Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 40, 30 September 1876 — Page 2

KA NUPEPA KUOKOA, ME KE AU OKOA I HUIIA.

Heluhelu aluaia ka bila e hoomahuahua ai i ke dute maluna o kekahi mau waiwai. Waihoia no ke kakau poepoe, a e heluhelu akoluia ma ka Poaha. He 33 ma ka ae

a he 10 ma ka hoole.

Eia ka poe ae e hoomahuahua i ke dute maluna o kekahi mau waiwai, Aholo, Kaiue, Baraunu, Kamauoha, Lilikalani, Kauai, Birch, Naili, Gay, Helekunihi, Barenaba, Halemanu, Nahaku, Wana, Naukana, Preston, Kaina, hui me 13 alii, like me 30, o lakou nei ka poe i ae, e hoopii aku i ke kumukuai o keia mau waiwai i dute ia a ina e kii aku kakou e kuai, alaila, poha ko kakou mau lae, i ke kumukuai kiekie, e hoomanao e na makamaka.

Eia ka poe hoole, i emi ke kumukuai oia mau waiwai, Kiaaina Kanoa, Kahuila, Kanealii, Halstead, Kalaukoa, Aiwohi, Nawahi, Mahoe, Waterhouse, Mahelona, huiia he 10, na mea i kanalua, Pilipo a me Nakaleka, nolaila, ua hooholoia.

Heluhelu aluaia ka bila, e hookuu ai i na mai lepera e hoi i ko lakou mau home.

Kamailio mai ke Kiaaina Kapena ma ka aoao e hoole ana i ka hoihoi ana mai i na mai lepera i ko lakou mau home. I ka ninauia ana, ua waihoia ka bila no ke kakau poepoe, me ke kapae ana i ka pauku 9 o ka bila, a e heluhelu akoluia ma ka Poaha.

Noi o Mr Birch e hapai houia ka noonoo ana no ka bila e hoololi ai i na pauku 483 a me 484, o ke kanawai kivila, i hoololiia i ka 1870, e hoomahuahua ana i ka auhau o ka waiwai paa a me ka waiwai lewa, i hookahi keneta no kela a me keia dala hookahi. Hooholoia.

Heluhelu ia ka pauku 1 o ka bila e hookaumaha ana i hookahi keneta no ke dala.

Hoololi mai o Mr Nawahi i hapalua keneta ka auhau maluna o kela a me keia dala o ka auhau waiwai paa waiwai lewa.

Hoololi mai ke Kuhina Waiwai, i ekolu hapaha keneta ka auhau.

Hoololi mai o Mr Birch e hookuuia i 200 dala, aole e auhauia e ke aupuni.

Hoopanee. LA HANA 118.— Poakolu, Sepatemaba 20.

Halawai ka Ahaololo e like me ka mau.

Hoike mai ka hapa nui o ke komite wae no ka noonoo ana i ka bila e kau ai i ka auhau maluna o na loaa makahiki, e noi mai ana e hoopanee loa i ka bila. Waihoia ma ka papa, a lawe mai ka hapa uuku i ka lakou hoike.

Hoike mai ke komite hooiaio bila kanawai, ua aponoia e ka Moi keia mau bila malalo iho.

1 Bila e hoohui, a e hoololi ai i ke kanawai e pili ana i na palapala ganisi, no ke kokua ana i ka ohi ana i na aie.

2 Bila e hoomalu ai i na ululaau.

3 Bila e hoololi ai i ka pauku 1, o ka mokuna 4 o na kanawai o 1870.

4 Bila e hoololi ai i ka mokuna 56 o ke kanawai karaima.

5 Bila e hoololi ai i ka mokuna 86 o ke kanawai karaima.

6 Bila e hoololi ai i ke kanawai e pili ana i ka pau ana o na hihia, a me na hoopii mamuli o ka make, &c

7 Bila e hoakaka ai i ke ano, a e hooponopono ai i ka hoopuka ana o na palapala koi, na palapala papa aku, &c.

8 Bila e hoololi ai i ke kanawai o na mea hoike.

8 Bila e hooponopono ai i ka hana a me ka lawelawe ana ma na hihia karaima.

10 Bila e hooponopono ana i na hoopii i koiia e kekahi mau mea elua a oi aku paha, no kekahi waiwai o kekahi mea i make.

11 Bila e hoopau ai i ka pauku 2, o ke kanawai e haawi ana i ka mana i na lunakanawai apana a hoomalu paha, e hookolokolo i na hihia launa hewa, &c

Heluhelu mua mai ke Kuhina Waiwai he bila e hoaie ai i $300,000, a e hoopaa ana i ka bila kanawai aie miliona.

Ma ke noi ua kapaeia na rula, a heluhelu aluaia ka bila, a ua waihoia i ke komite o ka Hale ma ka la apopo.

