Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVI, Number 9, 3 March 1877 — Ka Pele ai honua iloko o ke kai! Ka Wahine o ka lua mahope o Kamapuaa! Ka Luna Hoopuka o ke "Kuokoa" ma ke kahua mokomoko a ka Pele. He moolelo Oiaio loa! NA PALAPALA A NA MAKAMAKA. [ARTICLE]

Ka Pele ai honua iloko o ke kai! Ka Wahine o ka Lua mahope o Kamapuaaaa! Ka Luna Hoopuka o ke "Kuokoa" ma ke kahua mokomoko a ka Pele. He moolelo Oiaio loa! NA PALAPALA A NA MAKAMAKA.

[Kakau pakaia no ke Kilohana]. Honolulu, Feb 26 - Ua hoi mai nei ka mokuahi "Kilauea," i ke awakea Poakahi aku nei, Feberuari 26, mai ke kahua mai o ka madame Pele, e alualu la ia Kamapuaa, makai ae o Keei, Kona Hema. Ua holo aku o ia me kekahi poe makaikai pele a hala loa i Kau, kahi i manaoia aku ai ua kahe malaila ka pele i ike ia ai ka lapalapa ahi a me ka wena o ka ula mai ka lua kahiko ae o Pohakuohanale, ma ka piko o Mauna Loa, i ka la 14 o Feberuari, aka, i ka hiki ana ilaila, ua hooneleia lakou i na hiohiona o Pele; nolaila, ua hoi nele mai lakou i ka Poalima, la 23 a ma ke kakahiaka nui ae o ka Poaono, Feb 24, ua puka ae he pele kupanaha iloko o ke kai, ma kahi kokoke i ke komo ana mai i loko o ke kaikuono o Kealakekua. Ua ike mua ia ka puka ana o ka pele i ka wanaao, ma kahi he mile paha ka mamao mai ka lae aku o Keei, ma ke ano me he mau ahi uliuli a e omaomao - manao nae kekahi poe kanaka, o na ipukukui o ka mokuahi, aka ua pahaohao no nae lakou no ka nui loa o na ano ahi pele. Aka, i ka wehe ana ae kae o kaiao, ikeia aku la o Pele me kona kapa auau kai, a akahi no a maopopo ae la, oia no kela mau ahi waihooluu ano e i ike ia aku ai i ka po. Aole keia he pele maluna mai o ka honua ke kahe ana, aka, ua eli ae keia pele i alanui nona e puka ae ai i loko o ke kai, malalo ae o ka honua, mai Mauna Loa a puka i Keei. KA IKE MUA ANA O KA MOKUAHI. I ka hoi ana mai a ke Kilauea e ku ma Kealakekua, ua ikeia aku na lalani uahi pele e puka ae ana maluna o ka ilikai, me he kohola la e puhi ana i ke kai e like me kona makemake. A i ke kokoke loa ana mai o Kilauea, maopopo loa iho la i ko luna o ka moku, he pele keia e oiliili ae nei mailoko ae o ke kai, aole hoi he kohola e like me ke kuhihewa. KA HIOHIONA O KA HIKI ANA O KA PELE Ma ka wanaao o ka po i ikeia ai ka pele, he olai kai haonaueue ae i na Kona, aka, aohe nae he mau poino i hahai mai mahope. Eia ka keia olai, he hana ka Pele. NA MAKAIKAI MUA MA KE KAHUA. Aia ma kahi a ka pohaku pele e oiliili ae nei, he ekolu mau waa e lana ana, aia mawaena o na poe maluna o ia mau waa, o ke Alii S K Kaai, ka Lunakanawai J G Hoapili a me kekahi poe e ae i hele mai e ike i keia mea hou, oiai ua holokiki aku la keia lohe ma na wahi a pau o na Kona e kokoke mai ana. Ma ka auina la o ka Poaono i oleloia ae nei, ua hookuu iho la ke Kilauea he ekolu mau waapa, a hoouna aku la i ke kahua pele, i na poe makaikai malalo iho : Ka Bihopa o Honolulu, ke Alii A S Cleghorn, ka Hon. H M Wini, Luna Hoopuka o ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii, W W Holo opio, W Wilder, S Myers o Kaliponia mai. A.Moot o Canada mai, J. M. G. Sheldon ka Wiliki Nui o ke Kilauea, na Kupakako a me na luina hoe waapa.

Ua holo aku na waapa a maluna pono o kahi a na pohaku pele e lelele ae ana me ka ikaika, a hopuhopu iho la lakou i na pohaku. Ua hookui ae kekahi mau pohaku malalo pono ae o ka waapa e lana iho ana maluna o ua pele la, aole i emi iho malalo o eono pohaku i hookui ae ia lalo o ka waapa. A oiai aole no ia he mau pohaku oolea, no laila, aole ia he mea e hopohopo ai ke hookui ae i ka waapa. O na pohaku pele a pau e puka ae ana mailoko o ke kai, e mau ana no ka enaena, aka, ia wa koke no nae maalili e iho ai, e o ke poholo iho la no iloko o ka hohonu. Ua lawe mai kekahi poe i na pohaku pele i mea hoikeike, a hookahi pahu nui a ka Luna Hoopuka o keia pepa, i lawe loa mai ai i Honolulu nei i mea makaikai na ka lehulehu, ma kona Hale Kuai Buke, a e hoihoiia ana kekahi o ia mau pohaku i ka Waihona o na mea Kahiko o Hawaii nei,

