Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVII, Number 4, 26 January 1878 — Page 2
This text was transcribed by: | Kate Motoyama |
This work is dedicated to: | No Mason Keaumalieokalani Kaulia-Schiedermaye |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ma ke Kauoha.
NO KA MEA, e wehe ana e like me ka mea mau ke Kau e hiki mai ana o ka Aha Kaapuni, Apana Hookolokolo 4 e malamaia ana @a Nawiliwili, Mokupuni o Kauai, ma ka Poalua ka la 5 o Pepeluali e hiki mai ana;
A no ka mea, o ka la mahope koke iho o la la oia ka la Koho Balota;--Nolaila, i mea e kapae ai i keia pilikia, a mumuli o ka mana i @o@a la'u mai ke Kumukanawai mai a me na Kanawai o keia Aupuni a mamuli o ka manao i ka holomua o ka pono:
KE KAUOHA NEI AU MA KEIA, o ke Kau o ka Aha Hookolokolo Kaapuai Eha i malama mau ia e malama ia ana ma Nawiliwili, Kauai, i oleloia maluna ae ma ka Poalua Mua o Pepeluali, ma keia ke hoopaneeia nei a hiki i ka Poakahi ka la 18 o Pepeluali i oleloia, ma ka hora 9 o ke kakahiaka.
{Sila o ka Aha} CHAS. C. HARRIS,
{Kiekie.] Lunakauawai Kiekie o ka Aha Kiekie.
IKEA: JNO, E BARNARD, Kakauolelo. 4
E KOHO ia@na na Lunamak@aluana o na Apana Koho Balota @ehulehu no keia Kau Ahaolelo ae, i ka Poakolu, la 6 o Feberuari e hiki mai ana a puni ka aina. Ela na wahi i hookaawaleia:
Hawaii.
No Hilo--Halehookolokolo ma Hilo, Halekula ma Onomea.
No Hamakua--Halehookolokolo ma Waipio, Halekula ma Honokaa.
No Kohala--Halehookolokolo o Waimea, Halehookolokolo ma Kohala Akau.
No Kohala Akau -- Halekula ma Kailua.
No Kona Hema--Halekula ma Hookena.
No Kau--Halehpokolokolo ma Waiohinu.
No Puna Halekula ma Kapoho.
Maui.
No Lahaina Halehookolokolo o Lahaina.
No Kaanapali Halekula o Honokohau.
No Wailuku Halehookolokolo ma Wailuku, Halehookolokolo ma Ulupalakua.
No Wakawao Halehookolokolo ma Makawao.
No Hana Halehookolokolo o Hana, Halekula o Keanae.
No Molokai & Lanai Halehookolokolo ma Pukoo, Molokai, Haleku@a o Kaohai, Lanai.
Oahu.
No Kona Aliiolani Hale, ma ka puka ma ke alo mauka.
No Ewa & Waianae Halekula ma Waiawa, Halekula ma Waianae.
No Waialua Halekula o Waialua.
No Koolauloa Halekula ma Hauula.
No Koolaupoko Halehookolokolo o Kaneohe.
Kauai.
No Waimea & Niihau Halekula ma Waimea, Halekula
o Niihau.
No Puna Halekula o Lihue, Halekula o Koloa.
No Hanalei Halehookolokolo o Hanalei, Halekula ma Anahola
J. MOTT SMITH. Kuhina Kalaialua.
K@e@a Kalaiaina, Dec. 18, 1877. 939 3ts
E WEHEIA ana ke koho balota ana " ma kahi noho " o na Mai L@pera ma Kalaupapa. Molokai, no ke koho ana i na Lunamakaainana no ke Kau Ahaolelo e hiki mai ana, a e malama ia ke koho ana e na Luna i hookohuia aku e na Luna Nana Koho o ia Apana.
O ke koho balota Lunamakaainana i malamaia mamua ma Honokohau, i Maui, e malamia i keia makahiki ma ka hale Kula ma " Honolua " a na ka poe Luna Nana Koho no o ia Apana e hoopuka ae i ka Hoolaha no ia mea.
J. MOTT SMITH,
Keena Kalaiaina,} Kuhina Kalalaina.
Januari 22nd, 1878.} 4
UA hookohuia o R F Bickerton i kela la i @oa no ka Papa Koho i ka waiwai lo o na aina no ka mokupuni o Oahu, ma kahi o J W Makalena i make. J MOTT SMITH.
Kuhina Kalaiana.
Keena Kalaiaiua, Dec. 11, 1877. 337.
Ma ka l'oiaono, la 23 o Dekemaba 1877, i ka hora 12 auina la, e kuaiia aku ana ma ke kudala, ma ke ala komo o ka aoao mauka o Aliiolani Hale, Eono (6) Loi, e wahiho la ma Auaukai, Waikiki : a penei ka nui o @a eka o kela a me keia a me keia loi: 2 @@1000 eka, 20@-1000 eka, 100-1000 eka, 134-1000 eka, 66-1000 eka, 79-1000 eka.
O ke kii a me ka Palapala A@aaina o na aina i oleloia maluna, e ike ia no ma ke Keena Kalaialua.