Hoike mai ke komite wae no ka noonoo ana i ka bila e ae ana e kuai i ka opiuma, e noi mai ana e hooholo loa aku i ka bila me na hoololi no ke kakau poepoe. Aponoia.

Hoike mai ke komite wae no ka noonoo ana i ka bila e hoololi ai i ka mokuna 84 o ke kanawai karaima e pili ana i na kai karaima, e noi mai ana e hooholo loa aku i ka bila no ke kakau poepoe. Aponoia.

Hoike mai ke komite wae no ka noonoo ana i na mea e pili ana i na hao kuni e noi mai ana, e hooholo loa aku i ka bila me ka lakou mau hoololi, no ke kakau poepoe. Aponoia ka hoike, a ua waihoia aku ka bila no ke kakau poepoe, a e heluhelu akolu ia ma ka Poalima.

Heluhelu mua mai o Hon Kaai he bila e hoopau loa ai i ka pauku 480 o ke kanawai kivila i hooleia mai ai e ka Moi, e hoopau ana i ka auhau dala hookahi o ka auhau kino.

Rula mai ka Peresidena aole hiki ke noonoo houia keia bila, mahope iho o ka hoole ana o ka Moi.

Hoopiiia ka olelo hooholo a ka noho, a ua hoahewaia ka rula ana a ka noho. Nolaila, ua kapaeia na rula, a ua heluhelu

aluaia ka bila, a noonoo nuiia.

Eia ka poe i haiolelo ma ka aoao kokua i ka bila, Pilipo, Aholo, Kaai.

Eia ka poe i kamailio ma ka aoao kue, Kuhina o ko na aina e, Birch, Kakela makua.

I ka ninauia ana, ua kakauia na ae a me na hoole ; he 24 ae, a he 10 hoole. Nolaila, ua waihoia ka bila no ke kakau poepoe.

Hoomaha hou ka Hale ma ka hora 12.

Halawai hou ka Hale ma ka hora 1.

Ma ke noi ua kapaeia na rula, a heluhelu mua mai o Mr Halstead i ka hoike a ka hapa uuku o ke komite wae no ka noonoo ana i ka bila e auhau ai i na loaa makahiki, e noi mai ana e hooholo aku i ka bila. Waihoia a noonoo pu me ka bila.

Ma ke noi ua kapaeia na rula, a hoike mai ke komite o na aha hookolokolo no ka noonoo ana i ka bila e hoohana ana i na paahao ma ko lakou mau apana iho, e noi mai ana, e hooholo i ka bila no ke kakau poepoe, a e heluhelu akoluia ma ka Poalima. Aponoia.

Hoike mai ke komite wae no ka noonoo ana i ka olelo hooholo e pili ana i ka haawi ana o ke aupuni i na pono wai ma ka apana o Hamakua, Maui, e noi mai ana, e hooholo aku i ka olelo hooholo. Aponoia ka hoike.

NA HANA O KA LA

Heluhelu aluaia ka bila e hoololi ai i na pauku 483 a me 484 o ke kanawai kivila, e pili ana i ka hoomahuahua ana i ka auhau waiwai paa a me ka waiwai lewa.

Heluheluia ka pauku 1 o ka bila, a hooholoia me ka hoololi i ekolu hapaha keneta no ke dala ; he 27 ma ka ae, a he 14 ma ka hoole.

Eia ka poe hookaumaha i ka lahui ma ka hoomahuahua ana i ka auhau o ka waiwai paa a waiwai lewa, Aholo, Kaiue, Baraunu, Kamauoha, Kauai, Birch, Naili, Helekunihi, Halemanu, Wana, Naukana, Preston, Kaina, hui me 14 alii, like 27 poe ae, e kau iho ana i ka auhau hapakolu mamua o ka waiwai mua.

Eia ka poe i hoole i ke kau hou ana iho i keia kaumaha maluna o ka lahui, e hoomanao e na makaainana, Ake, Kahuila, Kanealii, Pilipo, Lilikalani, Halstead, Gay, Barenaba, Kalaukoa, Aiwohi, Nawahi, Mahoe, Waterhouse, Kuihelani, Mahelona, huiia he 14 wale no.

Heluheluia ka pauku 2 o ka bila a hooholoia.

Heluheluia ka pauku 2 o ka bila a hooholoia, me ka hoololi e hookuuia i 300 dala, aole auhauia.

Noi mai o Mr Pilipo e hookomo aku i pauku 4 no ka bila, aole e auhauia ma na apana o Kona Akau, Kohala, Makawao, Puna, ma keia bila kanawai.

Rula mai ka Peresidena aole i kupono ka hookomo ana mai i keia pauku hou. Hoopii o Mr Pilipo i ka rula a ka noho. I ka ninauia ana, ua hooleia ka hoopii.

Heluheluia ka pauku 4 o ka bila a hooholoia.

Noi o Mr Birch e hookomo aku i ka pauku 5 no ka bila, e mana keia kanawai mai ka la mua aku o Maraki, 1877.

