Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVI, Number 42, 20 October 1877 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MAIKAI KA HOI KA PAPA!

A ME

Ka Laau o kou Hale!

No Hea la?

KA INO HOI O KAHI O

WAILA MA!

 

Nana aku no hoi ia la,

OHI KA IO o KA LAAU o MAKAWAO

i ka ua mea o ka nani o

Na Papa, Na Laau.

A ME

Na PONO KUKULU HALE

O NA ANO NO A PAU,

MA KE KIHI O

Na ALANUI PAPU a me MOIWAHINE,

Honolulu

MALAILA E LOAA AI E LIKE ME KA

makemake no ke

Kumukuai make pono loa

PAPA, PAPA, PAPA

Na PAPA huluhulu,

Na PAPA manoanoa,

Na PAPA i kahiia,

Na PAPA kepa,

PAPA hole keokeo,

PAPA hole ulaula

NA LAAU! LAAU!

NA KUA,

NA KAOLA,

AAHO,

MOLINA,

PEAPEA,

PINE HULUHULU,

PINE I KAHIIA,

Na Papa a me na Laau Ulaula!

PILI ULAULA

PILI KEOKEO,

PANI PUKA,

PANI PUKA ANIANI

IPUKA ANIANI.

OLEPELEPE!

 

PENA O NA ANO A Pau

Hulu Pena mai ka liilii a ke nui

AILA PENA!

AILA HOOMALOO,

WANIKI, PATE

NA LAKO

o kela a me keia ano.

NA AMI-PUKA HALE,

NA AMI-PUKA PA

 

ANIANI!

Pepa hale me na lihilihi.

E LOAA NO MALAILA

Paakai Helu 1

O KAKAAKO a me PUULOA

 

            No ke Dala kuike, e loaa no na mea a pau i haiia ae la no ke kumukuai emi loa.

            O na kauoha a pau mai Hawaii a Niihau, loaa'ku ana ia lakou, e hooko koke ae mai ana no ia me ka lawa pono.

E kipa nui ilaila, i ike i ka oiaio

 

O ke Aupuni Hawaii, he Aupuni

Moi Kumukanawai-ia mea aku a ia mea aku.

(Kakauia e J.H. Kanepuu).

 

MOKUNA XXVI.

Kanawai no ka hana a ka poe i hoahewa ia a me ka waiwai loaa mai.

UA PAPAIA ma keia kanawai, ka hana ana o ka poe i hoahewaia, ma ka hana a kekahi kanaka, aole no hoi i ka hana a kekahi alii, i ka hana a ke aupuni wale no; i na alanui, na pa alanui, na halepaahao a me na mea hoi e pono ai na papu.

            Eia hoi, ina e hoohanaia ma kekahi hana e loaa mai ai ka waiwai, pono no, a e hooliloia nae no na aie o ke aupuni, i mea uku i na luna, i mea kuai pu, kuai pauda, i mea hana alanui, a i mea no hoi e pono ai na halepaahao.

            He okoa no hoi ka hana kupono i na kane, a he okoa no hoi ka hana kupono i na wahine.

MOKUNA XXVII.

            Kanawai hooponopono i na moku, na waa a me na awa.--Ma keia, he 37 pauku kanawai e pili ana i na pailota a me ia mea aku ia mea aku i hanaia ia manawa, a ua hoololi hou ia a hookomo hou ia i keia manawa.

MOKUNA XXVIII.

            Kanawai hoomalu po--Ua papaia ka walaau leo nui wale i ka po; a ina he wallau pau ahi, pono no, aole nae na walaau ano ole.

MOKUNA XXIX.

            Kanawai no ka pili waiwai--E like no me ko keia wa, a ua hoololi a hookomo hou ia kekahi, a ina i ka la Sabati, e papalua ia ka uku hoopai.

MOKUNA XXX.

            kanawai no ka epa--Oia ka poe kakau wale i ka inoa o kekahi me ka ae ole o ka mea nona ia inoa, e haawi ana i kekahi waiwai, ae hoopaiia no e like me ke kanawai.

MOKUNA XXXI.

            Kanawai no ke dala hoopunipuni--E like no ka uku me ka poe hana wahahee i na dala hoopunipuni, e loaa ole paha kekahi keneta, a e ino ai paha ma ka hui ana me kekahi mea ino e ae, he hewa ia.

