Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVI, Number 8, 24 February 1877 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

@ mau ia na @

I kela Poaono keia Poaono

$2.00

No na mahina he Umikumamalua!

$1.00 no na mahina cono.

ME KA HOOKAA MUA MAI

NA OLELO HOOLAMA-@10@

@

"KA NUPEPA KUOKOA."

In @ ia Honolulu

EVERY SATURDAY,

$2.00 per annum, or $1.00 per six months, per six

months, in advance.

@

NA HUNAHUNA

NO KA

MOOLELO HAWAII.

E na hoa, w @ ae paha kakou i na

kumu a lua ala e huee nei ia laua iho,

no ka mea, ua hauauia na Kalola a Ke-

kuiapoiwa o Liliha a o Kamehameha no

hoi, na Kekuia poiwa a Kekelaokalani,

a muli o @ a muli hoi ia o oa

o KKekuiapoiwa a Keawe laua o Kalani-

kauleleiaiwi. Aka, ua kapae ua o Ke-

koinpoiwa i kona muli o kana mau keiki

Kekelaokalani, in a ua kuhihewa ole nae

kakou. Oia hoi paha, in a na ua Kekela-

okalani la o Kalaniakua, pehea la e kua-

wale ai ia hookae ana? @ pahu aia o

Lonoapai la me Kihapiilani a me Pukeaw

, a o Pulani wahine pahu. Aka nae

hoi, he mea ole lon nalii kahiko o Maui

mai a Kamalaluwalu mai a ia Iao a me

Keoueula, ua pau maoli i ke pio. Pela

no ko o oahu nei, na pio ia Kahekili, a

ua haawi ae ioa ia Oahu no Kamehame-

ha. A i hoeu ae hana o ka mea kipi,

ua oki oe i puu ana ka nuku i Nahuina,

a komo poo ana me ka make ma Wahi-

awa, pau ke ola, (Kalaikupule) kapaeia

ae ka pono a Kaole kona kaikuahine, e

noho ka pono malalo o ko laua kaikua-

ana,(Kamehameha). Pela no paha ua

Kalaniakua nei.

Ka imi ana o Kalaniakua i make nona.

          Ma keia manoa o ua Kalanikua la e

ike ai kakou, no ka mea, ua ili ae malu-

no on a ke kaumaha no na mea i eleloia

ae nei malona no ka Liliha mau hana, a

nolaila, ua kauoha ae oia ia Kekuamano-

ha, e hana i laua mako nona, i pau ai ka

Liliha panepane ana nona. A no keia

manoa i ulu ae iloko on a, nolaila, ua ku-

kakaka pu oie me Namahana kona kai-

kuahine a ua kaumaha pu laua no keia

mea, nolaila, ua hauia ka laau no ia la e

make ai, e like me kona makemake i ka

make. Aka, o ke kumu nae o ia make,

ache no i maopopo ia wa. Ua lohe mua

ia no kona make, uka, o ke kumu nae o

oia ma Kuloloia, ma ka pa o Keauono-

hi i lilo iho nei ia Haalelea, ma ka aoao

hema aku o Mokuaikaua, no ka mea, ua

piha pu ia wahi i naili a me ia la pu, a

me Liliha a me ke Kauonohi paha i ko-

na wa uuka. Ua oleoia, ua hunakele

ia Kong Kino kupapa e Kekuamanoha.

          No keia men, e nana pu ae no kakou

e na hoa i ka hana a keia alii wahine, no

ka mea, ua noonoo oia me kke kaumaha,

no ka pono ole o kana mea i hana ai. A

eia no nae na kumu o ka manoa ana pe-

la: 1. O kona manoa nui i kona ali iho.

2. A o ka manoa ole i ko hai pono. 3. O

kona mau pepehi kanaka. Aka hoi, i

mea e pili pono ai ke Solomona olelo, e

i ana, "E hookukeia ka mea hewa iloko

o kona hewa, aka, lana no nae ka mea

pono i kona make ana." Pela no hoi pa-

ha kakou e jue aku ai i na hana a @ e

kue ana i ka Barbala Hemolele.

          Ka make ana o Namahana.

          Ma keia makuahine alii maikai, ua ike

ai kona ano hoomalu maikai, ana iaia, a

 

 

 

ua olelua, oia ka wahine oi o ka maikai

a me ka hanohano maoli. A e like no

hoi me ka nui o kona wahine maikai, pe-

la no hoi kana mau hana i kona wa ui, a

pela paha ia i lilo ai i wahine mea kane

na Kamehameha Nui. Aka, ua ike no

nae kakou manoa ae nei, ma ke ano pi-

li kino hoahanau, no ka mea, na Kekau-

like no, a na Kekaulike no, a nolaila, ua

moa a muli na ka mea hookahi mai laua,

a o lakou paha.