J MOTT SMITH, Kuhina Kalaialua.
Keena Kalaiai@a. Novemaba 8, 1877. 832 3t
UA hoopaneela ke kuai o na Loi Kaho i hoikeia maluna ae a hiki i ka @ianawa e hoolaha hou ia aku ai.
J MOTT SMITH, Kuhina Kalaialua.
Keena Kalaiaina, Dec 11, 1877. 837
Hoolaha.
O na Bona Aupuni Hawaii ma na puu dala he $100, $200, $500, $1,000 a me $5,000, e uku aku ke Aupuni he 7 keueta no ka makahiki, a e ukuia tloko a aole e emi malalo o umi makahiki e hiki no ke loaa ma ka puu dala e kau palenala ai, a hiki i ka wa e hoike hou ia'ku ai, ke noi mai i kela Keena. JOHN M. KAPENA, Kuhina Waiwai.
Keena Waiwai, Aug. 27, 1877. 828 tf
Hoolaha.
O na Kahu Malama Keiki, na Lunahooponopono Waiwai, na Lunaheoko Kauoha a Kahu Malania Waiwai e ae paha e makemake ana e hoopukapuka, ke hoike ia'ku nei ka lohela lakou, e hoopukaia no na Bona Aupuni Hawaii, na puu dala he $100, $200, $500, $1,000 a $5,000 paha, ma ka ukupanee ma ka 6 kenela no ka mahakiki, ke noi mai i keia Keena, a e kau palenala no na e ka nui o ke dala e hoopukai'. JOHN M. KAPENA. Kuhina Waiwai.
Keena Waiwai, Aug. 27, 1877. 828 tf
He Hoololi i manaoia no ka Pauku 20 o ke Kumukanawai i haawaiia ma ka la 20 o Augate, M H 1864, e like me na olelo o ka Pauku 80 o ia Kumukanawai.
E hoololiia a ma keia ua hoololiia no ka Pauku 20, ma ke kapae ana i ka huaolelo "Ahakakau" mamua iho na huaolelo, "iloko o ka Hale Ahaolelo," a penei e heluhelu ia ai ua Pauku la:
Pauku 20. E Maheleia ka Mana Nui o ke Aupuni i ekolu Apana okoa, oia hoi ka Mana Hooko, ka Mana Kau Kanawai, ka Mana Hookolokolo.
E ku kaawale ia mau mahele okoa ; aole hoi e noho kekahi Lunakanawai iloko o oka Hale Ahaolelo.
Aponoia i keia la--o--M H 1876.
HE HOOLOLI i manaoia no ka Pauku 6 o ke Kumukanawai i haawiia ma ka la 20 o Augate, M H 1864, e like me na olelo o ka Pauku 80 o ia Kumukanawai.
E hoololiia a ma keia ua hoololiia no ka Pauku 61 o ke Kumukanawai, a penei e heluheluia ai ua Pauku la;
Pauku 61. Aole no e kohoia kekahi i Lunamakaainana i na he pupule a he hupo paha, a ke ole ia he kanaka malalo o ka Moi, a ke hiki ole aku oia i na makahiki he iwakaluakumamakahi, a ke ike ole hoi i ka heluhelu a me kakaulima, a ke maopopo ole hoi iaia ka helu waiwai, a ke ole hoi oia i noho ma keia Aupuni i ekolu makahiki, mamua iho o kona kohoia ana ; a ke ole hoi on a waiwai pua, a waiwai lew paha i maopopo i hahia ole iloko o keia Aupuni e like me elima haneri dala,
Aponoia i ka la--o--M H 1876.
NA HANAU.
Jan. 14, 1878. Ma Kawaiahao, hanau he keiki kane na J. Anahu me Kaleiokamoku.
NA MARE.
Dek. 28, 1877. Ma Ewa, Oahu, mareia o Mose Manu (k) me Mere Wahinemaikai (w) na Rev. J. S. Kalana laua i hoohui.
Ma Kalawao, Molokai, Mareia o Aing (pake) me Kalei (w) na ka Rev. Anaderea laua i hoohui.
NA MAKE OKALAWAO.
Oct. 1, Kuhia (k) no Honolulu, Oau.
" 6, Kealoha (k) no Kailua, Hawaii.
" 23, Kapihenui (w) kokua, Kailua, Hawaii.
" 26, Upai (w) no Waialua, Oahu.
" 30, Momona (k) kokua, Hilo, Hawaii.
Nov. 4, Awaawa (k) no Lahaina, Maui.
" 10, Kahookoina (k) no Honuaula, Maui.
" 15, Puahi (w) no Waialua, Oahu.
" 16, Palapala (k) no Lahaina, Maui.
" 21, Lahapa (w) no Waiehu, Maui.
" 27, W. P. Ragsdale (k) no Honolulu, O.,
" 30, Paea (k) no Wailuku, Maui.
Dek. 2, Kawaaniania (k) no Kona, Hawaii.
" 9, Maihui (w) no Honolulu, Oahu.
" 12, Napahuekolu (k) no Kauai.
" 14, Okena (w) no Honolulu, Oahu.
" 17, Miliama (w) no Waialua, Oahu.
