Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVI, Number 13, 31 Malaki 1877 — Hoike a E. Bailey, ka Ele- LE O KA PAPA HAWAII. NO KA PAEMOKU O MAIKONISIA. [ARTICLE]

Hoike a E. Bailey, ka EleLE O KA PAPA HAWAII. NO KA PAEMOKU O MAIKONISIA.

[Kakauiano ka Hawaii.] Ka iiiiikou nia Maiana ma ka la 30 o lulai; mawaho o ka lakuiia ke ku ana ? no ka mei\ t aole akaka ke kn aua maloko, paapu ke akoakoa. I ka manawa kai make, liikla ka ke Lolo pololei j iioko; loihi ka holo pio ana a komo ai. | Akā, nani na kiiiapai akoakoa; he ula j kekahi, ahiahia uliuli kekahi, j a pela aku. Nni no koi na ia e liolo ! ana iloko, a iwaho o na wiihi kikahaka. I ka la Sabati ko makou hiki ana. Holo mai o Kev. Neliemia Lono maluna o Hoku Ao ma kona waapa ka holo ana mai, a'lioi pu me ia o Mr. Kapu ma a me Kanoa ma. holo hoi au ma kona wahi maluna o ka waapa me ka waiwai o Lono. Hiki makou. he kai make, a ili ka waapa ma kalii loihi mai ka hale mai; nolaila, au makou a liiki i uku, a kii uiai la na kanaka i ka ukana o ka waa. Wikiwiki ka malama moku e hoi, nolaila, pokole wale no ko'u noho ana mauka. Aka, ua ike au i ke ano nui o ke kauliaie, ua like me ko Nahiuu ma Japiteuea. Hai mai la o Mr. Lono i ka makemake ole o na kanaka o kona wahi i ka olelo a ke Akua; aka, ma kekahi kauhale ewalu paha mile mai kona hale aku, launa mai lakou a hoolohe i ka olelo. Pela no ke kula ma ua wrahi la, e hele na kamalii i ke kula malaila, aole ma kona walii e noho ai. ,Ua pilia na kanaka o Maiana i ka manaō kalia. E lili ana lakou i ke alii o Apemama i kona pepelii i kekahi poe o Maiana, pela ko lakou manao. Aka, aole maopopo lea, he poe puni hee keia. Pau ka haua ma Maiana, a makaukau makou e holo aku i Marakei, poliu loa ka makani. Elua la ke kali ana i ka makani, a i ke kolu o ka la, holo makou. Aole nui ka makani o keia pae aina, elike me ko Hawaii. Hiki aliiuhi makou ma Marakei i ka la 3 o Aug. Holo au i ukamaluna o ka waapa oiai e kalewa ana ka moku mawaho, no ka mea, aole wahi e komo ai ka moku i ka lakuna; a o ka papa akoakoa mawalio he haiki, a e pilikia paha ka moku ke paa i ke heleuma, o ke kalewa mawalio ka pono. I ko makou holo ana i uka, nui na waa lawaia i loaa ia makou, he lamaku ko lakou, a lele nui mai ka malolo. He malolo nui a momona; mai pa makou i ka ia lele. Loaa ia makou ka liale o Hev. M. Kanolio ma kakakai; ke kou nui ke ku ana ma kona alo, oia lioi ka koailona no ke komo ana iloko. Ua oluolu ka noko ana o Kanoho ma, a ua kolo maikai ka kana. Aka, lookia pinepine kana wakine i ka mai, a nolaila, ke kali nei laua i ka liolo hou ana o Hoku Ao, alaila, hoi mai laua i Hawaii nei e hoomaha. Wikiwiki loa ke kapena c holo i Apaiana, nolaila, holo hou au i uka i ke aumoe, e kooponopono me Mr. Kanolio 110 ka holo ana. Olelo ke kapena, "aia hoi mai kakou mai ke komohana mai, ku .liou kakou maanei a hana i ka liana a pau, a lawe i ka aila." Ae mai la o Mr. Kanoho; nolaila, kau au maluna o ka moku, a kolo makou i Apaiana. Aka, i ka koi ana mai 0 niakou mai ke komoliana mai Dek. 11, nui loa ka nalu; aole kiki ka waapa ke komo iloko, me ka pilikia ka loaa ana o*ka palaj)ala a na misioriari. Haalele loa ia ka aila makina kou, a buke, a mai pilikia laua i ka loaa ole o ko laua lako no ka makakiki, aka, kookomoia ia iloko o ka paliu barela a paa, me ke kaula loiki, kukiia iloko o ka nalu a kiki loa mauka, alaila, kolo loa makou. Kiikakiaka o ka la 4 o Aug. komo makou maloko o ka leguna o Apaiana, akuka moku ma ka aoao akau o ka lekuna kokoke ma kaki a na misionari e noko ai. O Eev. H. J. Tarlor a me kana keiki; Kev. G. Leleo a mo kana waliine a me na keiki; W. Haina a me kana wakine a me na keiki; oia na mea i loaa ai makou ma Apaiana. Ma Nonouti o Leleo ma, aka, no ka nawaliwali ka koi ana mai e noko maanei, a maanei oia e malama ai i ka kana a ka Haku a kiki i ka wa pono e hoi i Honolulu, Holo mai makou me ka manao e koikoi ia lakou i Honolula i keia holo ana, no ka olelo ia ana ke mai Pake ko ka wakine. No ia olelo ana, kopokopo makou i ka launa aku ia laua e paa lima, aka, i ka kalawai pinepine me laua i keia manawa, a i ka wa o ko makou koi ana mai, mai ke komokana mai, ua maopopo lea i ko*u manao aole 1 pili ia mai i ka wakine a Leleo. He mai e wale no, aka, ua nawaliwali loa

