Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVI, Number 7, 17 Pepeluali 1877 — Page 1
| This text was transcribed by: | Trinette |
| This work is dedicated to: | ku`u tūtūwahine, Marian Kepaa Laanui |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE XVI. HELU 7. HONOLULU, POAONO, FEBERUARI 17, 1877. NA HELU A PAU 794.
MAIKAI KA HOI KA PAPA!
-A ME-
Ka Laau o kou Hale!
No Hea la?
KA I NO HOI NO KAHI O
WAILA MA!
Nana aku no hoi ia la,
OHI KA IO o KA LAAU o MAKAWAO
i ka ua mea o ka nani o
Na Papa, Na Laau.
-A ME-
Na PONO KUKULU HALE
O NA ANO NO A PAU,
-MA KE KIHI O-
Na ALANUI PAPU a me MOIWAHINE,
...... Honolulu ......
MALAILA E LOAA AI E LIKE ME KA
makemake. no ke
Kumukuai make pono loa
PAPA, PAPA, PAPA
Na PAPA huluhulu,
Na PAPA manoanoa,
Na PAPA i kahiia,
Na PAPA kepa,
PAPA hole keokeo.
PAPA hole ulaula
NA LAAU! LAAU!
NA KUA,
NA KAOLA,
AAHO,
MOLINA.
PEAPEA,
PINE HULUHULU,
PINE I KAHIIA,
Na Papa a me ua Laau Ulaula!
PILI ULAULA
PILI KEOKEO,
PANI PUKA,
PANI PUKA ANIANI,
IPUKA ANIANI,
OLEPELEPE!
PENA O NA ANO A Pau
Hulu Pena mai ka liilii a ke nui
AILAPENA!
AILA HOOMALOO,
WANIKI, PATE.
NA LAKO
o kela a me keia ano.
NA AMI-PUKA HALE,
NA AMI-PUKA PA
ANIANI!
Pepa Hale me na lihilihi.
E LOAA NO MALAILA
Paakai Helu 1,
O KAKAAKO a me PUULOA
No ke Dala kuike, e loaa no na mea a pau i haiia ae la no ke kumukuai emi loa.
O na kauoha a pau mai Hawaii a Niihau, loaa`ku ana ia lakou, e hooko koke ae mai ana no ia me ka lawa pono.
E kipa nui ilaila, i ike i @ oiaoa
788 @ 789
He mele inoa hanau no ke
KAMA ALII WOHI
Victoria Kaiulani Kawekiu o Lunalilo.
8 O hanau ka moana a kea.
O ka nalu o ke kai na Kea,
O kai kane a kai wahine na Kea.
O ko a Ko, o ko a halelo ulu na Kea,
O hanau ka ia-
O hoowiliwili a ka ia iloko o ka moana
O Manowain@ o -la, o ka moana,
Ae- o ka moa -na hanau ka moana.
O ka moana la hoi auanei ko lalo nei la,
Owai la hoi auanei ko luna la? @loa,
Owai la? o Ku o Lono, o Kane o Kana-
O Kaekae, o Mal@ o ka haku o ka pule
O N@pule o Nuukahuna,
O elieli holo imua ka -pu,
O elieli holo imua no- a.
Noa ka hanau ana o ke `lii,
-Hanau o Ku-
O Ku la auanei ko luna la?
Owai la ananei ko lalo nei?
Owai la?
9 -O Haloa-
Puka kanaka laha na `lii
Losa mai ka moo alii a I, [na,
Ko I, moku no ilaila, ko I kaa kumu ke-
O Kalakaua i ka ia o ke kapu la, akahi
oluna nei, [ o lalo nei,
O Liliu o Loloku i ka maka o Ku la, alua
Like laua, ua mau paha, oia paha?
O Likelike i ka hae o ku la, akolu o luna
O Leleiohoku la aha o luna nei, [nei,
Like lakou, na @ paha, o`a paha?
O Keelikolani Moolaulani la, alima la-
kou nei, [kou nei,
O ka wahine hele la o Kaiona, aono la-
Hui lakou nei, na mau paha, oia paha.
