Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVI, Number 37, 15 September 1877 — Na Nu Hou Kuloko. [ARTICLE]
Na Nu Hou Kuloko.
I ke kakahiaka Poakolu iho nei, ua ku mai ka moko kana kula Amerika Jamestown ma keia awa mai Lahaina mai. Kiaaina o Oahu No Kaleponi.—Ma ka holo ana aku nei a ka mokuahi Kikane i ke ahiahi Poalua iho nei, ua holo aku ke kiaaina o Oahu nei no Kaleponi. Lilo o Kewalo!—Ua lohe mai makou, ua lilo aenei la hou, Mr. Campbel o Lahaina, kela aina nui o Kewalo no ka umi tausani dala kuike. Ua lilo aenei ma ke kuai ka aina hanai holoholona o Waiakea, Hilo, nona paha ka nui he 80,000 eka, ia Shippman a me Elderts no ke $33,000. Ma ka huakai mua aku nei a Likelike, aole i hooleleia na laau hale no ua awa o Punaluu a me Kaalualu, Kau, Hawaii, no ka inoino loa. Nolaila, ua hoihoi hou ia mai i Honolulu nei, a hoihoi hou ia aku la ma ka huakai o ka Poakolu iho nei. Mokuahi Kaleponi.—I keia Poaha ae, Sepatemaba 20, e ku mai ai ka mokuahi Kaleponi Zelandia mai Kapalakiko mai, no kana huakai holo loa i na panalaau ma ka hema. Maluna mai ona e loheia mai ai na mea hou o ke kaua a hiki i ka la 12 Sept. Ua laweia mai nei no ka aina hanai holoholona o Kahuku ma Oahu nei, maluna mai o ka moku Madura, he hookahi kekake Kenetuke mai Kapalakiko mai, he ekolu makahiki ke kahiko. O ke ano keia, i makemake nui ia. Ua nui loa ka hoemiia ana o na uku eemoku o na mokuahi holoholo mawaena o Kapalakiko a me na awa ahiki i Potalana, i keia mau la mai nei. A me he mea la i ka nana aku, ua oi ae ka emi o na lilo no ka holo ana maluna o ia mau moku mamua o ka noho ana iho ma Kaleponi. I ka hora 11 o ke awakea Poalua iho nei, ua ku mai ka mokuahi "Kulana kauhale o Kikane" mai Kikane mai iloko o na la holo he 18 mai ia awa mai. A i ka hora 5 a me hapa o ke ahiahi, ua holo aku ia no Kaleponi. Ke hoike mai nei na poe makaikai hope aku nei i ka lua o Pele, ua ikaika loa o Madame Pele i ka hoakea ana i kona loko ahi mau ma Halemaumau. Me he mea la i keia wa, ua hiki loa aku ke akea i kahi kokoke paha i ka 1000 kapuai a he 600 paha kapuai ke akea. Ke kiola nei oia i na pohaku pele me ka ikaika a me ka enaena. Ka Mea Kiekie Ke Alii Liliuokalani.—I ke kakahiaka Poakahi iho nei, ka hoi ana mai o ka Hooilina o ke Kalaunu o Hawaii nei maluna mai o ka mokuahi Likelike mahope o kona hoohala ana he elua a ekolu aenei paha hebedoma ma Maui a me Molokai. Ua hauoli makou i ka hoike aku, ua oluolu maikai kona ola kino. Mahiko Hou.—Ua hoomaopopoia mai ia makou, e hoalaia ana i mahiko hou ma Nahiku Maui, Hikina. Ke hoolana aku nei makou i na kanaka a pau o Nahiku, e kokua lakou i ka hoalaia ana o keia mahiko no ka mea, e luia ana, i na kamaaina o ia aina na pomaikai o na a o a pau a na kamaaina i moeuhane mua ole ai. Hoopae opiuma.—Ua lohe mai makou, he nui na opiuma i hunaia a lawe malu ia mai nei maluna o ka mokuahi Hawaii Likelike ma kana huakai mua i hoi mai nei mai Kaleponi mai. Ua manaoia ua hiki i ka $10,000 waiwai io o na opiuma i laweia mai maluna o ka Likelike, a ua pau i ke kuai ia ma Kauai a ma Hawaii, e ka haole i hoi aku nei, maluna o ka mokuahi "Kulanakauhale o Kikane. Ma ka la 3 o Novemaba e kuai kudalaia aku ai ke Ahupuaa o Honuapo a me ka ili o Kapualei, e waiho nei ma Kau, Hawaii. Ina e huiia keia mau aina a elua, alaila, e 2,200 ana eka kona palahalaha, a he mau aina kupono hoi i ke kanu ko. O ka mea e lilo ai keia mau aina, e pomaikai ana oia. O keia mau aina, no ka waiwai mai no ia o ka Moi Lunalilo i make. He Mano Nui!—I ke ahiahi Poalua iho nei, ua kauoia mai kekahi mano nui ku i ke o ia Chas. B. Wilson ma ka nuku o ke awa o kou nei a pae ma Ainahou. I ka hukiia ana mai i kahonua nei, ua helelei aku ua keiki hou mai kona opu aku. Ua manaoia e ka poe i loaa aku ai ua mano nei ua ai e iho la ia i ka lio mai i hana maunuia paha a lana i ke kai. O kona loihi he 16 kapuai a he 10 kapuai kona anapuni a ina e nalehe ae kona waha, alaila e elua kapuai a me eono iniha aua ke akea. Ili a nahaha—Ua lohe mai makou, ua ili aku nei ka moku kuaa Hawaii Luka o o Hon. Jas. I. Dowsett ma Wailua, Kauai, oia hoi ke awa ku moku o ka aina mahiko o Kapaa. O ka lua iho la keia o ka ili ana o keia moku. Ma Honomuni i Molokai ka ili mua ana a pakele ai, a o ka lua aku la keia a nahaha loa. Mamina ino ka ili ana o ka moku, oiai e makemake nui ia ana. [Ia makou i hoi ai e pai, lohe ia mai ana, ua hemo ua moku nei aole pilikia nui. L. H.]