KA HALULU MALALO O KA HONUA Ke hoea ae nei kekahi malalo ae o ka honua, me he hu la e [ ] ana i mua i ka mea nana e [ ], a i ole ia, e like paha me ka [ ] o ka maha ke [ ] [ ]. Aohe mea e kanalua ai, ke ai nei keia ahi malalo ae o ka honua. NA HANA A PELE Ua nakaka ae kekahi wahi o ka honua, mai ka iniha a i ka ekolu kapuai ke akea, a ua hookui ia, me he mea la he ekolu mile mai kahakai mai ka loihi o kahi i ike ia ai keia nakaka. Maloko o ke kai, ke luku nei o ia i na ia he lehulehu wale e komo mai ana maloko o na palena o kahi a kona mana e uhi aku ana. E ike ia no ke kii pupuahulu o ka Pele i kahea e ka Luna hoopuka o keia nupepa, ma ka puka aniani o kona hale kuai buke. I ka hoopau ana, aohe mea ekolu e ae a'u i ike ai, e hoike aku ai i na tausani poe heluhelu o ke Kuokoa, o ka ike wale ana no i keia pele i ka puka ae iloko o ke kai a i ka [ ] ana hoi o ke [ ] manawa a'u i [ ] ma Hawaiʻi nei, i loko o ko'u wa hooponopono nupepa - o ka mua, i ka 1850; a o ka lua, i ka 1868; ke kolu i ka 1872 oia hoi i ka manawa a'u i pu ai iluna o ka piko o Mauna Loa, a kiloai a ike kumaka i ka lua pele nui o Mokuaweweo, me kona nani a pau; a o ka eha, keia hoakai aku nei. E ka nupepa Kuokoa; Aloha oe:Maka po o ka Poalima, a ao ae Poaono, oia ka la 24 o Feberuari. Aia i ka wa e kokoke aku ana ka mahina e napoo, ike ia aku la kekahi mea lapalapa iloko o ke kai

mawaho aku o ka lae o Pale ma Keei, me ka manaoia aku no nae o ka mokuahi Kilauea, aka i ke kaliia ana a loihi loa, aohe nae he holo aku imua, aole hoi he peki aku i hope, a lilo ae la ia i mea hauwalaau nui ma ia po, me ka hoomaopopo no nae o kekahi poe he pele no; aka, i ke ao ana ae, ua hoike a maka mai la o Pele iaia iho. Ua hoomaka o Pele i kana hana ma Pulehuino, ua hoowaia ka aina,a ua hoowa [ ] ma kauwahi, a pela no ka hana ana a komo i ke kai. A o ka Pele hana malaila, ua like no ia me ke pahi ana a ke ko hola nui, ka ikaika o ka mahu ma ka lele ana iluna; a me he mea la no hoi, i ka hoomaopopo aku, ua papau loa a kona one ma ia wahi. Ma kekahi ike ana aku no i ka hana a ua pele nei, he like loa me ka naia ka oiliili ae, alaila, puhi ae la i ka mahu iluna; he kohu kanaka maoli no hoi i kekahi manawa, e kinipopo ana la, ka hoolei aku a hoolei mai. He oiaio no, i ka wa mamua ae o ka hoike a maka ana ae nei o ka pele, ua ike e ia no e kekahi mau kanaka lawaia hauliuli, a ua hoomaopopo laua, ua kokoke ka pele iuka o Keei, a ua hoolaulaha no ia mea imua o kanaka, eia ka he oiaio no. Mahope e hoike hou aku no au. Z. P. KALOKUOKAMAILE. Napoopoo, Fed 24 1877. Ina keiki hanohano o ka lakou oihana mikioi; Pumehana: Ma ka la 23, Feberuari 1877, ua ike ia ka pele ma Kona Hema, ma ke kakahiaka nui o ka la 24, ua ike pono ia aku kahi o ka inaina o ke Aliiwahine o ka lua i hookahua ai, aia mawaho aku o Keei. Ma keia la no hoi, i hoi mai ai ke Kilauea mai kana huakai malalo loa aku o Kapalilua ma, a ike e iho la i keia mea hou, kuu iho la kona heleuma ma Kealakekua, e holo aku la na poe hanohano e ike maka i na hana a ke alii o ka uka, eia ka noke kai pu no. O ka poe i ike pono, oia no ka poe i holo i kahi a ka pele e nana ana; a i ka manawa e pahu ae ai, alaila, hopu aku, a ua loaa mai na pohaku me ka wela no, a emoole ua maalili loa. Malaila no ka H M Wini, ka wiliki nui o Kilauea, Mr Campbell, ka Lunakanawai J G Hoapili, J O Moot, Porser of Kilauea, W. W. Hall, W Wilder, Hon. S K. Kaai a me D Kamaiopili. O ka inoa hope loa, oia ka mea i nui loa ka maka'u, e hahea ana i ka waa kokoke e pili mai, a e lawe iaia iuka. Wahi ana, "Ua au i ka moana, a ua ike kumaka" A manao koa a hope ole o ka Wiliki Nui o Kilauea a me Mr Wilder, ua hookele pono ia aku la maluna o kahi a ka pele e hoouka kaua ana. He mau kamumu, he weliweli, a he mau mea i ike ole ia ka i ike ia ma kela hora. Mahope iho o ka hoi ana mai o keia poe ae la maluna, ua holo aku la ke Alii Hou A. S. Cleghorn. Ma ko huli hoi ana no a ke Kilauea, o [ ] Princes Likelike pu kekahi a me kana Alii no Kawaihae, a hiki loa aia i uka o ka Aina Mauaa, ma ka home [ ]. He nui na mea e pili ana no na nu hou, aole nae e hiki. Me ka mahalo. D. KAMAIOPILI