Hookahi o Kaiulani i ka liko o ka aina
-Kiekie- o- Hanau Kalani, [la,
I ke ku o Hinaieleele (Okatoba) la hanau,
O ko hanau o ka huli la no ia nei,
Pup@u a oni la no ia nei,
A ene a pa i la no ia nei,
O kolo Kalani, o hookuku la akahi,
O ka i la alua, o hele la akolu,
O noho iho ka 4, o uhola ka moena,
O noi ka ai, ai paha Kalani ke ai nei,
Ina no iluna kana ai e ai ;
O ka hua walewale mea ono a Makalii
O na uala mahanahana a Mama nui
I hanai ponoi@ no i ka lai o Waikiki,
Holo kaa o Like i Honolulu,
Kamau lipoa o Kahala laua nei,
O na kalo ulu wehiwa lani,
O ulu wehiwa lani ka ai e ai ai,
Ai paha Kalani? ke ai nei o noi ka la,
Ina no iluna kana ia e ai ai,
O ka ia nui Leleiaka i ka lalani hoku
E kau ana i ke kohiana o ka po,
I ka mokuhana o kapawa la,
Kahuli ko Ia, o ka Ia ia,
Ai paha Kalani o Lunalilo,
Ke ai nei o noi ka wai.
Ina no iluna kona wai e inu ai,
O Ieieola i ka houpo o ka malie,
O Kulanihakoi i kaulu o ka makoui,
O na kiwai I@ahia o Kalani,
Oia wale no ke inu mai,
O na makua mai hoi kekahi,
In@ paha o Kawekiu? ke inu nei,
O holoi ka lima, i Hawaii ke kapu,
Noa wale o tahiti, amama, lele wale,
Ua noa ka ai ana a Kalani,
E hoohalike aku na moku,
Ka hoohalike ana o na moku e like ai,
O Kaula o Kamokupapapa i ke kai la.
Alua laua, o ko laua pili no ia,
Ka hoohalike aka o na moku e like ai@
O Niihau o Lehua alua laua,
Hookahi Kauai o Mano kona lua,
O pipili, o momoe, o hooniolo,
O moe lea wale ka hiamoe,
O pulu wale ke aka i ke aloha.
O ke kulu kahi hau o ka manao,
Me he makulu noe le i ka lekua,
Lihalihau i ka luna o Alakai,
O ka pua lana i Wailua ke aloha,
Ua maholehole wale i ka noe,
Aloha ka noe o Waialeale,
A ui ke kupuna,
Nowai na kupuna o Kilioeo Kakioe,
a me Kamakapu? no Ianei,
Heaha hoi o Hoohila wahine i ka pali?
He maoli kupuna,
O ka halulu a ka hoolua,
O ka hookina a ka puukolu,
O ke aka au a ka moae,
O ke @ni a ke Koolauwahine,
O ka waihe kahela a ka malie,
Hohola ka eheu o ko pohu,
Ke uwalo mai la ke kupa kahea makani,
Ua piha Malamalamaiki,
Ua nuanua i ke koolau,
Pa`u kakai o lalo-e,
Mulihope ka makani o lalo-la,
Nowai la ka makani?
No Kawekiu lani. A ui ke kupuna,
Nowai ke kupuna o Kawelo i Wailua?
-No Kalani-
Heaha ke kupanaha i ka wai la?
O Kawelonahanahaia no ;
He kino kanaka holo a la i ka wai,
He moe pili pohaku no Konalea,
He kupuna kapu Kawelo no Wailua-la
O hai ka puni-Ua puni,
Ua puni Kahiki-ku me Kahiki-moe,
Ua kekeehia ka houpo o ka moana,
O ka aina i ke uaina ka nawa,
He p@kake @hal@le ka leo ke pane,
-O Kahiki paha-
Aole i pau.
HE MOOLELO
-NO-
AAHOAKA KE KOA
-A ME-
KONA HANAUKUPANAHA ANA
HE MOOLELO KAHIKO NO KAUAI.
[Unuhiia no ke Kuokoa.]
HELU 5.
IA MANAWA, hoounaia o Kioka e holo i Waimea, e nana i ka waa a me Pohakumalumalu ma. Aia nae hoi i kona hiki ana aku, lohe la oia i na kamaaina, aia lakou nei iuka o Makaweli i kalai hoe, no ka mea, ua hoi nui mai a pau i ka make i ka moana, a ua pau aku ka uhi a me na hoe i ka lilo, a koe wale mai no o ka waa a me ko lakou mau ola, alua ae nei pule i kuahiwi o ke kolu keia. (Aohe i hoike mai nei ka mea kakakau, ua pii o Kioka iuka o Makaweli e halawai pu me Pohakumalumalu ma.)
