Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 53, 30 Kekemapa 1876 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MA KE KAUOHA.

 

O KA hoomanao ana i ka ia hanau o ka Mo@e, na kaa ia ma ke @a@ ia 31 o Dekemeba. E @e aka ana ka M@e i na wahine a pa@ o Honolulu @el Mak@ko o Hale Alii Iolani i ka ia i o Ianuari maw@aa o na hora 12 @ a me 2 P. M.

 

J.N.O. O Dom@

 

@ 21. 1876.

 

Koku@ Puuk@

 

O @ P@o Leta i makemakeia e ke Kanawai, e p@ an@ i na a@hau Poo Leta. I @ Sepatemaba 27, 1876, e lo@ ma ka @au ana i ke K@ Waiw@i.

 

J O CARTER, Ma@ Buke Nui

 

J@ 22@ 1@

 

@

 

@ i ke Alii Ka Moi ka @ i kela @

 

PAPA OLA

 

His Ex. J. Mott Smith; President;

 

His Ex. A. S. Hartwell.

 

PAPA HOOPAE LIMA HANA

 

His Ex. H. A. P. Carter,

 

H. R. H. W. P. Leleiohoku.

 

KOMISINA O NA AINA LEI ALII

 

His Ex. H. A. P. Carter,

 

His Ex. J. Mott Smith

 

NOTARI LEHULEHU NO OAHU

 

Wm. R. Castle, Esq.

 

Iolani Palace. Dec. 20, 1876.

 

EIA @A LALA O KA PAPA OLA.

 

His Ex. J. Mott Smith, President;

 

His Ex. A. S. Hartwell,

 

Hon. S. G. Wilder,

 

Dr. Robert McKibbin,

 

Dr. F. B. Hutchinson.

 

EIA NA LALA O KA PAPA HOOPAE LIMA HANA

 

His Ex. J. Mott Smith, President;

 

His Ex. H. A. P. Carter,

 

Hon. W. L. Green,

 

Hon. S. G. Wilder,

 

Hon. W. J. Smith,

 

H. R. H. W. P. Leleiohoku.

 

J. MOTT SMITH, Kuhina Kalalalua.

 

Keena Kalaiaina, Dec. 20, 1876.

 

@789

 

Ua hookohu ponola ka poe nona na inoa ma@alo iho, i mau Agena no ka haolaio ana i na palapala kepa, i ku@ke ai me na hooko ana o ke Kanawai, e hoo@ ai i ka pauku i a me ka @, o ke kanawai i hoomanaia e ka pauku 1417 o ke K@v@a, i apono@a i Iulai 20, 1872, a i aponoia @ho nei i Sepatemaba 25, 187@:

 

Dec 1 – W C Lane ......... Kaolauloa, Oahu.

 

Dec 1@ - S N Emerson ......... Waialua, “

 

Dec 1@ - Kia Nahaolelua......... Lanaina, Maui, ma kalu@ o D. Ma@opili i wa@ho@al.

 

J MOTT SMITH, Kuhina Kalaiaina.

 

Keena Kalalaina, Dec. 18, 1876.

 

786@ts

 

No ke Kuai – I ka la Ponono, Ianuari 20. 1877, ma ka hora 12 awakea, ma Aliiolani Hale, e kuai kudalaia ai kela m@u aina malaio iho:

 

He aina 2 eka a oi aku paha a emi mai paha, e huli la ke alo i kahakai o Waikiki, Oahu, a ua poai la ua pa la e @ pu aina o His Ex. W. L. Moehonua a me Mr. Henry @les. Kumukuai e koho ai mai ka $200 aku.

 

A ma ia wahi hookahi no, e kuai kudalaia aku ai ka hoolimalima no 8 makahiki o Kamalumalo, ma ka mokupuni o Kauai i o ua al@a la, ua poa@a kekahi aoao e “Kea. lia.” a ma kekahi aoao ma Anahola, nona na eka he 2400 a oi aku a e@ mai paha. Uku hoolimalima e koho aku ai, he $200 no ka makahiki.

 

J MOTT SMITH.

 

Kuhina Kalaiaina.

 

Keena Kalalaina, Dec 19, 1876.

 

786 3t

 

AHA HIMENI HUI!

 

ME NA

 

Hoikeike Kii Tabalo Nani.

 

E haawi ia ana

 

Ma ka Hale Keaka Roiala

 

[Hale Keuku Nika.]

 

I KE AHIAHI O KA POAONO AE NEI, DEK. 30

 

O na loaa a pau, no ke kokua ana i ka Ahahui Hoola Lahui o Kawaiahao.

 

E weheia ana na puka i ka hora 7. P. M., a e hoomaka i ka hora 7½.

