Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 43, 21 ʻOkakopa 1876 — Na Kanawai o 1876. [ARTICLE]

Na Kanawai o 1876.

HE KAXAVVAt | E hoomalu ai a e hoomauuaun» o'e ai ; hoi i ua uiu laau a lue ua iam o.ka,Qahele- | hele. No ka mea hoi, iia &kaka lea 6ka hoo- ; pau wj»le una lua ulu han o kekah» ama, j he mra la e hooemi ioa ai i k.i wai ; nniuila j E Kooholoi(i ēku Moi ame ka Maie Ahao- | leb o Ho Hawaii Pae Ait.4 i akoaioa »lo- j ko o ka Ah>ole!o Kau Kanawoi oke Aupuwi : Pauku I Ma keia ua kuuohaia ke Ku- , hina {vaiaiaioa e hooktuw«tle a e hoomalu : ika poio'i oke komo wulo un* o ui holo-> holooa, a kouio hev?a e ue paba, i ua aioa j ulu luau oke aupuui, kahi a ia Kuhioa i ; luanuo ui uu pouo ke malumi ia no ua wai j mapuua, a me ue laau kupono ke kalaiia, | me oa laau hua, a iaau wuiwai eae paha. ; Pauku 2. I uiea e huoko ia ai uu olelo | 0 keia kaimw ii, u;> haawi ia ka inaua i ke > Kuhiua Kaluiaina e hooooho a e huokohu ; aku i kekuhi kanaka kupono i kuhu uo na ; ulu luuu a me ua iauu o ka uaheleueie, na- j uu e hooko, mumuli o ke kuuoūa uuu o ke ; Kuhioa, i uu rula i kau la no ka ho noalu | uaa a me ka hoomiu aua o ua muu aiua i uiu ioau ia i haokuuwaie ia. Nu na Kahu nei no e kukula a e malama i na pa a me | u i mea pale hoivhoh ua a puu e pono ui no! Ka h o uulu uua i ui uiau aiuu lu, Naoa uo, ! a mulaio o ke kauoha a ke Kuhiua e keua | e Lopu i ua me* a pau e; komo hewa aua ! muluna o ii mau uiua, a mu iieia ua kuuo- | ha \i oa makai u pau o ua apuna kuhi e | waiho auu Oa mau biuu uei, e kokua &ku i | ke kahu o na ulu lauu, e hooko pono la na j knuoha a ke Kohin», A ioa e huh iiiu ke- i Kani o oa ruia i kau la uo ka hooKupu uuu : 1 ua uiuluau ume na laau oka uuhelehele ! i oleloia, aluilu e hoopoi la Ka ineu i ku ku ; liewa iaia tmua o kekahi Lanukuuawui : llouHiaiii a Ap.mu pahu, iku uku hoopui ! nole e oi «>ku 1 ka hookahi hauei'i d»la, u i i ole ia, e hoop«abao iu uia uoie eoi aku i j ka hookuhi. i

Pauku 3 M«i keia ua kauohaia ke Kiihiui Koluiaina e hoolioiuliaia a ina ko ano e ae paha, uiai na KouneiiiA o uh aiua Moi, ioa oiua uluiaou i 111,1030 iu ua kupouo c hooko ia'i Q4 d)Htiuo o keia kanawoi. Pauku 4. lua i ikeia ua pouo ke houpau !oj lu ke kuieana o kekuhi uiea a w»u mea paha, iloko o kekahi uluiuau a uiua uiuiuau pahu, u e hoolilo ia i ke aupuai i luea hooko pouo ia'i na munuo o keia kaua» wai, alaih e hoomiopopuU ke kumukuai o ia aiual e like me ke kau tike, im ka oouuoo maiiiui aua o kekahi <nau luua ku j ka WB, i koho ia e ka pou noaa ia aiua, a me ke Kuhiua Kalmaia i kekohi t ao ka mea i hoohoioia e ua poe ku i ka wa uei, oia uo ka paleua o£e kuinukuai, e haawi ia eke

