i ka poe a pau i ale mai ia'u e pono lokou ke keokaa koke mai ke lakou mau ule, e hoomaka ana mai keia lia aku, a ma e kaawale ae mai keia aupuni aku, e poao ia oukou ke uka i ko oukou ale ia Akao pake, no ka mea oia ko'u hope a ua ili maluna oua ka mana e hoopii i ka peo a pae e hookaa ole mai ana i ko lakou ale ma kou halekuai ma kiilae. Kona Hema, Hawaii.              AKO pake.

            Honolulu, Mar. 20, 1878.                                                                                                                                            852 3

 

 

WAI! WAI!

O NA POE A PAU NO KA PIULA MAIO ka Oihana Wai o Honolulu, ko lakou pomaikai wai hooma-u mea kanu a wahi e ae paha, ke hoola hala aku nei na hora e hoomau ai mai keia la aku a hiki i ka wa e hoolaha hope ia aku ai, oia keia, mai ka hora 6 o kakahiaka a hiki i ka 5 A.M. wale no.

            Ua kauohaia na Makai, e hoike mai i na poe kue i keia kauoha; a o ka mea e loaa ana ke kue i keia mau rula, e nele no oia i ka wai. R. LISHMAN,

Luna o ka Oihana Wai.

Aponoia e J. Mott Smith, Kuhina Kalaiaina.

Keena Oihana Wai o Honolulu, Mar 21, 1878. 851 tf

 

OLELO HOOLAHA

            UA hoonoho ia  mai au e ka mea hanohano Lawrence McCully i lunahooponopono no na waiwai a pau o Noa Keikenui k., a me Kapehe w., i make ai laua a elua ma ka A.D. 1877; nolaila, o ka poe i pili ma ka waiwai, e hoike mai imua o'u, a o ka poe i aie ia laua, a o laua hoi i kekahi poe i aie ai e hele mai me na bila kupono i kakauia e laua iloko o na malama eono mai keia la aku, a i hala ia manawa, alaila e hoole mau loa ia aku. E loaa no au ma ka Pa Alii ma Honolulu, Oahu. J. AALAIOA,

Lunahooponopono Waiwai.

Honolulu, Feb. 20, 1878. 847 2ms*

 

OLELO HOOLAHA

            E IKE auanei na kanaka a pau, owau o ka mea nonoa ka inoa malalo iho, ke papa a ke ho kapu loa aku nei au i na holoholona a pau e hele wale ana maluna o kuu kuleana aina e waiho nei ma Makalina 2, i Kahakuloa, mokupuni o Maui, oia hoi ka lio, bipi, hoki, miula, kao a me ka hipa. O kela a me keia holoholona e helehewa ana maluna o kuu aina i oleloia maluna ae, e hooukuia i Hookahi Dala no ke poo hookahi. A ke hookohu aku nei au ia Aarona Pupule, i Luna, a nona ka mana e hopu ai a e hoouku ai i na holoholona komohewa a pau. A e lilo keia i kanawai paa no kuu aina mai keia la aku.

Mrs. PUPULE PAELE.

Makalina, Maui, Mar 15, 1878. 851 4t*

 

KUAI A KA LUNA HOOPONOPONO.

            Ma ka mana o ka olelo hooholo i hoopukaia e ka mea Hanohano A. Francis Judd Lunakanawai o ka Aha Kiekie ma ka la 19 o Maraki A.D. 1878, e kuai aku no ka mea nona ka inoa malalo ma ke akea, ma ka Poaono la 20 o Aperila A.D. 1878, maluna o ka aina i na pono ke kuleana a me na pomaikai a pau o C. Kanaina i make, iloko a ma kela mau apana aina he 11 e waiho la ma Waikahalulu, a mahope koke aku no hoi o na wahi noho o Kauka Hilibarani, Walakahauki Hall, Damon a me Jones.

Apana.             Helu 1             he 0.622          Eka.

"                                2                          0.722        "

"                                3                          0.750        "

"                                4                          0.615        "

"                                5                          0.143        "

"                                6                          1.500        "

"                                7                          0.300        "

"                                8                          0.116        "

"                                9                          0.873        "

"                                10            0.390        "

"                                11           0.130        "

            He mau aina kalo ka nui, koe wale no ka apana Helu 3 he lokoia, me ka wai mapuna huahuai mau, me na pono wai kupono loa. Ua hoolimalimaia kekahi mau apana aina ma ke kumu hoolimalima maikai no ka wa pokole.