 

UKU KOMO:

 

He Hookahi Dala no na wahi a pau o ka hale!

 

KUOKOA BUKE XVI.

 

Huro no ka Makahiki 1877!

 

HE MAKANA HIWAHIWA!

 

KE KII o ka Makua Alii M. Kekuanaoa, ka Imilani o Hawaii nei, ke paiia nei kona kii hoolele-aka, e hanaia ana a olinolino me he Hoku Loa la o ke kakahiaka o ka makahiki hou, a haawi makana wale ia aku i ka poe lawe KUOKOA e hookaa e ana i kinohi i ka uku pepa no ka makahiki, oia

 

ELUA DALA WALE NO!

 

Ke mau nei no paha ka makamaka o na hoomanao ana o oukou no Mataio Kekuanaoa, ke Kiaaina Alii o Oahu, ka hoahele o na Moi na Kamehameha I, II a me III, a imi haku hoi o na Moi na Kamehameha IV a me V. Ka Makua o ka poe aloha aina a pukaua iakika o ke aupuni. A i ka wa i hoihoiia mai ai ka Hae Hawaii e Adimarala Tamakii iaia i popo ia ai ka Hae Hawaii a hilinai i a aku nana e huki hou i ka Hae a hoo pulelo ae i ka welelau makani kohaihai o ko kakou mau pukoa nani.

 

E ala mai oukou e lawe i kona kii i mea malama na oukou.

 

E HOOLOHE! – Aole e hoouna ia kekahi kii i kekahi luna nupepa a lawe pepa paha, ina he aie kona no ka makahiki mua.

 

LEI MAE OLE UA HALA. – I ka po a ao ae ka la 21 o Dekemaba, ma Laie-maloo, make o Mehula k., he keiki lei kau a papahi na pokii o kona makuahine. He mea nui oia nana, a kiiia mai la e na lima menemene ole o ka make; he 9 makahiki o kona ola ana, a hoi aku la i ka aoao mau o ka honua. He wela me ke anu ka mai i make ai. A ke uwe nei kona kupunahine Kahanupaa ia ia, a me ka hana@ muli o ka makuahine, a keiki hanai hoi nana, no ka wa heu ole. Aole ka hoi he lei nani i ka la o ka poino, ua lilo aku la.

 

J. L. K. KEALAKUHILIMA.

 

Ka Nupepa Kuokoa

 

ME

 

Ke Au Okoa

 

I HUIIA

 

Published every Saturday, $2 a year

 

HONOLULU, DEKEMABA 30, 1876.

 

APOPO KA LA 31 O DEKEMABA, oia no ka piha ana o na makahiki he kanahakum@malua o ke’lii ka Moiwahine Kapiolani, no ka mea na hanauia oia i ka la 31 o Dekemaba 1834, a o ka ekolu hoi ia o na makahiki o kona noho hanohano ana ma ke ano Moiwahine. A no ke kaa ana o kona la hanau ma ka la Sabati, ua hoopaneeia ke kulaia ana a i ka Poakahi ae, Ianuari 1877. E ike aku ana oia maloko o kona Hale Alii i na wahine a pau o kona aupuni e hele mai ana e ike ia ia, mawaena o na hora 12 awakea a me 2 auina la. E hooloihiia kona mau la ma keia honua.

 

MANAO PAIPAI

 

Ke pau nei keia makahiki, nolaila, ke paipai ikaika aku nei makou i ka poe a pau he ma@ lihi ko lakou i ko ke Kuokoa helu, e hookaa e mai lakou ia makou, a e hookuu laelae i ka makahiki hou, e komo aku kakou a e lawe i ka nupepa me ka a@e ole i kona ola. Ua ike no oukou, aole holo ka moku ke nele na lako, aole hoi e holo ka pepa, ke ole e uku pono ia kona mau lilo hewahewa, a oukou paha e kuhihewa mai nei he hana ike keia; aole. He hana nui keia. Nolaila, e hookaa mai.

 

Ka Kakou Punahele.

 