KA NUPEPA
KUOKOA me ke Au Okoa
I HUIIA.
No ka Makahiki, $2. Eono Mahina, $1.
Dala Kuike ka Rula.
IANUARI 26, 1878.
KE NOI aku nei makou i na Luna o ko kakou NUPEPA KUOKOA, in a he mau Pepa i koe ma ko lakou lima, no ka Helu 1 a me ka Helu 2, a e lilo ole ana, e oluolu na makamaka e hoihoi hou mai, i mea e hiki ai ia makou ke hooko aku i na kauoha e hiki hope mai nei. Ua makemake nui ia ko kakou Pepa, a ua oi aku na kauoha mamua o ka mea a makou i noonoo mua ai, a no ia kumu, ua nele makou i na Helu mua.
MA KA la 6 ae nei o Feberuari, iloko hoi o elua pule mai keia la aku, e hele ana na makaainaua o ko kakou aupuni ma na wahi i hoolaha mua ia no kela a me keia apana a e hookomo ana i ka balota no ke kanaka a mau kanaka paha, a lakou i manao ai he kupono i ahaolelo a i hoike hoi no ko lakou aoao iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o keia Pae Aina. Heaha la auanei na hiohiona oia poe Lunamakaainana ? Ke puana ae nei makou me ke kanalua ole, e like ana no me ka mea a na makaainana Hawaii e hana ai. O ka Lunamakaainana, he hana ia na ka lima o na makaainana. Aole no hoi e nalo ke ano akamai a me ka mikioi o kekahi kanaka, ma ua mea i hana ia e ia me kona mau lima a me kona noonoo ; pela no hoi na wahaolelo o ka lehulehua e uoho ana iloko o ka Ahaolelo, oiai ua hoopuka ia mai lakou ma ka hana ana a na makaainana, he poe hoike lakou no ke ano o ka lahui nana lakou i koho a hoonoho ma ia wahi kiekie. Me ke ano o na Lunamakaainana pela no ke ano o ka lahui e koho ia mai ai, a aole hoi ia he koho wale me na kumu pono ole. Ma ka hua e ike ia ai ke ano o ka laau. A ina e hoohua mai na kumu laau MAKAAINANA i ku ma ko kakou aupuni i na hua kupono ole, e like me kekahi mau Lunamakaainana a makou i ike ai iloko o ke kau i hala, he mea ia e loaa ole ai ka mahalo ia mai o kakou na makaainana, a e nele pu ana no hoi i na pomaikai i paulele ia no ka loaa ana mai ma o lakou la. No ka mea, aole hiki i ke kanaka hawawa ano kamalii, a hoopilimeaai ke hoopuka mai i na hana i hiki wal no i ka poe makaukau, a ano kauaka makua me ke kuokoa. Aole no hoi makou i ike i kekahi hanohano kiekie e ae a na apana koho e makee aku ai mamua o ko loaa ana ia lakou o ke kanaka hanohano i lawwa me na ike hohonu, a me ke ano hoopono, nona hoi ka inoa i hiliuai like ia e ka poe kiekie a me ka poe haahaa, i wahaolelo no ka lehulehu. E loaa ana ka inoa hanohano kaulana i na apana e hoopuka ana i ka poe o ia ano.
Mamuli o ko makou ike pono ana i ka oiaio o na manao i hoike ia ae la maluna, ke kono aku nei makou i ka poe koho, e koho me ke akahele a me ka noonoo pono. Mai puui i na olelo ano ole. E nana pono i ke kulana o ke kanaka i manao ia i Lunamakaaiuaua ; nana ia kona inoa a me kaua mau hana. A e haua kakou i ka la 6 o Feberuari i ka mea ku i ka mahalo ia, i mea hoi e hoohilahila ole ia ai kakou imua o ko na aina e, a i mea e hoohoka ole ia ai ko kakou manaolana, no na pomaikai i kaukai ia no ke Kau Ahaolelo e hiki mai ana.
KA PALAPALA A HON. H. M. WINI
I KA POE HELUHELU O KE KUOKOA.
UA hoolilo aku nei au i ka Nupepa Kuokoa, ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii, ia Rev. H. H. Paleka ; a malalo o kana hoopuka a lawelawe aua e lilo auanei ia i nupepa i oi ae ka maikai i ko ka manawa i kaahope aku nei. O ka umikumamahiku keia o na makahiki o ke ku ana o keia pepa, me kona ola ana a hiki iloko o na makahiki o kona kanaka makua ana, me ka hookahe mau ana i kona malamalama a me ka hauoli, mai Kau ma Hawaii a hala loa aku i Niihau. E ola oia no na makahiki hou aku he 16 e pno ai, i loaa mau ai ka olioli a me ka malamalama iwaena o ko Hawaii nei.