            E ikeia no ke kii o keia mau aina ma ke Keena Oihana o ka Hamuku. Ina he manao ko kekahi e pili ana no keia, e hoikeia aku no iaia.

            He kuike ke dala, a o na palapala, na ka mea kuai mai no e uku na lilo. W.C. PARKE.

Luna Hooponopono Waiwai o Kanaina i make.

Honolulu, Mar. 22, 1878. 851 4ts

 

            Honolulu, Mar. 22, 1878.        851 4ts

 

E.O. HALL & SON.

(E.O. HOLO MA.)

 

NA MEA KUAI I NA MEA MAHIAI,

            Na Lole, Na Pena, Na Aila, a me

 

Na auo Lako e ae a pau he lehulehu wale.

            846      Kihi o Alanui Papu me Moi.   1y

 

E. STREHZ,

(AILUENE.)

MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano.  E hamama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau.  Ma ke kihi o alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae.      (845 1y)

 

HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO

O KA

MOKUAHI HAWAII

 

LIKELIKE!

KAPENA, :::: SHEPHERD.

Poalua, Aper 16, hora 5 pm…..          Kaalualu

Poalua, Aper 23, hora 5 pm…..          Hilo

Poalua, Aper 30, hora 5 pm…..          Kawaihae

Poalima Mei 3, hora 5 pm…..             Nawiliwili

Poakahi Mei 6, hora 5 pm…..             Kaapuni ia Hawaii

Poalua, Mei 14, hora 5 pm…..            Kaalualu

Poalua, Mei 21, hora 5 pm…..            Hilo

Poalua, Mei 28, hora 5 pm…..            Kaalualu

Poakolu, Iune 5, hora 5 pm…..           Kaapuni ia Kauoi

Poakahi Iune 10, hora 5 pm…..          Kaapuni ia Hawaii

Poalua, Iune 18, hora 5 pm…..           Kaalualu

Poalua, Iune 25, hora 5 pm…..           Kawaihae

AOLE AIE NO NA UKU OHUA!

Ma ka Hale Oihana e loaa'i na Palapala.

            Aole keena o hope e lilo, aia wale no a aka mua mai ka uku moku.  Aole e ili ka hewa no na paiki, ukana a puolo paha, ke ole e kakauia ka loaa ana mai.  E hookaaia ka uku ukana i ka wa e noiia aku ai.            SAMUEL G. WILDER,

            (WAILA) Agena.                                                                  

            Keena ma ka Hale Kuai Papa o Waila Ma, kihi o AlanuiPapu a me Moiwahine.                                                                                                                     848 8ms

 

MEA PENA KAA

Nani.

O ka poe mea kaa i hele a hapaupau, a ku ole ka hie ke nana la'ku ke waihoia aku nei ka leo uwalo imua o oukou, e lawe koke mai i na kaa o oukou i makemake ai e hoolilelile, a ku ke au a noho ke aka iloko a na'u ia e hoohinuhinu noeau aka, a ku i ko oukou makemake, a oi aku hoi mamua o ko oukou mau lini, me ka haahaa loa o ke uku.  Aia ku'u hale kapalapala pena ma ke alanui Hotele ma kela aoao mai o ka hale puhi palaoa o Horn.       553 2t*

            A.KERR

 

KUAI A KA LUNA HOOPONOPONO!

He wahi noho oluolu kokoke i ke kaona.

            MA KA MANA O KE KAUOHA I HOOpukaia e ka Hon. C.C. Harris, ka Lunakanawai Kiekie o ke Aupuni, e kuai aku ana ka mea nona ka inoa malalo nei, ma ka hora 12 awakea o ka Poaha, Mei 2, A.D 1878, ma ke ao o ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, i ke kuleana a pau a me ka pomaikai a pau o E MIKALEMI i make aku nei, iloko o keia pahale e waiho nei ma Alanui Alakea, alaila hem 37 1/2 kom 127 kapuai ma ia alanui ma ka aoao akau, alaila, ak. 49 kom. 84 kap. e moe ana ma ko Lanai wahi a ma ka pa lepo; alaila, ak. 46 1/4 hik. 131 1/2 kap. e moe ana ma ko William Wanu a me ka pa; alaila hem 47 1/2 hik, 72 kap. e moe ana ma ko Mrs. Townsends a me ka pa a i kahi i hoomaka ai. Maloko olaila, 279 2 10 anana.