Heluheluia ka bila holookoa, a me na hoololi, a hooholoia no ke kakau poepoe, a e heluhelu akoluia ma ka Poalima ; he 29 ae, a he 13 hoole.

Hoopanee ka Hale

Ninau Helu.

Ua kakiaia elua pahu hoopaa lio, he 20 kapuai ke kaawale o ia mau pahu Ma keia mau pahu ua hikiiia na piko elua o kekahi kaula he 30 kapuai ka loa o ia kaula. Ma ka hapalua o keia kaula, oiai e paa ana na piko elua, ua hoopaaia kekahi kaula hou ae, he 8 kapuai ka loa o keia kaula, mawaho ae o kahi i paa i ka a-i o ka lio.— He elua hoi kapuai ka loa o ke poo lio. Ua paa kekahi piko o ke kaula pokole i ka lio, o kekahi piko hoi aia i waenakonu o ke kaula loihi kahi i hikiiia ai. O na piko alua hoi o ke kaula loihi ua paa i na pahu i oleloia. Eia ka ninau. Ehia kapuai kuea i loaa i kela lio i kona ai weuweu ana ? Oiai ua like ke kaula pokole me 10 kapuai ma ke kikoo ana o ka ihu o ka lio, e loaa ai ka mauu.

Na ka Hawaii ponoi e hai mai ka haina, mai hele aku i kekahi haole i mea e loaa ai.

Ia Makamaka Maikai.

Ua puua mai nei ka waha o Makamaka Maikai i ka ma-na maia ana e hooili nei i Kalaponi, a puka hewa mai la ka olelo, me he mea la ua uluhia e na daimonio, a i ole, ua noho ia paha e ke akua unihipili o Piipiilani, ka ohi kui o ka olelo i ka mea okoa,— a akena iaia iho, oia ka oioi o Maui Hikina — A ua kuhi paha na huli kole ia aku ia e ke " Kuokoa" i ka ilihune, pua mana, lopa pili wale, a me lopa kuakea, e hiki ai la hoi ke hapai memeue mai i kona kulana waiwai.

E Makamaka maikai, aole oe i kapaia aku e ka nupepa " Kuokoa" o ka la 16 o keia malama, he uhu a-e hewa, no ko loaa makahiki maopopo ole, a me ka nele waiwai paa ; aka no kou ake e holo barota Lunamakaainana ma Honolulu nei, oiai he malihini oe, he punana aia i kahi e — no kou manao nae paha ua nele ke alo alii i ka poe kupono ole, i hoano iho ai oe i ke kahua i maa ole ia oe, me ka manao e ko ana ka haakei o kou puni dala. Ke manao io nei au, ua piha ke alo alii i ka poe kupono i oi aku i kou makaukau no ka Ahaolelo. Mai waha lepo hou mai, o pa auanei i ka laau a kamaaina. H. C.

Sept 27, 1876.

MA KE KAUOHA.

I kulike ai me ka Pauku 3 o ke Kanawai e hoololi ana i na Pauku 1, 2 a me 3 o ka Mokuna 59

o ke Karaima, e pili ana i ke ola o ka lehulehu, ua oluolu i ke Alii ka Moi ke hookohu ana aku i na keonimana malalo iho i mau lala no ka Papa Ola :

His Ex. W. L. GREEN, Peresidena,

His Ex. W. R. CASTLE,

Hon S. G. WILDER,

Dr. R. McKIBBIN,

Dr. F. R. HUTCHISON.

Halealii, Sept 22, 1876. 774 I na Luna Kuokoa o Honolulu.

Ke hoike ia aku nei ka lohe i na Luna Kuokoa a pau o Honolulu, ma ka la hope o Sepatemaba nei, e hoopaa ia ana ka nupepa a ka poe i hookaa ole mai a hiki ia wa. E hoolohe oukou i keia me ka hookaulua ole. Ua hala ka manawa no ka noho ana makamaka e ka poe hookaa ole.

H. M. WINI.

Honolulu, Sepatemaba 23. 1876.

Ka Nupepa Kuokoa

— ME — Ke Au Okoa

I HUIIA.

Published every Saturday, $2 a year

HONOLULU, SEPATEMABA 30, 1876. Ka Hookuu ana o ka Ahaolelo.

