Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVI, Number 35, 1 September 1877 — Page 1
This text was transcribed by: | Makana |
This work is dedicated to: | Pauahi |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Maikaika Hoi Ka Papa!
A me
Ka Laau o kou Hale!
No Hea la?
Ka Ino Hoi No Kahio
Waila ma!
Nana aku no hoi ia la,
Ohi Kaio o Kalaau o Makawao
I ka ua mea o ka nani o
Na Papa, Na Laau.
A me
Na Pono Kukuulu Hale
O na ano no a pau,
Ma Ke Kihi o
Na Alanui Ppu a me Moiwahine,
………Honolulu………
Malaila E loaa Ai e Like Me ka
makemake no ke
Kumukuaiʻmake pono loa
Papa, Papa, Papa
Na Papa huluhulu,
Na papa manoanoa,
Na Papa i kahiia,
Na Papa kepa,
Papa hole keokeo,
Papa hole ulaula
Na Laau! Laau!
Na kua,
Nakaola,
Aaho,
Molina,
Peapea,
Pine huluhulu,
Pine i kahila,
Na papa a me na laau ulaula!
Pili ulaula
Pili keikei,
Pani puka,
Pani puka aniani
Ipuka aniani Olepelepe!
Pena o na ano a pau
Hlu pena mai ka liilii a ke nui
Aila pena!
IL hoomaloo,
Waniki, Pate
Na Lako
o kela a me keia ano.
Na anipuka hale,
na anipuka pa
Aniani!
Pepa hale me na lihilihi.
E loaa no malaila
Paakai, Helu L
O kakaako a me puuloa
No ke Dala koike, e loaa ao na mea a pau i haiia ae la no ke kamukuai emi loa.
O na kauoha a pau mai Hawaii a Niihau, loaaʻku ana ia lakou, e hooko koke ae mai ana no ia me ka iawa pono.
E kipa nui ilaila, i ike i ka oiaio @ @ @
Nu Hou o na Aina E.
Ke kaua nui ma Pelevena!
Na moolelo o kela a me keia la!
Ladana, Aug. 1. Ua telegarapa mai nei ka mea kakau o ka nupepa Nu Hou Puka La o Ladana, mai Bulagerine mai, he 15 mile mai Pelevena mai, i ka moolelo o ke kaua nui i hooukaia ma Pelevena, i ka la 30 o Iulai, penei:
Ua kohoia ka nui o na koa Turke ma ka hoouka kaua o keia la, he 50,000. Ua noho iho lakou ma na kulana lehulehu kupono no ke kaua, a i lako hoi i na mea kaua ma na wahi a pau a lakou i noho kupukapuka iho ai, ma ke ano hoonohonoho kaua ano kapuai hao lio la imua o Pelevena, me na welelau a elua e hilinai muku ana ma ka muliwai Vida. O na koa Rukini hoi, oia no ka Puali Helu 9 malalo o Generala Karudana; ka mahele nui (devision) helu 13 a me ka Barigade 13 o ka mahele nui Helu 2, malalo o ke Keiki Alii Sakoseke (Schackosky), me ekolu barigade kaua lio a me 160 pukuniahi. Ua hoolalaia a hooholoia, na Gen. Karudana e hoehu mua ae i ke kana ia wainakonu o ka puali kaua Tureke ma Garivica a me ka welelau akau la o ke kulana eli auwaha o na Turke ma o aku o Radova, oiai hoi ke Keiki Alii Sakoseke e kaua aku ana ia Radizevo, a o Gen. Sabelaffa la hoi, o ka paa wale aku no kana i ka puali kaua nui o na Tureke ma Looca, oia hoi kkahi mawaho loa aku o na laina Tureke. I ka hora 9 a me ka hapa o ke kakahiaka. hoomaka ae la o Gen, Karudana i ke kaua. Mahope o ke kipoka pahu loihi ana, ua hooki aku oia i ke ki ana mai o ka na Tureke mau pukuniahi ma Garivica, aka, aole mae i naholo aku ua koa helewawae mai ko lakou mau palekaua lepo i kukula ai. Ua pau ka auina la i ko Gen. Karudana hoao ana me ka holopono ole ahiki wale i ka uhi ana mai