Ua lawe ae nei o Paleka a hooponopono, a pai aku i ke pepa, e like me ko'u lawelawe ana i na makahiki i hala aku. Ua kamaaina no oukou a pau iaia, a he alakai kupono kana no ka hoonaauao a me ka hooholo mua ana i ka Lahui o Hawaii nei. O Oukou hoi e ka poe nana i lawe ahonui i keia pepa, mai ka la mua o kona hookanauia ana mai, a i ike hoi iaia i kona mau la manalii wale, a hiki i kona wa i kanakamakua ae ai a liiki ka hele nona iho, ua haawi aku oia i na hoohauoli ana ia oukou, me na olelo hoonaauao, a he mea pono hoi ke hoomau iaia i makamaka a i hoa kuka hoi me ka olioli.
Ke lana nei kuu manao, e hoomahuahua mai ana oukou i na kauoha, a hiki ka nui a na pepa e paiia'i mamua aku o ka eha tausani ; a e hoomanao hoi oukou a pau, i ka hookaa ana i kona uku i kinohi, aole hoi ka waiho a hiki i ka pau ana o ka makahiki.
Aloha ia oukou a pau.
H. M. WINI.
Honolulu, Ian. 24, 1878.
HE KANAWAI.
HELU 2.
NA AHA KAKAU OLE.
Oia no na Aha Apana a me na Aha Hoomalu, no ka mea aole a lakou Sila a Kakuolelo. Ua aeia ma keia mau Aha e Hoomaka i na Hihia Kivila, in a ma ka $200 ke kumu hoopii a malalo mai paha--koe kekahi mau hoopii i hoakakaia ma ka pauku 903--920 o ke Kanawai Kivila.
O na Karaima i hiki ke hoolohe a hooholo ma keia mau Aha, ua hoakakaia ma ka mokuna 52, o ke kanawai Karaima, a o na hihia Karaima i koe, na keia mau Aha e ninaninau a e waiho aku i ka Aha Jure e hookolokolo.
PALAPALA HOPU.
Ma Meia mau Aha Kakau ole, ua hiki no ke hoopii aha i na hihia Karaima,--a na ka Lunakanawai e kakau ma kona Buke. O ka Palapala Hopu, oia no ka mana ma ka lima o ka Oihana Hooko i mea e kuleana ai ka hopu ana o ke kino o kekahi kanaka i manaoia ua hewa i kekahi ofeni,--a lawe i kona kino imua o ka Aha. Aole on a ano Palapala Hoopii hoahewa, e like me na Palapala Hoopii (Indictment) ma na Aha Kakau. Ua aeia e hoohiki i na Palapala Hopu e ka mea i ike maka i ka hihia a me ka mea no hoi i manaoio, mamuli o ka haiia ana iaia, ua hanaia kekahi hewa, oia hoi na Makai. A no ka mea he Palapala Hopu kino wale no, aole he Palapala Hoopii, he makehewa ke hoakaka ma ka Palapala Hopu ka la o ka hana ana o ka hewa, a me ke kuhikuhi pau loa o na pauku a me na mokuna o ke kauawai i kueia. Nolaila, in a he mau paewaewa iloko o ka Palapala Hopu, aole ia he kumu e hookuu ia'ii ka lawehala, in a ua hiki kino mai oia imua o ka Aha. Penei hoi, i kekahi manawa ua manao mua ia o ka hewa aihue i hoohikiia ma ka Palapala Hopu, aia no ma ke degere haahaa, kupono hoi i ka Aha Apana ke hoolohe a hoopai, aka, i ka makaikai ana i keia hihia imua o ka Aha, ua maopopop, ma ka waha mai o na hoike, aia no ka hihia ma ka degere mua o ka aihue--he degere i hiki ole i ka Aha Apana ke hoopai; in a pela, aole e hookuuia ka mea i hoopiiia, aka, e waiho no imua o ka Aha Jure. Pela no hoi, in a, ua kakauia iloko o ka Palapala Hopu "i ka la apopo, i ka hora 9" e laweia ka lawehala imua o ka Aha, a in a ua hiki ole ke hookolokolo ma ia la a ma ia hora, no ke kumu o ka hele loa paha o ka mea i hoopiiia ma kahi e, a no ka loaa ole ana o na hoike mahope o ka huli ana. Aole ia he kumu e hoopau ai ka hoopii, aka, e hoopanee no ka hihia, aia a makaukau ka aoao hoopii.
Eia ka mea e hoomanao mau, o ka Palapala Hopu oia no ka lima o ka Aha e kikoo ana a e huki ana imua o kona alo na mea i manaoia ua hana i ka hewa, aole ia he Palapala hoopii.
PALAPALA KII,
Oia hoi ka Palapala a ka Aha ma kekahi hihia Kivila, e kauoha ana i ka mea i hoopiiia, e hele mai imua o ka Aha, e pane i ke koi ana o ka mea hoopii. Ina i hele ae kanaka imua o ka Lunakanawai Apana, a hoakaka'ku i ke ano o kona koi ana, ua hiki no i ka Luna kanawai ke hoopiha i ka Pa lapala kii. Ma na Apana i makaukau me na Loio naauao, ua maa na kanaka i ka hele mua ana i ka Loio, a nana no e hoopiha i na Palapala kii. Ma ka Palapala kii, he pono ke hookomo me na huaolelo pokole, i ke ano o ka aie, ke poho, ke koi ana &c.