I ka poaha iho nei, ua hooko aku kekahi kahuna katolika i ka oihana mare maluna o umikumamalua paa. Ua lawe aku ka mokuahi Likelike i ke ahiahi Poakolu iho nei no kona mau awa ku mau ma ka aoao makani aku nei, he 44 ohua o hope, a he 100 a keu paha ohua oneki o mua. "Puiwa ka makuahine A hee wale ke keiki." Ua lohe mai makou, i keia wa i hopuhopuia iho nei ka poe "moekolohe mau," ua puiwa ae la kekahi wahine o ia ano o hopuia, lele kona hauli, a hee wale aku la ke keiki mai kona opu aku. He oiaio paha keia, aole paha, aka ke lawe nei makou i keia ma ke ano mea hou e like me ka lohe mai. Kopa Kukaepele.—Ma kekahi o na olelo hoolaha e puka aku nei i keia la, e ikeia no, aia ma ka Halekuai o M. Mc Inerny (Makinane), ma na huina o na alanui Papu a me Kalepa, he kopa kukaepele e hoomaikai ai i ka ili, a e pale aku ai i na mailele mai i ka ili. Ua hooia ia mai ka maikai o keia kopa ano lua ole ma ka honua nei. Ke keiki hanau o ka aina.—I ke ahiahi Sabati aku nei i hala, maloko o ka luakini o Kawaiahao, ua haiolelo aku o W. N. Limaikaika, Esq. i mua o kona mau hoahanau ili ulaula no ke kumumanao, "Ke ao ana i ka malama." Ua maikai a lohe ponoi i kana haiolelo, a ina he poe naauao kekahi o na Hawaii i komo ae a lohe, e lawe ana lakou i kana mau ao ana. He 27 makahiki i hala aku, e noho ana no oia ma Hawaii nei, he kamalii, aka ano he kanaka makua oia. Oia ka pomaikai o ka imi i ka ike a nui. He omaikai iho nei ko ke Kama Aliiwahine Likelike i kela mau la aku nei a ua oluolu mai oia i keia mau la iho nei. Ua lohe mai makou, e waiho ana o Kapena Marchant o ka mokuahi Hawaii Likelike i kona noho ana Kapena. Ua noho kapena oia i luna o ke Kilauea no na makahiki eha paha i hala aenei, me ka poino ole o ka moku. Ua monaoia, he pailata akamai loa oia no keia mau kai, a ke minamina nei na mea apau no kona haalele ana i ke kulana kahi ana i hoopiha ai me ka mahalo nui ia. I Koolau.—Ma o aku nei makou i keia apana maluna ae i ka Poaono aku nei i hala. He noho ana oluolu kolaila i ka makou hooumoe ana iho, a e peahi mau ana ka makani ae- kai mai ka moana loa mai i na la wela kikiki. I na e loaa ana he alanui maikai e holo ai ke kaa me ka pinana ole maluna o ka pali, ke manao nei makou, e piha mau ana o Kaneohe a me Heeia i ka poe hoi ilaila e noho ai o ka po, a o ka hana wale no kai Honolulu nei. E hooikaika na mea mana a pau, e loaa ona alanui maikai mai Honolulu a i Koolaupoko. Na Baibal Kii.—Ua loaa mai nei ia H. M. Wini iloko o keia mau la iho nei, na baibala olelo Enelani i paiia na huaolelo a me na kii kekahi, e hoike ana i ke ano. He mau baibala nani loa keia a maikai hoi no ka waiho mau ana ma na hale ma ke ano mau momi makamae. E make no keia mau baibala mai ka $10, ahiki i ka $15, o ka baibala hookahi. Ua weheia ua mau buke nei, a eia ke waiho nei ma kona hale kuai buke, no ke kuaiia aku. Ua makepono na dala ke hoolilo no keia buke kiai hale. Ka huakai a ka Moiwahine Emma Kaleleonalani.