I KA HORA 12 o ke awakea o keia la, (Poaono.) a i ka 131 hoi o na la hana, e hookuu ai ke Alii ka Moi i Kona Ahaolelo. Aole no he mau hana ano nui i ikeia aku e ko waho nei poe loea, kekahi i hanaia a ka lahui e mahalo aku ai Ua pau kekahi manawa maikai o lakou i ka hoopaapaa kuahewa wale ana ma na mea waiwai ole, ua hookaumaha hou iho lakou nei i na auhau maluna o ka poe mea aina oloko nei, a makou hoi e puana aenei, he mea kupono ole ke hele ka poe ilihune e kau i kanawai no ka poe kuonoono. E aho na ka poe kuonoono e kau mai no ka lehulehu. Ua maopoopo ma keia hoomahuahua ana, ua hoauamo kapakahi ia ka mama o ka aumaka. Aole loa he pono ia kakou e kipaku i ka poe kuonoono o ka aina, a e pulama aku i ka poe palaualolo e maau hele ma ka aina. O ka hapanui hoi o na kanawai i hanaia iho nei, oia no na hoololi ana i na kanawai kahiko. A o ka nui o ko kakou Bila Haawina, ua pehu ae no ia a ha-ke i ka Miliona a oi loa aku. He huina keia aole i kalikali aku ko kakou mau loaa makahiki ilaila i na au i hala wale e aku. Pehea la ka loihi a kakou e hooi wale aku ai i ko kakou mau lilo mamua o na loaa mai ?

O ka hopena o keia hooi wale ana'ku nei i na lilo o ke aupuni, oia no ko keia Ahaolelo hooholo ana iho nei e aie hou aku ke aupuni iloko o na makahiki wiwi elua e hiki mai ana, i Ekolu haneri tausani dala, ($300,000) ma ka uku panee he 9 hapaneri. Me he mea la ma ka halawai hou ana aku o ko kakou nei aha mana, aia kakou ma na kuaau o ka Miliona kahi i pupue ai i ke anu.

MA KA LA 15 o Augate i hala, ua hooholo ka Ahaolelo nui o lalo ma Wasinetona i ka manao o kekahi kanaka Italia nona ka inoa Kapena Kaisara Celso Moreno no ka hoomoe ana i waea olelo moana malalo o ka Moana Pakipika. Ke ake nei makou e hiki koke mai keia mea nui o ke ao nei iloko o na makahiki loaa ehiku o ko kakou nei aupuni i ike ai kakou i ka anapu ana o ka uila lawe olelo malalo ae o ka papaku o ka moana a hiki loa ae ma na kualono hoalohaloha o kakou, a i hiki hoi ia Hawaii nei ke lohe mau i na mea hou e hanaia ana ma na pea a pau o ka honua i kela a me keia imo ana a ka maka.

$63,500 kuike.

I haawiia i kekahi la o keia hebedoma, no na aina hanai holoholona o Kahuku a me Malekahana ma ka akau o keia mokupuni, e Mr Cambell o Lahaina no Mr Richardson. O ka nui o keia mau aina a i elua, ua hiki aku no ia i ke 43,000 eka. O ke kumukuai o keia mau aina a i elua i kela mau makahiki kokoke aku nei i lilo mai ai, me he mea la, ua hiki paha i ke $40,000, a i keia makahiki o ke Kuikahi Panailike, ua pii loa ae a mahuahua. O ka hoomaka mai paha keia o na makahiki momona ehiku. Ina pela, ke kau leo aku nei makou i ko makou mau makamaka a pau e malama oukou i ko oukou mau aina iho, a e hoohana hoi maluna iho. Ua ike no oukou aole e hele ana ka waiwai i ka palaualelo aka i ka mea mikiala ma ka hana no.

KAUKA LETA — Ua hui hou mai nei keia Kauka haole nona ka inoa kanaka maluna ae, a inoa haole hoi penei Dr G A. Lathrop mai Amerika mai. Ua noho mua no oia ma Honolulu he umikumalima paha makahiki i hala aenei, ma ka oihana lapaau, a ke lawelawe hou nei no ia o hana, aia ma ka pa Hale Keaka Nika ma Waikiki iho.

O KE AO omamalu kaua i hoopuinaia iho nei e na ao kalelewa o kela mua koke iho nei no ka ulele iho o Rusia a me Enelani e kaua, ua pulelehua aenei ia imua o ke kiu hoohaehae, a ke pahola mai nei ka lono maikai, ua hoihoi mai o Enelani i kona kokua ana ia Tureke, no ke kumu hea la ? Me he mea la paha no ke komo maewaewa a ko Tureke, i pepehi ino iho ai i ka 15,000 kamaaina o Bulagarana, ma Batock, he poe hiki ole ia lakou ke pale aku i na maewaewa a na Tureke i hoopai iho ai, o ka nui o lakou he mau wahine a he mau kamalii. He moolelo weliweli kai hoikeia mai nei e kekahi mea kakau nupepa no keia puhi ana i kela mau kino kanaka maloko o ka halekula a me ka halepule. I kona hiki ana aku, pahee aku la ka puali ilio e pipili ana i na kino make i ka ike ana mai iaia. He ekolu laikini o keia huina nui i pau i ka make maloko a mawaho o ka halepule. Maloko hoi o ka halekula he elua haneri mau wahine a mau kamalii i puhi ola ia aku ko lakou mau ola kino. A mailoko mai o ka 9,000 o ia wahi, he 1200 wale no i loaa aku e ola ana — a e loheia ana no ke olo ana o ka pihe uwe ma kahi mamao a kokoke mai — a he hiohiona aloha a eehia kana i ike aku ai i kekahi wahi luahine e uwe ana maluna iho o na iwi poo liilii ekolu e paa ana no na lauoho, a ua kaikai ae oia a e kau ana maluna o kona mau uha.