            Ma keia pahale i hoikeia ae la maluna, he hookahi hale laau nui e ku nei, he elua hale iluna a ilalo, a me na hale liilii e ae a pau; aia no hoi ma ka aoao makai o ka pa, he hookahi hale noho elua rumi; a o ka huina o ka pa a pau, he wahi noho oluolu.

            He dala kuike, a i ka mea no e lilo ai keia pa na lilo o ka hana ana i ka palapala kuai. W.L. WILCOX.

Lunahooponopono o ka Waiwai o E. Mikalemi.

Honolulu, Mar. 18, 1878. 851 6ts

 

 

KA NUPEPA

 

Kuokoa me ke Au Okoa

            I HUIIIA.

            No ka Makahiki, $2.   Eono Mahina. $1

Dala Kuika ka Rula.

 

APERILA 13, 1878.

Hoolaha Mau.

 

            E hoomanao na makamaka a e hookomo mai i na olelo hoolaha mamua ae o ke awakea Poaha, i ole e kaokai ia aku a kekahi pule ae.

NA OLELO HOOLAHA: _O na Olelo Hoolaha he 10 Iaina kakau lima, he Hookahi Dala no ka puka mua ana; elua puka ana, he    $1.30; no hookahi mahina, he $2.00.

NA KANIKAU A ME NA MELE:_He 4 Kenela ka uku no ka lalani hookahi, ua like me $1.00 no 25 lalani.

            E hoomanao e na lehulehu, aole e hoopukaia kekahi Olelo Hoolaha, Kanikan a me ke Mele, ke ole e kookaa mua ia mai ka uku.

NU HOU KULOKO.

            UA ku mai ma ko kakou nei awa ka mokuahi Perusia mai Kalio Peru mai, no kona ala huli hoi i Honokaona ma Kina.

            KE kukuluia nei kekahi hale pohaku waiho ukana hou makai o Ainahou, mahope ponoi o ka hale mokuahi hou e ku nei.

            HE ehiku mau hihia oki mare i aeia imua o ka Aha i keia kau no ka hookaawale, pela i ikeia ma na olelo hoolaha maloko o ko kakou pepa.

            LULUU MAU._No ka nui launa ole o na ukana, no na awa o na mokupuni o kakou ma ka hikina, nola ila ua hakalia ka manawa holo o ka mokuahi Likelike, a kaa loa aku mawaho o kona wa mau e haalele ai.

            MAKAI o Ainahou i ke ahiahi Poalua iho nei, ua mikiia aela kekahi kanaka ui e ka makai a laweia ana i ka helewai.  I ko makou lono ana mai i ke kumu o keia, he limalima ana i ka waiwai o kahi haole.

            KE hoea mai nei kakou i na po alii o ka aina, e hauole ai kela a me keia no ka olioli po mahina, oiai, ke hoike pau mai nei ke Aliiwahine o ka lewa i kona nani kilakila e lana hauoli ai ka manao.

            HAIOLELO A KIPIKONA._I ka wa i haawi ai o Kipikona i kana haiolelo ma Lahaina, ua noi ikaika ia makou e hoolaha aku, aole i loaa ka wa kupono ma mua, aka i keia pule ke hoopuka aku nei makou.  Na S.H. Haaheo i unuhi.

            KA MOKUAHI HAWAII HOU._Ke puahi mai nei na lima lawelawe o ka mokuahi Hawaii hou, a me he mea la e pau pono loa ana kona mau hemahema iloko o keia mau la, a i keia pule ae paha oia e hoau muaia ai ma ko kakou nei mau kai.

            PAU OLE KA HUPO._Ua loaa kekahi puolo anaana a kekahi hupo, mauka o Leleo Honolulu nei, ma ka la Sabati, o ka pule i hala, ua waihoia maluna o ka piula wai iloko o ka lepo, a eole ka eliia ana e ka ilio, ikeia ai keia hana nanupo loa.  Ahea la e pau ai keia hana hoomanamana hilahila ole.

            HOOWELIWELI._Ma ke awakea Poakolu iho nei, ua hooweliweli akula kekahi haole e ki me ka pu raifela i kekahi mau kanaka Hawaii elua ma Kepahoni, a ua kau io aku la no ka haole i ka waha o ka pu ma ko laua mau alo.  Ua hopu kokeia ka haole e ke kaiko a lawe ia i ka halewai, a o ka hopena aku aole makou i lono mai.