aupuui uo i& uiua, a uiuhope o ka haawi ana i ke kumuKuai i hooholoia pela, aiaiia e U\ki oo i ke r KuUm* KaUUiui», e lawe i | ua aiua uei no Q<t haua i oleio mua ia luu keia kauawai. Pauku 5 E loaa uo i kc k*hu o oa uluUau a me ua Uau o ao uaheiehele, uo ka hooko pololei aoa, i kaua oihana i ka uku e like me ka mea ī hooholoia e ke Kuhina j Kaiaiaiua | Pauku H Ma keia ua hookaawale ia he i mea e hookoia'i ua oielo o keiu kanatvai. Apoooia j |ieia U 19 o Sept. M H I87(i. KALAKAUA R. HB KANAWAI ■ £ hooponopono ai i ka moui. ; J5 fiooholota e ka Moi a me ka Hale Ahao- ! ieio o ko Hawaii Pao Aioa i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kuu Kanawai o ke Aupuoi : Pauka I. Mahope aka o ka la mua o Mar>ki iloko o k« mnknhiki o ko kakou i Haku H «okahi T<*nsani Ewalo Uanen a ; tue Kauiihikukomamaiiiku, o ke daU g*ula ; o Aflrterika Huiputa e oi»ri«ot«, oiuoo ke kai%ua paa o k& mooi maiaio u ke kauailoko o keia aupuui oia ka uku ana ī ua aie a pau ma ko lakou waiWai i ike u. 1 P«iuku 3, E hoohoV> hou la. E ku t.o i t ke kauawaī k* uku, aoa aku o aa dj»m .keokeo o Aaaenka Huipuia ma ka Ukou ® i iko ia no na a;e a pau iluk.o o ke^ [iaaupuoi uo na puu eUU i oi Qiej*ku i ke kiualian, a no ua aie mawaeoā o ke kaui» | Vitos a Q)e ka boueri no ke uku | ia, i kaualima dtU ma k£ ĀU& keokeo a o j ke kona e oku ia ma ke d >1» gjla i ofefo fa. j f apau i hiki &*<u i ka haokahi haueri ; &hU, a i oi ole aka hoi i ka hookahi t»us - i oi d>la e ko oo t ke k>otv»t m» k» uko | aua ta toao «;• i iwakaiaekomauiaiima ha* jpa 4aceri ®a ke d%U keokeo o A®er»ba

Hu<puu » oleio iji r * k»t»»Uixukiiin*tiiilf«b» m* ke gula o Aaie* r;ĪKa Huipuia i oleio īa

P»ttka 4. A o iioub«jlo boo u t uo na aie a piu i i i &ku i ka hookahi UuHnii tl - ia, iio te tiL»4oi aiua o i;t sie, ua U>Wt be a&o U e ltke cse ka aku ao* i ho«kaka i» ma ka P<»uka in&luoa ae, anuiM «l»la i koe, uai biki kt- u&u ia be um".<uai*m*iiun» Qapu aaberi tua ke dain lolelo mu& itt a o#e koena e u&o ia uje ke d»lj guU i oldlo i«. Pauku 5. A e hoohoolo hou ia. On» aioui gaia nao na moni keoKeo, o aa Au* pōui e ae i kau i» ka hoailoua u kekahi aupuiu kuokoa, e lawe i» no la mooi ma ka hooieaa aoa in« auhau oke aupuni, ua dute, a me oa uku -e ae e n«u ia ni.« Waihona oke aupuui, o pela uo hoi e ku ai ihe kaaawAi k«* uku «oi ioa aie o k*oaka i uie ia a hookaa ai hoi ukloKo o keīa aupun?, ena kona kuinu waiw.u i hooholoi» eku iloi iloko oka Ah> Kukamala a i huoiah-i ia e ke Kuhim Waiwai no ta uiea. Pauku 6. A e houh ;lo hou i» ; ona apana daU a puu noaa ki waiwai bc keluokumumalima ker.et.i a emi iho paha, e ku no ī ke kaiiuwoi ke uku ia ako oo na hookaa aua a pau i oi ole sku i ka uuii elaia, aka u»n na Uookaa eae a pau, i oku la ai na dila kaokeo e Uke ine ui jjauku uia» mua »e, ua inki ke uku ia uie ua apnuu daU uuna ka wa\v»Mi he iwak»luvfckviuiumalima keneti a e'iu ilio pjha, ma ka umiHuuudala īloHo o kela a me keia ba* neri d >lu e uku u ai tn \ ke dala keokeo.