Eia kakou ma ke ahiahi @ ka pau ana o keia makahiki 1876, a me keia helu o ko kakou punahele, e pau ai ka Buke XV, oia hoi ka puni ana o kona mau makahiki he umikamamalima o ke kaapuni ana; i na kauhale, na pupupu, na kualono a me na wahi a pau a ke kanaka Hawaii i hookipa ai iaia. Ke hookuu aku nei makou iaia me ka manao enemi ole i kela a me keia hoakanaka hooahi ma kona ano he nupepa. Ua ike no makou, he mau enemi pili kino kekahi, aka, ke pahola aku nei makou i ka lima akau o ke aloha oiaio ia lakou a pau, ina eia lakou mawaena o ka ohana waihooluu hookahi a ano e ae paha. Ua pai iho makou i ka makahiki e pau nei i ka heluna he 3280, a ua lawe ia lakou a pau e ka poe ake nui i ka ai a ka @aauao, oia na olelo akamai, na manao hohonu, n a kukulu manao @aa@ao, na nu hou o na ano a pau a me ia mea aku ia mea aku i hookomoia iloko o kona kino a hanaiia aku na kona mau tausani poe heluhelu. O na mea ano nui a me na mea pohihihi o ka makahiki 1876, ua haawi wale ia aku maloko o kona mau kolamu, me ke koi ole aku i ona mau auhau pakui. Hookahi wale no a makou mea nui iloko o ko makou kuono, oia ke kaikai ae i ke kanaka Hawaii a kaulike ia ia ma ke kulana hookahi me kona hoa ili keokeo, ma ke kaana ana i na mea a pau e pomaikai ai. He makahiki ano nui keia maloko o ka moolelo o Hawaii nei, a he hoopiha pepa wale paha ina e helu papa hou ia aku ana na mea i hoike mua ia aku ia oukou. Ma keia hooki a@a, ke haawi aku nei makou i ka hoomaikai ia oukou a pau,

 

ALOHA MAKAHIKI HOU OUKOU A PAU.

 

KA LA KARISIMASA MA HONOLULU.

 

Ua lawe loa ia mai ka hoomaa ana ’ku ia kakou Hawaii e malama i keia la hemolele ina hoi he oiaio o ka la io ia o ka Huku i hanau mai ai ma ke kino iloko o keia ao, mamuli o ka maa o na kanaka o na aupuni naanao e noho nei mawaena o kakou ma ko lakou mau aina iho, oia na kanaka o Europa. He la keia i hoopaapaa nuiia ka oiaio a me ka ole. Aka, oiai makou e manaoio an@, ua hanauia ka Hoola iloko o keia ao, aole makou e hoahewa ina e malama ia kekahi la o ka makahiki i la e hoomanao ai no Kona hanau ana mai, aole me ka hooiaio maoli ana, o ka la io maoli ia Ona i hanau ai a i ikeia ai e na kahuhipa ma ke kula, he hoole loa makou ia mea.

 

NA HIKI MUA O KA LA.

 

He mau la mamua ae o ka hoea io ana mei o ka la 25 o Dekemaba, ka la hoi a kakou e kapa aku nei, oia ka la Karisimasa, ua hoomakaukau e ae ka hapa nui o na ohana haole, a he hapa loa na ohana Hawaii i ke kuai ana i na mea makana na ko lakou mau kamalii, na hoaloha a me na makamaka, i mau mea na lakou e manawalea aku ai ma ia la. O keia mau makane, na kuai maoliia mai na hale kuai buke mai, na hale kuai lole, mei na hale kudale mai, a me he mea la, ua han@ m@olina iho kekahi mau mea makana e na lima molowa ole o na wahine a me na kaikamahine. Ua nui na dala i houliloia ma Honolulu no keia mau makana.

 

Ma ke kakahiaka Sabati, la 24 maloko o ke Kula Sabati o Kawaiahao, ua hoomak@ ia ka wehe ana o na hipu@ makana mai kekahi kemu kula Sabati mai a i k@ona mau hauma@ o kan@ papa p@noi. Ma ne buke kumakuai @ ka makanaia ana. A @ lohe pu mai no hoi makuu, ua kukai aka o@ haumana i kele mau makana me kekahi paa e ho@hiehie ai i ka palule. Ma keia hana ana, na kokai like ia ka hilinaiia o na aoao elua. A ke puena ae nei makou, e hoomania ko lakou mau hipuu o ka noho lokahi like ana.

 

Ma ka hora pule o Polelewa o keia la Sabati, ua malam@ia he anaina hoomaua himeni me @a olelo kupono no ai la. Ma ka luakini o Kawaiahao, na malamaia he naiolelo no na mea pili i ka h@nau ana o ka Haku. Ma ka luaikiui o Roma, ua malama ia no hoi na ha@a kupono no ia la. A i ka pau ana o ke a@i@a pule, ua malama ke alii ka Moi i ana@na hoola lahui mailoko ae o ia aoao hoom@na. Ua lohe mai makou, ua kukolu io ia he ah@hui o ia ano m@laila  me ka Moiwahine Kapiolani ma kona p@o.

 

KA OLIOLI KARISIMASA MUA.

