Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVI, Number 10, 10 Malaki 1877 — Hoike a E. Bailey, ka Elele o ka papa hawaii, no ka paemoku o maikonisia. [ARTICLE]

Hoike a E. Bailey, ka Elele o ka papa hawaii, no ka paemoku o maikonisia.

[KakaniaiiO ka Lum llawah.] No XA KANAKA O MAIKOXISIAEliina lulmi kanaka okoa i loaa ia ma» l.oa nia Maikuni>i;i. 1. Na kanaka o ka I /a<- muku o Kilipati. 2. 2\a kauaka oua yMi aiua elua o Makala. 3. Na kai;aka n Kusiie. 4. Xa kanaka o Pona- }' *. Mokil a iik* Pinelap. 5. Na kanaka -• M(>-tc-iok. Na kakaka Kiupati. Eia na inoa o ua mokupuni o Kilipaii a r#i ikoii i ike ai : Peo*i, Noli' uli, A j**nKima, Maiana. Mamkn'i. TaeApaian a rae Butaritari. Eia hoi na īnoa o na moku o Kilipatij makon i ike ia lakou . Aeoeae, Onoatoa, Nukunau, Aeanauka, Kueia, Tan>ana amn Makin. Ona mea okkou a makou i ike ole ai o Acorae, Onot'»a, Xukur.au, Aeanauka, Kueia ame 'Paiiiaiia. Ua ike niakou ia Pmi, Nō!i a iiw Matin, aole pae i uka. Ile lahni Polunmm na kanaka o Kilipati »• like me ko Hawaii nei, ko Kahiki, iv> Nuuhiwa, ko Ba\vaii a me kekahi ha-j-a i.> ku Fiji, a j>cla aku. He kauaka kino nui j»oiio ko Kilipaii ; aole nae oi o !ak"ii inauiua oko Hawaii nei. lle kia ikaika, aka, lie poe molowa I-ja. Oi iki ka ulaula oka ili mauiim o !c> iiawaii uei. i !•* j>ih' hele wale ka nni ona kane. ll*- paahu lauhala ma ka puhaka ko na ka:i<' i kekalii nianawa, aka, aole lakou īnaknuake e uhi ia ko lakou kino; "aia a h«* wnhi ino, e kuna" wahi a lakou. I kn kakou nei inanao, ke mo wale no ko lakoii kino, no ka mea, ua paapu i na ••h.'i i hanaia i ka pahi i ko lakou hakaka aua. He k-hulehu »a kaha i hanaia pela, a ua loilii na uioku o ka ili, he kapuai a keu aku ka loa o kekahi, a pokole waio no kekaki. Iko lakou manao, he nani ia mea, aka, i kuu ike ana, ma ko lakou kua ka uui. Aole nae o lakou kilahila ika eha oke kua. Ua kaua ia nae ]>aha kekalii ona eka ika poiolu, i ka ihe a mo ka ])akoa o lakou, no ka niea, ine lakou kela mau mea; ua paapu 1 ka niho mano, a weluwelu ka ili ame ka io i ka hakaka ana; uo ka mea, lokoino lakou i ka manawa huhu, makemake lakou e hoomainoino i ko lakou enemi, aole e niake wawe, pela ko'u manao. 0 ko knpa o ka wahine, he pau kulukulu a puni, aka, pokolo wale no ia, elima a eono paha inika mai luna a lalo ; a 0 ko ke kaikainakine ekolu a eka inikn. He lniliihulii ia no ka niu i makele ia a makulii. Oia wale no ke kaj)a oka wahine. Iko lakou manao, ke paa aaku ia no lakou ; hele kilakila ole lakou ma kahi akea. Helo wale ka nui o na kanialii, aoke kapa. Kukulu na kane iko lakou lauoho, a i ka nana akn, nui loa ko lakou ])00. Kupu wale ka lauoho oka wakine elike me ka lan o ka niu ke kalewa wale. 1 ko'u manao, aole kuikau nui wale na kanaka o na mokupuni Kilijmti me na i Lihui e ao, e like me Makala a me Ponape. Ile mau olelo like nae me ko na lahui e ae, aka, o ka pili nui o lakou me ko llawaii nei no ia, a me ko Poiunesia a jiau. Me he la, ua hui aku lakou nei me ko Makaiā, ko PonajK) a jx j la aku, aolo nae hui mai kela mau lahui me ko Kilipati ma ko lakou aina. 1 ko'u manao, he kumu maika» keia lahui ko loaa ia lakou ka naauao. Mahulo au i kekahi jM>e Kilipati a'u i iko ai ma na pae mokupnni e ao o Maikonisia. 0 na hale o ko Kilijmti, ua paa i ike ako ia malnna, aka, hamama waie uo malo- , ko. He pale ua ala wale no. Ina oe e noho iluio, e ike oe ina kanaka a j>au o ke kulanakauhaie e noho ana iloko o ko lakou hale. Aole aujmni maojx>jx> ma na mokujnmi o Kilij>ati. He niii no ma na mokupnni o Butaritari, Ajxiiaß, Tarawa a me Aj>emama. Hi> "Ahaolelo o ru\ Elej makuie "ma Tapiteuea, Nonouti 9 Maiana a pela aku. Aole malu j>ouo na mokupuni a pau, I hookahi vrale no, o Apemama. Ke noha : nei o Tem Binoka ke alii oia moknpuni i ma ke ano kahiko, a weliweli na kanaka. | liehulehh kwia mau >vahine. Oki ia | ko jhx) o na kanaka ke huhu ke Alii. | Aole ia e ae i na kanaka e ao i ke kakau i lima. ] Maka'u lakou ke hai aku ika liana a ] ke alii. Okoa ke alii o kela mokupuni ! keia mokupuni o Maikoninia, Aole kej kahi aiii e noho malunao ka mokupuni j e ae, ma kona mokupuni wale no. Maiia ' j)&iia Im> aift kekaln maiuna o nm moku- ; puni liilli e piii ana me kona wahi e no- | ko alii ai. | Ma ka nui ona moknpuni o Kiiipati, | ina hewa ke kanaka, e mahuka oia a hui i me kona mau hoapili e pale i ka j*x* hooj>ai. NoUila ke kaua piuepine oia I mau mokupuui, a hakaka, a mokuaiiaL