Pauku 7. 15 auhau ta e ohi ia a e bookau ia inaluou ona dr»la keokeo a pau i lawe ia mui iloko o keia aupuui ma» Kekahi aupuai e mai iun hoi eole Ue Kuikahi o ka Mui me ia oupuui e papa aud ia inea t i ku dtte i ului hapa hauen uia ke kumu paa. Aka ho', aole e huuko la kei<i Pauku aia « hoopukuia ka olelo Kuahaua uka Moi, uo ia huoi;o aaa, maiuuli a me ke knku uuh u huunolo aua hui o ka h'ipa uui o Ka Ahakukiiaiiilu, nii kekahi haiawai o ia A ju, i kaiieu fj<;no la. Pdu"su 8 A e hoohoh) hou ia, mahope aku o ku liooh ;la ia, una o keia kauawai iiu ke Kuhiiia Wmwai e koi uku e uku ia dute a piiu <na n& \vjJWui koiuo m ii, iua ke dala gula o Aiuenka Huipuiii, a ma ka mea paha e hke me ta. i'auku 9 A e hooholo hoo ia. Mahope aku o ka la niua o iMaraßi umikuinmuHw.ilu haoei'i a aio kauahikukumainahiku e uku ia ka uku pauee oua B >ua Aup jni me ke dilagulu o Amei'ika liuipuiii ao ka ijju<i pahu o like lueiu iua uu hiki aku ka uku pauee f > na dtlaeliina a oi aku ma ka Bo* ua hookiihi, a imi ii i emi malalo o na d<ilo eluna, alaila e uku ia me ke dula keokoe i olelo mi.a iri. Pauku 10 A e hooholo hou io. Mahope aku o ki ia mua o iVJuraki umikumanibwalu baueri a rue kanahikukumamahiko o ke kaunwai i kapiiia ' He Kaoo wai e huoponopooo ai ka euoui" (Mokuua XXVII o ua K&uawai o 1872, i upuuoia ma ku la 29 o luiai 1872) e hlo i mea ole aoio nu hoi e maua, pela uo hoi me ua kuuiiWui u me na h»pu kanaw»i a pau e kue t>ca u i kuhke ule me-na ulelo o keia kuuuwai. Apouoia i keia ia 19 oS< pt. M II 1870. KALAKAUA R. H K KANAWAI E hooniahuahua ai i ua dute inalnna o kekahi mau waiwai. Ehooholoia eka Mui a me ka Hale Ahaolelo o bo Hawaii Pae Aiaa i akualioa iloko oka Ah*olelo Kau Kanawai oke Anpuoi :

Pauku i. E kau ia, ohi u, n e ukn ia, na dute maluna o na waiwai i huike ia mahope iho nei, i Uwe ia m«i iloko o keia aupuni, he dute i iwakaluakuinamalima hapj haneri ina ke kumokuai, penei. ISa eilika, pahoehoe, silika velevtta a me na inea a pau i komo oni 0a siiika iloko. Va kaa lealeao na ano a pau, Na lole i humu ia, me oa lule aahu o na ano a pau, i bumu ia, a huinu hapa ia paha ; Na papale, am« ua papale kapo ona auo a pau ; Na lule lilina, a me na mea a pao e haua ia a i komo uui la e ka lilioa, lo!e mauu, a me oia ano like i komo nui ia ana pahi iloko t koe na e*e, a tne ka mea hana eke, a me ka ioie pea moku ; Na pa, ame na mea aniuoi o na ano a pau ; Na laau lapaau, i kapa ia he M D ttteut ,, a ire na Uao e ae o.na ano a pao* Na lako hale, o na ano a pao, ma oa h?na hoomaikai i<», a i koh ia p«h«, a ua haoa ia me ke ano holokoa a hapa piha. Na raea oo na wahioe, pupmei, Uina lole, oa papale, ua pihi lole, kahki a-i kala na lima a me na pu iim-a, oa lihiiihi mawaho, na pua i hana ie, na uulu munu naiii, na lihiMii no pa lule a me na Uko ba!e, ua ankiiima i hoakuka ole ia, pale iole, oa hupa, na 100 a a>e na maka, oa lihilihi ko<no, me na lihilihi o oa ano a pao, na Hpioe i b«>akaka oleia. " Na pa d«la a me ua jpa i holoi ta ne ka w»i d *Uj i» g'ila pah», oa mea i kspt ia **'Brttauoia W*re" a me n» iuea oaoi p ia auo N* ki io« Na w«t« liilii, a roe ea w-.ti kao bale ina ke «no bapa a holookoa paha. N* C'g* popa o oa aoo a |»ao t Na mea guU a aie ua auo a paa o oa pupu meUla, auiaoi, i pohiho paba.