o ka peoleele, a me ka nui pu o kona mau koa i make. O ke Keiki Alii Sakoseke hoi, ua kaua ae la no ia ma kana wahi i kuhikuhiia ai, a ua lilo mai iaia o Radiza, a kuklu iho la i batari pukaa he eha pukuniahi ka nui ma ke kualono ma o aku, kipoka pahi aku la ia i ko na Tureke kulaua kokoke mai, oia he papu lepo me ka pakuniahi i kukulia mamua iho o ke kauhale i eliia. Mahope o ka hora hookahi o ke kaua pukuiahi ana. lanakila ua Keiki Alii nei ma ka hoomumule ana aku i ke kani ana mai o ka nu Tureke mau pukuniahi, alaila hookomo kino aku la oia i kona mau koa hele wawae iloko la oia o kona mau koa hele wawae iloko o ke kaua, a meope o ke kaua loihi me ka ikaika a me ka hookaheia o na koko he nui, lawe ae la ia i na wahi papu lepo nei a me kahi kauhale. O ke kulana alua keia o na Tureke, ho waho i eli auwaha kipukapuka ia, a ua lako hoi i na mea kaua, ua kaua pu ia ae la no ia, a lilo mai la, aku me ka nui o na make, no ka mea, ua maikai a ikaika ke kulana o na pukuniahi o na Tureke. Aka, aole nae e hiki i na Rukiui ke paa loa i na kulana o na Tureke i lio lai ia lakou. Kokoke paha i ka hora 4 o ke ahiahi, laweia mai la ka barigade kuikawa o na Rukini, a ia wa koke no ke kaua puni ana i na kulana o na Tureke imua o Pelevena. Ua hoomauia ke kaua ahiki wale i ka iho ana o ka la malalo aku o na kuahiwi. He pueli koa hele wawae nui ko na Tureke, a e hoouna papa mau ia mai ana ma na laina mokumoku ole, a malalo hoi o ka malumalu o na auwaha weli. He elua mau komopanio na koa Rukini i poai kaua ae a puni ke kaona o Pelewena, aka, he mea biki ole nae ke paa aku. Ke onou wiwo ole mai nei na batari pukaa o na Rukini imua o na kulana i lilo mai ia lakou, me ka hoao e hoemi aku la i ke kipu poka nui ana mai o na Tureke oiai hoi e pepehi ana lakou maluna o na koa kaua lio, ma ke kahua akea, aka, ua konoia lakou e haalele i ke kahua hahana. I ka napoo ana aku o ka la, ua hoonou ikaika loa mai na koa hele wawe o Tureke i ka nee imua a lawe hou aku la i ko lakou kulana alua i lilo mai ai i na Rukini. Ua kaua na koa hele wawae Rukini me ka makau ole, a haule make iho la maluna o ke kahua ma ke ano koa wiwo ole. Pau hou aku la na mea a pau a na Tureke i lilo mai ai i na Rukini, i ka hoi. Ua hoomau ia ke kaua a hala wale aku i ka nalowale ana o ka ili o kanaka. I ka napoo ana o ka la. lawe ae la na koa Tureke Basi-Bozouka i ke kahua kaua a pepehi maewaewa iho la i na poe Rukini i ku a eha i na peka. E paa ana nae da Rukini i na kiekiena e kokoke mai ana i Radizevo, aka, hanu hele mai la no nae na koa Basi-Bazouka mahope o ua koa Rukini, a loaa iho la ia lakou na koa i eha i houluuluia ma Radizevo. Ua kono ia na Rukini e auhee lope aku i Bulagareni, a o ka hopena i loaa mailoko mai o keia kaua nui ana, he mea i oi aku ka poino. O ka alihikaua nui o na Tureke ma keia kaua ana, o Generala Osman. Ua oleloia, ua oi aku mamua o ka 6,000 Rukini i make ma keia kaua ana. Ua noi mai na Rukini e kauuia ko lakou poe i make.
Ka Hoike Pili Aupuni a Gen. Osman no ke kaua nui.