A hala na pule ekolu o ka noho ana o Pohakumalumalu iuka o kuahiwi, loaa na hoe, a hoi mai la i kai o Waimea, me ka manao e holo koke no i Niihau, aia nae i ka hiki ana i kai, ua puni loa o kai i ka ino ; a hala hookahi pule o ko lakou nei kali ana, malie iho la ka ino, a o ka hoomaka hou iho la no ia e holo hou i Niihau.
Ia lakou nei i holo al a pae ana i Niihau, pa mua no ka ninau i kamaaina, Hoi hou mai nei no ka oukou? "Ae," wahi a Kauai. Ninau hou mai kamaaina, Heaha hoi keia? I aku la ka poe Kauai, Heaha mai ka hoi ka koukou, o ko makou hoi aku no paha ia a waena moana aku nei la, kahuli ka waa o makou, pau aku ka uhi i ka lilo i ke kai, a lilo pu aku me na hoe ; noke wale hoi makou i ka hoolana a, aohe wahi mea a lana iki, a pae ana i Puupuupaakai, pii makou iuka o Makaweli i kalai hoe, he ekolu pule o makeu i ke kuahiwi, hoi mai, me ka manao e holo koke mai, eia ka hoi ua puni o kai i ka ino, a hookahi pule o ke kali ana, malie no hoi ka ino, a o ko makou holo mai nei no ia.
E waiho kakou i ka poe Kauai, i hoonuu malie ana no i ka uhi o Niihau, a ia Kalalea no hoi a me Koanani, e huli ae kakou a nana i ka mea nona ka moolelo, oia hoi o Aahoaka, a o k ewalu ia o kona mau mahina e hapai ana iloko o ka opu, aia nae, ua hala @ aku la oia i Hawaii, a hookipaia e Makanoni, ke kaikaina o Haehae, a o laua wale no na wahine oi o ka ui ma ia wahi.
Ia Aahoaka i Hawaii, i kela mahina, he mea haohao loa ia ia Koananai, no ka ike ana iho i kona opu, ua uuku loa, i aku oia i kana kane, Ei nei, he haohao loa, au i keia opu o`u, oi nui mai nei mai ka eha o ka malama a hiki i ka ehiku, a i ka ewalu, emi mai nei a nuku, me he mea la ua hee wale ke keiki. Pane mai ke kane, aohe i hee wale, aia no iloko, malia he keiki kupanaha kena opu ou, akahi wale no hoi keiki i nui ai kau mau mea ono, o ka hele ia a ono ia ke kohola, nolaila, e hoomanawanui no kaua.
I na makua wale no e kamaililo nei, aia no o Aahoaka i Hawaii, ua hoohihi i ka nani a me ke ala o Puna, e kahiko mau ana i na lehua o Koukala a me na hala o Kookoolau, ua hele wale kela a paoa i ke ala, i ka nana iho,
Nani Kukii he kuahiwi no Kula,
Kahiko no Waialeale i ke ala me ke
onaona,
Onaona aala nopu e wela i na Kiakaunu
He kaunu wahahee na Kukalaula.
Ke hooipu la no ua keiki la o Kauai nei ia Puna, o ka hele ia a piha pono ka mahina o ka noho ana, hoomaka iaua e kaapuni ia Hawaii, o ka hele hoi a piha na mahina he umi, ke mau nei no ka uuku o ka opu o Koananai, a pau, loa ae la ko laua hoomanao ana, he keiki ko loko o ka opu, ua hala ka wa hanau. A hala nae na mahina ekolu o Aahoaka ia Hawaii, oia hoi ka piha ana o na mahina he umikumamakahi, hoi mai ana ua keiki nei.
E na hoa, e i mai paha auanei oukou. He umi wale no mahina hanau ke keiki, a i keia keiki ae nei hoi, he umikumamakahi ka mahina. E na hoa, pela iho, aole i hanau ka kakou koa ia mau mahina, oia he umikumamalima mahina hanau oia. Ua hoi mai ua keiki nei i ka umikumamakahi o ka malama, eia iloko o ka opu kahi i noho ai. A ia wa, piha hou ae la ka opu o Koananai, nolaila, i aku oia i ke kane, Ua nui hou ae nei kuu opu i keia wa. I aku la ke kane, Ka i no hoi o ka`u no ia e i aku ana ia oe, aia no ke keiki iloko o ka opu kahi i noho ai, hoole mai oe, Pane mai ka wahine, Aohe o`u manaoio i kau, ua ike no au, aohe io no he keiki ia mau malama, me he mea la ua hele i kahi e h@le ai, akahi no a hoi mai nei. Pane aku ke kane, Wahahee wale no hoi oe e ka wahine, heaha la ka ko kaua mea i ike ole ai i kona hele ana a me kona hoi ana mai nei? Ua pono no la hoi ko`u ike ole ana, o oe la hoi, he ole loa no, o ka ole ia mai a`u a ia oe.