Me he mea la no keia kumu paha i lihaliha ai o Enelani a unuhi aku i kona kokua ana ia Tureke.

Na kukai olelo olioli.

Ma ka po kai huakai kukui aku nei i hala Sepatemaba 21, ua komo ole maloko o ka makou moolelo o ia olioli kuikahi na olelo i kukaiia mawaena o Hon. Mr Hanele Kaaka ma ka inoa o na makaainana a me ka His Ex. W. L. Green, ma ka inoa mai, o ke Alii ka Moi mamua iho o Aliiolani Hale. A no ka mea, he mau olelo ano nui ia e hoopau aku ai i ka pilihua o kekahi poe hopohopo e noho mai nei, nolaila ke manao nei makou e waiho aku na ko makou poe heluhelu e hoonuu ia mau olelo a e wae hoi e like me ka nui o ka lolo. Eia iho na olelo malalo :

" E oluolu ia oe e ka Moi :— O makou o kou mau makaainana aloha alii, ke pahola aku nei imua ou i ko makou mau mahalo piha no ka loaa ana mai o keia manawa maikai ia makou, no ka hoomaikai ana 'ku ia oe no ka holo loa ana o ke Kuikahi Panailike me Amerika Huipuia.

Ke hoomaikai aku nei makou ia oe, e ka makua, no ka holopono ana o ka mea a kou mau mua o ka nohoalii o Hawaii i kau nui ai, oiai i ke au o kou nohoalii ana, mamuli o kou mau hooikaika.

Ke hoomaikai aku nei makou ia oe, no ka mea, e ka makua, ua hooia ia mai makou e kau mai ana i na pomaikai holomua maluna o kou mau makaainana, he mau hooia hou ana no ke kuokoa paa o ke aupuni, a he hoomahuahua ana i ke kahua kupaa o kou nohoalii. Ua kau aku no maluna o kekahi mau Moi ka haawina o ke alakai ana i ko lakou mau makaainana i ke kulana o ke kiekie a me ka hanohano ma ke alahele o ke kaua a me ka luku, aka o oe, e ka makua, maluna o ka meheu o ka maluhia pili aupuni, ua loaa mai ka pomaikai o kou aupuni, a ua kukula ia hoi maluna o na kahua kupaa.

Ke hoihoi inai nei makou i na hoomanao ana me ka hauoli, i na hooikaika ana a ka poe i imi i ua kumuhana no ka hooholomua ana a hoea mai ka manawa maikai o ka holo loa ana, a ke hoomanao nei no hoi makou, e ka makua, me na hoomaikai aloha alii, i koa mau hooikaika kino ana me ka manaolana ; a ano, ua hala ae nei na la o ke kali loihi ana no ka hooholo loa ana i keia mea, ke hoakoakoa pu nei makou me ka hauoli no ka pahola ana 'ku imua ou i ko makoa mau hoomaikai paulehia ana ma keia la maikai, a o ko makou mau manaolana, e ola loihi oe me kou lahui makaainana, no ka noho hauoli pomaikai ana mai na hua mai a kou mau hooikaika ana."

I ka pau ana o kana haiolelo ua haawiia he ekolu mau huro ana.

Mamuli o ke kunou ana aku o ke Alii ka Moi i kona Kuhina o ko na aina e, ua oluolu oia e pane mai penei :

" E Mr. Carter a me na Keonimana :— Ua kauoha mai nei ke 'lii ka Moi ia'u e hai aku ia oukou i ka nui o kona hauoli i ka ike ana 'ku i keia mau hookahakaha ma keia manawa maikai, ka la hoi o kakou i lohe mai ai i ka holopono ana o na manaolana mamuli o kana a me kona mau mua o ka hooikaika ana. Aole no hoi i poina i ke 'lii ka Moi i ka nui o kou mau hooikaika ana e Mr. Carter, me kona Elele ma Wasinetona, no ka hooholo ana i keia mea nui — ke Kuikahi Panailike me Amerika Huipuia. He Kuikahi, o Mr. Carter a me na Keonimana, a ke'lii ka Moi i hoomaopopo ai, e like me ka oukou i pane mai nei, oiai e hoomahuahua aku ana i na pomaikai a me na waiwai, e hookupaa pu iho ana i ke kahua naueue ole o ke kuokoa ana o ke aupuni. A ano, e ke alii ka Moi, e Mr. Carter a me na Keonimana, ke noi aku nei au e ae ia mai e hai aku no'u iho a me ko'u mau hoa Kuhina, i ko makou mau manao hoomaikai piha no na hooikaika kino o ka Moi no ka hooholo loa ana i keia mea a oukou e hauoli nei i keia manawa. Aole no e kuihe ia ke olelo ae, ua manao ole ke alii ka Moi i kona ola ponoi, mamuli o ke komo ana iloko o ke anu huihui o ka hau a me na ea malihini no ka imi ana i keia pomaikai no kona aupuni a me kona lahui ; a o ka poe i aloha io i ka Moi mamua, e hooi palua ia 'ku ko lakou aloha alii Moi i keia la.