—Ma ko makou launa kino ana me ka Moiwahine nona ka inoa maluna, ma Kaneohe i ka Poaono i hala, ua lohe makou mai kona kiekie mai, ua oluolu oia ma kana huakai hele, a he mau hookipa maikai ana kai paneeia mai imua ona, ma na wahi a pau ana i kipa aku ai a hoomaha iho. Ma Kaneohe oia i hoohala iho ai he elua mau po. Ma ke awakea Sabati, ua hele ae oia i ka halawai pule maloko o ka luakini Hoolepope o Kaneohe, me kona mau ukali. Ua piha a hu ka luakini, i ka poe i komo ae me ka manao e lohe mau huaolelo mai a iaia mai, aka, aole nae oia i haiolelo mai, aka, ma o W E Pii la nae kana mau wahi mamala olelo pokole i hoopukaia mai ai. I keia la, e hiki ana kana huakai ma ka ehu kai o Puaena, a hoomaha malaila a hiki i ka Poakahi, Sepatemaba 17, alaila, huli hoi mai no Ewa. E hoohiki loa mai ana i Honolulu nei ma ka Poalua, ke ole e loaa he mau kuia ma ke alanui. He makana makamae kiekie.—Ma ka auina la Sabati, Aug. 26, ua hoomakaia ka malama hou ana o ka papa himeni o ka hale halawai o Pauoa, malalo o ke alakai ana a Mrs. Lilia A. Kaawa. A ma ka la 2 o keia malama, ua hooholo ka papa himeni e haawi makana i buke Baibala no ko lakou hale halawai malalo o ka paipai maikai ana a Haole, kekahi luna ekalesia o Kaluaaha, Molokai. Ua lulu ka papa himeni a loaa na dala he 11; a ua koho lakou i mau komite e hele e kuai i Baibala, a ua loaa. I ka la 9 iho nei o Sept., oia ka auina la Sabati, ua lilo ia Rev. M. Kuaea ka hoau mua ana i na Baibala la, ma ka heluhelu ana i ka Halelu 133, "Nani ka maikai a me ka oluolu o ka noho lokahi pu ana o na hoahanau." O kana poolelo, aia ma Hebera 13:2, "Mai hooki i ka hookipa ana, no ka mea, malaila no kekahi poe i hookipa ai i na anela me ka ike ole aku." Ua mahalo piha ke anaina e hoolohe ana i kana haiolelo, oiai, ua wehewehe mai oia i na mea pohihihi oia pauku i ku i ka iini a me ka makemake. W. L. Beku.
Ua ike iho makou, he hope loa hooponopono hou ko ka nupepa ka Lahui Hawaii ma kahi o ko makou muli i hele aku e hooulu i ka waiwai o ka aina, oia he keiki kamaaina no Honolulu nei, aka ma Anahola nae oia i keia mau makahiki hope mai nei. Na moekolohe mau.—A hiki i na hora hula o ka Poaha iho nei, ua hiki aku ka nui o na paa "moekolohe mau" o ke kulanakauhale nei i hoopukaia na palapala hopu a laweia ae i ka halewai, i ka 13. A hookahi pae, o ka wahine wale no kai loaa aku, ua hala ke kane i hoohuoia ai i kekahi mokupuni e aku o keia Poe Aina ma ka hana kamana. A iwaena hoi o keia poe moe mau, hookahi wahine Haawii, o kana kane pake ua lilo me ka wahine pake mai Kina mai, a eia iloko o keia aupuni e noho nei. Ua haalele ka pake kane i keia wahine, aka hoi, ua lawe ae hoi kekahi kanaka Hawaii iaia me ka ike no he kanawai ia a noho pu iho. Ua hoopii keia wahine Hawaii e hookaawale i keia kane pake no kona mare ana he wahine pake, i Kina a holo mai i Hawaii nei a mare hou i wahine Hawaii, aka aole nae i hoopomaikai mai ke kanawai i kona aoao. Nolaila, ua hookuuia keia wahine e noho kane ole, me ko kana hane malama ole, i kona ola. Aole anei he mare lehulehu kela pake ma ko kakou kanawai. A ina aole he mare lehulehu, heaha ke kanawai, e hopu ai i kona kino.