"He akolu mau puali koa Rukini ikaika, i lele kaua mai maluna o makou i keia kakahika Iulai 30. Ua hoomauia ke kipukaupohiwi ana no elua hora, alaila hoomaka ke kana nui ana a hiki i ka hora 10 o keia po, a ia wa hoi i auhee aku ai na Rukini. Ke olelo mai nei na pio i lilo mai ia makou, ua hiki i ke 60,000 ka nui o na koa Rukini makeia kaua ana, me 3 mahele kana lio, a me 50 pukuniahi. Ke manaolanaia aku nei, e hoomaka hou mai ana ke kau i ka la apopo. Osman Pasha."
Ka loa kana nui, Iulai 31.
Ladana, Aug. 2. ua hoouna mai kekahi mea kakau nupepa mai Poredina mai, e kokoke ia i Pelevena, i ka moolelo pololei o ka hoouka kaua nui ma ka Poalua, Iulai 31 i auhee ai na Rukioi. O ua mea kakou nupepa nai, aia oia maloko o ka Puali koa o ke Keeiki Alii Sakoseke:
Ano o na manaolana a pau o na Rukini no ko lakou holomua, ua make,k a aole hoi he wa maikai i haawiia iaia e awewe ai e uhi aku maluna o keia auhee nui. Aohe koa iki o ke keiki Alii Sakokeke i koe iho, e uhi ae ai e nalowao keia auhe. Ua pehi aku nei na Tueke me ka pilau ole. Ua nee mai lakou imua maloko mai o na punohu lepo maluna o ko lakou mau kulana o ka unuhiia ana aku o na batari. Ua hoomaka mai ka lele o na poka pahu a na Tureke ma o aku o ke kualono maluna aku o Radisahova a haule iho la iloko o kekahi wahi kauhale i lalo. i hele a piha i ka poe i ku a eha. Ua ikeia aku ka poe i eha e pinana ana maluna o ke kualono. O na poe i eha kukonukono haule make iho la no lakou maluna o ko lakou mau wahi i hina ai. Iloko o ka poeleele, ua ikeia aku be hiohiona weliweli, oia he mau punkiuki kanaka ma o aku o ke kahua kaua. ma ke ano koa Tureke Basi Bazouka, a poe hoi aohe a lakou mea hoopakele ke loaa aku ma ke kahua kana e hanu ana. Maiuna o keia kualono lakou (na peo eha) i kali hoomanawanui iho ai a hiki i ka puka ana mai o ka mahina. Ua hiki i na ukali o na Alihikana ke lohe aku i na leo uwe a me na leo kahea o ka poe i loaa i na palapu o ke kana,k e pa-e ae ana mailalo ae i ke awaw iloko o ia wa lahilahi o ke ea e lai-ku ana. Noho iho la makou malaila e hoolonolono ai ehia la ka nui o na koa, a owai la ke pii mai ana ma ua awawa la o ka make mailalo mai, a e ike he poe io anei kekahi e hele mai ana. Iloko o ko makou mamao mai ko na Tureke mai mau kulana, ua loaa mai la no makou i ka lakou mau poka mamua o ka napoo ana o ka la, a na kiai aku makou i ka oaka ana ae o ke ahi pukuniahi e lele ae ana maluna o makou, alaila hooloe aku la i ke poha ana o na poke pahu ke haule iho i ka lepo. Ua lohe pu ia aku ka haule kupinai mai o na poka pu raifela, a ua pa mai kekahi mau poka i ka poe eha a me ka poe e ukali ana ia lakou. Alaila, pii hikaka mai ana kekahi kolamu koa, aka he hiohiona nae e hoike mai ana, o ka peo a pau i holuulu ia ae iloko o ia komopani, ua laweia mai kela a mai keia mahele mai. I ka hora 9 o ka po, liaalele iho la na ukali o na Alihikaua i ke kualono a makou e ku nei, me na kanaka i piha i ka niha, a uee malie aku la. Aole e hiki i na poli o ko makou waae ka hoomaha no ke kumu, e hoohoia mai ana ko na koa Tureke Basi-Bazouka puhee ana mai e pepehi i na koa Rukini kauliilii a e auhee ana. A i ka hora 1 o ka wanaao, oiai o ke kau ana no iluna o ka noho lio mai ka hora 6 mai o ke ahiahi mua iho, alaila imi iho la makou i wahi no makou e mow ai maluna o ke kahua kaua, a