 

Mamua @e o ke aumoe o ka po Sabati, ua akoakoa ae ua poe paahana o ka Hale Pai Palap@le Koukoa a me ko lakou poe paada ulele @na meta@a o ia oihana hookahi o ka Hale Pai Palapala P. C. Advertiser me kahi poe i konuia ma “Keelohilani Hale,” oia hoi ka home olu o ka Luna Hana o ka Hale Pai Nupepa Kuokoa. A i ka moku ana o ka p!wa, ua kukaiia na aloha olioli Karisimasu mawae@a o ka poe a pau e lu@na ana, alaila, ua konoia na mea a pau e luakaha iho ma ka papaaina moku-pawa i hoomakaukau i@ e na pa@hana o ka Hale Pai Kuokoa. Ua ai a maona, ua ino a kena, alaila, ua hoonauea mai na keiki o @ Hale Pai nei i ka lakou mau mele, i kokua ia mai e kekahi poe e @e o ia poai anu. Ua hoohalaia ka wanano me keia mau luana olioli leo ana a hiki i ka wa i haukawewe mai ai na keiki o ka “Ahahui Kawaihau” i ka lakou mau hokeo kani, hoolohe aku aohe lea mai o kanamai. Pela iho la na keiki o ka Hale Pai Kuokoa i hoohala ai i ko lakou kakahi@ka Karisimasa a hookuu wale i ka wehewehe ana o kai ao. Ke mahalo nei makou i ka maikai o keia malama ana, aole ma ke a@o pilikan@ ia makou iwi hilo iho, aka o ka hookani hookahi uo ia a ka poe i ko@oia.

 

PAIKAU KOA.

 

I ka hora 10 Kakahiaku, ua puka ae ku Puali Kua Pualu Haku Ponoi, malalo o kealukai ana a ke Allia ka Moi, a hele paikau aku la i Kulaokahua, kahi a lakou i hoohala iho ai i ka paikau a hiki wale i ka aluna ahiahi, alaila hoi aui mai ana.

 

AHAAINA KULA SABATI

 

Ma ka hora 1 auina la o ka Poakahi, ua noho iho na kamalii Kula Sabati o K@wai a@ao maluna o ka mauu manieme maikai o ka p@ o ka Moi Lunalilo ma Waikiki, a ai iho la i na mea ai i hoomakaukauia e ko lakou Kahu. Ua hoohanhano loa ia na kamalii, mamuli o ka hiki kino ana aku o Ka Mea Kiekie ke Alii Liliu Kamakaeha. A pau ka paina ana, alaila, ua paani iho kekahi poe ma ne puani kupono a hookuu wale i ke ahiahi.

 

NA KAHIKO E AE.

 

I ke kakahiaka @ua ae o keia la, ua ikeia aku na huini o nu kia o ka moku kaua Beritania Fantmoe, ua kahikoia me na liko o ka uka waokele. Ua walama ae no ka Ekalesia Enelani, he mau anaina haipule @a ia la.

 

NA HOKAE O KA PO.

 

Ua Iohe mai makou, ua hookulikuli ae kekahi poe kamalii ma na ipuka hale o kekahi poe me na leo mele imeni, a ua hookulalaia kekahi poe. Ma kekahi pa o Honolulu nei, ma ka po mamua iho o ke Karitimasa, ua komohia lakou e na hehena, a ua pau lakou i ka hookupu aku@ ke aupuni.

 

Na Nu Hou Kuloko.

 

Ua hooholo ia ae nei ka moku Mille Morris ma na awa o Oahu nei, a ke minamina loa la na kanaka o Molokai i ko lakou wahi mahimahi.

 

Ua lohe mai makou, i ka wa e ku mai ai ka moku kuna C. M. Ward mai na aina lepo manu mai, e makemakeia ana i mau kanaka hou i kanalima a kanaono paha.

 

No ke kupinai o na la kulaia iloko o keia mau hebedoma hope o ka makahiki ua ano ulolohi iki ka puka ana o ko kakou Kilohana a kaa loa mai i keia hora awakea.

 

E malama ana ke Kula Sabati nui o Kawaiahao a me kona mau Kula Sabati apana i ko lakou huina hapaha, maloko o ka luakini o Kawaiahao, i ka hora 10½ kakahiaka. E kapaeia ana ka haiolelo mau, e like me ka maa.

 

Ma ka pepa o keia la e puka aku nei, e loaa ai i ko makou poe heluhelu ka ka papa kuhikuhi manawa holo o Kilauea, no ka hapaha mua o ka makahiki 1877 e hiki mai ana.

 

Ma ke kauoha a ka Peresidena o ka Ahahui Hoola Lahni o Kanmakapili. Ke kono ia aku nei na lala a pau o ia Ahahui a me ka poe makemake e hoola i keia lahui, e hele mai ma ka luakini o Kaumakapili ma ka horn 3 P. M. o ka la Sabati la 31 o Dek 1876 me na kenikeni.