i na. Hoi na kanaka e ika h*-vra, a hui r»o hoi kekahi }<>-.• kokua ika - m«i kewa. | Ua an he na kanaka o | Kilij*ati. Pela ka j.iii ana o ka iakou ; ok-io Eia malalo k«:kahi mau olelo Kiiij<iti vV Hawaii: > Kiumi Tew»na Akahi. i>'ua A hi:\ Tentia Ak fl« i Aua .\?«a N'iniaua Ekma Ououa Aom«» : Ilna Ahikn j Wanna A\<.:ilu Hnaīwa An»a Tebwina L"r«i Tt'hwi rna Uunn i ]} Tehwi ma uoua 12 i Uahwi 20 i Uahwi raa teuaoa 21 - Tuiāb\vi 30 ! Akwi 411 i Kiinahwi s'> Kona mauli Aloka ; I laua Ehia ! Aia Ae I Uiau'a Uiaala jMama Mai.unalama | Ekwmalili Anuanu ] Teika la ! Wa Waa !Tematau Makau | Kaoweni (E«g.) . Kawele (Eug.) • Kaowe imat» Hainaka j Te pala Paj>ale { Te aomala Knnaka : Te wae Wawae "j Kaiknke Moku ; Moa • !Muīv ;Te Kaian (Eng.) Ka Liona (Eng ) j Ua kui aku, kui mai kekahi mau olej lo o Kilipati me ko na j>ae moku e ae. | He waa i humnhumu ia ko Kilipati. IHe apana j>apa ololi mai ka mua a i ka ! hope, a mailuna a lalo. He papa niu I kekahi j)aj>a a he Noweke kekaki papa a'u i ike ai. He laukaia ka y>ea, ke moena makalii, he hninakolu ke nno. Aole lakou ehoohuli i ka waa, aka, lawe lakou i ka laau j o ka pea mai kekahi j)oo o ka waa i ke- | kahi j>oo, a j>ela e holo ai. Ina mamua j mai ka makani, pii loa lakou i ka raa- | kahi. j He aina ko ka waa. Ka pinepine lakon i ka liu o piha i ke komo nui o ke kai. lle ka laau. He hoe j)aj>a, hiki ia ika laau lima. Holo nui lakou ika lawaia. No ko lakou lehulehu, ano ka ua ole i keia mau makahiki, pilikia lakou, a make loa kekahi o iakou i ka pol'olL 0 ka nui o na kanaka ma na mokupuni o Kilij>ati a pau 7 mai ke 30,000 a hiki i ke 50.000. Ma Taj)iteuea wale no 6000 a keu. ;Ma ka j)ej»a kou e hoike aku au no ko | makou holo ana maluna o Hoku Ao a i ka j>ae aina o Kilij>ati.