Ina ua ikeia kekahi hemahema iloko o ka Palapala kii, he mea pono ke noi koke i ka Aha, e ae mai i ka hoololi, i ole e haule wale ka hoopii. Ma na Palapala Kii, e hoike ana ka Loio i kona akamai, aole nae i hiki ke kakau i ka Palapala Kii me ka pololei loa, ke ole i ninau mua ia ka haku hana i na mea a pau i hiki ke hooiaioia mai e kona mau hoike. (Aole i pau).
E NANA ae e na makamaka i ka olelo hoolaha "Ma ke kauoha," ma kahi pili i na hoololi o kahi koho i na Lunamakaainana, a me ke koho ana ma Kalaupapa, Molokai.
No Kuba.
Nu Ioka, Dek. 20.--Penei ka hoike ana mai a kekahi leia mai Havana mai : He hoouka kaua mawaena o kekahi puali kaua kipi, no lakou ke heluna he 259 a me ka poe aupuni Sepania, mawaho aku o Santa Sepiratora, a hala he elua hora o ke kaua ana me ka ikaika, ua hoauhee ia aku la na kipi, me ka waiho iho ma ke kahua kaua he 59 o ko lakou poe i make, a 121 i hopu pio ia. Mawaena o ka poe i pio, he elua mau alii koa ukali no Makina Gomeza, a me 14 mau ahi e ae. O ka poino hoi o ka puali apupuni he 12 i make, a he 19 i hoehaia. Ua loaa pu aki hoi kekahi palapala ano nui iloko o ka poli o kekahi o na alakoa ukali o ka aoao kipi.
Ma Porto Perinecipe, ua haawi pio mai la na kane he 23 o ka poe kipi a me na wahine 7. Ua aha hou ae kekahi mau uluaoa ma Aresinia a me Batariba, aka no ka wa pokole wale no, a haawi pio mai la.
ULIA POINO.__Ma Olowalu, Maui, i ka la 22 o Ianuari, hulihia iho la kekahi kaa, a make loa aku la ke kahu kaa, i ka paa ana malalo.
OLELO HOOLAHA.
OLELO HOOLALA.
O KA MEA NONA KA NOHO LIO ME KE Kaulawaha i n@lowale ma ka po o ka la 12 o keia malama, ke hoike ia aku nei ka lohe e kii koke mai me ka uku ana i na li@o o keia olelo hoolaha, ma ke kipa ana ma ka hale e paiia nei ke Kuokoa, Hale Pai o H. L. Sheldon, (Helekona.)
Jan. 24, 1878 lt S. KAAIKAULA.
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O MAHIILI. O NA mea a pau he kuleana ko lakou e koi ai i ka waiwai i hoikeia maluna, ke kauohaia aku nei lakou e waiho mai la mau mea imua o ka Lunahooponopono Waiwai, no ka hooponopono ana ia mau mea iloko o na mahina eono mai keia la aku, a i ole i nele no lakou; a o ka poe a pau i aie i keia waiwai e hookaa koke mai lakou ia.
W. R. CASTLE, (Kakela Opio.)
Honolulu, San. 26, 1878. (4 4t) Lunahooponopono Waiwai.
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O J. W. MAKALENA.
O na mea a pau he kuleana ko lakou e koi ai i ka waiwai i huikeia maluna, ke hauoha ia aku nei lakou e waiho mai imua o ka Lunahooponopono Waiwai, no ka hooponopono ana ia mea iloko o na mahina eono mai keia la aku, a i ule e neie no lakou. A o ka poe a pau i aie i keia waiwai e hookaa koke mai.
J. W. KELIIKIPI,
Honolulu, Jan. 26, 1878. (4 45) Lunal@oponopono Waiwai.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUA NEI NA KANAKA A PAU O kuu kane mare o MOSE, ua haalele kumu ole mai oia ia'u no na makahiki he iwakalua-kumamalima, me ka malama pono ole ia o ko'u ola kino, na h@@ e malama nei ko'u ola, a no ia kumu, ke kauoha aku nei au iaia e hoi mai e malama ia'u, ai hoi ole mai oe ma ka'u kauoha, e oki no nu i ka pelita male mawaena o kaua. Owau no o kau Ewa,
MRS. NAKAHUAHALE.
Kalaoa, Ianuari, 1, 1878. (4 3t*)
A HA KEIKEI o ko HAWAII PAEAINA.
Oahu, @@. I ke Kau o January, M. H. 1878. Kiwaha (k), ka mea hoopii no ke oki mare, kue ia Kalaomalio (w), mea hoopila. Ianuali 7th, M. H. 1878.
Ma ka hoopii oki male i oleloia maluna, ua kauohala, o ka olelo hooholo e oki ana mai ka berita mare aku, e hookomoia ma ka moolelo o ka Aha, mamuli o ka aoao o Kiwaha (k) ka mea hoopii ka pono, no ke kumu no ka moekolohe a no ka haalele mau a haalele loa o Kalaomalio (w) i oleloia, e lilo i mea paa mahope o na malama eono mai ka la i@ hoopuka @@i keia olelo hooholo ke hanaia e like me na olelo maloko nei, ke ole mae i ike ia ke kumu kupono e hoole ai.