 

 

 

Ua Lawe ae nei o L. Makale Esq., i kona keena loio maluna ae o ka hale kuai kamaa o Mr. Richardson, makai iho o ke keena o S. B. Dole Esq. E ikeia kana olelo hoolaha mawaena o na koiamu olelo hoolaha.

 

Ua wehe ae nei o J. M. Davidson Esq., i elua ona mau keena oihana. He okoa ko na haole, a he okoa ko na kanaka. Aia maluna ae o ka hale kuai buke o H. M. Win@ e loaa ai.

 

ALEMANAKA HAOLE – Ua ike iho makou i ka elua o na hale pai palapala elua i ke pai ana i ka Alemaneka haole, a na puka e ae i ke ahiahi Poalima o ka hepedoma i hala. Nani na hoohiehie ana i ka nana iho.

 

Ua haule iho ke k@aua koikoi i ke kakahiaka nui Poalua a me he mea la, ua @awa ia kuaua no ka hooma-n ana i ka lepo papaa la. A ina he kuana puni ia ina la, ua pomaikai like kakou.

 

KA MOKUAHI PELE. – Ua hooki iho nei keia mokuahi imi loaa o ke aupuni i kana hana he kolo moku iloko nei o ke awa, a ke hoomakaukania nei oia e hukiia i uka nei o Ainahou e kapili hou ia ai a paa, alaila, hooku@ hou iloko o ke kai ma kana hana i kamaaina mau i ka ikeia.

 

Ua lohe mai makou, e holo ana ke Alii Likelike ma ka mokuahi mau o Ianuari ae nei, no “Kona kai opua i ka lai,” me ka manao, malaila oia e hoomanao ai i kona la hanau. Ke poloai ae nei makou e hooloihiia kona mau la, a e hookawowo ia na pua alii mai iaia mai.

 

E hele oukou i ka nana mele a me na a@aina kahiko i ka Hale Keaka Nika i keia po, oiai o na loaa o ia po, e hookaawale ia ana no ka pomaikai o ka Ahahui Hoola Lahui o Kawaiahao. He mau alii hanau o ka aina ka poe nana e hapai nei i keia hana. Nolaila, e hoike ko lakou mau makaainana e hilinai i ka lakou mau alakai kino maoli ana.

 

Ke haupu wale mai nei makou, me he mea la, o ka moku mua nana e lawe mai na lono mea hou mai ka hikina mai, oia no ka moku kuna Bonanza. Ina pela, e ku mai ana ia i keia pule ae, a e loaa no na mea hou o ko makou papaaina no ko makou poe heluheln ma ka helu mua o ke Kuokoa no 1877!

 

Ma ka Poakahi oia ka la 1 o Ianuari 1877, e haawi ana ka Ahahui Opiopio Imi Pono Karistiano o Kawaiahao, he mau haiolelo, ma ka hora 10 ma ka luakini o Kawaiahao, mahope o na hana he wahi paina uuku, a ke kono aku nei makou i ka lokomaikai o ka lehulehu e naue ae malaila e ike ai i na hana oia la.

 

M. MAHELONA.

 

KA MOKU SANABIMA, (Sunbeam). – I ke ahiahi Poakolu iho nei, ua ku mai keia mokuahi Beritania holo hookahakaha i Honolulu nei mai Valaparaiso, Tahiti a me Hilo mai. He moku holo lealea keia no kekahi o na kaukau alii ona miliona, a oia hookahi no ka ukana a me kona ohana e hele makaikai nei.

 

HOOKAHI PUUWAI. – Ma ke ahiahi moleulehu loa o ke Sabati i hala, ma Leleo Honolulu nei, ua hoohui ia e ka Rev. M. Kuaea o Hanale De Fries me Miss Emma Kanoa, ka hanau mua a Rev. J. W. Kanoa e noho mai la i na aina Pegana. Ke mahalo nei makou i keia hana maemae nui wale he mare, a ke lana ko makou manao e noho laua ma ka hemolele o ka berita.

 

KA AHAHUI HONOLULU DALA BANEKO HAWAII. – Ua makemakeia ka poe a pau i kakau ia ka poe a pau i kakau inoa malalo o ke Kumukanawai o keia Ahahui maluna, e hele nui ae ma ke keena kula o ka luakini o Kaumakapili i ka hora 10 o kakahiaka o ka Poakahi e hiki mai ana, Inauari 1, 1877, no ka hookaa ana i na mahele i kakau inoa. E eleu ae oukou!

 

HE MAU HEANA EWALU. – Ma ka Palau oki alanui inehinei ma Kapiolani Paka, ma Waikiki; ua hueia e ka ihu o ka Palau he ewalu mau kino make kahiko loa ma kahi hookahi, me na lako lawaia, he mau leho, a me kekahi mau mea e iho. Pela mai o Mr. Hookaea kekahi o na Eneginia hana alanui o ua pa nani la.