            REV. P. KEAUPUNI._Oia kekahi o na haumana o ke kula Kahuna i hookuu maikaiia, a ua hoi aku nei oia no Waimea Kauai, e noho ma ke ano Kahu no ka Ekalesia malaila.  Ma ka Ekalesia o Olowalu Maui, kona noho Kahu mua ana i kekahi wa i hala ae nei.

            MA ke kakahiaka o ka Poakola iho nei, ua hoohikilele ia mai na manao kaumaha o ka lehulehu ma ka haule ana mai o na paka ua o ka lewa, e hooma-u iho i ko kakou mau kula panoa a me na manao kau nui o ka lehulehu no ka loaa on a mau wahi kulu wai e hoouliuli ai i ko kakou mau kuahiwi a me ka aina holookoa a puoi.

            ME he mea la iwaena o na hale a pau, i lawe maiau loaia na hoohiluhilu ana iloko o keia kaona o ka Banako hou paha o Bihopa ma, kai ka Helu mamua loa.  Ke kau pono aku na kiionohi maluna o kona mau paia panio, e haawi koke aku auanei ka manao i ka mahalo.  A ke kikikoele loa ae kona mililimaia ana, aole e nele ana ka pakela aku o ua mea he mikihilina.

            UA malama ia ka aha hauoli hulahula haole no ke kokua ana i ka Ahahui Hooula Lahui maloko o ka pa alii'i ka po Poakahi nei, me ka holomua, a me ke ku i ka hauoli.  Ua lehulehu ka poe i hele ae, malaila ae na Moi, a me na kanaka hanohano o ke kulanakauhale nei.  Ke lana nei ko makou manao ua holopono na maa a pau, no ka pomaikai o ka oihana i hapai ia'i ka hana a na'lii e kokua lima nei.

            HOOKAULUA IKI IA._E aho nui mai na makamaka, no ka hoomaha iki ana o "ke Kanawai," i keia pule.  No ka piha nana o ka mea nana e hoomakaukau nei ia mau helu ke kumu ka o nele.  Ua pae pinepine mai imua o ko makou alo na leo mahalo no ia mau manao, a noia mea ua minamina pu makou me'ko makou poe heluhelu ke haule ia kolamu; no ka mea, he waiwai ia no ka lehulehu.

            MA ka hora 12 awakea o nehinei, ua apo aloha mai la ka Moi maloko o Halealii Iolani ia ka mea Hanohano Juan F. Elemore ma ke ano he Kuhina Noho no ka Repubalika o Peru, ma ko Hawaii nei alo alii.

            UA noi ia mai makou e hai aku i ka lono i na hoe o na Hui Hoole Waiona o Kawaiahao a me Kaumakapili, e akoakoa ae i keia ahiahi Poaono, hora 7 1-2, no ka wehe mua loa ana i ka hale hui hou o ia oihana kilakila, ma alanui Moi, Mauka o ka hale kalepa o Dilinahama ma.  Imua e na hoahanau o ka oihana hanohano a loaa ka lei makamae o ka lanakila!

            MA ke ahiahi Poalua nei, ua kau aku la ka Moiwahine Kapiolani, maluna o ka mokuahi Likelike no ka mokupuni o Kama, i hele aku la e komo i ka luakini Hoole Pope ma Kahana i Kaanapali, ana hoi i hapai pu ai me ko laila Ekalesia, a me ka poe e ae i hui pu aku ma ka lulu dala ana i paa ai ia luakino.  Ma keia hele kono ana aku o ko kakou Moiwahine, ua loaa i ko Kaanapali ka hoohiwahiwa kiekie, a he manaolana ko makou, e holo mua kana mau hooikaika ana ma ia kuamoo.  Ua hala pu aku nei kekahi hapa o ka Bana me ia.