A haa iho he mau la, ono hou ae la no o Koananai i ka hope wai o Mana, a oia ia, he palu : penei na@ ka hoomaopopo ana, "He oopu peke ko Hanakapiai, he anae ko Anahola, he opae mahiki ko Niumalu, he hinana ko Waimea, he hope-wai ko Mana."
Ono loa mai ke Aliiwahine i keia ia, nolaila, ua hoounaia o Kailiu e holo, no ka mea, he kukini mama oia no Kanai nei ; a iloko o ka la hookahi, loaa mai la ka ono a ke alii.
O ka hana mau a na`lii e noho ana ia wa. o ka haku mele no keia keiki ; a na Limunui ke mele i hoopukaia ae ia wa, oia no hoi kekahi makuahine o Koananai, a pene i kana mele:
Hookupukupu iluna ke ao a nui,
A nui ka eilani e ua i ke kuahiwi,
Aia no i Puea ka ua ana a ka ua,
Pohu wale no kai he malie,
Noho wale no ke kini o Waiakalua,
Nei ka ua keehi i ka muo o ke kukui,
I ke oho o ke ena ki ahopu,
Hopua e ke kae ka la me ka makani,
Kai paea ka ua noho i Puupane,
Pane olelo ka hale wai laa,
I ka nahele laau i Kahikikolo,
Kele ka ua makua ka hale o Kalihi,
E hai mai oe i kou kee,
Ua hi-ki no-e.
A pau ke mele a ia kupunowahine, hapai ae la hoi keia kupunowahine i kana mele penei:
Nani ka oiwi pali o Makana i ke kai,
I ka aoao maikai e ka iwi kui,
O kalena ma i Haleauau,
Nani a`u pua e waalo nei i ke aka,
Hahai mamua ka la me ka makani,
Kaka ahaolelo a lakou nei,
Kuhi la`i ka nema he mea maikai,
Aohe pua nani a ka maka i koe,
No ka la o Haalelea kekahi aloha,
E hai mai oe i ko`u ke-e,
Ua hi-ki no-e.
Eia hoi, i ka piha ana o na mahina he umi kumamalua, hoomaka hou ua keiki nei e haalele i na makua, a hele aku la i kukulu o Tahiti, a hooaikane me Kaonohiokala. Elua malama kona makaikai ana i ua pea kapu o kukulu o Tahiti, a hoi mai la ia e like no me mamua, a he mea mau no ka houhuoi o na makua.
Ua piha pono na mahina he umikumamaha, a hookahi no mahina i koe, o ka hanau no ia, aia nae, ua kau e kaweli o ka hanau keiki ia Koananai, no kona ike no he hanau ino oia. I loko o ia manawa, olelo aku oia i ke kane, Eia nei, kau e mai la no ka hoi ia`u ka weli o ka la hanau, a ke manao nei au e hoi i Koolau e hanau ai keia opu o`u. O k@ kumu nae o ko Koananai manao ana pela, o kona hona hoomanao ne ia Kanoeoalakai, kona puukalahala i na wa a pau.
No keia mea, na noho na`lii ia mau la e noonoo, no ka pono a me ka pono ole o ka hoi ana i Koolau. Ua koakoa ai ua alii a pau mai. W a mai no keia pilikia. Ua hele mai hoi o Waiehu a me Kawelowai kana wahine, no ka mea hoi, o Wailua no ko laua wahi noho, a he kaikunana no hoi oia no Kahala : a o ko Waiehu manao, o keia moopuna e hapai nei, o kana moopuna ia i manao ai, a ua maopopo e lilo ana no iaia ia moopuna, no ka mea, he koko hookahi. a heaha auanei ka mea e nele ai.
Mamuli o ke kuka ana a na`lii a me ua makaainnana, ua hooholo lakou no ka pono o ka hoi ana i Koolau. Nolaila, ma kahi a na mea pilikia e hele ai, malaila aku no na nea a pau e hele ai.