 

NA HIKIMUA. – Ua komo mai o J. Kahauolono o Ewa, Oahu, a me Moo o Kakaako, Honolulu, a me R. P. Kuikahi o Kamakua i Hawaii, maloko o ka papa hanohano o ke Kuokoa o ka poe i hookaa mua. E mahaloia lakou no keia eleu nui, a pela ananei lakou e hahaiia ai e ka pomaikai a me ka holomua.

 

NA AHAHUI KINI-POPO. – I ka Poakol@ iho nei, ua holo aku na keiki eiwa o ka Ahahui Athletes o Honolulu nei, e hookuku me na keiki kinipopop o Wailuku, mamuli o ka lakou kono ana mai nei. O ka Ahahui Athlete ka hui oi aku o ke kaulana i ke akamai ma keia mea he hopuhopu popo, a me ka paa rula; he oi ko lakou maalea i ko na Popoki, a ua anai ia iho nei na Hui kinipopo o Honolulu nei a paki liilii e keia poe. A ke lana nei ko makou manao, e pua ana ka uwahi, a na poe keiki la i ke one o Kahulini; a e hoi nui mai auanei me ka hauoli. “O ka eleu no e na hoa, ka mea e lilo pio mai ai na hoa paio a me ke kahua mokomoko.”

 

Ua hookohuia o W. R. Kakela opio i L@na Hooiaio Palapala no ka apana o Honolulu nei, a ua lawe ae nei oia i ke Keena i noho ia iho nei e A. S. Hartwell Esq. i keena loio nona me ka hui pa ana i keia hana hou. Malaila oia e loaa ai i kona mau makamaka Hawaii a pau i koumaha i na pilikia a ke kanawai. Nana no e hoomaha aku ia lakou.

 

HE MEA HILAUILA! – O ka uku anei a ai ke keiki e haawi aku ai i kona makuakane no kona poho o ka luhi ana: o ka hopu aku i ka makua a kuikui iho me ka lima ikaika! Aloha wale ka elemakule! Ua kipakuia ua keiki la ke pipili wale aku la no me ka wahine. E na keiki Hawaii, e uku pono oe i na poho o ka makua ia oe, aole o ka hoolilo aku i hoa paio, he mea hilahila loa ia. E hoolohe i keia.

 

HE MOOLELO HOU. – Ma ka soao mua o ko kakou pepa o keia la, e loaa ai ia ou kou he moolelo hou no ke Kuokoa, i ka kauia e G. M. Keone, ka haiolelo o Auahola, Kauai. O kekahi keia o na moolelo maikai loa o Hawaii nei, a ke lana nei ko makou manao e maemae ana ia moolelo, a e heluhelu hoi ka poe nui a me ka poe liilii me ko keakea ole ia.

 

KO KAKOU KENETURIA. – Ke ninau mai nei kekahi mau Hawaii naauao ia makou : “E malama ana anei kakou i ka puni ana o ko kakou keneturia mai ka wa mai i ike ia ai o Hawaii nei e Kapena Kuke?” Ua laweia keia hana imua o ka Ahaolelo i hoopaanee iho nei, aka, aohe nae he mea a lawelawe ia, a hookuu wale ia no ua Ahaolelo la. He hoike keia i ok kakou @lolohi i ka nee ana imua.

 

E HOOLOHE PONO ! – Ke makemake ne makou, e lohe na pue makemake lawe Kuokoa a pau, aole no hoounaia kekahi nupepa ma ka owili pakahi, ina hookahi dala wale no i hookaaia mai. Aia no ka hoounaia a hookaa pau i na dala elua. I@a i na luna e kii aku ai i nupepa, alaila, ua hiki no ia oukou ke hookaa e like me ko oukou makemake, ina paha he hookahi dala, a ina paha elua dala. E hoolohe i keia i pololei ai.

 

WAHINEA MAHUKA. – I ke ahiahi Poakolu iho nei, oiai ke Kilauea e nee ana mai kona uapo aku, aia hoi, e lele mai ana kekahi wahine loihi mailuna mai o ka moku a holo iuka nei, a hoi aku la ke kane oia wale no maluna o ke Kilauea. O ke kii ana mai nei no ia a ke kane mare e hoi aka, ua nanea nae ka wahine i ka ai pua lehua. Nolaila, pehea la auauei ke kanawai mare? E hehi mau ia anei malalo o na kapuai o ka mea kolohe.