hoolilo ae la i na mauu maloo i mau moe, a o ko oukou mea kakau a me na koa Cosaca haule like iho la makou malalo o na hoku o ka lani e imoimo mai ana. Aka, aole makou i kuu lea iho e homaha, loheia aku la na leo uwa e hoohomai ana eia na koa Basi-Baouka maluna o makou, nolaila, ala ae la makou a holo aku la e imi i ko makou alanui oloko o ia po. O ko makon wahi kumu pale nui wale no ia kakahiaka, oia ka loaa ana mai o kekahi puali koa maikai, oia hoi he poho lima paha o na koa Cosaca awaliwali. Ia kakahiaka nui, ua hoouna mai la o Gen. Karukana i kana olelo, e i mai ana, ua nui kona make, aoe e hiki iaia ke nee imua, a ua hooholo oia e kuemi aku i hope ma ka laio ka muliwai Osma. Ua loheia nae na kamailio, ua loaa hou ae iaia he mau koa, a e hoomaka hou ana ke kaua i keia la; aka, me ka hoonalowale ole, o ka mea akaka maoli, aole o makou mau koa iki e kaua aku ai. O ke koho ana pelolei no ko makou mau poino, ua pau i ka make he 5,000 mailoko ae o ekolu barigade. Aole mai i helu pu ia ko Generala Karudana make iloko o keia. Aole hookahi koa Rukini e ku nei mawaena o Tanova a me ka puali koa Tureke lanakila ma Lorcea a me Pelevena, a he wahi mahele nawaliwali hookahi wale no o ka Puali Helu 11, ke ku nei mawaena o Tanova a me ka puali kana ma Sumala. Ke nana aku nei au i ko ke keiki alii Sakoseke puali kaua, ua kauliilii a nahaha, a aole e hiki ke kelhia, ua kupono ia puali no ke kaua. Aole paha he umi la i hala ae nei, a-e mai la ka mahele 13 ma keia aoao o ke Dehube, me kona nanaina haaheo. Aka ano, he hunahuna wale no kai koe iho. Nolaila la, o na wahi koa wale no i koe makeia aoae o na kakai mauna o ka Balakana, (oia ka aoao mai ka Balakana a i ke Denube), o ka puali koa Helu 9 wale no; eia nae, ua lawelawe huluhulu ino ia mai no nae mamuama Nikopolisa a ma Pelevena; he hookahi ka hoi mahele nui o ka puali koa Helu 11 a me ka puali koa ma Rusaka. Ina e hooheleia aku aua ka puali koa nui ma Rusaka i ke komohana e kokua i keia mau puali, alaila, he mea maopopo, e hemo ana na koa Tureke i panikuia ai ma Rusaka, a e hooweliweli ae auanei lakou i ko na Rukini launa ana ma Tanova. Ua kaheaia aku nei na koa Rukini i hoooliiliiia ma Roumania, e hele mai imua, a o na koa Roumania, e noho alii ia nei e Gen. Manu, i a-e mai ai ma Nikopolisa, he elua paha la i hala ae nei, ua kahea ia aku nei e hele mai ma ka laina o ka muliwai Osma. Ke emi nei makou i hope i Bulagarenie, me ka awwi loa, me ka waiho aku i na kauhale o Bulagaria, malalo o ko na Tureke mau hana pehana. A iaʻu e hooki nei i keia palapala, lohe koke mai la au, ua hana ino loa ia mai la o Gen. Sabelatta e na Tureke, a mai loko mai o kona bataliona koa ele wawae, he 300 i make.
Awiwi imua na Rukini.
Ladana, Aug 2-Ke olelo mai nei kekahi lono mai Tanova mai, penei: Ua hala aku nei ka Duke Nui o Rukini no Pelevena. Ke hoomakaukau nui loa ia nei no ke kaua aku, e hoihoiia mai na pomikai i lilo aku i na Tureke. Ua kauohaia aku nei ka mahele koa nui ma Selvi, e haua ae ia Lovatza. E like me ka loihi o ko na Tureke paa ana ia Pelevena, pela auanei ka nawaliwali ole o a puli koa Rukini maanei, ma ka hoouna ana aku i na kokua ia Gen. Gonka. Eia nae ke kau nei kekahi mau kanalua, no ka hiki a me ka hiki oe ia Generala Gouka, ke paa aku i na kulana i loaa iaia, ma o aku o Balakana.