            MAKE ILOKO O NA LA KANIKOO._Ma ka ka auina la o ka Poaha iho nei, ua hookuu maila o Mrs. Kawao i keia ola ana, mauka o Kapalama Honolulu nei, iloko o na la kanikoo.  He hoahanau oia no ka Ekalesia o Kawaiahao, a oia no hoi kekahi o na hua mua loa i huli ma ka pono, i ka wa o ka makua Rev Kakina ma Kailua, Kona, Hawaii, a ua noho oia iloko o na hana o ka pono no na makahiki he 60 a hala wale aku la oia, iloko o ke 85 o kona mau makahiki ma keia ao.  Oia no hoi ke kupunawahine o Wm. Austin Mahuia, a me Robert Austin, me kekahi mau ohana moopuna e ae e ola nei.  Ua waiho pu maila hoi oia he huina lehulehu o na ohana a me na makamaka mahope nei e u aku nona, a me lakou pu hoi ko makou walohia.

 

Nuhou o ko na Aina e!

            Kaua Nui ma Europa.

            Ua lono ia ae maloko o na poai o ka Ahaolelo, ua hoopiha ia ae la kahi waiho kakahaka wale o ka Oihana Kuhina Kalaiaina o ke Aupuni Perusia, mamuli o ka hookohu ia ana aku o ke Kauna Von Euleneberega.

            O ka rusia ae ana aku nei no ka pono o ka Ahaolelo e kuka ma na mea pili i ko Europa pomaika, me he mea ia aole loa no i hana ia aku nei imua o Eaelani, a ke mau nei no na hokuku.

            Ua kapae ae nei na Rukini i ko lakou manao ana, no ka ee ana iluna o na moku ma Buiukedere a holo aku, no ka mea ua hoike aku nei o Layard ke Kuhiaa Beretania imua o na Mana Aupuni o Tureke, in a e haawi aku ana ko Tureke i ko lakou ae, no ko na Rukini ae ana aku malaila, o ke komo koke mai no ia o na aumoku kaua Beritania ma ke Kowa o Bosaporasa.

            Ua kuahaua akea ae o Rusia, no kona makaukau loa e haawi aku i kona ae, no na mea e pili ana i ko Bulageria mau palena, a o na pohihihi hoi a pau mawaena o na Emepera a ekolu, ua hookaawale loa ia aku.

            E like hoi me ke kuikahi i hana ia ma Sana Setefano nolaila iloko o na mahina ekolu e haalele iho ai no Rukini, i ko lakou hehiku ana i ka lepo o Tureke ma Europe mahope iho o ka holopono ana o ke kuikahi, a o kekahi hapa hoi o na koa o Rusia, e ee aku ana lakou maluna o na moku ma ke kai Elele a me ke kae o Mamora, a pela hoi e loaa ai ia Rusia ka panai ana nona iho, ma ka hookaawale ana i kekahi hapa o kona puali kaua, e hoopuni mai ia Konatinopela, e hiki i ka manawa e kakau inoa ia ai ka hooholo hope loa ana.

            E hoike mai ana hoi kekahi lono oiaio mai Vienna mai, ua lawe ponoi ae la o Kenela Kerekoseki, a hoopoino i kona ola iho ma ka poho o kona lima, no kona olelo hookaumaha wale ia ana e hoopau ia mai ka noho-ana Kiaaina, no ka okana aina o Bulageria.

            Ua pahola se la hoi ka lono, ua ae aku la ke Kauna Halebega Wenigerobe, i ke noi ana mai o ka Emepera, no ka hoopiha ana i ke keena o ka o@hana kokua Lunakanawai Kiekie, a me ka noho hope Peresidena pu ana hoi no ka Aba Kuhina o Perusia.

            No na akeakea hoi i loaa mai i ko Rusia mau puali kaua no ka ee ana aku maluna o na moku, nolaila ke nee hele aku nei lakou ma ka akau loa, aole nae i maopopo ke kumu o ka lakou hana ana pela.

            Ua hoike ae nei na nupepa o Peseta, ua hoole maopopo ke Kauna Anaderese o Auseturia, i ka hui pu ana aku me Enelani, aole loa hoi e komo aku o Sir H.G. Elliot iloko o ka Ahaolelo.  Ua hooia mai la hoi na makaainana o Peseta, ua hoopaa ia ka hui ana mawaena o Rusia a me Auseturia.