A ua kauohaia ka mea hoopii e hoolaha i ke kope i hooiaiuia o keia olelo kauoha iloko o na nupepa Hawaiian Gazettte a me ke Kuokoa no na hebedoma eono; o ka hoolaha mua ana iloko o ka malama hookahi mai ka la aku i hoopuka ia'i keia olelo kauoha; i mea e hiki ai i na mea a pau i pili ke hoike mai iloko o na malama eono, in a he kumu ko lakou e hooko ole ia'i ia olelo hooholo a lilo i mea ole.
NA KA AHA:
A. ROSA, Hope Kkauolelo.
Ke hoike aku uei u me ka oiaio o na olelo a pau maluna ae, oia no ke kope oiaio, a pololei a ka olelo hooholo o ka hihia maluua ae, a e waiho nei ma ke keena o ke Kakauolelo o ka Ahahookolokolo Kiekie o ko Hawaii Paeaina.
Hoikela e ko'u lima i keia la 7 o Ianuari, M. H. 1878.
45@@ A. ROSA, Hope Kakauolelo.
A HA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Pae Aina, ua ka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai o Noa Keikenui (k) a me Kapepe (w), no Honolulu, Oahu, i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai Lawrence McCully.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a J. Aalaioa (k), o Honolulu, Oahu, e hoike mai ana o Noa K@ikenui (k) a me Kapepe (w), no Honolulu, Oahu, ua make kauoha ole ma ka la 18 o Maraki, a o Kapepe (w) ma ka la 8 o Mei, M. H. 1877; a e noi ana e haawiia ka palapala hookohu lunhahooponopono waiwai ia J. Aalaioa (k).
Ua kauohaia o ka Poaono, ka la 9 o Feberuari, ma ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa o ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke keena hookolokolo o keia Aha, ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili, e hoike mai i ke kumu, in a he kumu oiaio ko lakeu, e ae ole ia'i ua noi la. A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ka nupepa Kuokoa, nupepa ma Honolulu.
Kahauia ma Honolulu, ko Hawaii Paeaina, 22 Ianuari, M. H. 1878.
LAWRENCE McCULLY,
IKEA: Lunakanawai o ka Aha Kiekei.
A. ROSA, Hope Kakauolelo. 4 3t
NO KA MEA, ua hookohua ia mai ka mea nona ka inoa maialo nei, e ka Mea Hanehano Lawrence McCully, Lunakanawai o ka Aha Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. I hooko kauoha no ka waiwai o J. B. Keliikanakaole, o Honolulu i make aku nei. Nolaila, o ka poe a pau i aie i ka mea i make, e hookaa koke mai, a o ka poe a pau ana i aie aku ai, e hoike koke mai iloko o na malama eono mai keia la aku, o hoole loa ia. A in a he waiwai ma ka lima o kekahi mea, e hoihoi koke mai ma kuu lima. E loaa no au ma Honokaupu, Honoilulu, Oahu.
840 4t* 843 FRANCIS PAHIA.
Hooko Kauoha o J. B. Kehikanakaole.
Honolulu, Ianuari 3, 1878.
S. B. DOLE,
HE LOIO A HEKOKUA no na KANAKA ma ke ke Kanawai. E hiki no iaia ke kawe i na hihia o kela a me keia ano imua o na Ahahookolokolo a pau o keia Aupuni.
Keena hana ma Alanui Papu, maluna se o ka Halekuai o Likikini.
Honolulu, Oahu, Januari 19, 1878. 3 1y
Castle a me Hatch.
O KAKELA OPIO A ME F. M. HATCH, ua hui laua ke ku imua o na Aha a pau, mai ka Aha Hoomalu a hele iluna. A e lawelawe no hoi ma na hapa pili i ka hooponopono waiwai, me ka imi ana i na Palapala Sila Aina, ka hana ana i na Palapala Kuai, Hoolimalima, a me ka Hoaie Dala ana.
W. R. CASTLE, Luna Hooialo Kope.
Keena Hana, ma Alanui Kalepa, Honolulu, 3 puka manae aku o Alanui Papa. 3 6ms
CECIL BROWN.
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI
AHE AGENA no ka Hooiaio ana i na Palapala no ka Mokupuni o Oahu.
Helu 8, Alanui Kaahumanu. Honolulu, H. P. A. 2y
WM. O. SMITH,
LOIO.
WAILUKU, MAUI.
Ua waiho oia i no Oihana Aupuni a pau a ua
makaukau e lawelawe i ka Oihana
Loio me ke kuoa [840 6m
OLELO HOOLAHA.
HOOLAHA AKEA.
I ka Poe Koho o Kohala!
Ua kokoke mai nei ka manawa no oukou e koho ai i kekahi mea kupono, nana o lawelawe iloko o ka Hale Ahaolelo o ke aupuni no ka pomaikai o ko oukou apana nani, waiwai a kaulana hoi.
Iloko o na makahiki elima i hala, he oiaio, he elua ae nei na makahiki o ka pii ana o ko oukou apana ma ka nui o na kanaka, ka waiwai, a me ke kaulana, a o ka mea i oi loa aku ai, oia no hoi ka loaa ana o na kanaka Hawaii naauao a me ka naauao.