MOKUNA XXXII.

            He kanawai no ka hoike wahahee--Ua like no ia me na kanawai o keia wa e noho nei, a he hewa ino loa.

MOKUNA XIII.

            Kanawai no ka hakaka--E like no me ka hoopai ana o ia manawa, pela no, a he okoa na mea o keia wa.

MOKUNA XXXIV.

            Kanawai no na mea moekolohe--E like no me na hoopai o ia manawa pela no i hanaia ai, a he nui na hoololi i keia manawa.  He 18 pauku ma keia kanawai.

MOKUNA XXXV.

            Kanawai no ka holo malu i ka lio--O ka mea kii kolohe i ko hai lio i ka po, a ike ia, a hoopiiia i ka lunakanawai, a kuk a hewa, a hoopaiia he $25; he $10. no ka mea nona ka lio, a he $10. no ka mea nana i ike, a he $5. no ke aupuni.

MOKUNA XXXVI.

            Kanawai hookapu i ka aihue--E like no me ke kanawai o ia manawa, pela no e hanaia ai.

MOKUNA XXXVII.

            Kanawai hookapu i ka wawahi hale.  E like no me ke ano o ka hana ana ma ka wawahi hale, ina he ni a uuku paha, aia no i ka manao ana o na lunakanawai.

MOKUNA XXXVIII & XXXIX.

            He kanawai keia e pili ana i ka pepehi i kekahi kanaka; ua kau mua ia keia kanawai i ka 1835, a ua hooponopono hou ia i ka 1841.

MOKUNA XL.

            Ua pau mua keia kanawai i ka hanaia i ka 1838, i ka la 2 o Maraki, a ua ike mua no kakou ma ua helu mua.

MOKUNA XLI.

            He kanawai hookapu i ka hana ana a me ka inu i na mea ona.

MOKUNA XLII.

            Ua papaia ma keia kanawai ka mea inu uala, ipu, ko, maia, ki a me kekahi mea ona e ae; a ina e ku i ka hewa ma ka hookolokoloia ana, e hoopaiia $1.

MOKUNA XLIII.

            Kanawai no ka uku ana o na makai i ko lakou hopu ana i na haole--Ma keia kanawai, o ka makai i nui kana lawehala o ka hopu ana, e nui ana no kona uku, a ina emi mai ka kekahi, emi pu no me kona uku, ka makahiki, ka helu; e loaa no nae kekahi uku no kona mau hemahema a hoolako ai.

            Ua hooholoia keia mau kanawai a pau maluna ae nei, a kakou i kamailio ae la, i ka malama o Aperila a me Mei, o ka M H 1841.

            Kamehameha III.

            Kekauluohi.

            Ua pau na kanawai o Luaehu, Lahaina, Maui, a ua lawe ae nei hoi au ma na mea ano nui, a koe na pauku a me na olelo a pau maloko, oiai ua hala lakou.  Ua ike no oukou, ua olelo nui au ma kekahi mau mea, a olelo uuku hoi ma kekahi wali. A o ka poe nae i ike ole i na kanawai o Luaehu, e ike ana lakou ma ke Kuokoa, ma na poo kanawai nae, a ma kekahi mau wehewehe uuku.  Ua ike ae nei kakou, aia ma ka hapa mua, he mau kanawai e pili ana ma ke ano kivila, a o ka hapahope, e pili ana i ke ano Karaima.  Ua pau kuu kakau ana no ke kanawai o ka M H 1841, a ke waiho nei au i ka hana.  Aloha no.

 

            Waiohinu, Kau,

            Okat. 10, 1877.

MR. LUNAHOOPONOPONO; Aloha oe:--

            Mai kuu la i kakau mua aku ai ia oe a hiki i keia la, ua hala na hebedoma elua.  Ua palapala mua aku au, me ka manao e hookomo ia na mea o ke kahua mahiai ko, a ma keia, ke palapala nei au no na mea hou.