 

NA KOMITE HOOLA LAHUI. – Ua ike iho makou, he lehulehu wale na auna Komite o na Ahahui Hoola Lahni o keia kulanakauhale e komo kauhale nei ma ke ano ninau i ka noho ana o na ohana p@pilikia i loaa ole na lapaau ana a me ke noi ana i na kokou, mai ka poe mai e makemake ana i keia hana ano nui a ka Moi e hookaulana aku ai i kona inoa no ka pomaikai o ka hoomau ana i ka lahui Hawaii. Ke kalokalo e ae nei makou e hahaiia kea hana e ka holomua, a e hoolehulehuia na mamo Hawaii e like me ke one o kahakai a me na hoku o ka lani.

 

AUAU KAI – Ua lohe mai makou, i ka moku kuna Ka Moi e hoopuk@ ana i ka Poaono aku nei i hala no ka holo ana i Ka hului, aia hoi, o kekahi o kona mau ohoa wahine, he mea i luluia “e ka wai a wa n@ulu,” ua lele kawa mai oia mai ka palekai mai, a kuho iho la iloko o ke kai, hoomaka mai la e au i uka nei, mai pomo paha kona ola ina aole he waapa e laua koke aku ana a kokoa iaia. O ke kumu o @eia wahine i hoolilo ai iaia iho i olulo, oiai o kana mea aloha ma ke kuono, ua haalele mai iaia, a ua hoomaemae iaia iho a mare i wahine maikai e lea ai kulou a ka lawaia i ka malie. Naauauwa naaupo hoi keia a manao ole i ke ola nui nei. E kukulu anei kakou i hale hoopololei no keia poe?

 

            He kukulu hua kepau

            Ua hala i ke ala hoi ole mai.

 

Oia o Kamohai, he hoonoho hua kepau kahiko mai ka wa mai o ka Hale Pai Palapala i Kawaiahao a kihi i ka wa e paonioni ana ka Hoku o ka Pakipika me ko kakou Kilohana Pookela. Ma ka maka lua kepau oia e hoonoho ai mai ka wa uuku mai o na wahi lima hana no keia pepa a hiki i ka lanakila loa ana o kana nupepa i hoomanawanui ai. I keia mau la hope mai nei, ua hoomana oia mai ka hoonoho hua kepau, a ua hoi i Waimanalo e hookuu ai i ka luhi. I ka wa i hoomakaukauia iho nei ke Ao Heluhelu hou e hoonohoia, na kauohaia oia, aka no ke ano hopohopo o kona ike, ua waiho mai I keia Poalua aku nei, na hookuu k na luhi ma keia kulanakanhale, a ua hoi e hoohiki i ka pahu hopu o keia ola ana Aloha ino oia!

 

Halawai Makaainana o ka Apana o Lahaina, Maui.

 

E KA NUPEPA KUOKOA K ; Aloha oe: -

 

Ma ka la 20 i hala aenei, ua akoakoa ae na makaainana o ka Malu Ulu o Lele i ka lai o Hawola ma ka Hale Hookolokolo, e like me ia i hoolahaia.

 

I ka hiki pono ana ae i ka hora 10, ua pih@ pono ae ka rumi, i na kamaainana, ua hele a lehau o loko, oiai ke anaina e lai malie ana, aia hoi, komo palanehe ole mai la na Mes Hanohano His Ex. Jno. M. Kapena, a me His Ex. William L. Moehonua, Kiaaina hou o Maui. Ia manawa, ua haawi mai la o Jno. M. Kapena i keia mau olelo pokole imua o ke anaina me na huaolelo moakaka aloha oukou. Aloha kakou. Aole mea mokumokuahua e ae iwaena o ko oukou noho ana, o keia mau huaolelo wale no, aloha kakou. Oiai au e kaawale ana mai na one aloha aku o Kama nei, kahi a kakou i noho aloha pu ai i na la i hala aenei, no ka mea, ua ike no an ia oukou, ua bilinai mai oukou i kau mau alakai ana, nolaila, ua lilo ia i mea @ e hoomanao mau ai.

 

A ke paipai aku nei au ia oukou e hoomau i na hana maikai kakou i hana ai. A e hooikaika pu hoi e kokou i hana ai. A e hooikaika pu hoi e kokua i ka makia o ko ka Moi aupuni, oia ka hooulu lahui. Aloha oukou.

 

He nui aku na mea i koe o keia haiolelo, aole i loaa mai i ka mea kakau ke kope pololei.