| oia. No ka nawaliwali loa o kt\ walnne. liiki oU* lakou .ke hoi luai i Houolulu i keia wa. Aia holo bon ka moku, holo mai. 0 ka manao o ke kauka o kekahi maiiu- > wa i kn malaila e like me ko'u, a pela : i no na mea e ae. j Oluolu o Mr. Kela a me kana keiki; j aole e like ka nawaliwuli loa ine kela | mak. 1875. j Holo ka hana a ka Haku ma Apaian. | I ko makou ku mua ana i ka uiahima o Aug., komo makou i ka hale pule i ka | la Eahaii» aole pilia loa ka Lale; aka. i ka hoi ana mai i ka malama o Dek. ( pilia loa iio. Hoolohe pono mai na kanaka i ka olelo. ) He kula nui kekahi a Mr. Kela e j hoomakaukau ai 1 na kumii Kilipau e | hapai i ka hana a ka Haku ma ko lakou pae aina. No ka mea, aole lawa na misionari Hawaii no ke kiliapai, he hapa uuku wale 110. Nolaiia, e pono e hoonui ika uiakaukau oia laila, i mau kumu hou, a i j kala Iiou; a malaila e pai ai na buke; a mailaila aku e hoolaha i ka olelo a ke Akua ma Kilipati a pupi. Ina e nui ana na misionari Hawaii, e alio ia; aka no ka loaa ole o na knmu Hawaii e lilo na haumana o kela kula i kumu no ko lakoh aina ponoi. I keia wa e noho ana kekalii mau kumu no Samoa ma na moku hema, oia o Pei*u, Arorae, a pela aku. Aka, ua lohe ia ka olelo, e hoihoi ana na misionari Beritania ia mau kumu, a i keia manawa elua wale no kumu e koe. Aole e pono-ke haalele ia kela mau mokupuni, 110 ka mea, lehululiu xia kaimka oia wahi. Malia paha e lilo ana kela kihapai ia kakou ke loaa ka poe laweliana. 0 ke alii o Apaian kekalii e imi ana ika pono, aka, he ano lauwili i keia manawa. 1 ka holo ana o Hoku Ao ma Maikonisia i ka mak. 1575, lohe ia ka pepehi ana o ke kanaka Kilipati i kekahi haole Beritania o Mr. Keyes. Iko makou hiki mua ana ilaila, lohe makou, na lioopai ia kela pepelii kanaka, a ua make. Hiki mai ka manuwa Beritania, a kono i ke alii o Apaian ehoopai. No ia mea, he ano makau na kanaka i ka liana ino ika liaole i keia wa. Aole ka! e like ka haole me ke kanaka. He poe ai kanaka ko Kilipati. Aole paha nui o na mea i lioao ole i ka io kanaka. Holo aku makou i ka la 8 0 Aug., a pae ma Butaritari ikala 9. Komo ka moku nialoko aku imua o ke kulanakauhale. Malaila o Bev. B. Maka, a malaila lioi pae i uka o Bev. Mr. Kanoa a me kana waliine; malaila kona walii e noho ai. O ka mokupuni hope keia ma ka Akau loa ona moku Kilipati. Nui ka ua niaanei, a nui loa ka hua ana o ka niu; he mokupuni momona no. Akahi no a ulu ka fern, aole ma ka liema. {Aote x pau.)