            Maloko o hale Ahaolelo o na Lii o ke Aupuni Beritania, ua haawi aku la ka Haku Derebe i kana pane, no ka haiolelo a ka Haku Setaredena, no na mea e pili ana i ko ka hikioa mau kumuhana.  Ua hoike mai no hoi oia, he mea pono ole loa ke hoouna ia aku na aumoku kaua maloko o ke kai Eleele, mamuli o kekahi mau kumu akeakea maopopo i ike ia i keia manawa.  Ua @oe pu aku nei hoi oia, no na noi maluna o na kumu oiaio ole, e pili ana: ke kue iloko o ka Aha Kuhina.  Aole i nonoi ia aku i ke Aupuni, no ka pono o ko Helene komo pu mai iloko o ka Absolelo, maluna o ke kahua kaulike me na "Mana Nui," aka he pono no oia ke ae ia aku, ma ke ano i wahi mapuna leo kona e lohe ia iwaena oia Aha.

            Aole i lawe iki mai ke Aupuni Beritania a noonoo, no ka pono o ko Rusia waiho ana aku i na kumu a pau o ke kuikahi, no ke kuka ia e ka hapa nui o ka Ahaolele.  Ua nonoi mai nae lakou, e waiho ia aku na mea a pau no ke kuka ana, a oia wale no ka hana kupono e maopopo ai, na kumu nana e hoopilikia mai i ko Europa mau pomaikai.

            Ua loaa mai kekahi hoike pili aupuni mai Larissa mai, aia na puali koa Tureke, ke maki aku la no ka hooili kaua maluna o ka poe kipi ma Makerinita, a ke manaoia aku nei he kaua weliweli ke hoouka ia ana, a pela hoi ma Karaditesa.  Ua hooweliweli aku la na Tureke, e hoolei poka pahu mai ke awa ku moku aku o Vole

NO KINA.

            Mailoko mai o ka buke hoomanao a ke Kiaaina o Sahanasi, i loaa mai ai ka hoike e olelo ana, aia ke pau nui la i ka make a ka pololi, he 1,000 na kanaka i kela a me keia la, maloko oia okana aina.  Ke pahola pu mai la hoi ia haawina o ka poino ma Senesi, ma ka aoao akau o Honana Kihiheli Hema.

            Ua lono ia ae ke manaoia nei e nonoi aku i ke Aupuni o Amerika, e hoihoi hou mai i ke koena he 2000,000@ o na kokua i haawi ia e ke Aupuni o Kina, no ka poe pilikia o Kanetona i ka make a ka ai.

NO IAPANA.

            Ke nui mai nei na hoololiloli hou a ke Aupuni Iapana i kana mau hooponopono oihana me ka makemake nui e hoopalanaiki mai i na hoolilo ana, me ka imi pu hoi i na hana e holomua ai kona kulana ma ka oihana waiwai.

            Ua hoike ia ae aole e emi iho malalo o 36S na kanaka maauao o na lahui e ae, e lawelawe nei ma ka hookele ana i ke Aupuni o Iapana.

            He lono kai hiki mai, e hoomaka ana ka e kukulu i na papu ma kona mau awa kumoku a pau i mea e malama ia ai ka maluhia.

            Ua kau aku nei hoi ka Mekado i ka hanohano o ka papa kiekie o ka malamalama pio ole, maluna o ka Mea Kiekie ka Emepera o na kanaka Rukini a pau.

            O na manao uluku o ka lahui Iapana ma ka okana aina o Kagosima Keu, aohe i akakuu mai, a ua manao ke Aupuni he mea pono ke ohi ia a mahuahua ka heluna o na makai malaila, i hiki ai ke hoopau koke ia ka uluaoa, i ka manawa uluku hou mai ai.  Nolaila ua hoouna koke ia aku he mau kaiko ma ia wahi.

            Penei na mea i hoike ia mai no ka poe kipi o lapana ma ka apana aina o Sasetuma; O ka huina nui o ko lakou poe make a he 3,344 i hoeha ia, a he 3,123 poe i nalowale.  O ka nui o ka poe alakai kipi; he 744: he 2,875 na alii koa malalo iho, 275 na kauka lapaau, a he 29,230 na koa maoli.

 

NA NU HOU HOPE LOA!!

            Maluna mai nei hoi o ka moku D.C. Murray i nehinei, ua loaa mai la ka lono, ua hoole paa aku nei o russia, aole oia e komo aku iloko iloko o ka Ahaolelo.  Nolaila, ke lawelawe puahi nei na hoomakaukau ana o na Aupuni a elua, no na lako kaua, a he mea maopopo, ua kokoke loa mai ko laua wa no ka hakaka.

KO AUSETURIA KULANA.