 

I ka pau ana o keia haiolelo, ua ku mai a ka Lunakanawai Abr. Fornauder a heluhelu mai la i ka palapala hookohu o ke Kiaaina hou Ia manawa, ua huki ia ae la ka hae nui o ke aupuni, e like me ke kauoha a ka Moi, e hoike mai ana o William L. Moehonua ke Kiaaina o na Hono o Piilani. Ma hope iho o ka pau ana o ka heluhelu ia ana o ka palapala hookohu, ua haiolelo mai la ke Kiaaina hou imua o ke anai@a, penei :

 

E na keonimana : - Mamuli o ka lokomaikai o ke Alii ka Moi Kalakaua, na hookohu mai oia ia’u e noho Kiaaina ma keia okana, ma kahi i hakahaka iho nei, mamuli o ka hoonohoia ana’ku o ke Kiaaina Kapena i Kuhina Waiwai. A oiai au e hoomaka aku ana ma kahi e ili mai ana ka hanohano ia’u e malama, a ua olioli nui au i ka hui ana me oukou, na makaainana o ka Moi ma keia okaua i keia la, e kamailio iki, a e launa pu me ka poe a ke au o ka manawa i kono mai nei ia’u, o ko’u mau makamaka ia e noho aku ai ma keia mua aku.

 

Ua maopopo ia’u, aole he oihana nuku ka oihana Kiaaina, ke amkaala ka mea ma ia wahi, i na hana hiki ia ia ma kona kulana ke hana, a kokua aku no ka pono a me ka pomaikai, a me ka holomua o ka poe a pau e noho nei ma na Mokupunni o Maui nei. He oiaio, ua mama ae ok’u komo ana aku ma kahi o ko’u mua i haalele iho la. Oiai, mamuli o kona noiau, ua waele mua aku nei oia i na pohihihi, a me na hemahema o keia oihana. A mamuli hoi o kana alakai noiau ana, me ua hana aloha, mawaena o oukou, nolaila, ua lana ko’u manao “ua maikai ke kahua,” a kona hope nei e hahai aku ai, ke noho pu aku kakou.

 

He nui na makahiki i hala aenei a’u i haalele iho ai i ka hookamaaina ana no Lahaina nei, a iloko o ia wa, ua kamaaina au me ko na pea elua, o ka aina anei. A ua launa mau hoi au me kekahi poe o oukou ma ko’u wahi noho, a hiki mai nei i keia wa, he mau loli ano nui kai kaalo nenei. Ua make aku ka hapa nui o na makamaka o ia au, a he kakaikahi o ia poe a’u e ike aku nei iwaena o oukou i keia anaina. Aka, aole o’u hopohopo, no ko’u ano malihini i kekahi poe o oukou, ua lana no ka manao e maikai ana ko kakou noho pu ana’ku, e like me ko’u hilinai ana, i ka maikai, a me ka maluhia o ka onkou mau hana. A me ko oukou lokomaikai hoi i ko oukou Kiaaina opio, plea au e hilinai ai maluna o oukou, e hahai ana no oukou i ke alanui a oukou i kamaaina ai i pono ai kakou a pau.

 

E na keonimana : - I ka hoopau ana o keia, ke haawi aku nei au i ko’u mahalo nui i ko oukou akoakoa ana mai, e ike me ko oukou makua aloha i haalele mai ne ia oukou, nolaila paha keia mau lalani “Haalele i Puna” a e lawe pu hoi me ka oukou malihini nei, a ke nonoi aku nei au i ko oukou lokomaikai, e hooko aku i na hana a pau e pili ana i ka oihana Kiaaina o na Mokupuni o Kama, oiai, o ka lokahi ka mea e ulu ai@ a e pii ai ko kakou mau pono a pau.

 

A ke haawi aku nei au i ko’u mahalo, ko’u mua ke Kiaaina opio Kapena, ka mea a oukou i hooipo pu ai a aloha, me kuu ake nui e like ka’u malama ana me kana mau hana ka maikai, malia o ili wale iho ka hunahuna aloha a oukou e aloha ai nona maluna iho o nei kanaka. Aloha oukou.

 

I ka pau ana o ka haiolelo a ke Kiaaina Moehnua, ua koho ia o M. Makalua i lunahoomalu, a o John W. Kalua i kakauolelo. Ua hoomau ia ke anaina me ka maluhia, a ua kohoia kekahi komite e pane aku i ka haialelo a ke Kiaaina i pau, a me kona hope i pani iho ma kahi i hakahaka. Kohoia o Abr Fornander, M. Makalua, John W. Kalua, Rev. A. Palu, S. Kamoahaku, a eia iho ka olelo pane a ke komite ma ka inoa o na makaainana a ka apana o Lahina.

 

I ko makou makua Kiaaina William L Moehonua, Aloha oe : - O makou, a ma ka inoa o na makaainana aloha o ka apana o Lahaina, ke haawi aku nei makou i na welina aloha ia oe.

 

He oiaio, o ke kulana au e noho mai ne, kahi hoi a kau mua, His Ex. Juno. M. Kapena i hookiekieia ae la i Kuhina no ko ka