I ka hiki ana o ka huakai i Kahikikolo, ua makaukau na mea o ka halo ia Pueo, ua hoonaniia me na wehi o kuahiwi. ua ulua mai ke ala a ku ka paila i kai. Ia wa, na kokoke loa ka wa e hanau ai ua keiki koa nei, nolaila, hooholo iho la na`lii a me na mea a pau, e kii mua ia ke kahuna, oiai aia no oia ma Wainiha, iluna o Kilohana. I ka hiki ana aku no o ka elele, e kau ana no ka apu awa i ka waha o ua kahuna nei, a o kona kino mailuna a lalo, ua hele ia la a mahuna. Ia hookuu ana iho no i ka apu awa, puka koke no ka hua ninau a ua kahuna nei, Ka hua i ka umauma haina. Pane aku ka elele, I hoounaia mai nei au e kii mai ia oe, no ka pilikia o ke Aliiwahine Koananai, no ka mea, ua kokoke mai ka wa e hanau ai. Ninau mai ke kahuna, Ahia ae nei mahina o ka hapai ana? I aku ka elele, He i mai auanei kau e he pono, ua hala ka wa kupono no ka hanau ana e ikeia nei, a he keu wale iho nei paha keia, umi kumamamaha ae nei mahina i hala, a o ka hapa k@ia, nolaila, ua kau e ka weli i ke Aliiwahine a me na mea a pau, ke kamailio nei kana la ea, o ko`u manao, aia no i hope i ua pilikia la.
Kulou iho la ke kahuna (Kanoeoalakai) ilalo, a i ka ea ana ae, i mai la oia, Ke i mai ka apu awa a`u i inu ae nei, aohe pilikia, a o ke keiki, aohe kanaka maolli, aka, he ano akua, he koa, he kamaeu no Kauai nei, nolaila, aole au e hele pu aku ana me oe, no ka mea, hookahi pule i koe, alaila hanau, nolaila, e hpio oe a olelo aku i ke alii ia Kalalea, e hoomakaukau i keia mau mea a pau a`u e hahai aku nei ia oe, oia hoi, 1 E kii i ka wai a ka paoo, aia la i Nihoa, e lawe mai, aole me ka ipu a me ke poi, aka, me ka lau o ka uhi o Niihau, pa-e ka lau a maikai, piao a paa, alaila hoi mai. 2 E kii i ka wai o Kemanao, aole no me ka ipu a me ke poi, aka, me ka mauu makuekue, puolo a paa hoi mai. 3 E kii i ka wai a Kawelomahamahaia, aia la i Homaikawaa, aole me ka ipu, aka, me ka lau o ka hau. 4 E kii i ka wai kuau hoe i ka pali, aia la i Hoolulu, aole me ka ipu e lawe mai ai, aka, me ka lau o ka iwaiwa. Pau ae la na wai, eia ka mea i koe: 1 E kii i awahiwa, i Maiakini, me ke aa no a me ka lau, alaila hoi mai. 2 E kii i ka awa papa o Ko`uko`u, lawe mai me ke aa a me ka lau no. 3 E kii i ka awa mokihana aia i Hanapepe, lawe pu mai no me ke aa a me ka lau. 4 E kii i puawa papa eleele, me ke aa a me ka lau no, aia i Napali, iluna o ke awa uliuli.
Auhea oe, o keia mau mea a pau a`u i hahai aku nei ia oe, e hoopaanaau loa oe, o pau auanei i ka nalowale, a o ka pilikia no ia. I mai la o Pohakumalumalu, Ua paanaau loa ia`u na mea a pau au i hahai mai nei.
Eai hou no keia mau mea au e hoopaanaau ai; 1 I hookahi kauna pua hau, aia la i Kumukumu. 2 I hookahi kauna mokihana. 3 I hookahi kauna kilioopu, aia la iluna o Waialeale. 4 I hookahi kauna pua kaiaulu, aia la i Mana. A pau na moa i ka hahaiia, hoomaka hou mai la ke kahuna e ninau no na mea a pau ana i hahai mai ai, no ka paanaau a me ka ole. Heaha na mea mua a`u i hahai aku nei ia oe? Hoike mai la o Poeakumalumalu, a haule iho la kekahi, pane mai ke kahuna, Hewa oe. Pehea ka lua? Hahai mai la a haule kahi, pane hou no ke kahuna, Haule hou no oe.
(Aole i pau.)
Nu Maikai no Madagaseka.
E nana ma ka Palapala aina, ia Aferika, aia ia mokupuni o Madagaseka ina ka hikina hema He mokupuni nui ia, 1 000 mile ka loa, 300 mile ka laula ma kabi akea loa. Ua like ka nui me Beritania a oi ae paha. A ua manao ia, he mau miliona elua ekolu a eha paha kanaka. He lahui hoomanakii ia mamua, e like me Hawaii nei.