peaii 14, ui i§, ua ku i k#- ; |bi ia, na >ii p<A«ka, B«le*we t IM"; Imea hooo«m i !»«• »» ®«iloko m*» ® I m*tila, poaaku, uuhiU» paoa p»re3a, ala- j 1 a aie »4 niea*hoo?ialsse o u ao«. f ; it|j auhlU Olfi W l u '- ® . | like me Jso »a •*; uu» :) I jS T *sopa a«U, U* ail* r *na b*i»ki 1 | liooho, u:ho, liu»Ya tne ua biUki e &e v> i* » |»no. i L Na ipa b*k«, u* «o ip'J b*k.v n fl>e,tia . | mea'» pane pili «oa »na «p« b.isa, ua oiea | kau Cg*. \ N» kokui ihoiho ; ] Na ko » h»o* ia (Candie» ) > Ni aila pī-nakī. , Xa mea lealea o ua keiki, ; Na pu, a n»e na mea eae a pao e piii , aua i na pu. ; Ni ahī koe, ooa »uo a pao, ameua f uiea boopabupahu. | Pauku 2. E kau ia, ohi ii, a e uku ia • ua i hoakaka ia mahope iho nei uja!u- | ua o ua wai wiii i boifce »a u»al«lo iho nei, ; i lawe i» ui&i iloHo o keia »opuoi peoei. ; No na pepa lēale», liookahi d*lu uo ke ! kakioi pao. ! No na uiiki Inua, ili kao a me oa ili e ae, J ekolu d-tla uo ke kakiu» paa. No oa c gj, a iue ua c«ga liilii, he umi i d*ia uo ke t>usini. : No ku bika pake, kaoalioia keoet> no : ka oHona. j >Ja oa pahn ko», ina eha pahu ma k;i j paa h"okbhi elua dila ; ma elua puhu ma j ka paa hookuhi, hookahi d-tla. t Ma ua kukeepcl e 0 «* n o a p»o. iwaka- j loa ku oamalima k«oeta no ha gn>ssi. j Ma na m< ena pake hookahi dala oo ka j owili. _ | M-i na Port, Shevi\y, M»doira a roe na j w<i%vai e ae o irt ano, io» nku ko iku<kt> ; mamua o unukomamawalo hopa huner«, o j ka nlekahola iloko, a pela no hoi me na > C > -idials, B tters a rne n« mea e ae o ia ano j a iuoH paha i kumn a uialama ia paha me ka alekahola a wai ikaika palia maluna t) j ka umikumamawalu hnpa huneri a mniuio j oke ksnekolu hnua hawn, ke ole e hoo- i maopopo e iu'i. Elua dala uo ke j Ma na Champi goe, Sparklir.g M. rselle, | a me Sperklmg* H< ck, Ekolu dula uo ke I kukini omole pains. ! Ma ka CUrtt, Rhine waina, ame na j waina oia auo malalo o umikumamawalo j Uupa haner», oka ikaika oka uleknhola | iloko i homnaopopo ole ia, i Hookahi d'ii« j no ke ka&ioi omole gmt i, a he kanaliu-a | kenet;i oo ke kakiui oaiole pnina » Ue ka- j naha keuct;i no ke gnl;ii)i iua ma ka pahu. j Ma ka Ela Pota, Oid\ ame na mea iuu 1 hoawnHwa ia, i hoakaka ole ia, he kanalima kentta uo l<e kukmi omole g«Jfta, a he i iwakaluakumamalim»» keneta no ke kakini omole pBina, a he keotta no ke galani, ina k« pahn. Apouoia i ke»a la 27 o Sept. M H 1870. KALAKAUA R.