Ua ike no au e Mr. Cartcr a me na Keonimana, ke manao nei kekahi poe he kumu hookulanalana keia i ke kuokoa o keia aupuni ; aka no ke aha ? Ua oi aku anei mamua o ka hoolilo ana mai ia kakou ka makeke kalepa nui o Amerika Huipuia no ko kakou mau waiwai ? E hoohalike io ana ia kakou ma ke ano kalepa, me he la he mokuaina no Amerika, a aole loa i kau mai i kekahi puolo koikoi maluna o kakou, a ua waiho mai ia kakou e hana i ko kakou ano aupuni e like me ke ano mau, a e malama i ko kakou mau kumuhana no ka malama maluhia mau ana i ko kakou kuokoa. (Ua loihi aku na huaolelo a ke Kuhina i ku i ka maikai a waiwai, aka, no ka haiki o kahi manawa, a me ka piha o ka pepa, ke waiho aku nei makou. O kana mau huaolelo hope loa, penei no ia :) E ae mai ia'u e ninau aku ia oukou e na Keonimana, aole anei e lilo kekahi Ahakuhina i mau kipi no ko lakou aina — o Hawaiii nei — ina ma ko lakou ike ana i kekahi kumu hoopomaikai nui e like me keia, a hoohemahema no ka hopu ana i ka manawa kupono no ka hooholo ana i keia Kuikahi, a hoomahuahua nui aku i ko kakou mau pomaikai a me ka waiwai, a hooikaika nui hoi i ko kakou kuokoa ma ia hana ana ?

Nolaila, ma ko'u hoopau ana, ke noi aku nei au ia oukou a pau loa i keia manawa, e hui pu mai me a'u ma ka haawi ana i ekolu mau leo huro no ke alii ka Moi a no keia Kuikahi pomaikai nui ! "

I ka pau ana o kana haiolelo, ua haawiia i ekolu mau huro.

Ua hohola ae la na leo huro kupinai o ka hauoli, a huli hoi aku la kela a me keia puuwai i hoopihaia e na manaolana.

Na Nu Hou Kuloko,

Mai haunaele ka ahaolelo i ke ahiahi o ka Poalua nei i ka Luna o Ewa a me Waianae.

Ua hiki no ke hoopaaia ke ino ma kahi o ka hoopono ina he mau puaa a he mau kihene uala ke mohaiia mai.

Ua wehe aenei o Hanale nona ka Hale Inu Kofe ma ka uapo, i hale kuai kika hou nona, aia ma ke alanui Papu, makai iho o ka hale oihana o Lui Kamana.

KAAPUNI IA HAWAII — I keia Poakahi ae e holo kaapuni ana ko Kilauea ia Hawaii no ka hoihoi ana i na lunamakaaina " lili kumakahiki, hookahi la na heo."

He wahi momokuahi kao kai hoopuiwa ae i ke ahiahi Poalima aku nei i hala maluna iho o Halaaniani, a ua pio e no nae i ka pakeke wai mamua o ke kani ana o na hele pau ahi.

HUIKALAIA — I ka la Sabati aku nei i hala, ua oluolu i ke Alii ka Moi ka huikala ana aku ia umi lawehala. A mawaena o ia poe, he mau paahao kekahi no ka hoohaunaele ana ma ka la 12 o Feb. 1874 i hala.

HE " KAMA ALIIWAHINE MOKUPUNI."— Oia ka inoa o Mere Pitimana, kaikamahine a Pitimana o Hilo ai mamua e noho la i Amerika. Ua mahaloia oia no ke akamai i ka au ana iloko o ke kai.

Ua hookau aku ke Alii ka Moi i ke Kea Hanohano o Kamehameha 1 maluna o ke Kuhina Amerika H. A. Peirce no kana hooikaika ana e holo keia Kuikahi Panailike, aka, ua hoole mai keia ia hoohanohano.

HOOKOLOKOLO KOA — Ua hookolokoloia

ma ka aha hookolokolo koa ke Kapena iho nei o ka moku kaua Adimarala Pensacola, a ua hoahewaia no ka hana ino i na luina moku. Ua kapaeia kona noho kapena ana no elua makahiki

Ua lono wale ia mai, i keia Aperila aku, e hookuuia ana o Adimarala J. J Almy o ka Pensacola mai ka noho ana hana aku, no ke kumu, no ka loihi loa o kana haina hoopono ana oiai oia malalo o ka noho hana mau ana no ka wa loihi i hala.