Ma ka mak. 1818 Ua hoounaia`ku na misionari Beritania maliala. Holo pono ua hana mamua. Nui na kula i hookumuia, nui na tausani haumana - he mau haneri i hookonoia iloko o ka Ekalesia.
Mai ka mak, 33, 34 35 36 ua hoomaka a ka hoomau ana. Ua kipa@ia na misionari, ua papaia ka haipule ana ia Iesu, me ka heluhelu ana i ka baibala. Ua pepehi ino ia ka poe i makau ole i ka malama ana ia Iesu. Nui ka poe i hooleiia iloko o na pali a make loa.
Malu nae ka haipule malu ana. Mahuahua hoi ka poe huli mai, 17 makahiki ka loihi o keia hoomau ana.
Ma ka mak 1852 pa pau ana o ka hoomaau nui. A mahope in@ holo hou na nisionari malaila, a hoomaka hou ina hana misionari.
Malaila mai ka holo pono hou ana o ka hana a ke Akua. Nui wale na kula na ekalesia, na luakini, na hoahanau, na kahu ekalesi maoli. He mau haneri tausani kanaka ka i huli mamuli o ka aoao Karistiano He mau hoahanau na`lii.
A, eia ka nu hou maikai. He ahahui ekalesia ma ke kau wahi ma waena. He halawai hapalua makahiki kona. Ma ka halawai iloko o Ianuari 1876 na ala mai ka manao e imi ikaika i na mea e pono ai ka hapa oia mokupuni e noho ana iloko o hoomana kii.
Ma ia halawai he mau ahi elua, no Ibasa ma ka aoao hema. Ua hele mai laua e imi i na kumu no ko laua aina naaupo loa.
No ko laua ikaika loa eloaa na kumu. Ua kukulu keia aha ekalesia i aha misionari a ua hoouna i ia elua misionari maoli ia Ibasa ka aina o keia mau alii.
Ma ka halawai mua o keia aha misionari mua ma Ian. 25, nui ka poe i akoakoa,o ua kane me na wahine.
Ku no kekahi hoahanau a hoike i ke ano o ka aoao hema kahi o keia mau alii elua, he pouli a naaupo loa. Ku hoi na misionari elua, a hoike i ke kumu o ko laua ae e hele ia aina naaupo, a noi aku i na hoahanau e pule mau no laua.
Mahope iho ma ke kauoha, hele na al i elua, me na misionari elua i ka halealii. A olelo ke kuhina nui. Eia na misionari elua a olua i makemake ai. Ke hoouna aku nei maua me ka Moiwahine, me na ekalesia ia laua nei e ao i ko oukou poe kanaka naaupo. He poe naaupo like kakou mamua he poe hoomanakii. A hiki mai ka olelo a ke Akua maanei, alaila, ike makou i ka hewa o keia mau mea a haalele; no ka mea, o ka olelo a ke akua oiaio, oia ka naauao io, oia hoi ka mea i oi aku i na mea apau.
Nolaila, e nana olua i keia mau misionari elua e hele pu ana me olua, a e ao ikaika, a e malama pono ia laua. Ina hoolohe olua me ko olua poe kanaka i ka laua ao ana, a hanai pono ia laua, alaila e hoopomaikaiia mai oukou, aka, ina hoolohe ole, a hana ino ia laua, alaila, e hoopai ia olua e au. Aka, o ko`u manao paa ia, e malama pono ana olua ia laua.
Alaila ku kekahi o laua, o Raiodo, a pane aku; E ka Haku makua. E paulele oe ia mana, a e hai aku i ka moiwahine, ua paa loa ko maua maano e ao ikaika, a e malama pono i na misionari, aole loa e pepehi na kanaka ia laua. Ina imi kekahi e p@pehi ia laua, e kaua no maua no laua, aole laua e kaua no laua iho; aole hoi laua e pololi, ka maua ai, ka laua no ia. Pela hoi ka olelo a Itrikora ka lua o na,lii e like me ka Raiodo. Alaila ku mai ke kahu ekalesia o Rom@ke, a olelo. Ke hoomaikai aku nei kakou i ke Akua maanei, ma ka h@lealii no ka hookoia o ka olelo a Iesu Mat 28:19,20. "E hele ae oukou e hoohaumana aku i na lahui kanaka apau."
A ke mahalo nei makou ia oe e ke kahi n@ nui. me ka moi wahine no na olelo maikai loa a olua.
Unuhiia mailoko mai o ka missionare Herald no Dec 1876 e. Hawaii