            O ko Auseturia kulana i keia wa, he mea kupanaha ia.  ua maopopo aole loa o Auseturia e haawi aku ana i kona mau kokua ana i ko Enelani koina no kona ae ia e komo iloko o ka Ahaolelo.  Ua waihoia mai nei hoi na hoike lehulehu wale, no na ouli o ko Auseturia mau hooponopono ana.

            He mea maopopo loa ua huli aku o Auseturia mamuli o Russia.  he weliweli na ao omamalu kaua e kau mai nei maluna o ia mau aupuni i keia wa; a o na hoomakaukau ana ma na aoao elua, ke lawelawe ia nei me ka hakalia ole.

            O Geremania nae, ua like me ka wailana malie.  E kali ana paha no ke au o ka manawa.  he mea maopopo ke hakilo nei o Bisimaka i na ouli o Europa.

            A keia pule ae hoike piha aku makou no na mea hou.

 

Ka Moi Victoa Emanuela.

            He lehulehu wale no na hana ano nui, e hiki ai ke hoomanao ia me ka haawi ana aku i na mahalo no ka Moi Victoa Emanuela o Italia, oiai kona wa e ola ana, a eia iho malalo nei kekahi oia mau mea:

            Iaia e noho ana ma Pisa, hoike aku la oia i ka lono i kekahi la, imua o ka Ekalesia Pope oia wahi, no kona hele makaikai aku i ka Ekalesia i ka manawa ana i manao ai he kupono.  I ka hiki ana mai o ka wa ana i manao ai he kupono, ua hele io aku la oia, aka iaia i hiki aku ai maloko o na kahua o ka luakini a me na hale noho, aole loa i halawai mai kekahi mea me ia; aole na Bihopa aole hoi kekahi mau kahuna e ae, na lakou e hookipa aku iaia, a ua pani paa ia hoi na ipuka, a he meha wale no na mea a pau.

            Ua noho iho la oia me ke kali ana no ka hoea mai ia hoi o kekahi o na kahuna, a iloko oia wa ua akoakoa nui mai la na makaainana a puni ua wahi nei, me ka hooho mau ana mai me na leo nui, e hoopuka ana i na huaolelo hoonaukiuki me ka hoino i na Bihopa a me na kahuna o ka Ekalesia Pope malaila.  No ka hopohopo o ka Moi o ala io mai auanei kekahi haunaele e loohia ai ka poino, nolaila ua komo palanehe ole aku la ka Moi maloko o kekahi keena, a hoea aku la oia ma kekahi wahi ipuka uuku, e haliu pono aku ana imua o kahi a na makaainana e kupuni mai ana.

            Huli pono aku la o Victor Emanuela imua o na kanaka i hele a ano ahiu ke nana aku, a me ka helehelena oluolu a mino aka hoi maluna o kona mau papalina, pane aku la oia imua o kona mau makaainana me ka leo nui moakaka:  E o'u mau hoa'loha a me o'u mau pokii, ke nonoi aku nei au ia oukou, mai hoopiha ia ko oukou naau me ka inaina no lakou; ua ike no oukou i na mea i ao ia mai aia ma ke puka o ka pololei a me ka maemae, e hiki ai ia kakou ke komo aku iloko o ka Paredaiso.

            No keia mau mapuna olelo i hoopuka ia aku e ka Moi imua o na kanaka ua lilo aku la ia me he mau kulu wai la nana e hoomalili aku i ka enaena o na manao inaina iloko oia mau makaainana Italia, a ma ka makalua o ka hoino a me ka huhu, ua hookahua ia iho la na manao waiolu a me ka waipahe, a hui ae la ke anaina holookoa iloko o na hene aka pu ana, a pela i hookaawal@ ia aku na manao uluku.  W.B.

 

Iapana.

 

            Ua akaka paha i ka nui o ka poe heluhelu i ke KUOKOA, he pae aina Iapana ma ka Hikina o Asia.  Nui na mokupuni ma ia pae aina.  Nui hoi na kanaka.  He poe naauao lakou mamua loa aku ma kekahi mau mea.  Ua ike no i ka heluhelu.  Nui na kula.  Nui na buke.  Aka, he poe hoomanakii lakou aole ike i ka hoomana ia Iehova.  Aohe baibala, aohe mea kuhikuhi i ko ke Akua ano, a i ke ola ma o Iesu la.