Ohi hou na Rukini i mau koa.
Ladana, Aug 2-Ua kauoha ae la ke Kuhina kaua, o na puali kaua aole i ohiia, ke kauohaia aku nei, e hoounaʻku lakou i mau mahele koa nui pakahi i na puali koa e hakaka nei, a e hoounaia me ka hookaulua ole i ka muliwai Denube.
Auhee hou no na Rukini
Ladana, Aug 3-Ua hoolahaia ae kekahi lono maanei, e hoike ana i kakahi kaua hou i hooukaia imua o Pelevena, ma ka Poakolu, Augate la 1 a me ke auhee hou ana o na Rukini.
Ladana, Aug 2-Ke hoike mai nei kekahi mai Sumala mai, penei: Ua lele kaua aku nei o Gen. Mehemet Ali maluna o na Rukini, ma kahi e kokoke ana i Rasagala; ke hoomauia la ke kaua, a ke lohe pu ia mai nei no, o na Tureke no ke lanakila ana.
Ke hoike mai nei na lono waea olelo lehulehu, ua lilo ae i na Tureke o Eski Sagara, mahope o ke kaua ana me na Rukini, me ka lilo pu aku he elima mau pukumiahi.
Kikako, Aug 3-Ke olelo mai nei kekahi mea kakau nupepa mai o Pera, penei: ua loaa ia Gen. Suleimana o na koa Tureke, ma ka hema aku o na kakai mauna o ka Balakana, no ke pale ana aku ia Adaranopele, he kaua lanakila, mahope o eha la hakaka. He lono keia i kanalua ia, no ka mea, aole lono oiaio mai na kahua kaua mai. Aole nae he mea e hanalua ia ai ko na Rukini mau auhee ma ka akau aku o Balakana, a e lilo ana i mea e hoopilikia ai i ko na Rukini nee ana mai na ka hela o ke Danube. He kulana eebia ko na Rukini i keia wa. He keu keia a ka hebedoma hookahe koko nui wale ma na aoaoa a elua.
Na koa kokua hou o na Rukini.
Ladana, Aur 3-Ke hoike mai nei kekahi lono mai Sana Peterboro mai, penei: I mea e pakui ai i na koa ku i ka wa, e hoouna mau ia mai nei e hoopuipui aku i na puali kaua e hakaka nei, mai ka hoomaka ana mai o keia kaua, ua kauohaia aku nei na koa kiai kino o ka Emepera, e hoouna mai, a e hele koke i Bulagaria, me ka hookaulua ole iho.
Ukiuki Geremania ia Enelani.
Kikako, Aug 5-He keu ka ukiuki o na manao laulaha o Geremania ia Enelani, a ke olelo mai nei na Mana Hoopenopono Aupuni Keikei ma Berelina, aole e ae ia ana ka Enelani mau kumu hana, o kona komo ae a noho iho ma ke Dadenela.
Na lono kana Huikau.
Vienna, Aug 5-O ka mea hou ano nui mai ke kahua kaua mai, ola ka loko ana o Selvi i na Tureke, me ko na Rukini kue ole aku. Ma keia lilo ana hoi o keia wahi i na Tureke, me ko na Rukini kue ole aku. Ma keia lilo ana hoi o keia wahi i na Tureke, e hamama wale auanei o Tanova a me kona mau alanui. He mea maopopo, aole e hooloihi loa ia aku ko Rusaka hoopuniia ana ma ka aina maloo aku, a ua hamama na launa ana aku me Sumala inehinei.
Ke oleloia mai nei, ua pokole ka ko Gen. Gonka puali koa i na lako kaua a me ka ai ole.
Bukaresa, Aug 5-Ua loaa aku i na Tureke ma Perevena, he 4,000 mau koa kaua lio kokua hou. O na puali koa Rukini, aia lakou mawaena o Tanova a me Selvi, e paa ana i na kulana ikaika kupono no ke pale aku.
Ua haawiia aku nei ia Gen. Gouka ka paa ana aku i na ala mauna o ka Balakana.