Ua olelo ia hoi, aole e hiki i ke kanaka Hawaii, ke lawelawe i kekahi hana i oi ae mamua o ka mahiai kalo a me ka lawaia, aka na ko oukou apana i hoike mai i ka oiaio, ua lawaw ka makaukau no ke kanaka Hawaii e hiki ai ke imi a malama i ka waiwai.
Ua loaa hoi ia oukou ka mahalo kiekie ia, no ka hoopono a me ka naauao. E ka poe koho o Kohala! Aole anei he oiaio keia? Alaila e nana iho oukou, i kupono ke kanaka a oukou e hoouna ai, i hoike pololei aku no ko oukou naauao, a me ko oukou kulana oiaio. Aole ma ke kamailiko leo nui wale e hiki ai ka hana.
E ka põe koho o Kohala, he keiki Hawaii ponoi ka mea e hoike ia aku nei imua o oukou, me ke kono aku i ko oukou mau balota, o ka'u hana nui o ka hooholomua i na pomaikai o ko kakou Paeaina, a ua kamaaina hoi i ko oukou apana nani, a ua haaheo hoi oia no ka eleu, a me ka hana i lawelawe ia e ko oukou poe kanaka, A oia no o
W. R. CASTLE (KAKELA OPIO).
E Ninau mai paha oukou heaha la kau e hana ai? E pane aku no au, e hooko i na mea a'u i noonoo nui ai, no ko oukou pomaikai, a me ka pomaikai o ka lehulehu holookoa.
1 E hooikaika no au, e hooholomua i ka pomaikai, a me ka ulu ana o ka apana o Kohana, mana haawina dala, eloaa ai ia oukou he mau alanui hou, na awa kumoku, a me na alahaka.
2 E hoemi hoi i na lilo, ma na hoopaapaa kanawai ana, e hiki ai ke hooholomua ia ko oukou mau pono, me ka hoomama ana i ko kakou kanawai koikoi, e pili ana no ke oki mare, i lilo ai hoi ia kanawai, i kumuhana kupono, aole hoi ka hookaumaha, e like me ka'u e ike nei i keia manawa.
3 E hoemi hoi i na auhau a me na hoolilo nui ana o ke Aupuni.
4 E hana hoi i na mea kupono e ola ai na kanaka Hawaii, ma na kanawai e hiki ai ke hoomau ia aku ke ola o ka Lahui Hawaii, i lilo oia he lahui lanakila a kuokoa ma ka honua nei.
5 A me ka hooholo ana hoi i na kanawai e ae no ka pono o na mea a pau.
E ka põe koho o Kohala, e koho ia
W. R. CASTLE (KAKELA OPIO).
Jan. 24, 1878. 1t
HEMO KA
HALE KUAI HOU
--o--
AKE MA!
He kono aku nei laua i na mea a pau,
ke wehe nei laua i ka
Hale Kuai Hou Nani
Loa!
--AIA MA KE KAHUA--
Monikahaae!
A e kuai ana i na LOLE HOU LOA
i wae ia o kela me keia ano.
O ka hapa nui o na waiwai e wehe ia nei,
he mau
LOLE HOU LOA!
O ka loaa ana mai nei no ia mai
BERITANIA,
AMERIKA,
A me nu wahi e ae.
A E IKEIA KA MAIKAI MA KA
NANA KUMAKA ANA
E KUAI IA AKU ANA NA LOLE MA NA
Kumukuai haahaa loa!
I ike ole ia mamua ma keia Makeke.
A. S. CLEGHORN & Co.
AKE MA.
S. Grant,
LUNA NUI.
1 1m
OLELO HOOLAHA.
A HA KEIKEI o ko Hawaii Pae Aina, make hooponopono waiwai ma ka mea e pili ana i ke Kahu malama o Alapai Hairama, he hupo, a me Luka Pili Lauhiwa (@) a me Rebeka (w) he mau keiki oo ole. Kauoha e hoike i ke kumu ma ke noi o ke Kahu, i mana e kuai i ka waiwai paa. Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai i ka palapala noi a Kekoanui (w) ke Kahu o ke kino a me ka waiwai o Alapai Hairama he hupo, Luka Pili Lauhiwa Hairama (w) a me Rebeka Hairama (w) he mau keiki oo ole e noi ana, e haawiia ke mana e kuai i kekahi waiwai paa o ua mau keiki oo ole nei, a e hoike ana i kekahi mau kumu kupono ma ke Kanawai, e kuaiia ai ua waiwai paa la.
Ma keia ke kauohaia nei, e hele mai ke poe i pili i ua mau keiki oo ole nei, a me na mea a pau i kuleana iloko o ka waiwai i oleloia, imua o keia Aha ma ka Poalima ia 1 o Feberuari 1878, ma ka hora 10 a. m. ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha ma Honolulu, ma ia manawa a ma ia wahi, e hoike mai ai i ke kumu e haawi ole ia ai ka mana e kuai i ka waiwai @ oleloia.