AKUA KII — Ua loaa i na kanaka hana holoholona o ke Kauka Farani ma Kona Akau, he akua kii laau ua hunaia iloko o ke ana pohaku ma ka mauna. E waiho maikai ana no ua akua laau la, a me he mea la, aole paha i lawelawe hou ia aku ia mahope iho o kona huna kele loa ia ana aku ma ia ana, oiai ka makahiki 1822 mai paha ?

AHAHUI LA KUOKOA HAWAII.— E halawai hou ana keia Ahahui maluna ae i ka hora 7 1/2 o keia ahiahi Poaono, ma ka Hale Kaa Wai Helu 4 no ka hooholo loa ana aku i ka lakou mau hana i manao ai e hapai. E hele ae na hua me ka makaukau, a ua konoia hoi ka poe e ae mawaho e komo pu mai i keia hana, a e naue ka Hawaii i ka malama ana i ko lakou la Kuokoa.

LAIKI.— Ua komo dute ole aku ka laiki iloko o Amerika Huipuia ma ke Kuikahi ina ua pau ka ili i kai ihiia. Aka eia he wahi kanalua iki, e komo dute ole ana paha ka laiki me ka ili, aole paha, no ka mea, aole i hoike maopopo ke kuikahi no ka laiki i ihi ole ia ka ili. E mau ana paha ke dute o ka laiki me ka ili e like mamua ? Mamua ua loaa i ka mea kanu laiki he 1 1/2 keneta o ka pauna o ka laiki me ka ili, a i keia wa, ina e lilo ana ka paona laiki i ihi ole ia i ka 2 1/2 keneta o ka paona, ilaila ua lawa ka mea kanu ia kumukuai. He dala kuike mahuahua keia e loaa ana i ka poe kanu laiki. Nolaila, ina e loaa ana he 2 1/2 keneta o ka paona, he oi ka pono o ke kuai pau loa i ke oo laiki no ka mea, aole no e mahuahua aku ana ke kumukuai, a i ole ia, malia paha o emi mai i kekahi manawa.

BIPI MOMONA.— Ua ike maka iho nei ma-

kou i na la i hala 'ku nei, i ka momona launa ole o ka bipi ma ka hale kuai bipi o D Kahanu ma ka makeke kuai ia. A ke mau nei no ke kuai ia o na io bipi i keia mau la. He kupono loa no na kamaaina e noho mai nei ma na uku kuaaina aku nei, o ka momona o ka bipi, o ka pepe o ka luau, aohe apiki a koe aku, kou no hoi ka puu i ka wai a ka Naulu. E hele oukou a ike maka no oukou iho, ko'u ike keia.

NO KE KOPAA.— Mahope iho o keia mau la, e komo dute ole aku ana na kopaa iloko o Kapalakiko me ke dute ole. Ua lohe mai nei makou, ua lilo aenei i ka Agena o ka Ahahui Hoomaemae Kupaa o Kaleponi, ka hapalua o na oo ko o keia makahiki ae no ke kumukuai he 6 3/8 keneta o ka paona, a e hoomaemaeia. O ke koena o ke oo ko, na na ona no e kuai aku auanei paha a ma ka hoouna aku paha i waho. O keia kumukuai maluna ae, he hapalua ka oi ae mamua o ke kumukuai mua iho nei no keia ano kopaa.

KA MOKU KAUA GEREMANIA " VINETA." — Ua hoounaia iloko o kekahi nupepa o Geremania i keia mau olelo malalo iho :

" Ano no ka hiki ana mai nei o na mea no ka hookipa hanohano loa ia ana ma ka noho mai o ke Aupuni Hawaii i ka moku Kaua Geremania " Vineta" oiai oia ma kuua ala e holo ana i Kina, ua ku oia ma Honolulu. Ua loaa i ka moku ka makaikai kino ana mai o ka Moi, ka mea hoi i hele mau ae e makaikai i ka paikau lehulehu ana a na luina. Mamuli o na manao hoaloha o ke aupuni a me na kanaka o Hawaii a me na mea oluolu e ae, oia ka mea nana i hoolilo ia Honolulu i awa ku moku nana no e hoikeike ae iaia iho no ke kupono i na moku e holo ana i Kina a Iapana paha, ke ku liuliu iho. O ka pilikia ole o ke komo ana i ke awa, ke kokoke o kahi e kuu ai ka heleuma mai ka uapo mai, ka oluolu o ke ea a me ka lako mau o na mea a ka moku e makemake ae ai, oia ka mea nana e hookiekie ae iaia iho a he kakaikahi ka halawai aua me na awa kupono oia ano."

He Hawaii i ke Kaua me na Ilikini.