            I na makahiki mamua aku nei, ua hookomoia ka malamalama, ka olelo a ke Akua ma ia pae aina.  Ua kukuluia na kula Karistiano malaila.  a ua nui ka poe e huli ana i ka baibala.  Ua lilo kekahi poe i poe haumana na Iesu.

            A, o kekahi haumana, he kanaka maauao oia.  I na ae oia e lawe i kekahi oihana aupuni, e loaa no ia ia hookahi haneri dala o ka malama hookahi.  Aka, aole on a makemake i ka oihana aupuni.  Makemake oia i ka oihana kahunapule.  A ke hele la oia i ke kula kahuna e imi ana i ka makaukau no ia oihana.

            He leta ka keia haumana i na haipule ma Amerika.  Ua paiia ma ka Misionary Herald.  No ka maikai a me ka hoonaauao ana o keia leta, ua lana kou manao e unuhi i kekahi hapa o ua leta nei ma ka olelo Hawaii ma ke KUOKOA.  E na hapa o ua leta nei.

            "Kioto, Iapana.  Nov. 13, 1877."

            Aloha oukou, e na hoahanau kane a me na hoahanau wahine ma Amerika.

            He inoa makamae o Amerika i ka poe noonoo ma Iapana nei, no ka mea, na America i wehe i ka puka e komo ai ka naauao o na aina e, a me ka oihana Misionaari.

            Ua hele au i ke kula a ao ia ma ka baibala.  Akahi au a ike i ka baibala.  Ua hoomakaia ia kula ma ka makahiki.  1871.

            Ka mahele ana o na kanaka Iapana.  E kolu no mahele ma na makahiki ehiku hanei ma mua aku.

            1          Na'lii, na haku aina, na konohiki.  Eha haneri ohana o ia mahele.

            2          Na koa i kapaia na Samurai.  Hookahi miliona me elima haneri tausani ma ia mahele.

            3          Na mahi ai, na mea kuai, na kamana he kanakolu kumamalua miliona o lakou.

            Na'lii, na haku aina, he poe hooluhi no lakou.  He poe ikaika ole nae lakou no ka ai uhauha ana.  Aohe nui ka lakou hana.  Ua hooemiia hoi ko lakou mana.

            O na makaainana, ka poe mahiai e pela aku.  Ua hooluhi ia lakou, a ua hoopaaia iloko o ka naaupo e na ka huna hoomanakii, hoomana Buda.

            Na koa, na Samurai, lakou ka poe ikaika i ka noonoo, lakou na luna hooponopono, me na kumu ao.  Na lakou i hookahuli ka hale alii hooluhi, a hoopau i ka auhau konohiki, a kukulu i aupuni ikaika i waena kon@, a hoolilo i ka Emepera i Poo.  A e ae i ka oi o na oihana naauao o na haole, a kukulu i na kula haole ma na wahi a nui ma ke aupuni.

            Aka, ma ka aoao hoomana, ua hoopaakiki loa lakou ma ka hoomana kahiko oia hoi ka hoomanu Conefucio, oia ka hoomana i oi i na hoamana apau ma ke aonei.

            He hoomana kanaka keia, ke kanaka waie no ke Akua, ke kumu alakai ka luna ike hala wale no, ke ao nei wale no kahi o ke ola.

            Aole he Akua ponoi, aole lani, aole po, aole kalahala.  Hoole lakou i ka oiaio o ka baibala, a me ke ano Akua o Kristo, a me ke ao hoohaahaa a akahai ana a Iesu.

            Ikaika loa lakou i ke kue ana i ka hoomana Karistiano ma mua.  Hoomaau a hana in@ lakou i ka poe i ae e aoia ma ka baibala.  Hoomanawanui nae kekahi hapa o ka poe i hoomaauia.

            Ua kukuluia he kula kahunapule, a nui no ka poe i komo.  Owu hoi (ka mea nana i kakau i keia leta.) ma ke kula nui maauao aupuni au mamua, aka, ua haalele au ia kula, a ua komo au i ke kulakahuna i makaukau au e hai aku i ka Iesu olelo i ko'u Lahuikanaka.  Eia no keia kula ma Kioto, kekahi kulanakauhale nui o Iapana.  300,000 kanaka maloko.  E lilo ana keia kula kahuna i malamalama nui ma Iapana, i agena nui no ka hoohuli, no ka hoonaauao, no ka hookiekie ae a me ka hoola ana i na kanaka ma Iapana."        Unuhiia e HAWAII.