            No Mose Naluai ame A. Kalauli.-- Ua loaa ko laua aina mahiko, mauka o Naalehu, kokoke i Kahilipali a me Waiohinu.  Ke ku nei oia ma ke kahua palahalaha kiekie mai ke ilikai ae, kokoke hookahi tausani kapuai ke kiekie, a he akea ka nanaina ma ka aoao ma Kona, a e ike ia ana no na kapakahakai, mai ka lae o Kalae a i Kaalualu, ahiki loa aku ma kela lae, ma ka aoao o Apua, kokoke i Puna.  Ua kupono no paha i kela olelo hoolaha a lau, "Kiekie Kau hanohano o ka makani."  He aina maikai no keia a kupono no ka mahiko a me ka mahi kalo.  O na weuweu nae e ulu ana ma keia apana aina i lilo ia laua, he manienie akiaki, he kukae mauu, he mauu nana o Hilo a me ka amau o uka, no ka mea, ua kokoke pili amau loa aku no.  Aole nae he pohaku e kuia ai o na wawae.  i keia mau la nae, ke lawe liilii nei makou i na pohaku mai lalo aku nei o Waiohinu i pohaku ho-a imu, a i mea paepae kukulu hale no ka hele loa o keia wahi i ka pohaku ole, he lepo wale iho la no.

            Ke holo aku nei o Mose Naluai i Honolulu, no ke kuai laau hale, i wahi punana no makou e hoi aku ai a noho ma ia aina kiekie, a i ko ai hoi ka olelo a Iesu, "O ke kulanakauhale e ku ma kahi kiekie, aole no ia e nalowale."  I kai o ka makamaka o Kaalualu, a iluna no hoi o ka moku, e ike mua mai ana no ia i ko makou wahi o moho aku, e like la me ko Lahainaluna noho ana.  A e kanalua ana paha ka makamaka ke ike mai, a hoi hou i Honolulu.

            Na kanaka kepaia.--He ehiku wale po wahi kanaka kepaia e hana nei, a he eha no hoi makou, o Mose Naluai no a me kona makuakane Naluai, a owau no hoi a me A. Kalauli, umikumamakahi wale iho no makou; a ina paha he mau makamaka e ae no kekahi o Mose Naluai a me A. Kalauli, e noho ana maloko o keia pae aina, aole no i papa ia ko lakou hele ana mai a kokua pu ana paha i ka hana, iloko o ka wa e ai ana ka hana i ka waiu, a kolo, a ku ka hana a hele, a o ka loaa ana mai no ia o ka huapala, alaila, olelo iho, "na'u keia, a na'u kela," oiai ua hoomanawanui pu ia no ka wa nele.  Ua hoomanawanui pu i ka ai laiki ana, i ke kua ana hoi i ka amau, i ka pii e kani ana ka hoe i na pali piiku o Waiohinu nei.

            Wi o Kau nei.--He oia mau no ka ka wi o keia aina, a i ahona i ka laiki; a ina e ku mai ka moku pai mai Honolulu mai, a mai na wahi e ae o keia pae aina, no ke kumukuai, he hookahi dala a pii aku iluna no ke pai hookahi, alaila, ola iho la kekahi mau a, ano ka laiki aku no ka nui.

            Noho'na kuonoono.--O na keiki kuonoono o Waiohinu nei, oia no o W.T. Martin a me kana keiki, a o Bila Kaaeamoku no hoi a me kekahi poe e ae, he mau haneri eka ko, ko lakou e ulu nei, a e kanu nei, a ua oo kekahi, a ke wili nei kekahi.

            No ka Ekalesia.--He ekalesia eleu ko Waiohinu nei ma na hana pono a ka Haku.  I keia la Sabai iho nei, Okatoba la 7, ua eleu ae na hoahanau ma ka lulu ana no ke ola o ko lakou Kahu, Rev. J. Kahuila, a ua hiki aku i ke $85 a oi aku paha ka nui, a ua komo pu nae iloko o keia huina he mau wahi malihini; a penei hoi ka lulu ana:

            Honuapo, - - $20.00

            Naalehu - - 20.00

            Waiohinu - - 42.00

            Malihini - - 3.00

                        Huina, 85.00

Aole nae i pau ka haawina i manaoia, no ka mea, mai Iulai, Augate ame Sepatemaba, he ekolu ia malama, he $75; a he koena aie no ka hapaha elua, mai Aperila a hiki i ka la hope o Iune 1877, he $25 koena, e hui ana, he $100 a oi aku a emi mai paha.  Ua holo no ka hana a ka Haku ma keia kihapai.