Mai loko mai o ka nupepa haole o ka Poakolu iho nei, i lawe mai ai makou i ka moolelo malalo iho o ke kanaka Hawaii nona ka inoa Frank Gruard e noho la e kiu iloko o ka Puali Koa Amerika o Gen. Kuruka e hakaka la me na Ilikini Saioka. E heluhelu i kona moolelo welina, a e hoomanao i ka walohia o kona hoomanawanui ana i na ulia i loaa iaia :—

" O Frank Gruard, ke alakai o na kiu o Gen. Kuruka, he kanaka oia no Honolulu, ke kulanakauhale alii o ka Pae Aina Hawaii, a ua noho ma ke ano sela iloko o kona mau la opio ma na palena kai o ka Pakipika. Iloko o 1865 ua noho iho la ma Kapalakiko, a o ke kahu kaa lawe leta ka hana mawaena o Kalefonia a me Monatana. I kekahi o keia mau huakai ana ma keia alanui mehameha, ma ke kapakai o ka Muliwai o Galatani, oiai oia hookahi wale no, ua powa ia iho la oia e kekahi poe Ilikini Crow, a oia a me ke eke leta ua lawe pio ia. Ua laweia oia he mau mile loihi mai ke alanui aku, a iloko o ka ululaau mehameha waonahele, ua haoia kona mau wahi aahu, a hookuu ia'ku la e hele oia wale iho no. Pela oia i hele auwana'i me ka pololi a me ka opili, he wahi apana huluhulu wale no kona wahi aahu, a o ka uhini a me kekahi mau mea e ae kona ola, a o kona mau pilikia ua nui no ka ehaeha a me ka weliweli. I ke kokoke ana mai o ka poino io, a oiai ua haalele oia i ka manaolana e ola ana a e loaa ana paha iaia ke ola, aia hoi, i kekahi kakahiaka nui, ua loaa mai la oia i kekahi mau Ilikini Saiuka he 60 ko lakou heluna. Mamuli o kona ano pilikia loa a me kana mau hana aloha, ua nui ka makemake o na Ilikini iaia, a ua lawe ia'ku a hiki i ko lakou mau home mawaena o na kuahiwi waonahele, a ilaila kona wahi i malamaia'i. Malaila kona wahi i halawai pu ai no ka manawa mua loa, me ke alii Ilikini Sitting Bull, a ua makemake koke mai la no hoi ua alii nei iaia nei, me ka manao he keiki na kekahi o kona mau koko hookahi o ke ano olelo okoa. Aole no i ano hoike aku keia i ka oiaio maoli o kona koko, a ua ulu ae la kona kino me ka makemake mau ia e na Ilikini no kana mau hana akamai a me ka eleu, a ua hui pu aku la ma ka hele ana ma kela wahi a me keia wahi me kekahi mau Ilikini opio me ke keakea ole ia mai, a me he mea la, oia maoli no kekahi o lakou. Ua hele pu oia me keia alii Ilikini ma kana mau huakai pakaha, a iloko o ka manawa pokole, ua lilo oia kekahi o na oi ma ka holo ana maluna o na lio hihiu o na Ilikini me ka noho ole a me ka punuku wale no, a oia no hoi ka oi ma ke ki pu, aole loa e hala kana poka i kahi ana i manao ai, a oia ka helu ekahi o ka eueu ma ke kiu ana. I ka hui Ahaolelo kaua nui o na Ilikini, ma kahi i kapaia o ke Ao Ula, iloko o Sepatemaba iho nei, oia kona manawa i holo malu ai mai na Ilikini, a pakele aku la ia a hiki i ke kahua o ke aupuni, a halawai me na haole, a mai ia manawa aku, ua hooliloia oia i kiu alii no ka aoao o ke aupuni. He kanaka kino kiekie oia, nunui kona mau ami, a he ano ili ulaula kona. Ua ano like kona mau helehelena me ko ka Ilikini, a no ka noho ana he 9 mau makahiki mawaena o lakou, ua like loa kana mau hana me he Ilikini'la. Ua loaa mai nei iaia ke kauoha e lilo i alakai kiu no Gen. Kuruka, no ka uku he umi dala no ka la. He 24 ka nui o kona mau makahiki, a o ka aahu o ka haole kona, aole hoi e like me ko na Ilikini. Ma kona manao, aole no e pau koke ana ka paakiki o kona makua hanai, ke alii Ilikini, ma ke kaua ana, a ina lakou e pau ana i ke auhee, e hui pu aku ana no me kekahi mau lahui e aku. He maheleolelo oia no kekahi mau olelo lehulehu i paa pono iaia, a aole loa e hai iki i kona moolelo ma Hawaii nei, a he huna haalele loa i kona inoa Hawaii." Owai hoi keia Hawaii ? A auhea kona mau makamaka ? Me he la, he mea paakiki ke loaa, ina oia e hoomau i ka huna ana i kona inoa, a me na inoa o kona mau makua a me kona ohana.