HE KANAWA! £ hoololi »i i 1144 ° ke . K4n "- [ w»i KiTila m» k» P»"»> an » * kn ' P* uko bcu e he<o ia 8. : E hooholeii ek« «••' • «■« k " Hlle Ah, °" U'lo o ko H»w»ii Pae Aio. i akoakoa ilo- | ko oka AhaoEeio K»u K«oawai oke [ A"puni ; Paoko i E hr.ol.»li ia «ma keii kehoe- ; loli U oei'k» p. 0k« 11« » kek»a»»«i ki--1 vil* ma ka pikui aua i r»uk« 1>0" B helo g. O kela roea k»»a mea it> ia kft paUpa- | U kikeo daU » ka Bi«>eko, palapala «ie ii- ! ra», p»UpaU kikeo dJ« ma ka ama e, a ! n>e hs palapaU h«>opas ese » h>ki koa» • aku » kua» mai, oa hiki »a Ukoo ke ho» ma | fca aoao hoopiiia, ma kekah» hoopii no ka i hoihoi aod mai i na dala i hoopaa i* oaa »« ; pA>apata, oka mai a pao. a o kekahi | paha o lakou, ka poe nana i hahi, a kakau ! inoa p*ha, a kakau kua paha. s Apoaoia i keia U25 o S<*pt M H IS/0. i kalakaua r. I HB KANAWAI | E hoopan ai i ke Kanawa?, oia hoi ka MoI knna 61, ona K»o»wai oka niakah»ki I iS?4 i kapa ia '* He Kanaw»i K aeana | » kekahi Aie Aupon» a e hoakaka nnn i ! na ano e lioolilo aku ai na d«U » loaa mai na Hoaie ana." i E hooholoia e k \ Moi » me ka Hnle Ahinlelo oko Hawnii Pae Aion, i akoakua iloko oka Aiiaolelo Kau K.auawai o ke ; Aupuoi 'i Panku 1. Oke kauawni, oia hoi ka Mo- | kuna 54 o ua kanawai o ka makahiki hoot kah» taoBtoi ew«lu haoeri ame kanahiku j i kapaia, He Knnawai, K >»e | ana i kekihi Aie Aopuni, a e hoakoka oua !i n» a!io e hoolilo »ku ai na d*U i lokh mni Ima i* Hoaie aoa, e hoopaO »a, ama keia I ke hoopuo loa ia nei. ! Pauku -2 E lilo keia i kaaawa» mai ka {la akn i aponoia ai. Aponoia i keia la 26 o Sept M H JBl6. | KALAKAUA K. I HE KANAWAI | E hoololi a\ ika Pnnku 2 oko knoawai i i kapa ia "Ue Kanawui e huomahnMhua ' ai iUB dute lualuna o kck»hi ni'Mi wai- | wai" t aponoia ma ko la 27 o feepateuißI ba M. H 1876 I £ hooholoia e ka Moi a me k* Hale Ahao- » lelo oko Hawaii Pao A«oi » ukoakoa | iluko oka Ahaoleio Kiu Kauawai oke | Aopuui: | Pauku I. E hoololi i», ama keia ke i hoololi la no ka Pauku 2 o ke kanawai i kap«ia " He Kaoawai e hoomahuahua ai I jna dute maluua o kekah» in*ju wmwai, fna t ka hookomo ana i na hoaolelu" me hooku!hi dila rae "inahope aku ona huaolelu" j Ekolu d »Ia "oo ke kakini omole g'uata ; i n," ma kahi o ka papa helu e pili i im diite | malnna o na wa>na t a me na wai ikaika, Aponoia i keia la '29 S"pt. M H 1876. I KALAKAUA H