            Rev. J. Kapu.-- Ua wehe iho nei o Kapu i kana mau mea hou o na aina o Maikonisia, i keia la Sabati iho nei, a ua loheia e makou a pau; a ina paha e loaa ana ia'u he manwa kaawale, e kakau aku no au i kana mau olelo a pau, e piha ai kekahi kolamu a mau kolamu paha.

            Ona miliona.-- Ua manaoia ka haole mahiko e hana nei ma Naalehu, oia paha kekahi o na "ona miliona" ma keia hope aku, ke kuaiia kana mahiko ame na mea a pau e pili ana, oiai he mahuahua loa keia aina mahiko, mai Honuapo a hiki i Waiohinu, a ke mahiia nei no ma ka mahele hapalua, no ko ia la aina  a me ka wili.  Ke hoopapau nei hoi ka poe mea aina ole i ka hana ma keia mau aina, a o ka haole no ka haku, aole hoi o na alii kahiko o kakou, aka nae, he hana naauao no ka keia haole.  a o kona inoa o Alekanedero Hakedona.  Alua o ia la loaa, o ka aina mahele hapalua ke hui pu ia me ka wili, a o ka hoolako ana mai i ke ko me ka ukupanee, a o kahi koena iho no ka poe hooponopono hana ia, ke holopono ka hana me ke kuia ole.

            Ona a me ka manuahi.--Ke hopuhopuia nei ka poe ona rama, a ke hookolokolo ia nei a ku i ke kanawai, a o ka hooai n o ka palena, a pela no hoi i ka poe "hookohukohu mea ipo ana ka nahele," ke huli nei na makai, he hoolohelohe nei, ke makilo nei, ke makaala nei, ke ninaninau nei, a ike no na maopopo, a o ka miki ae la no ia o ke owau. a i ike ia i ka "pupu o ke kai o ka alalaua."  A ia'u no hoi e kakau nei, hele mai ana kekahi kanaka i ke Kahu o ka Ekalesia, e koho ai iaia i loio, e pale iaia, no kona inu ole i ka rama, a ua hoole ia aku kana noi.

            He mau la ua keia.--Ia kakou no e noho ana ma Honolulu, a ua oi aku ka la a me ka maloo o na kau papa loi; a pela no hoi ko makou hiki mua ana mai ma Kau nei, he la no a me ka maloo, a i keia mau la, ua haule mahuahua mai ka ua malihini, a hui pu ae la me ka ua haao, a he palapi ka nahelehele ma ka makou hana ana aku.

            No na Nupepa.--Ua maa no paha ko kuaaina nei noho ana i ka lohi o na nupepa, aohe paha a lakou hoomanao ana ae no ka Poaha a me ka Poaono, e like la me kakou o Honolulu.  Hookahi no paha a lakou nei mea hoomaopopo, o ke ku ana mai o ka moku, a o ko lakou la hoopuka nupepa iho la no ia.

            Ma keia hope aku, e hoouna hou aku no au i na mea hou o Kaunei.  E aloha i na hoaaloha o ka Hale Pai a me na makamaka a pau.  Aoha no.

            J.H. KANEPUU.

            P.S.--Aia ma ka Helu 37, kolamu 2, no ka helu o na malama, Ianuari, Feberuari o Aperila 1, Mei 3--Eia ka pololei maoli:

            Ianuari & Feb.  0

            Maraki             1

            Aperila                        2

            Mei                  3 &e.

                                    J.H.K.

 

Haiolelo a ke Alii ka Moiwahine

Kapiolani, maloko o ka Luakini

KATOLIKA MA WAIAPUKA, KOHALA AKAU.

 

E KA NUPEPA KUOKOA, Aloha oe;--

            E oluolu e a me kou Lunahooponopono, e hookomo iho ma kahi kaawale o kou mau kolamu, no na mea e pili ana i ka Haiolelo Alii, nona ke poo maluna,

            Ma ka la 12 o Augate, he la Sabati ia, ua wehe akea ae ka Moiwahine Kapiolani i kana haiolelo Alii, maloko o ka luakini Katolika ma Waiapuka, a penei no ia:

            "I hele mai au e hui me oukou, a e hoike aku i kekahi mau hooponopono ana e pili ana i ko kakou lahui.  E kokua kakou i ka poe ilihune, ka poe mai, a me ka poe kamaole, i wahi dala no ko lakou ola, a e kohoia hoi i Puuku, i mau Komite, a na lakou e hooponopono a e malama i ka puu dala, mai keia la aku, a e hoomanao oukou, mai kanalua ka naau, a mai kaniuhu no ko kakou kokua ana."