A ua kauoha hou ia e hoolahaia ke kope o keia kauoha, aole emi malalo o na pule ekolu ; mamua o ka la i oleloia e hoolohe ia ai ke@@ noi ma ke Ku@koa, he nupepa i paiia ma Honolulu i oleloia. Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Dekemaba 27, 1877. A. FRANCIS JUDD.
Ikea: Lunakanawai o ka Aha Kiekei.
A. Rosa, Hope Kakauolelo 841 3ts
MA KE KEENA o ka Lunakanawai Kaapui, Apana Ekolu, ko Hawaii Pae Aina Ma ka waiwai o Makahuhu (w), no Kihalapi, Hilo, Hawaii, i make.
Ua heluheluia a ua waho ia mai ka palapala noi a Kaloa (k), e noi ana e hooiaio ia ka Palapala Kauoha hope loa o Makahuhu (w), no Kihalani, Hilo, Hawaii, H. P. A. i make, a e hoonoho ia i Lunahooponopono malalo o ka pala; ala kauoha ; Nolaila, ua kauoha ia ka poe a pau i pili, o ka POALIMA, oia ka la mua o Feberuari, M. H. 1878, i ka hora 10 o kakahiaka, ma ka hale hookolokolo ma Hilo, Hawaii, oia ka manawa me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, me na mea kue ke hoike ia.
F. S. LYMAN.
Dek. 24, 1877. Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu.
840 3t
Kuai a ka Ilamuku.
MAMULI o ka mana o ka olelo hooholo i hoopukaia e ka Aha Hoomalu, o Honolulu, no ka pono o J. G. Dickson, kue ia Solomon Thompson, no na dala Hookahi Kaneri me Umikumamahiku a me 46-100, ua lawe mai au a e kuaiia aku ana ma ke kuai kudala ma ke akea, ma ka hora 12 awakea, o ka la 13 o Feberuari, A. D. 1878, ma ka pahale e waiho la ma ke awaws o l'auoa, i na pono apau, ke kuleana a me na pomaikai o ua o Solomon Thompson, maloko a ma ka Halelaau Hookahi.
Aka, in a e hookaa e ia mai ka hoopai ka uku panee na koina mamua ae o ka manawa alila e koe no.
W. C. PARKE, Ilamuku.
Honolulu, Jan. 12, 1878 842. 4ts
WAIWAI HOU LOA!
MAKA HALE KUAI O
WALAKAHAUKI!
ma Alanui Moiwahine
KUAI MAKEPONO LOA IA!
Ano i loaa mai ai na waiwai hou, oia na
KUAINA LAWAIA,
ILI NOHO LIO,
LOLE SILIKA ulaula me uliuli,
Na Hainaka, na Kihei
Weluwelu Huluhipa keokeo.
AHINA PELEKANE
Na ahikoe, Kaulla a me na
LOLE KALAKOA
WAIHOOLUU ANO HOU, NA ALAPIA,
o na ano a pau!
Aila mahu, na Lole Kane,
Na Palule Lilina Keokeo,
Na le Manoanoa,
Na Palule Kalakoa,
Na Lole Nani Iliwai hou loa!
Kupono no ka aahu. (S40 1m
KE NONOI AKU NEI NA MEA NONA NA inoa malalo iho i ko lakou mau makamaka Hawaii, e naue mai e ku ai i na mea kuai hou i loaa mai @@@ i @eia mau pule i hala, a e hiki mai ana ma na moku e ku mai ana, oia @@
Palau Pipi Hou Palika!
A me ka Pahi Pokaakaa,
Ka Palau Molina Nui a Liilii,
Ka Palau Lio Kilo,
(no Lio pa kahi a pa lua,)
Ka Palau Lio Aeko,
(no ka Lio pa kahi a palua,)
HE EONO DALA WALE NO!
Ka Palau Pipi Aeko,
(Helu 2 a 20.)
Ka Kapuku,
Maile Pipi,
Kua Pipi,
Ho a me ka O-o,
O-o Kopala,
O-o Kope Manamana,
Kipikua, a me
Na mea a pau e pili ana i ka waele aina,
Na Kaa Liilii, hao a me laau,
Pahi Oki Ko, Pahi Oki Laiki,
Pahi Kila Nui, Pahi Kila Liilii,
Koi Lipi, Koi Kalai,
Koi Hamare, Koi Kahi,
Au Koi, Ho, O-o, Kipakoa, &c.,
Laka Puka, Pahu, Holoaa, &c.,
Pahiolo, Hamare, Kila a me
Na mea a pau e pili ana i ka oihana kamana,
Na Pahi Umiumi a me na
Pahi Maoli o na ano a pau,
Na Ipukukui Aniani,
Me na Aniani makepono loa.
Na Pa-palai me na Ipu-ti,
Aiana Lole, a me
NA PENA O KELA A ME KEIA ANO!
Aila Vaniki,
Hulu Pena o na ano a pau,
Ahikoe Keloponi
Ekolu Pena i ka Hapaha!
Pauda, Lu, Kukuepele Pu,
&c., &c., &c.
Nui loa ke helu aku.
DILLINGHAM & CO.
2 6 ms] Alanui Alii, Helu 96 me 97.