          I ka wa nae i make aku ai o Kameha-

meha, lilo koke no ia na Keeaumoku, no

ka mea, ua oleloia no hoi, he kanaka mai-

kai oia, a ua pili hauhanau no paha ia la-

kau a pau. A pela no hoi paha kakou

e nana maoli ne ai la, o ka maikai o ke

Kino a me na maka, he kumu alakai moa

ia no ka hana hewa. O ka lealea ka lua.

O ka waiwai a me ka hanohano ke kolu.

A no keia mea, ua maopopo ia kakou ma

na hana ,a,ua aku nei, no ke kiekie o

na mana aupuni o ke diabolo, nolaila, ua

hiki ole @ hoomau ka nono na kuapapa-

nui o ka pono a me ka malu o ia mana-

wa, no ka mea, ua hoopiha mau ia ia ma-

nawa i na kuko iwaena o na mea uhane

a pau, i kela a me keia mea. A pela ka-

kou e ike nei i na mele a mau mele paha

a lakou i haku ai. A penei oa mau me-

le la a lakou:

"O na mana makua

A me na @

Aku la ia lua."

A ahi hoy a Kaahumauu. Eia hou hoi:

"Neea mai ke kai

A me ka wai mai,

A pili iki wale

Pihaaama,

Heie aku o ke kaha

Loa o Pupukea,

O ke one o Paulu i Waialee,

O ke one hanana

O Hanakaoe.

Manae aku o ku,

O ka ulu hala o Poloa,

O ke ko ku makuaole

I Ahamau--e,

E hamau ka nana

A ka maka."

Wahi hoi a ua Namahana la, aka nae,

aole paha oia mau aina ana e hai nei ma

kana mele ae la maluna ka io o ia mele.

Aia ma Kawaihae, no ka mea, o ka poe

a pau i ike i ke one o Kwaihae, e mao-

popo auanei ia lakou ia one a me kahi

papali ana makai ae o Puhaukole, mai

ka moolapa i ka umu o Keoua, mai puu-

kohola ae a i ke kahua hale alii ma Kii-

huakoi.

          Aka nae hoi, e pono e nana pono e

na hoa opio i keia ano ia wa. Malia

paha pela oia i loohia ai i ka mai puha

mau i kona wa oo ma kona mau wawae.

Ua ike maopopoia ia ano on a, ua make

oia i kona wa luaahine maikai ma Kulolo-

ia, ma kona hale, a ua kapae ke aho i ka-

na kaikamahine, he muli no kana mau ke-

iki, o Kuloloia ka inoa, no ko ia la wahi

i make ai. Pela na mea ano makee ha-

ku o ka wa kahiko.

           Eia hoi; i ka wa e olo ana ka pihe

makena, a e waiho ana kona kino kupa-

pau, ua hiki mai kekahi mea mai Waia-

lua mai a wahi e ae paha, he hoa make

pu me ia la i ka lua hookahi, no ka mea,

ha mea mau ia i kekahi poe makee alii

mai o loa mai, aka, no ka maluhia ua kuu

ia oia mai ka make pu mai me ia la aka,

o ka Hooilina Moi, ua hookaawaleia aku

oia ma Waikiki ia wa kumakena, no ka

mea, ua haumia loa o Honolulu no keia

mau kupapau alii, a pela no na mea ma-

ke e ae e hana ai ia ano haumia kupa-

pau. Aka hoi, he mea paha ia na kakou

e manao ae ai i na hana iwaena o ka Ise-

raela, he hoike no lakou mai keia ano la-

hui, ke ole nae au e kuhihewa.

          Ike mua ana i ke kanaka Sekolia.

          I ka makahiki ISII paha, ua ku mai ma ke awa o Honolulu kekahi moku Beritania, a ua oleolia, no ka poe Hui o ia ano e noho ana ma Keomolewa, nolaila, ua manoa wale ia, ua lohelakou, ua lilo holookoa na mokupuni a pau o keia pae aina ia Kamehameha ko lakou makamaka maikai, pela lakou ia i hoouna mai ai e halawai maka pu me Kamehameha, a e kuka pu ma ia no ka pono, e kakou i ka lakou hana, i mau kanaka hana pu me lakou ma ia muliwai nui. Ua ae aku no o Kamehameha ia mea, a ua hoouna ia he hookahi haneri kanaka maluna o ia moku. O ka lawe mua ia ana paha ia o na kanaka malaila no ka pepehi hulu iho ma ia mau wahi, a pela hoi ka ike mua ia ana o ke ano kanaka o ia lahui na keia pae aina. A nolaila hoi o R.C. wale ko kakou Kuhina no ko na aina e i make aku la. Eia ka he lahui anu like o na @, a ua like loa me ia aahu i ike mua ia ko keia wa. elua ku ana mai o ia ano moku ohi kanaka. Elua kanaka o ka Hooihna Moi i hele pu me ia mau moku, o Hanamake ke mau, a o Uluhua ka lua. Pela