            O Ppaiano ke Kahu o ia hale, a ua kohoia oia i Puuku malama dala, a ua kohoia no hoi na Komite, a ke hooko nei i ka lakou hana.  ma ka lulu ana ia la, he $30 i loaa, a i keia mau la e naue nei, ua pii ae maluna, a ua nui no nae ka hauoli.

            Aole no hoi au i poina i kana wahi olelo hoolana i ninau iho ai, "Pehea la e ulu ai ka ninau a ke alii, penei paha e lawa ai, "Aohe e ulu ka lahui!" oia no ka haina pokole.

            A ina hoi aole au e kuhihewa, alaila, e ulu ka lahui ma o ka mana kau kanawai la, oiai ke kau Ahaolelo e panee mai nei, aia no iloko olaila ka mana e hiki ai ke hooulu i ka lahui; a ina hoi aole e hiki ia lakou, alaila, aole io no e ulu ana.  A penei ka ulu a'u i manao ai, e ulu ana ia lakou: Ina o keia mau dala e lulu ia nei no ka poe nele, a e haawiia ana na ka poe mea keiki nui, i mea e malama ai i ko lakou ola, a hui hoi me kahi loaa uuku a ka makua, e aho ia. A e noonoo wale iho hoi kakou, ina e loaa ana kahi man mai ke aupuni mai, e malamaia kauwahi kupono no na keiki, a malaila e malamaia ai a hiki i ka wa kupono, alaila, hoohui ae me ka hoohaumia ole ia mamua, alaila e puka mai no na keiki he nui, a malia o ulu io ka lahui ia lakou, a e aho hoi ia, me ko kakou manao ole i ka poe ilihune, mai, a kamaole.  Aka, aole no hoi au e kue maoli ana ia lakou, aka, "he mea hoakaka wale no ka Kiilau."

            Eia nae hoi kahi ninau iki, "E ulu ana anei ka lahui i keia poe?"  Haina, Aole.  Aka, i mea wale no e kokua aku ai i ke kino lepo a ke Akua i hana mai ai, a oia iho la ko kakou kokua ia lakou.  Ma ko'u manaolana hoi, e ulu ana ka lahui ma keia ano a'u i manao ai, ma ka malama ana aku i na mea keiki nui, a oia no ke kumu e ulu ai ka lahui.

            A mamuli hoi o kuu aloha i ka "haiolelo alii," a e pani aku ana au he mea e pili ana i ka olelo nui a ke alii, oia no hoi keia: "Ka makia o Ko'u aupuni, o ka hooulu i ka Lahui."  A mahope iho, puka hou ka ninau, "Pehea la e ulu ai ka Lahui?" He mea paakiki loa no keia ke wehe ia; a he mea no hoi ka'u e hoike aku imua o ka lehulehu, no keia mau mea elua e kau nei iwaena o keia Lahui:

            No ka poe kauka haole.--O lakou ka poe i hoonohoia mai e ke aupuni, a ma o lakou la ka'u ninau; a penei ua ninau la, He pono no anei i na kauka haole, e lawe i ke dala a ka poe mai, me ka haawi i ka laau, a hoopau mai la, me ka haawi hou ole mai i laau, me ka hookuke pu mai, a heo aku la na kenikeni ia ia la?  I ko'u noonoo ana, aole i pono ia hana ana.  He pono loa i na Poo Aupuni ke hoopau ia ano kauka, aohe e ulu ka lahui iaia, a mai koho hou ia ano kauka.  Ma ka mahalo.

            KAIWA.

Niulii, Kohala A. Oct. 10, 1877.

 

He Ahaaina hui anai kukui o na wahine o

Kainaliu, Kona Akau.

E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:--

            Ina he mea oluoluia e kou hookele, ma ka hookomo ana ino ma kahi kaawale o kau mau kolamu, i kahi wahi luau o na mea hou o kuaaina nei, oia hoi kele e kau kehakeha ae la maluna.