Ladana, Aug 5-K olelo mai nei kekahi mea kakau nupepa mai Berelina mai penei: No ko na Rukini auhee nui ana ma Pelevena, ua noi aku nei ka hoi ka Emepera o Rusia ia Auseturia, e hoihoi hou oia i kana noi, e keakea ana i ko na Rukini komo ana aku i Serevia, a e hui pu na Rukini me Serevia, a e kaua mai ma ka welwlau hema o na Tureke.
Ua kauoha ae nei ke keiki Alii Milana o Serevia, e hoohele aku imua o koua mau palene aina, i 10,000 ma ke ano kiai i kona mau palena. A ua hoomana hou aku oia i kona Aha Kuhina, no ke kuai ana i na lako kaua a nui a lawa uo hoi.
Ua hooia mai na Rukini.
Ladana, Ag 6-Ua hoolahaia kekahi lono pili aupuni, no ke kaua ma Sana Peteroboro, e hooia ana i ke na Rukini make ma Pelevena, oia hoi he 5,000, ke huipuia me hookahi kanela (Colonel) i make, a me elua mau Mekia Generala, a me alua mau Kanela i ku a eha. Ua hoike pu ia no hoi malaila, ua kono ia o Generala Gouka e hookuemi hope mai.
Na Nu Hou mai Tureke mai.
Ladana, Aug 6-Ua loaa mai kekahi lono waea olelo mai Bukaresa mai, e hoike mai ana, ua hooauhee aku na Alihikaua Tureke Mehemet Ali a me Osamau i na Rukini ma Tanova, a ua poino na Rukini he 15,000, ke hui pu ia na make a me ka poe i eha.
Ma na loon hope loa, mai ko na Tureke mau wahi hoomoana mai, ua lawa ko Gen. Osaman mau kulana imua o Pelevena; a mamuli o ka loaa hou ana mai o na koa kaua lio kokua hou iaia, nolaila, ke noho alii nei oia maluna o ke 65,000 koa. Ua kukuluia no hoi i mau wahi hoolako mai i ka puali kaua ma Rahova a me Galavana.
Konatinopela, Aug 6-E noho ana o Gen. Namuk i Peresidena no ka Aha Hookolokolo koa, e hookolokolo aku ai i na Generala Tureke Abdul Kerim a me Redif. A o na hoa e ae o ka Aha koa, o na Barigedia Gererala Safvet a me Ahmed, Kanela Hamedi, na Ilamuku Ehref a me Mahomed, a me na Alihikaja o Sutari a me Adahana.
Ua hooloia, e ohi a e hoakoakoa hoi i 70,000 koa ma kahi kokoke aku i ke kulanakauhale ni o Konatinopela.
Na Nu Hou mai ko na Rukini aoao mai.
Sistova, Augt. 6-No ko na Tureke alualu ole aku mahope o na Rukini e auhee ana, nolaila, o ke kauoha mua i haawiia i ke keiki alii Sakoseke a me Generala Karudanda, e emi loa mai, ua kauoha hou ia aku nei, e paa laua i ko laua mau kulana mua e ku la. O ko ke keiki Alii wahi hoomoana, aia ma Paredina, a o ko Gen. Krudana, aia ma Tatimika. Ke ike aku nei kekahi i ko kekahi alo, a ua hiki ia laua ke paa aku i ka nee ana mai o Gen. Osman.
Ke hoike nei na Rukingi, i ko lakou eleu ma ka hoouna mau ana mai i na koa kokua. Ua kahohaia aku nei ka puali ma Dobarusa, e hele i Sistova. A ke hoike mai nei keia mau hiohiona i ko na Alihikaua Rukini ake nui e hoihoi hou mai i ko lakou mau kulana i lilo aku i na Tureke.
Me he mea la aole paha e liuliu na la e hala, a halihaliia mai ka luku nui loa ia ana maluna o ko Osman kulana. A o ka puali koa Rukini Helu 12, e paaia aku la e ke Generala Tureke Mehomed Ali, aole e hiki ia lakou ke ku nana maka wale mai imua o Rusaka, aka, e hele mai ana lakou imua e kokua i ko lakou mau hoa popilikia.
Auhee ka olali o Rukini.
O ke Genesala Gouka o n a koa Rukini, ka mea i kapaia he olali, a oia hookahi no hoi ka Alihikaua nana i pii aku ke ala mauna o ka Balakana me ka ma.