            Ma na la mamua ae, ua hui kekahi poe wahine, he kanahiku kumamakolu ko lakou nui, he anai kukui ka lakou hana, i mea lei, i kula pepeiao a i kupee no na lima, a i mea eha la.  A no ko lakou luhi paha ma ia hana ana, ua koho lakou i ka la 6 o Okatoba, i la ahaaina no lakou , a i la hoi e hoike ai no ko lakou mau hana.

            I ka hiki ana mai o ka la i hookaawaleia, ua hoopihaia kekahi la nei nui i na ano ai Hawaii a me na mea ai Haole.  O ka oi ma na mea Hawaii, o na umeke laau he kanahiki, i lohia a hulali, a ku ke aka iloko, ka hina a ke keiki i kani ka pupu Hana e Nini, a o mea dala no hoi ka oi ma mea ai haole.  A o ua kahili hoi, he 12 paha ka nui, ua hakuia me na hulu o kela a me keia ano mau; aole nae na ke kanaka e kahili, aka, ua hikiia ke kumu iluna o ka lanai, a lewalewa iho la ilalo, a na ka makani ke kahili ana i ka nalo.

            Ua kahi oia na wahine nana i hana i kela hana maiau me na lole keokeo, he mau kula kukui ma na ppeiao, a he mau kupee kukui ma na lima, a pela no hoi na lei kukui ma ka a-ii, he elua anuu o ka lei, Nana aku no hoi i na kaikamahine, " e noonoo lua i Apuakalamaula; kuku ka piipii ehu ka pukai; kapakahi manuia Keokoi ka moku."  he 14 wale no nae ka nui o na wahine nana i hoomala i keia hana i kinohi, a mahope i ho ka nui loa ana.

            Ua hoonohoia ka huakai ma kahi o Keoni Kawa@a; a o na keiki puhiohe mamua o ka huakai me ka pahu.  A o ke poo o na wahine o ka mea nona ka la, o ka wahine a Henele Niki, a o na wahine aku me ko lakou mau aahu nani, a o na kane aku no hoi.  A o na haole a me ka poe makaikai kuku ae la lakou ma na aoao o ke alanui.  e mahalo na i ka huakai.

            Ua nui no hoi na kane, he 63, a he 11 haole, a he 21 na hapahaole, a hui pu hoi me ka lehulehu makaikai, he huakai loihi ke panee malie ana.

            Ua kaapuni ka huakai i ka lanai ahaaina i hoomakaukau mua ia.  Elua kaapuni ana, ma ka hikina ka mua, a ma ke ko noohana ka lua, a komo aku la iloko o ka lanai nui, a paina iho la.  O ka poe nona ka la kai paina mua, a o lakou no hoi ka helu akahi, a o ka helu alua aku, a o ka helu ekolu ka panina pau loa.

            A pau ka paina ana, ua koho mua ka wahine a ka mea nona ka la, oia Oike, i Komite, e noi i ka lokomaikai o na mauna nana na keiki puhi ohe, i hoohanohnao ai i ko lakou la pa @, a me kekahi poe e ee kokua ana i keia hana maikai.

            A i kona ku ana e hoike mai i kona kulaia hanohano imua o ka lehulehu, he mea e na helehelena hoihoi, me he mea la e ahue mai ana i ka manao, a e huki palaka mai ana i na puuwai o na opio Hawaii, me ke ano eehia no.  I ka wa no i pa-e ai kona leo nahenahe, o ka manawa iho la no ia i hanini mai ai ua puka wai, a piha ae la na kiowai o ka olioli, oi hoi he $47. a nui ae la, no na keiki puhi ohe.  O ke kiekie ma ka aoao o na haole, o Kauka Farani, a o ka Lunakahawai Hoapili ma ka aoao o na Hawaii.

            O ke koho a na puuwai Hawaii kahiko, o ka oi ka keia o ka ahaaina hanohano a lakou i ike ai, aole no hoi mai ko lakou mau la opio mai, mamuli o ka hana mikioi ana a ke keiki o ka ua Kanilehua o Hilo a me kana wahine Oike, ke kaikamahine o ka makani Puulena paia ala o Puna

            Me ke aloha                 J.K. KEKA.

Kaloko, Kona Akau.